تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران
سال:1397 | دوره:34 | شماره:5 (پیاپی 91) |تعداد مقالات:17

به منظور بررسی اثرهای سطوح مختلف ورمی کمپوست و نیتروکسین بر خصوصیات کیفی گیاه دارویی همیشه بهار (Calendula officinalis L. ) آزمایشی گلدانی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار در سال زراعی 94-1393 در گلخانه دانشگاه گنبد کاووس اجرا شد. عامل اول تیمار کودی ورمی کمپوست در 6 سطح (صفر، 10%، 20%، 40%، 70% و 100% ورمی کمپوست) و عامل دوم کود بیولوژیکی نیتروکسین که شامل دو سطح تلقیح (25 میلی لیتر در هر کیلو خاک) و عدم تلقیح نیتروکسین بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر نیتروکسین، ورمی کمپوست و اثر متقابل آنها بر روی تمام صفات مورد مطالعه معنی دار بودند. در حالی که صفت فنل کل فقط در تیمار ورمی کمپوست معنی دار شد. نتایج مقایسه میانگین نشان داد که بیشترین میزان فنل کل، کلروفیل a و کلروفیل کل در تیمار 10% ورمی کمپوست با تلقیح نیتروکسین بدست آمد. در حالی که بیشترین مقدار کلروفیل b مربوط به تیمار 10% ورمی کمپوست بدون تلقیح نیتروکسین بود. بیشترین درصد نیتروژن در گیاه و میزان کاتالاز به ترتیب مربوط به تیمار 100% ورمی کمپوست با تلقیح نیتروکسین و 100% ورمی کمپوست بدون تلقیح نیتروکسین بدست آمد. بیشترین مقدار اسانس گل مربوط به تیمار 100% ورمی کمپوست با تلقیح نیتروکسین و کمترین مقدار مربوط به تیمار شاهد بدون تلقیح نیتروکسین بود. بیشترین مقدار اسانس گل مربوط به تیمار 100% ورمی کمپوست با تلقیح نیتروکسین و کمترین مقدار مربوط به تیمار شاهد بدون تلقیح نیتروکسین بدست آمد. با توجه به نتایج بدست آمده 100% و 70% ورمی کمپوست با تلقیح نیتروکسین را می توان به عنوان تیمار مناسب در تولید اسانس گیاه دارویی همیشه بهار پیشنهاد داد.

مگس گلرنگ، Acanthiophilus helianthi یکی از آفات مهم گلرنگ در سرتاسر جهان می باشد که هر ساله خسارت زیادی به این محصول وارد می کند. در ایران میزان خسارت مگس گلرنگ روی ارقام مختلف بین 70-30% برآورد شده است. استفاده از پارازیتوئیدها به عنوان یکی از روش های مدیریت تلفیقی آفات می باشد. در این مطالعه اثر متقابل زمان و رقم روی میزان پارازیتیسم مگس گلرنگ توسط گونه های Ormyrus gratiosus و Microdontromerus annulatus در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شاهد (جنوب تهران) انجام شد. پژوهش مذکور در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار اجرا شد. تیمار های آزمایش شامل 7 رقم گلرنگ شامل زرقان، پدیده، گلدشت، ورامین 295، پورداد PI، Aceteria، Mec 163 بودند. نمونه برداری هر هفت روز یک بار انجام و تجزیه و تحلیل داده ها با روش Kruskal valis انجام شد. بیشترین درصد پارازیتیسم زنبورO. gratiosus در تاریخ 19 تیر ماه روی ارقام Mec163 و ورامین با 12. 35 درصد مشاهده شد. کمترین درصد پارازیتیسم توسط گونه O. gratiosus در تاریخ 25 خرداد ماه در همه ارقام مشاهده شد. بیشترین میزان پازازیتیسم زنبور M. annulatus در طول زمان نمونه برداری در ارقام پدیده به میزان 7. 56 در صد و رقم Mec163، 7. 52 درصد دیده شد. کمترین میزان پارازیتیسم توسط گونه M. annulatus در رقم ورامین (6. 49 درصد) دیده شد.

فرایند خشک کردن اهمیت زیادی در فرآوری گیاهان دارویی دارد، زیرا گیاهان دارویی اسانس دار اگر بلافاصله خشک نشوند و یا اسانس آنها استخراج نشود مواد مؤثره و ترکیب های فرّار خود را از دست می دهند. در این تحقیق، سینتیک خشک کردن لایه نازک گیاه دارویی ترخون (Artemisia dracunculus L. ) در یک خشک کن هیبریدی خورشیدی مدل سازی شد. آزمایش در چهار دمای 40، 50، 60 و 70 درجه سانتی گراد و سه سرعت هوای 1، 1. 51 و 2 متر بر ثانیه در آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در 3 تکرار انجام شد. 8 مدل مرسوم خشک کردن بر داده های آزمایشگاهی برازش و با هم مقایسه شدند. باتوجه به نتایج آنالیز واریانس عوامل دمای هوای خشک کردن و سرعت هوای خشک کردن در سطح احتمال 1% معنی دار شده ولی اثر متقابل دما و سرعت هوای خشک کردن معنی دار نشده و بیشترین میزان اسانس استحصالی مربوط به دمای 40 درجه سانتی گراد و سرعت جابجایی هوا 1. 5 متر بر ثانیه با مقدار تقریب 1. 27 میلی لیتر براساس حجمی (v/w) بدست آمد و با افزایش دما از 40 درجه سانتی گراد به 70 درجه سانتی گراد میزان اسانس استحصالی به طور معنی داری کاهش یافت. طبق نتایج بدست آمده مدل آغباشلو و همکاران منحنی سینتیک خشک شدن ترخون را نسبت به مدل های دیگر بهتر برآورد کرد. حداکثر مقدار ضریب پخش رطوبت مؤثر در سرعت هوا 1. 5 متر بر ثانیه و دمای هوای ورودی 70 درجه سانتی گراد برابر با 10-10×2. 74 (مترمربع بر ثانیه) بدست آمد. همچنین، حداقل مقدار ضریب پخش رطوبت مؤثر در سرعت هوا یک متر بر ثانیه و دمای هوای ورودی 40 درجه سانتی گراد برابر با 10-10×1. 34 (متر مربع بر ثانیه) بدست آمد.

این تحقیق به منظور بررسی کمّیت و کیفیت روغن اسانسی گونه های آویشن (Thymus) در رویشگاه های طبیعی استان کردستان در سال 1389 انجام شد. برای انجام این تحقیق 6 گونه آویشن (T. daenensis، T. fedtschenkoi، T. pubescens، T. fallax، T. kotschyanus، T. transcaucasicus) در رویشگاه های مختلف شناسایی و برای اسانس گیری استفاده شد. استخراج روغن اسانسی به روش تقطیر با آب (سیستم کلونجر) و ترکیب های آن با سیستم های گاز کروماتوگراف (GC) و گاز کروماتوگراف متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) شناسایی شدند. نتایج نشان داد که بیش از 30 ترکیب شیمیایی متفاوت در روغن اسانسی گونه های آویشن وجود دارند که تیمول، کارواکرول، ژرانیول، آلفا-ترپینئول و لینالول مهمترین ترکیب های گونه های مورد بررسی بودند. بازده روغن اسانسی T. fallax 3. 05%، T. daenensis 2. 53%، T. pubescens 2. 38%، T. transcaucasicus 1. 51%، T. fedtschenkoi 1. 31% و گونه T. kotschyanus نیز 1. 05% بود. مقدار تیمول در گونه های T. Fedtschenkoi، T. daenensis، T. pubescens و T. kotschyanus به ترتیب 70. 6، 62. 2، 27. و 1. 5 درصد و مقدار کارواکرول در روغن اسانسی گونه های T. daenensis، T. fedtschenkoi و T. pubescens به ترتیب 4. 8، 3. 43 و 0. 74 درصد بود.

گیاه چویل با نام علمی Ferulago angulate (Schlecht. ) Boiss. متعلق به تیره چتریان (Apiaceae) است. بیش از 35 گونه در جهان و 7 گونه در ایران رشد می کند؛ سه گونه بومی آن شامل Ferulago phialocarpa Rech. f. & H. Reidl.، Ferulago contracta Boiss. & Hausskn. وFerulago angulate (Schlecht. ) Boiss. است. این پژوهش به منظور تعیین میزان و ترکیب اسیدهای چرب و اندازه گیری ترکیب های فنلی، فلاونوئید، تانن و آنتی اکسیدان موجود در گیاه چویل بومی منطقه ایذه در استان خوزستان انجام شد. در این تحقیق اندام های مختلف گیاه در اردیبهشت سال 1395 جمع آوری و در شرایط معین خشک گردید. اندازه گیری ترکیب های موجود در دانه گیاه انجام شد. اندازه گیری محتوای فنل و فلاونوئید کل در عصاره های متانولی، اتانولی و آبی با استفاده از روش اسپکتروفتومتری انجام و نتایج حاصل برحسب میلی گرم گالیک اسید بر میلی گرم گیاه خشک برای نمونه های جمع آوری شده بیان گردید. میزان کل تانن برای هر یک از نمونه های جمع آوری شده، با استفاده از نمودار استاندارد بر حسب تانیک اسید و با استفاده از روش اسپکتروفتومتری اندازه گیری شد. فعالیت آنتی اکسیدانی گیاه، با استفاده از روش مهار رادیکال آزاد 2و΄ 2-دی فنیل 1-پیکریل هیدرازیل (DPPH) اندازه گیری شد. استخراج روغن موجود در گیاه از طریق دستگاه سوکسله و با استفاده از حلال n-هگزان انجام و برای شناسایی ترکیب های موجود در روغن گیاه از روش GC-Mass استفاده شد. براساس نتایج این تحقیق که برای اولین بار بر روی دانه این گونه گیاه انجام شده است، معین گردید که دو اسید چرب اولئیک اسید (63. 6%) و لینولئیک اسید (19. 7%) بیشترین مقدار اسید چرب را به خود اختصاص دادند. از سوی دیگر کمترین مقدار درصد اسید چرب مربوط به میرستئیک اسید و هپتادکانوئیک اسید با (0. 1%) است.

به منظور بررسی اثر دمای کاشت و همچنین تراکم بوته بر عملکرد و ویژگی های مورفوفیزیولوژیک گیاه سیر (Allium sativum L. ) آزمایشی به صورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل سه دمای کاشت بهاره (7. 4 درجه سانتی گراد، 9 درجه سانتی گراد و 11 درجه سانتی گراد) و چهار تراکم کاشت (20، 40، 60 و 80 بوته در مترمربع) بودند. برهم کنش تیمارها بر عملکرد سیر، وزن برگ، ارتفاع گیاه، کلروفیل کل و کاروتنوئیدها در سطح 1% معنی دار بود. در صورتی که شاخص برداشت، تعداد سیرچه، میزان کلروفیل a و محتوای نسبی آب فقط تحت تأثیر دمای کاشت و تراکم قرار گرفتند. بیشترین عملکرد سیر (921 گرم در مترمربع) در تیمار کاشت در دمای 7 درجه سانتی گراد و با تراکم 80 بوته بدست آمد، در حالی که کمترین عملکرد (317 گرم در مترمربع) در شرایط کاشت در دمای 11 درجه سانتی گراد و تراکم 20 بوته مشاهده شد. روند تغییرات وزن برگ در تیمارهای مختلف تقریباً مشابه با روند تغییرات عملکرد بود. بیشترین مقدار کلروفیل کل (2. 52 میلی گرم بر گرم) هنگام کاشت در دمای 9 درجه سانتی گراد و تراکم 20 بوته اندازه گیری شد، در حالی که کمترین مقدار کلروفیل کل (2. 07 میلی گرم بر گرم) در تیمار کاشت در دمای 11 درجه سانتی گراد و تراکم 80 بوته مشاهده شد. بیشترین میزان شاخص برداشت (64. 6%) در شرایط کاشت در دمای 7 درجه سانتی گراد مشاهده شد و با تأخیر در تاریخ کاشت و افزایش دما شاخص برداشت به صورت معنی داری کاهش یافت. به طوری که در شرایط کاشت در دمای 11 درجه سانتی گراد شاخص برداشت در مقایسه با تیمار کاشت در دمای 7. 4 درجه سانتی گراد حدود 7% کاهش یافت. کمترین تعداد سیرچه در بوته (3. 64) در شرایط کاشت در دمای 11 درجه سانتی گراد مشاهده شد که باعث شد تعداد سیرچه در مقایسه با تیمار کاشت در دمای 7. 4 درجه سانتی گراد حدود 25% کاهش یابد. اثر تراکم نیز بر تعداد سیرچه در بوته معنی دار بود و در تراکم کاشت 80 بوته سیرچه های تولیدشده در بوته بیش از 14% کاهش یافت. از بین دماهای کاشت مورد مطالعه در منطقه بهترین دمای کاشت 7. 4 درجه سانتی گراد بود، زیرا در این شرایط گیاه دوره رشد طولانی تر و فرصت بیشتری برای استفاده از منابع داشت. در هر سه دمای کاشت افزایش تراکم منجر به افزایش عملکرد شد ولی افزایش تراکم در دمای کاشت 7. 4 درجه سانتی گراد تأثیر بیشتری در افزایش عملکرد داشت.

خشک کردن یکی از مراحل اصلی در فرایند پس از برداشت گیاهان دارویی است که نقش مهمی در کمّیت و کیفیت مواد مؤثره آنها دارد. به منظور بررسی تأثیر روش های مختلف خشک کردن شامل آون (40 و 80 درجه سانتی گراد) و خشک کن پاششی (120 درجه سانتی گراد) در حضور کمک خشک کن های مالتودکسترین (M)، مالتودکسترین و پکتین سیب (M+P) و بدون کمک خشک کن، آزمایش هایی بر روی عصاره گیاه بادرشبو (Dracocephalum moldavica L. ) به صورت طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار انجام شد. پس از خشک کردن نمونه ها صفاتی همانند جریان پذیری پودر حاصل، شاخص های رنگی پودر شامل روشنی-تیرگی (L*)، قرمزی (a*)، زردی (b*)، Chroma (شاخص اشباع)، Hue (زاویه رنگ غالب) و برخی خواص فیتوشیمیایی مانند محتوای فنل کل، فلاونوئید کل و فعالیت آنتی اکسیدانی ارزیابی شدند. نتایج نشان دهنده تأثیر معنی دار روش های مختلف خشک کردن بر روی صفات اندازه گیری شده بود. پودرهای خشک شده به وسیله آون در دو دمای 40 و 80 درجه سانتی گراد نسبت به سایر تیمارها از جریان پذیری خوبی برخوردار بودند. بیشترین مقدار L* در تیمار خشک شده (M) با مقدار 76. 61 و کمترین مقدار این شاخص در تیمار خشک شده با آون در دمای º C80 با مقدار 24. 36 مشاهده شد. بیشترین مقدار فنل کل و فعالیت آنتی اکسیدانی در تیمار خشک شده با (M+P) به ترتیب با مقدار 19. 72 میلی گرم در گرم برگ گیاه و 73. 16% مشاهده شد. کمترین مقدار فنل کل و فعالیت آنتی اکسیدانی در تیمار خشک شده با خشک کن پاششی و بدون کمک خشک کن به ترتیب با مقادیر 4. 11 و 10. 41 مشاهده شد. بیشترین مقدار فلاونوئید کل در تیمار M)) با مقدار 1. 487 میلی گرم در گرم برگ گیاه مشاهده شد. با توجه به نتایج بدست آمده و نظر به اهمیت ترکیب های فیتوشیمیایی گیاه بادرشبو، روش خشک کردن (M+P) به دلیل حفظ بیشتر ترکیب ها قابل توصیه است.

تأخیر در روند التیام زخم، یکی از عوارض دیابت است. بنابراین، از دیدگاه درمانی، تلاش برای پیدا کردن ترکیب های مؤثر در افزایش سرعت روند التیام زخم، بسیار مهم است. این مطالعه به منظور بررسی اثرهای ترکیب ژل گیاه صبر زرد (Aloe vera L. ) و عصاره هیدرواتانولی پوست میوه پسته کوهی (Pistacia atlantica Desf. ) بر روند التیام زخم در 54 سر موش مبتلا به دیابت نوع 2 تجربی انجام گردید. یک زخم تمام ضخامت برشی توسط پانچ بیوپسی 6 میلی متری بر پوست ناحیه پشت هر موش ایجاد شد. همه موش ها به سه گروه دارونما، ژل صبر زرد 5% (w/w) و ترکیب ژل صبر زرد 5% با عصاره هیدرواتانولی پوست میوه پسته کوهی 5% (w/w) تقسیم شدند. سرعت بسته شدن زخم در روزهای 4، 8، 12 و 16 اندازه گیری شد. به لحاظ آسیب شناختی، روند ترمیم زخم از نظر میزان ادم، نفوذ سلولی، نوزایش عروقی و رسوب کلاژن بین گروه ها مقایسه گردید. میزان انقباض زخم در گروه های درمانی نسبت به گروه کنترل افزایش معنی داری (0. 05>P) را نشان داد. میزان ادم در هر دو گروه درمانی نسبت به گروه کنترل کاهش یافت، در حالی که نوزایش عروقی، نفوذ فیبروبلاست ها و تولید کلاژن افزایش نشان داد؛ به طوری که این افزایش در گروه درمانی با پماد ترکیبی از میزان بالاتری برخوردار بود. نتایج این مطالعه نشان داد که تجویز موضعی ترکیب ژل صبر زرد 5% با عصاره هیدرواتانولی پوست میوه پسته کوهی 5% التیام زخم تمام ضخامت برشی پوست را در موش های دیابتی نوع 2 با کاهش میزان التهاب بافتی و افزایش تولید کلاژن و نوسازی بافت پوششی بهبود می بخشد و می تواند به عنوان یک داروی جدید مورد استفاده قرار گیرد.

این مطالعه با هدف بررسی تأثیر تیمار بذرها با سویه های مختلف کودهای زیستی باکتریایی (شاهد، آزوسپریلیوم 21، سودوموناس168، ازتوفایو، باسیلوس و ترکیبی از سویه ها) و سویه های مختلف کود زیستی میکوریزا (شاهد، Glomus mossae، G. intaradices، G. hoei و هر سه سویه قارچ میکوریزا) بر رشد، تولید اسانس و خصوصیات فیزیولوژیک ریحان (Ocimum basilicum L. ) انجام شد. این آزمایش در سال زراعی 1395 به صورت اسپلیت پلات پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار و در مزارع دانشگاه آزاد اسلامی ملکان اجرا گردید. صفات مورد اندازه گیری شامل ارتفاع بوته، سطح برگ، شاخص کلروفیل، محتوای کلروفیل a و b، تعداد روزنه در سطح رویی برگ، تعداد روزنه در سطح زیرین برگ، درصد اسانس، عملکرد اسانس، عملکرد ماده خشک، گایاکول پراکسیداز، کاتالاز و پرولین بودند. در این مطالعه، تیمارهای کود زیستی قارچ میکوریزا اثر مثبتی بر رشد و عملکرد اسانس ریحان داشت. علاوه بر بهبود شاخص های رشدی، شاخص های فیزیولوژیک ازجمله محتوای کلروفیل a و b، تعداد روزنه و محتوای آنتی اکسیدان ها در اثر کاربرد کود میکوریزا افزایش یافت. عملکرد اسانس تنها تحت تأثیر کاربرد آزوسپریلیوم 21، کاربرد ازتوفایو و کاربرد ترکیبی از سویه های کود زیستی باکتریایی به ترتیب به میزان 16. 1، 11. 9 و 17. 9 درصد افزایش یافت که این افزایش عمدتاً ناشی از افزایش درصد اسانس ریحان بود. برخلاف خصوصیات رشدی، شاخص های فیزیولوژیک مانند محتوای کلروفیل a و b و محتوای آنتی اکسیدان ها به طور مثبتی تحت تأثیر کاربرد کود زیستی باکتریایی قرار گرفته و افزایش یافت. با توجه به نتایج این بررسی کاربرد آزوسپریلیوم 21، کاربرد ازتوفایو و کاربرد ترکیبی از سویه های کود زیستی باکتریایی همراه با هر یک از سویه های قارچ میکوریزا باعث افزایش خصوصیات کمّی و کیفی اسانس ریحان شد.

کدوی پوست کاغذی به دلیل کاربرد فراوان آن در صنایع داروسازی و پزشکی و به ویژه در درمان پروستات از اهمیت زیادی برخوردار است. به منظور تعیین تاریخ کاشت مناسب و ارزیابی اثر گوگرد بر عملکرد و اجزای عملکرد کدوی پوست کاغذی (Cucurbita pepo L. ) مطالعه ای به صورت آزمایش فاکتوریل، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار و دو فاکتور در مزرعه ای در شهرستان خلیل آباد واقع در استان خراسان رضوی، در سال زراعی 1394-1393 انجام شد. فاکتورهای آزمایش شامل تاریخ کاشت در 3 سطح (اول، 10 و 20 اردیبهشت) و کاربرد گوگرد آلی گرانوله در 4 سطح (صفر، 150، 300 و 450 کیلوگرم در هکتار) بودند. نتایج نشان داد که اثر تاریخ کاشت بر طول ساقه اصلی، تعداد شاخه جانبی، بیوماس کل، تعداد دانه در میوه، وزن دانه در میوه، وزن هزاردانه، عملکرد میوه و دانه در هکتار و درصد روغن معنی دار بود. با تأخیر در کاشت از اول اردیبهشت به 20 اردیبهشت، وزن هزاردانه 14% کاهش یافت. نتایج بهینه بودن تاریخ کاشت اول اردیبهشت را در بین تیمارهای تاریخ کاشت در بیشتر صفات مورد بررسی نشان داد. بالاترین طول ساقه اصلی، ضریب تبدیل گل و تعداد میوه در بوته مربوط به کاربرد 450 کیلوگرم گوگرد در هکتار بود. بالاترین عملکرد دانه در تیمار کاربرد 300 کیلوگرم گوگرد در هکتار مشاهده شد. نتایج نشان داد که کاربرد 300 و 450 کیلوگرم گوگرد در هکتار در تاریخ کشت اول در پارامترهای عملکرد میوه در هکتار، عملکرد دانه در هکتار و درصد روغن دارای مقادیر بیشتری نسبت به سایر تیمارها بود. نتایج بیانگر اثرهای سودمند کاربرد کودهای گوگردی به مقدار 300 یا 450 کیلوگرم در هکتار، برای گیاه کدوی پوست کاغذی در تاریخ اول اردیبهشت بود.

پونه سا گربه ای (Nepeta cataria L. )، یک گیاه دارویی، اسانس دار و معطر متعلق به خانواده نعناعیان است که به نام نعناع گربه ای معروف است. در این تحقیق، تنوع ژنتیکی و فیتوشیمیایی قسمتی از ژرم پلاسم پونه سا گربه ای با استفاده از نشانگر مولکولی RAPD و روش GC/MS بررسی شد. اندام های هوایی این گیاه از رویشگاه های مختلف جمع آوری و بعد به دور از نور خورشید خشک شد. استخراج DNA به روش CTAB انجام گردید. از 11 آغازگر تصادفی RAPD برای واکنش PCR استفاده شد. 15 جمعیت مورد بررسی براساس نتایج حاصل از تجزیه خوشه ای و تجزیه به مؤلفه های اصلی به ترتیب در چهار و پنج گروه قرار گرفتند. از 15 جمعیت جمع آوری شده، 8 جمعیت مورد بررسی فیتوشیمیایی قرار گرفت. استخراج اسانس با روش تقطیر با آب و با کلونجر انجام شد. تعداد 27 ترکیب از اسانس همه جمعیت ها شناسایی شد. براساس نتایج حاصل از GC/MS، 100% ترکیب های اسانس در جمعیت های سیرچ، محمدآباد مسکون، سقدر2، دلفارد2 و میجان2 شناسایی شد. در نمونه های دهبکری، دلفارد1 و سقدر1 به ترتیب 94. 84%، 99. 8% و 96. 6% ترکیب های اسانس شناسایی شد. سه ایزومر نپتالاکتون بخش عمده ترکیب های اسانس را تشکیل دادند. بتا-کاریوفیلین، کاریوفیلین اکساید، بتا-پینن و آلفا-پینن نیز از ترکیب های اصلی اسانس بودند. براساس تجزیه خوشه ای بر روی داده های GC/MS، جمعیت های مورد نظر در 3گروه طبقه بندی شدند. مقایسه ترکیب های تشکیل دهنده اسانس در جمعیت های مطالعه شده نشان داد که اسانس این 8 جمعیت از لحاظ کمّی و کیفی با هم متفاوتند که این امر می تواند ناشی از تفاوت های اکولوژیکی مناطق رویش این جمعیت ها مانند تفاوت رطوبت، دما و ارتفاع از سطح دریا و یا سایر عوامل خاکی، جغرافیایی و ژنتیکی باشد.

در این مطالعه، میزان غلظت نیمه کشنده (LC50) عصاره آبی-الکلی برگ درخت زیتون (Olea europaea L. ) و عصاره آبی سیر (Allium sativumL. ) بر روی بچه ماهی کپور معمولی (Cyprinus carpio) در شرایط آزمایشگاهی بررسی شد. آزمایش ها به روش استاندارد O. E. C. D و به صورت ساکن طی مدت 96 ساعت انجام گردید. میزان ماده مؤثره عصاره ها به روش کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC) اندازه گیری شد. برای اندازه گیری غلظت نیمه کشنده برای هر یک از عصاره ها به طور جداگانه، ماهی ها به 5 گروه تیمار و یک گروه شاهد (هریک با 3 تکرار شامل 10 ماهی) تقسیم بندی شدند. میانگین طولی و وزنی ماهی ها به ترتیب 0. 78± 9. 8 سانتی متر و 3. 4± 15 گرم بود. 5 گروه تیمار در معرض غلظت های 50، 100، 150، 200 و 250ppm (میلی گرم بر لیتر) از عصاره آبی-الکلی برگ درخت زیتون و 5 گروه تیمار دیگر در معرض غلظت های 400، 800، 1200، 1600 و2000 ppm از عصاره آبی سیر قرار گرفتند. در طول مدت زمان آزمایش میانگین (SD± ) دمای آب 1. 7± 17 درجه سانتی گراد، اکسیژن محلول 0. 41± 7. 23 میلی گرم در لیتر و pH آب 0. 81± 7. 5 بود. نتایج بدست آمده از کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC) نشان داد که میزان آلیسین اندازه گیری شده در عصاره سیر mg/g200 و میزان اولئوروپین اندازه گیری شده در برگ زیتون mg/g177. 2 بود. مقدار غلظت نیمه کشنده (LC50) 96 ساعته در بچه ماهیان کپور برای عصاره آبی-الکی برگ زیتون ppm168 و برای عصاره آبی سیر ppm1050 بدست آمد.

در آویشن (Thymus) برگ مهمترین اندام تولیدکننده اسانس است و کرک های ترشحی غده ای روی سطوح اندام هوایی ظرفیت منحصر به فردی برای سنتز و ترشح مواد مؤثره دارند. در این بررسی ویژگی های مورفولوژیک و انواع ساختار کرک در چهار گونه آویشن شامل T. transcaucasicus، T. carmanicus، T. daenensis و T. armeniacus ارزیابی شدند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس بیانگر اختلاف معنی داری بین گونه ها برای صفات طول ساقه، طول و تعداد برگ، وزن تر و خشک بوته، وزن خشک برگ و ساقه، تعداد کرک های غده ای برگ، طول کرک، عملکرد و درصد اسانس بود. گونه T. armeniacus بیشترین تعداد کرک را نشان داد، در حالی که بیشترین طول کرک مربوط به گونه T. transcaucasicus بود. بیشترین درصد و عملکرد اسانس به ترتیب در گونه های T. carmanicus و T. daenensis ناشی از تعداد کرک غده ای و تعداد برگ بیشتر مشاهده گردید. نتایج اسکن میکروسکوپ الکترونی (SEM) نشان داد از بین انواع کرک غده ای در هر چهار گونه مورد نظر تنها کرک غده ای سپری در برگ وجود داشت. ضرایب همبستگی مثبت و معنی دار بین تعداد کرک غده ای سطح رویی و زیری برگ با درصد و عملکرد اسانس تأکیدی بر نقش این ویژگی در تولید اسانس دارد. در تجزیه رگرسیون مرحله ای برای وزن خشک (متغیر تابع)، بیشترین ضرایب مثبت رگرسیون مربوط به وزن خشک برگ بود و 97% تغییرات را توجیه نمود. زمانی که عملکرد اسانس به عنوان متغیر تابع لحاظ گردید، تنها صفت طول کرک با توجیه 49% از تغییرات این صفت، وارد مدل شد.