تحقیقات مرتع و بیابان ایران
سال:1382 | دوره:10 | شماره:2 (پیاپی 11) |تعداد مقالات:7

در این پژوهش سعی شده است تا اثرات پخش سیلاب بر حاصلخیزی خاک عرصه پخش مورد بررسی قرار گیرد. بدین منظور سه نوار اولیه از شبکه پخش سیلاب انتخاب و هر یک از نوارها به 12 قسمت مساوی تقسیم گردید. نمونه برداری از حدود 3/1 عرض نوار و در پایین هر یک از قطعات ایجاد شده از عمقهای 15-0، 30-15 و 45-30 سانتیمتری بردای انجام گرفت. در کنار هر نوار انتخابی قطعاتی که سیلاب پخش نشده به عنوان شاهد در نظر گرفته شده است از مناطق شاهد نیز مانند منطقه پخش نمونه خاک برداشته شده و همراه سایر نمونه ها جهت انجام و ازمایشات به آزمایشگاه ارسال شده اند.جدول تجزیه واریانس اثر پخش سیلاب بر حاصلخیزی خاک بر پایه طرح اماری کرتهای خرد شده (Split plots) انجام پذیرفت که پخش سیلاب و عدم پخش به عنوان تیمارهای اصلی و تغییرات خاک در سه عمق مذکور به عنوان تیمارهای فرعی و نوارهای پخش سیلاب به عنوان تکرارهای طرح در طی 3 سال می باشند. جدول تجزیه واریانس نشان دهنده این است که تاثیر پخش سیلاب بر افزایش میزان سیلت (Slit)، مواد آلی(OM) ، درصد اشباع (sp)، انیون کلر(Cl)، ازت کل خاک (N) و فسفر خاک (P) با احتمال 99% معنیدار بوده و بر افزایش میزان رس(Clay) ، قابلییت هدایت الکتریکی خاک (Ec)، کاتیونهای کلسیم (Ca++)، منیزیم(Mg++) ، سدیم (Na+) و پتاسیم (K+) با احتمال 95% معنی دار است. همچنین اثر پخش سیلاب بر کاهش میزان نسبی شن (Sand)، اسیدیته (pH) با احتمال 99% معنی دار می باشد. ولی در مقدار اهک (CaCO3)، ظرفیت تبادل کاتیونی (CEC) و پتاسیم قابل جذب خاک (K) تغییر معنی داری مشاهده نگردیده است.

به منظور بررسی و ارزیابی اثرات طرحهای مرتعداری در حفظ و احیا مراتع استان اذربایجان غربی طرح مرتع داری سرهلان از شهرستان سلماس با 15 خانوار بهره بردار عشایری و مراتع عمومی غیر ممیزی شده کوزه رش با بیش از 60 خانوار بهره بردار انتخاب گردیدند. برای جمع آوری اطلاعات در پژوهش حاضر از مصاحبه، مشاهده و عملیات صحرایی استفاده شد که با استفاده از روش مصاحبه و پرسشنامه با بهره برداران گروه در یورد ییلاقی سرهلان و کارشناسان، مدیران منابع طبیعی استان و شهرستان سلماس مزایا و معایب طرح مذکور از دیدگاه انها مشخص و با مشاهده عملیات صحرایی پارامترهای مورد استفاده در مقایسه دو سامان عرفی از قبیل وضعیت مرتع، گرایش، ظرفیت مرتع، تولید و تغییرات گونه ها مورد مطالعه قرار گرفت. از آمار توصیفی، فراوانیها، درصدها، به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات استفاده گردید و برای مقایسه داده های دو سامان عرفی از آزمون T-test استفاده گردید. نتایج حاصل از آنالیز داده ها نشان داد که:1- بین وضعیت مرتع طرحهای مرتعداری با وضعیت مراتع عمومی اختلاف معنی داری وجود دارد2- بین تولید علوفه طرحهای مرتعداری با تولید مرتع عمومی اختلاف معنی داری وجود دارد.3- بین ظرفیت مرتع طرحهای مرتعداری با ظرفیت مرتع عمومی غیر ممیز شده اختلاف معنی داری وجود دارد.

به منظور بررسی جوامع گیاهی در رابطه با واحدهای ژئومرفولوژی، منطقه بارون به وسعت 13102 هکتار تحت عنوان بارون در حوضه آبخیز سد بارون در 5/4 کیلومتری شمال شهرستان چالدران با موقعیت جغرافیایی ً3 ً14 ْ39 تا  ً21 َ6 ْ39 عرض شمالی و ً20 َ20 ْ44 تا  ً28 َ29 ْ44 طول شرقی انتخاب گردید. با توجه به اینکه شناخت منابع اکولوژیک اولین گام در ارزیابی سرزمین به شمار می رود لذا در ابتدا مطالعات فیزیوگرافی، اقلیم شناسی، زمین شناسی و ژئومرفولوژی انجام گردید و سپس با تلفیق نقشههای شیب، جهات جغرافیایی، هیپسومتری و ژئومرفولوژی واحدهای کاری مشخص گردید این واحدها به عنوان مبنا در نظر گرفته شد و کلیه برداشتهای پوشش گیاهی در این واحدها انجام گرفت با توجه به نقشه سنگ شناسی، منطقه بارون از سه واحد، 7 تیپ و 19 رخساره ژئومرفولوژی تشکیل شده است و 48 واحد گیاهی در منطقه گسترش یافته است.نتایج حاصله نشان می دهد که در واحد ژئومرفولوژی کوهستان بین جوامع گیاهی و واحدهای ژئومرفولوژی رابطه وجود داشته به طوری که در پارهای موارد این ارتباط به حدی است که می توان مرز رخساره ها را با در نظر گرفتن شیب، جهت و ارتفاع مرز جوامع گیاهی در نظر گرفت. ضمنا در این مطالعه گونه. Astragalus (Stenonychium) parrowianus Boiss etHaussk به عنوان گونه معروف سازنده آمیزه رنگی معرفی گردید.

این آزمایش در فواصل سالهای 1373 تا 1377 در ایستگاه تحقیقات مراتع همند آبسرد در خاکی نیمه سنگین با تیمار اصلی کود فسفر (P2O5) در سطوح صفر - 30- 45- 60- 75 کیلوگرم و تیمار فرعی بذر اسپرس رقم ‏شهرکردی در سطوح 15- 25- 35- 45 کیلوگرم در هکتار و در قالب‏ بلوکهای خرد شده (اسپلیت پلات) با چهار تکرار از پاییز سال 1373 به اجرا در آمده و به ‏مدت 5 سال ادامه یافته است. در سال 1374 از تراکم نهال اسپرس در واحد سطح (مترمربع) و ارتفاع آن (سانتیمتر) در سطح کرتهای آزمایشی انداره گیری به عمل ‏آمد. از سال بعد علاوه بر متغیر‏های فوق، از علوفه خشک و درصد مرگ و میر نهال اسپرس نیز اندازه گیری شده ‏است. پس از محاسبات آماری با استفاده از نرم افزار ،MSTATC  میانگینها به‏ روش دانکن مقایسه شدند.تجزیه و تحلیل آماری نشان می دهد که تاثیر تیمارهای بذر بر روی تراکم و ارتفاع نهالهای اسپرس تنها در سالهای 75 و 76 متفاوت بوده و تفاوت انها از نظر اماری در سطح 1% معنی دار بود. عملکرد علوفه خشک اسپرس در سالهای مختلف نوسانهایی داشته و اختلاف آماری در طول مدت اجرای طرح از خود نشان داد. به طوری‏ که اثر تیمار بذر بر عملکرد علوفه اسپرس در سالهای 75 و 76 به ترتیب در سطح 5% و 1% معنی دار شد. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل واریانس مرکب نشان داد که تیمار‏های فرعی و اصلی بر عملکرد علوفه اسپرس دارای اختلاف معنی دار هستند. ترکیب تیمارهای کود در سطح 75 کیلوگرم با بذر در سطح 45 کیلوگرم و کود در سطح 60 کیلوگرم با بذر در سطح 15 کیلوگرم در هکتار با تولیدی به‏ ترتیب برابر 2/1143 و 6/1135 کیلوگرم در هکتار بهترین تیمارها شناخته شدند و کمترین تولید را ترکیب تیمار شاهد کود و بذر در سطح 45 کیلوگرم در هکتار با 4/822 کیلوگرم علوفه خشک در هکتار به ‏خود اختصاص داد.

امروزه مطالعات ژئومرفولوژی به عنوان پایه مطالعات و بررسیهای منابع طبیعی محسوب میشود. در این بررسی، ویژگیهای محیط طبیعی حوزه آبخیز دشت میانکاله و خلیج گرگان و بخشی از ارتفاعات مناطق کوهستانی حد فاصل شهرستان بهشهر و نکا (کوههای جهان موره) در رابطه با پوشش گیاهی بر اساس واحدهای ژئومرفولوژی و خاک مورد تحقیق قرار گرفت.هدف از این تحقیق، پیدا نمودن ارتباط و نقش دقیق هر یک از عوامل محیطی از جمله خاک، اقلیم و شرایط هیدرولوژیکی در استقرار پوشش گیاهی بر روی هر یک از واحدهای ژئومرفولوژی در منطقه مورد مطالعه بوده است. به این منظور بر اساس تلفیق روش برون بلانکه و کوچلر، پارامترهای محیطی در هر واحد ژئومرفولوژی مورد ارزیابی قرار گرفت. در این راستا، با استفاده از نقشه های توپوگرافی 50000 : 1، عکسهای هوایی 20000 : 1، نقشه زمین شناسی 250000 : 1 و بازدیدهای محلی، نقشه های شبکه هیدروگرافی، سنگ شناسی، ارتفاع، شیب، جهت و نقشه مرفولوژی به منظور دستیابی به نقشه پایه تهیه شد.جهت انجام مطالعات ژئومرفولوژی، با انطباق نقشه های به دست آمده و بازدیدهای محلی، نقشه ژئومرفولوژی ترسیم و در ادامه، نقشه واحدهای کاری تعیین گردید و در نتیجه در منطقه مورد مطالعه دو واحد دوران زمین شناسی (دوران دوم، دوران چهارم) با 4 تیپ و 14 رخساره شناسایی شد. در بخش اقلیم با استفاده از داده های اماری ایستگاه های هواشناسی منطقه، نقشه های خطوط همباران، همدما و هم تبخیر ترسیم و اقلیم منطقه با روشهای امبرژه و دومارتن مشخص گردید. در این بخش، مطالعات فیزیوگرافی و بررسیهای کمی و کیفی هیدرولوژیکی نیز انجام گرفت.جهت مطالعات خاکشناسی، در داخل هر یک از واحدهای ژئومرفولوژی، ضمن حفر و تشریح کامل پروفیلی، از افقهای مختلف نمونه برداری شد که پس از تجزیه نمونه ها، نوع تیپ خاک تعیین و بر اساس طبقه بندی جدید، رده بندی انجام گرفت. سپس بر اساس فرمول کوودا، عمق بحرانی سفره اب زیرزمینی منطقه مشخص گردید. مطالعات پوشش گیاهی از طریق نمونه برداری و برداشت صحرایی با روش فلورستیک - فیزیونومیک و به منظور تعیین جوامع و واحدهای گیاهی در هر واحد ژئومرفولوژی انجام گرفت، در داخل فرم انالیز فلورستیک - فیزیونومیک، اطلاعاتی از قبیل لیست گونه ای بر اساس فرم رویش، درصد تاج پوشش و ارتفاع به ثبت رسید. در مجموع با استفاده از نتایج اطلاعات به دست امده از فرم انالیز فلورستیک ـ فیزیونومیک، تعداد 67 گونه گیاهی در 31 واحد گیاهی شناسایی شد. در نهایت نقشه ژئوبتانیک بر اساس نتایج مطالعات اقلیم، ژئومرفولوژی، پوشش گیاهی، خاک و هیدرولوژی ارایه شد این بررسی نشان داد که بهترین روش مطالعه جهت ارزیابی متغیرهای محیطی در هر جامعه گیاهی، انتخاب واحدهای ژئومرفولوژی به عنوان پایه مطالعات حائز اهمیت می باشد. همچنین به منظور معرفی جوامع گیاهی که وضع و شرایط محیط خود را منعکش میسازند، روش فلورستیک ـ فیزیونومیک به عنوان بهترین روش توصیه می شود. نتیجا بر اساس، نقشه ژئوبتانیک که در حقیقت یک انالیز نسبتا دقیق از شرایط محیطی است، وضعیت رستنهای فعلی را نشان می دهد. با مقایسه این نقشه با وضعیت پوشش گیاهی در زمان گذشته، روند تغییرات رستنیها مشخص و نقش انسان نیز در این دینامیسم به طور مستقیم و غیر مستقیم تعیین می شود.

اثر دو سیستم چرای تناوبی و مداوم وسه شدت چرای سبک، متوسط و سنگین بر تغییرات کیفیت علوفه (پروتئین خام، الیاف خام، عصاره فاقد ازت) گونه Bromus tomentellus در سال 1379 در ایستگاه تحقیقات همند آبسرد در 8 تاریخ مورد بررسی قرار گرفت. هر یک از پارامترهای کیفیت با روش مخصوص تجزیه و اندازه گیری شد. دادههای حاصل در هر یک از دو سیستم در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی و مقایسه میانگینهای دو سیستم یا آزمون t و با روش دانکن مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل نشان داد که درهر دو سیستم چرا به نسبت افزایش سن گیاه، مقدار پروتئین و عصاره فاقد ازت کاهش و مقدار الیاف خام افزایش یافت و اختلاف معنی داری بین تیمارهای چرایی وجود نداشت. لیکن تیمارهای سبکتر و شاهد اثرات منفی تری بر مقدار پروتئین موجود داشت. مقدار عصاره فاقد ازت در سیستم تناوبی بیشتر از سیستم مداوم بود و از لحاظ اماری کاملا معنی دار شد (026/ .(P=0