مطالعات برنامه درسی
سال:1391 | دوره:7 | شماره:25 |تعداد مقالات:8

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

برنامه درسی از پیش تعیین شده توسط اندیشمندان زیادی مورد نقد قرار گرفته است. در اثر این نقد، مفهوم دیگری به نام برنامه درسی روئیدنی به وجود آمده است. این مفهوم از برنامه درسی درباره ویژگی های برنامه درسی از پیش تعیین شده از قبیل اختیار رویکرد خطی و ثابت در برنامه ریزی درسی، به تامل نقادانه می پردازد. همچنین عمق و غنای پژوهش برنامه درسی را افزایش داده و در نتیجه عمل برنامه درسی را در جهت تقویت خلاقیت دانش آموزان سازگار می کند. از مهمترین خصوصیات این نوع برنامه درسی، «داشتن ماهیت تجربی»، «محرک خلاقیت»، و «ارتباط با زندگی» است. در این مقاله با اتکاء بر روش تحلیلی - مفهومی، ابتدا مفهوم برنامه درسی روئیدنی و تفاوت های آن با برنامه درسی از پیش تعیین شده بررسی شده سپس مفروضات اساسی، ویژگی های مهم و استلزامات اجرایی این نوع برنامه درسی مورد بحث قرار می گیرد.

در این مقاله از منظری انتقادی به محتوای سند برنامه درسی ملی در حوزه آموزش زبان های خارجی پرداخته و می کوشیم به این پرسش پاسخ گوئیم که سند مذکور در بخش آموزش زبان خارجی (به طور خاص زبان انگلیسی) تا چه میزان محقق کننده اهداف کلان تعیین شده در اسناد فرادستی تر مانند سند چشم انداز بیست ساله جمهوری اسلامی ایران، سند نقشه جامع علمی کشور و سند تحول راهبردی نظام تعلیم و تربیت می باشد و تحقق این اهداف مستلزم چه پیش نیازها و مقتضیاتی است. در انجام این تحقیق ابتدا بخش های مرتبط با موضوع آموزش زبان های خارجی در اسناد ذکر شده استخراج و سپس میزان انطباق برنامه درسی ملی در حوزه یادگیری زبان های خارجی از نگاشت نهایی (نگاشت چهارم) این برنامه با اسناد کلان و چالش های محتمل فراروی اجرای این بخش از سند به بحث گذاشته شد. نتایج نشان داد که برنامه درسی ملی در حوزه یادگیری زبان های خارجی کوشیده است اهداف تعیین شده در اسناد فرادستی را تا حد زیادی تامین نماید (برای مثال با تاکید بر استفاده از رویکرد ارتباطی و تدریس هر چهار مهارت زبانی) اما تمهید برخی پیش نیازها و تدابیر جهت اجرای بهینه این سند در مقام عمل ضروری می نماید.

در این تحقیق با استفاده از روایت های یک معلم در اولین سال خدمتش در مدرسه عشایری، فرهنگ یادگیری این مدرسه بررسی شده است. این تحقیق، تحقیقی روایی است که به انگاره تحقیقات کیفی و تفسیرگرانه تعلق دارد. منبع داده های این تحقیق، خاطرات اولین سال آموزگاری معلمی در مدرسه عشایر کوچ روست که به صورت روزانه در تمام سال تحصیلی نوشته شده است. تحلیل داده ها نشان می دهد که یادگیری دانش آموزان و تنبیه بدنی، دغدغه اصلی معلم عشایری است. در تفسیر این موضوع، پاره ای از ویژگی های سبک زندگی عشایر و برنامه درسی مدرسه که دارای ناهمخوانی هستند و در آموزش معلم عشایر ایجاد اخلال می کند بحث و بررسی شده است.

درباره جهانی شدن و آثار آن بر تعلیم و تربیت بحث ها و نظریات فراوانی بیان گردیده است. پریستلی (2002 به نقل از ریچ 1992) معتقد است جهانی شدن تاثیر شگرفی بر توانمندی و ظرفیت دولت و ملت در صورت بندی خط مشی های برنامه درسی گذاشته است. در مطالعه حاضر که با روش تحلیلی - اسنادی صورت گرفته است با توجه به تئوری های جهانی شدن و رابطه آنها با تعلیم و تربیت، برنامه درسی و برنامه درسی ملی، چگونگی بهره گیری از مزایای جهانی شدن در عین وفاداری به معیارهای بومی، هویت های فرهنگی و فلسفه اعتقادی - ارزشی جامعه ایرانی مورد بررسی قرار گرفته و تلاش شده است تا به ویژه برای آموزش و پرورش کشورمان از منظر ارائه برنامه درسی ملی راهی برای جهانی شدن و بومی ماندن در برنامه های درسی جستجو نماید.

پژوهش حاضر با هدف شناسایی مهارت های اجتماعی مورد نیاز دانش آموزان کم توان ذهنی در محیط کلاس درس از دیدگاه اولیا، معلمان و متخصصان اجرا شد. بدین منظور دیدگاه 151 نفر از اولیا، 144 نفر از معلمان و 42 نفر از متخصصان مورد مطالعه قرار گرفت. برای نمونه گیری از جامعه اولیا و معلمان از روش نمونه گیری خوشه ای و برای نمونه گیری از جامعه متخصصان از روش نمونه گیری هدفمند استفاده شد. روش پژوهش از نوع توصیفی - پیمایشی و ابزار مورد استفاده پرسشنامه محقق ساخته شناسایی مهارت های اجتماعی بود. پس از تهیه پرسشنامه اولیه، مطالعه مقدماتی و محاسبه شاخص های روانسنجی، پرسشنامه نهایی با 29 گویه بر اساس مقیاس لیکرت تنظیم و در اختیار افراد مورد مطالعه قرار گرفت. در پایان، با استفاده از روش های آمار توصیفی و استنباطی، مهارت های اجتماعی مورد نیاز دانش آموزان کم توان ذهنی را در 29 مهارت مشخص کرد. همچنین نتایج نشان داد که بین نظرات اولیا، معلمان و متخصصان تفاوت معناداری وجود دارد.

هدف این مقاله تحلیل برنامه درسی ریاضی دوره ابتدایی از منظر فرهنگی است. نگارندگان تلاش کرده اند تحلیلی کیفی از نگاه فرهنگی بلندمدت و بازتاب های کوتاه مدت آن در برنامه درسی ریاضی ارائه کنند. داده های این پژوهش از کتاب های درسی دوره ابتدایی، کتاب های راهنمای معلم، و اسناد سیاستگذاری شامل اهداف آموزشی مصوب شورای عالی آموزش و پرورش جمع آوری شده است. تحلیل محتوای داده ها نشان می دهد دغدغه های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی در قالب آموزش ریاضی در مساله ها و تمرین های کتاب های درسی گنجانده شده اند. عمده ترین موضوعات (تم های) بدست آمده شامل تساوی و شمول، تفکیک، تحرکات ملی، دین، و ملت و هویت فرهنگی است، اگر چه موضوعات دیگری نیز وجود داشته که به جهت محدود کردن مقاله به موارد دیگر اشاره ای نشده است.