مجله تخصصی زبان و ادبیات دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد
سال:1380 | دوره:34 | شماره:2-1 (پی در پی 133-132) |تعداد مقالات:23

ترجمه قرآن در فرانسه، همانند دیگر کشورهای اروپایی، تابع تحولات اجتماعی و پیشرفت خاورشناسی در این کشورها بوده است. از این رو می توان آن را به سه دوره متمایز تقسیم کرد : دوره ای که فرانسویان هنوز تحت تاثیر تعصبات مذهبی قرون وسطایی بودند، دوره رواج خاور شناسی و دوره جدید. نخستین این ترجمه ها از آن "اندره دوری یه " بود که به سال 1647 م. منتشر شد و چندی بعد مورد اقتباس ایتالیایی ها و انگلیسی ها و آلمانی ها و دیگران قرار گرفت. ترجمه کلود ساواری در 1783 م. نسبت به ترجمه دوری یه از پیشرفت بسیار حکایت می کرد. نویسنده مقاله سپس، بیست و دو ترجمه کامل قرآن در ادوار مختلف را بر می شمارد و از میان آنها ترجمه های دوری یه، بلاشر و شورقی را مورد نقد و بررسی قرار می دهد.

نگارنده در این نوشتار با بررسی زبان شناسانه متون دینی و به ویژه قرآن، توجه به دو عنصر اساسی بافت متن و بافت موقعیت را ضروری می شمارد. وی با بیان پیشینه این امر در میان مفسران و قرآن پژوهان، به ذکر نمونه های بسیاری از آیات قرآن کریم می پردازد که توجه به بافت تا چه اندازه در فهم آیات قرآن موثر است.

در بررسیهای دستور زبان فارسی، سازه ها، روابط و ویژگیهایی گروه اسمی هم از لحاظ روابط دستوری درونی آن و هم در ارتباط با دیگر سازه های جمله و همچنین ویژگیها و کارکردها و توزیع ضمیر به طور گسترده و دقیق توصیف شده است. با این حال، پدیده دستوری ضمیر پنهان و ویژگیهای آن به عنوان مقوله پنهان یا تهی در دستور زبان فارسی چندان مورد توجه نبوده، در حالی که مقوله دستوری یاد شده نیز باید بررسی و توصیف شود ؛ زیرا از لحاظ روابط و کارکردهای دستوری به خوبی ظاهر می شود، هر چند که صورت صوتی ندارد و مقوله پنهان است. در این مقاله چهر گونه ضمیر پنهان در دستور زبان فارسی بررسی و توصیف می شود.

بی شک یکی از نمادهای رایج در فرهنگهای مختلف نماد عروج است. نگارنده در این نوشتار سعی بر آن دارد تا انگاره های متعدد این نماد را پیش چشم آورد. پدیده تصور رابطه ای تنگاتنگ با نماد عروج دارد. در این نوشتار از نظرات متخصصان مختلف از جمله باشلار، لوروا گورهان و نیز از مثالهای گوناگون در زمینه انسان شناسی فرهنگی کمک گرفته شده است.طرح مساله نمادهای عروج و الگوهای دیرینه از دشواری خاصی برخوردار است که شاید محقق نماد شناسی را در مسیر بررسی و تعبیر دچار سردرگمی کند. گستردگی این دسته از نمادها در فرهنگ بشری از حوصله نوشتاری مختصر خارج است ؛ به ویژه تحقیق جامع درباره آن نیاز به اطلاعاتی وسیع و روحیه تلفیقی خاصی دارد تا بتواند تمامیت معنای این دسته از نمادها را در حیطه علوم انسانی همزمان با مفاهیم نمادین تصاویر استعلایی طبقه بندی کرده و در مجموعه ای گرد آورد. با این حال می توان به گونه ای مختصر مکانیسم و عملکرد این دسته از نمادها را در تصورات آدمی بررسی کرد و برخی نکته های برجسته آن را مطرح ساخت.

نظریه نقش اجتماعی از پارسنز گرفته تا ژرژ زیمل طیفی را برای آزادیهای ممکن انسان مطرح می سازد که در آن آزادی انسان میان صفر و بی نهایت نوسان دارد. در فلسفه و عرفان شرق نیز دانشمندانی از قبیل مولوی درباره نقش اجتماعی اندیشیده اند و در نهایت تقدیر الهی را بر همه چیز از جمله نقش اجتماعی و کنش فرد حاکم دانسته اند.

سه مساله اساسی نوع بشر، یعنی بیماری، فقر و جرم، منبع پیدایش بسیاری از رشته های علمی هستند. از این میان بیماری موضوع اصلی این نوشتار است ؛ آن هم تنها از نقطه نظر خاصی که جامعه شناسی است. چند سالی بیش نیست که محافل علمی شاهد پیوند و تبادل علمی میان دو دانش پزشکی و علوم اجتماعی است و برای کارشناسان مساله روابط میان جنبه های روانی و اجتماعی بیماری و تاثیر شرایط اقتصادی و اجتماعی در بهداشت مطرح شده است. در این نوشتار سعی گردیده که روابط متقابل میان پدیده های روانی و اجتماعی با پدیده ها و مسایل پزشکی و بهداشتی مورد توجه قرار گیرد.

پژوهشهای انجام شده در نواحی روستایی شهرستان مشهد نشان می دهد که توان اشتغال زایی صنایع دستی در این نواحی بسیار بالاست، ولی مشکلات بسیاری برای به فعالیت رساندن این توان وجود دارد. مهمترین این مشکلات که سبب ایجاد رکود در کارآیی صنایع دستی در این نواحی شده است، عبارت اند از : کمبود سرمایه، ضعف بازار و بازاریابی برای تولید صنایع دستی، ضعف مهارت و آموزش شاغلان در صنایع دستی و مشکلات مربوط به محیط کار از نظر فنی و بهداشتی. رفع این مشکلات می تواند در کارایی صنایع دستی در نواحی روستایی موثر باشد ؛ زیرا در حال حاضر صرفا از طریق کشاورزی، تامین نیازهای مربوط به اشتغال و درآمد در نواحی روستایی امکان پذیر نیست.

مرز وجودی هر کس تا جایی است که می شود، می بیند و می فهمد. ما برای شناخت دنیای فکری سپهری، ناگزیریم در شنیدن ها، دیدن ها و دریافت هایش تامل کنیم. سپهری به میانجی آگاهی گسترده و حس نیرومندش، فضاهای عرفانی را لمس کرده و برای سلوک خود مراحلی را پشت سر گذاشته است. او آموزگاری است که می خواهد ما را با "نگاه تازه"، "سکوت"، "سادگی"، "صلح با هستی و شفقت بر خلق "، "عشق"، "سفر" و "از خویشتن بیرون شدن" که همان "فنا"، در اصطلاح عارفان است، فرا بخواند. اندیشه او در این زمینه، همخوانی زیادی با آموزه های کریشنامورتی، عارف معاصر هندی دارد. اینان هر دو ما به نگاه در هستی و یگانگی با آن فرا می خوانند. سپهری، مرزهای اعتباری را شکسته و با عبور از هزار توی کثرت ها، به ناگاه خود را با جهان، یگانه دیده است. او سالکی است که در شعرش، سلوک کرده است، سلوکی آیینی. دل مشغولی عمده سپهری در پایانه عمر، دنیای آرمانی بوده است ؛ دنیایی که پر از شهد و شهود است و رمیده از "لجه ی دنیای فرو دین".

از دیرباز مفهوم مرگ بی رنج به این معنا بوده است که افراد فرتوت و بیمار را بدون تحمل هیچ رنجی به زندگیشان خاتمه دهند. به نظر انسان گرایان، وظیفه پزشک کمک به بهبود بیمار است ؛ ولی تعدادی این کمک را در نگهداری بیمار بیهوده می شمردند و وظیفه پزشک را تنها در تهیه زمینه مرگ بی رنج می دانستند. این دسته بیشتر نژاد پرستان بودند که به دنبال نژاد برتر و انسان ایده آل بودند و به تأسی از دیدگاههای نژاد پرستان و عقاید داروین، کارهای تحقیقاتی فراوانی در جهت اصلاح نژاد و نسل انجام دادند. آنان، عقیم کردن اجباری و ممنوعیت ازدواج را برای افراد ناقص الخلقه پیشنهاد دادند و در نهایت بیماران لاعلاج را سر به نیست کردند ؛ زیرا برای جامعه و دولت خسارات مالی فراوان به بار می آوردند و انسانهای غیر مولد بودند. اندیشه مرگ بی رنج زمینه مساعدی را برای دوران ناسیونال سوسیالیسم در آلمان فراهم کرد که منجر به کشتار جمعی با انگیزه اصلاح نژاد شد. نابودی و عقیم سازی بیماران در آلمان نازی در جهت اجرای سیاست پاکسازی قومی و نژادی به وقوع پیوست و علل اجرای مرگ بی رنج را در آلمان نازی می توان در بنیانهای فکری و مسلکی سیاسی تک گرای حزب خودکامه یافت.

ابوریحان بیرونی از دانشمندان پرآوازه ایرانی در قرن چهارم و پنجم هجری است. نگارنده در این نوشتار با تاکید بر دو اثر اصلی او یعنی کتابهای "التحقیق ماللهند" و "الآثار الباقیه" و گزارشی از محتوای این دو کتاب به بررسی روش شناسانه کارهای او پرداخته است و دیدگاه وی را در مسایلی مانند تاریخ و فلسفه تاریخ، طبیعت و تاریخ به عنوان دو منبع معرفت و ارتباط آنها با دین و وحی و ارتباط میان دانش و ارزش یا هست ها و بایدها را می کاود.

بحث و بررسی روی مفاهیم و الگوهای "توسعه اجتماعی" بازنگری در نظریه های جامعه شناسانه ای را می طلبد که از آغاز پیدایی و تکوین آنها تا به امروز، مورد تحلیل ها و نقدهای گونه گون بوده اند. در راستای خطی از این بینشها که توسعه اجتماعی را کم و بیش همسان و همسنگ نوگرایی و نوسازی می بیند، مباحث نظری طرح شده از سوی ماکس وبر (Max Weber) تا یورگن هابرماس (Jurgen Habermas) کاملا روشنگر تواند بود. بخش عمده این نوشتار سعی در شناساندن مفهوم و الگوی توسعه اجتماعی مورد نظر هابرماس دارد ؛ یعنی تحلیل و دفاع پیچیده ای که وی از نوگرایی (مدرنیته) به عمل آورده و طی آن می کوشد جامعه توسعه یافته و انسان توسعه یافته را به طور کاملتر و همه جانبه معرفی کند. هابرماس کار فکری و تحلیلی خود را با انتقاد از ماکس وبر - طی بازسازی نظریه عقلانی کردن - و کارل ماکس (Karl Marx) - طی بازسازی نظریه ماتریالیسم تاریخی - شروع کرده و تا سطح بهره گیری از دستاوردهای نظری ژان پیاژه (Jean Piaget) پداگوژیست (مراحل فراگیری) و لارنس کولبرگ (Lawrence Kohlberg) روانشناس (مراحل رشد وجدانی) راه می گشاید. مدل مدرنیته ای که هابرماس دفاع از آن را برعهده می گیرد، حاوی عناصر اصلی و مهم موجود در نظریه های نظریه پردازان رشته های گوناگون علوم اجتماعی و انسانی است که در مجموع "توسعه اجتماعی" را به کاملترین وجه تصویر می کند.

تا پیش از دهه هشتاد در قرن بیستم، بیشتر به بعد اقتصادی توسعه تاکید می کردند که نتیجه آن توسعه نیافتگی، ناپایداری توسعه و تخریب محیط زیست خصوصا در کشورهای فقیر و در حال توسعه بود. به همین سبب، از این زمان به بعد توسعه پایدار "DEVELOPMENT SUSTAINABLE" و به بیانی دیگر توسعه اکولوژیک، توسعه سبز، توسعه دوستدار طبیعت و حافظ محیط، در میان اندیشمندان جایگاهی ویژه یافت. این نوع توسعه دارای ابعاد مختلف محیطی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی است که در ارتباط با هم فرآیند توسعه را شکل می دهند. هر کدام از این ابعاد در فرآیند توسعه مهم اند، اما بعد فرهنگی بسیار مهم تر و اساسی تر است. نگارنده در این نوشتار به بعد فرهنگی توسعه پایدار تاکید می کند و هدف او بررسی رابطه میان فرهنگ، توسعه پایدار و حفاظت از محیط زیست است. وی به این نتیجه می رسد که برای دستیابی به توسعه ای پایدار، لازم است یک تحول فرهنگی در جهان و خصوصا در کشورهای فقیر به عمل آید. بر این اساس، بشریت بایستی در سالهای آتی به یک انقلاب معنوی، اخلاقی، عقلی و نهادی بسیار گسترده دست یابد. از آنجا که عامل فرهنگی در قالب فرهنگ و جزئیات آن نقش ارزنده ای در توسعه پایدار و حفاظت از محیط زیست دارد، لازم است برای دستیابی به توسعه ای جامع و اکولوژیک، عوامل مثبت و منفی فرهنگ از همدیگر تفکیک شده، عوامل منفی، (موانع فرهنگی) حذف و عوامل مثبت تقویت شوند. هویت فرهنگی، فرهنگ بالنده و پیشرو از عوامل ضروری و اساسی توسعه پایدار و حفاظت از محیط زیست است. برنامه ریزی توسعه پایدار بایستی براساس فرهنگهای مختلف بصورت پذیرد ؛ لذا تمامی فرهنگها بایستی در دانش علمی جهانی مشارکت کنند. علوم نیز بایستی در خدمت تمامی بشریت باشد و در ایجاد درکی هر چه عمیقتر از طبیعت و جامعه در همگان مشارکت داشته و موجب تامین بهترین کیفیت زندگی برای آنها شده و همچنین برای نسل حاضر و آینده محیط زیستی پایدار و سالم فراهم آورد.

نگارنده در نوشتار حاضر به بررسی معنا و کاربرد پسوندی نام آوایی در گویشهای خراسانی می پردازد. پسوند آوایی اَست /-ast/ با افزوده شدن به نام آواهایی مانند شُرشُر، تَق تَق، خش خش و … که خود نوعی استمرار آوا را نشان میدهد، معنای ناگهانی بودن و عدم استمرار تولید آن آوا را به آنها می افزاید. برای نمونه در حالی که نام آوای شُرشُر sor - sor/ بیانگر استمرار آوای شر است، صورت شُرّست /Sorrast/ بیانگر آن است که این آوا به یکباره و ناگهانی پدید آمده و استمرار نیافته است. افزون بر نمونه های مربوط به گویشهای خراسانی، نمونه های کاربرد این پسوند در متون قدیم فارسی و برخی گویشهای ایرانی مثل تاجیکی و افغانی نیز در این نوشتار ارائه می گردد.

امروزه اصول و معیارهای نقد ادبی در نقد معاصر عرب تحول اساسی پیدا کرده است ؛ به گونه ای که بحث بر سر تطبیق اصولی معین و از پیش پذیرفته، جای خود را به بحث درباره اصول و مبانی جدید نقد داده است. نگارنده در این نوشتار با تاکید بر سیر تحولات شعر عربی و چهار مرحله کلاسیک، رومانتیک، واقع گرایی سوسیالیستی و رمزگرایی، به بررسی این امر و تاثیر جریان های عمده فکری و اجتماعی در نقد معاصر عربی می پردازد.

از آنجا که مفهوم دانشگاه به عنوان نهادی که مرکز پردازش و انتقال زمینه های مختلف علمی از نسلی به نسل دیگر است، همچنین فرهنگ سازی علمی، اجتماعی، تربیتی، آموزشی و … از این نهاد نشأت می گیرد، پی بردن به ابعاد مختلف و کارکردی این نهاد، مطمح نظر تحقیق حاضر است. همینطور، از آنجا که نیازهای انسان در عصر حاضر به گونه ای فزاینده و پیچیده تجلی می نماید، پویایی علمی، پژوهشی و نوآوریهای آکادمیک است که می تواند پاسخگوی شرایط فوق باشد. بخش عظیمی از این تحقیق به بررسی این قبیل از واکنشهای متقابل می پردازد. با فعال کردن نظام دانشگاه، موتور محرکه توسعه فرهنگی - صنعتی جامعه نیز فعال تر می گردد. تبیین این واقعیت که عصر حاضر بیش از هر زمانی در گذشته نیاز به تکامل، بهبود و اصلاحات اجتماعی، فرهنگی و ارزشی دارد، خود به عنوان بخشی از هدف این تحقیق است. همچنین، جستجوی این حقیقت که دانشگاه به عنوان مبدلی عمل می کند که در جریان آن قشربندی اجتماعی نیز تغییر می کند، فاصله های فکری و طبقاتی کاهش می یابد و توانایی های افراد از قوه به فعل در می آید، خود به عنوان بخشی دیگر از هدف این تحقیق است. ارتباط میان دانشگاه و جامعه خود به عنوان ضامن توسعه فرهنگ عمومی، سلامت جامعه را هر چه بیشتر تضمین می کند. معرفی چنین پیوندی خود به عنوان بخش دیگری از هدف این پژوهش مورد تاکید است.

بدون شک کار روزانه مدیران به شدت به روابط میان اشخاص و مبادله اطلاعات وابسته می باشد و عاملی که در محیط کار موجب کاهش انگیزه، افت کارایی و اثربخشی سازمان می گردد، تعارض است. در سازمانها به ویژه سازمانهای آموزشی، تعارض را جزئی جدایی ناپذیر و همیشگی می دانند. براساس تئوریهای مدیریت، دو روش مغایر در برخورد با مساله تعارض در سازمان وجود دارد. از دیدگاه سنتی، تعارض اساسا مخرب است. باید از آن اجتناب کرد و آن را سرکوب کرد و یا به سرعت به حل و فصل آن پرداخت. از دیدگاه نوین، تعارض آشکار میان کارکنان، نشانه ای از سلامت سازمانی محسوب می شود ؛ چرا که تعارض می تواند مشکلات پنهان را نمایان سازد، آنها را حل کند و راه را برای افزایش میزان اثربخشی سازمانی و ایجاد تغییرات مناسب هموار سازد. چنانه سعی شود با کاربرد راهبردهای مدیریت تعارض، تعارضات از ساختار مناسب برخوردار شوند، امکان افزایش خلاقیت و اثربخشی فراهم می گردد. مدیران مدارس می توانند از پنج سبک مدیریت تعارض، یعنی همکاری اجتناب، سازش، رقابت و تطبیق در قالب سه راهبرد راه حل گرا، عدم مقابله و کنترل، در هدایت تعارضات استفاده کنند. هدف کلی این پژوهش، بررسی نقش استراتژیهای مدیریت تعارض در اثر بخشی مدارس است. این پژوهش از نوع پژوهشهای کاربردی و به صورت توصیفی پیمایشی انجام شده است. جامعه آماری این تحقیق 750 آموزشگاه ابتدایی راهنمایی و متوسطه نواحی هفتگانه شهر مشهد می باشد. با توجه به تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوری شده به نتایج زیر دست یافتیم : 1- میان اثربخشی مدارس و راهبردهای مدیرت تعارض با احتمال حداقل 95% رابطه وجود دارد. 2- راهبردهای متفاوت مدیرت تعارض در مقاطع مختلف تحصیلی با احتمال حداقل 95% اثربخشی متفاوت دارند. 3- راهبردهای متفاوت مدیرت و تعارض در نواحی هفتگانه آموزش و پرورش با احتمال حداقل 95% اثربخشی متفاوت دارند. 4- براساس ضریب همبستگی پیرسون در مقطع ابتدایی 49% و در مقطع راهنمایی 28% با افزایش تعارض، اثربخشی کاهش میابد و در مقطع متوسطه ضریب همبستگی 4% محاسبه گردید که نشان دهنده همبستگی ضعیف می باشد. 5- از میان سه راهبردی راه حل گرا، عدم مقابله و کنترل با احتمال حداقل 95% راهبرد راه حل گران، بیشترین همبستگی را با اثربخشی مدارس دارد. 6- در مقاطع مختلف تحصیلی با احتمال حداقل 95% اثربخشی متفاوت وجود دارد و براساس آزمون LSD، اثربخشی مقطع ابتدایی بیشتر از مقاطع راهنمایی و دبیرستان است. 7- در نواحی مختلف آموزش و پرورش با احتمال حداقل 95% اثربخشی متفاوت وجود دارد و براساس آزمون LSD، نواحی سه، پنج و دو بیشترین اثر بخشی را دارند. در مقطع ابتدایی ناحیه سه در مقطع راهنمایی نواحی دو، سه و پنج و در مقطع متوسطه نواحی سه، چهار و پنج، بیشترین اثر بخشی را نسبت به سایر نواحی دارند.

از ویژگیهای سبکی شاعران خراسان در قرن ششم، دشواری و دیریابی معناست. نگارنده در این نوشتار به شرح و بررسی عبارت "قلم منتجب" که در یکی از سروده های انوری، شاعر خراسانی قرن ششم آمده است، می پردازد و در پایان به این نتیجه می رسد که منظور از "منتجب" همان منتجب الدین علی بن احمد کاتب، منشی معروف سلطان سنجر سلجوقی و صاحب دیوان رسایل اوست.

در میان حماسه هایی که پس از شاهنامه فردوسی به نظم در آمده اند، "برزونامه" از جذابیت و شهرت بیشتری برخوردار است. طبیعت خشن تراژدی و جبر سهمگین سرنوشت حاکم بر داستان رستم و سهراب، در سرگذشت برزو جای خود را به داستانی عامه پسند با سرانجامی مطلوب داده است. به رغم آوازه "برزو نامه" هنوز تحقیقات کافی و وافی درباره آن انجام نگرفته است و متأسفانه اظهار نظرهایی که درباره این منظومه شده است، اغلب دور از حقیقت و ناشی از اعتمادی است که پژوهندگان به گفته های ژول مول و بلوشه داشته اند. نگارنده در این پژوهش مباحثی را می کاود که پژوهندگان درباره برزونامه کمتر بدان پرداخته اند.

شعر به عنوان یکی از انواع سنتی ادب، از دیرباز کانون توجه اندیشه وران، منتقدان ادبی و واژه شناسان بوده است و هر یک از آنان کوشش کرده اند تا در حوزه دانش خود، به کند و کاو درباره جنبه ای از مباحث دامنه دار آن بپردازند. از آنجا که این نوع ادبی، پی آمد و دستاورد کنش و واکنشهای عقلانی و احساسی آفریننده خود، یعنی شاعر است، در بردارنده پاره ای از ویژگیهای انسانی و بلکه آینه تمام نمای او به شمار می آید. با توجه به گستردگی موضوعات مربوط به شعر، تاکنون پژوهشهای گوناگونی درباره آن انجام شده که هر کدام توانسته است بخش محدودی از آن موضوعات را تبیین کنند. از جمله مسایل پر اهمیت نزد محققان ادبی، کیفیت واژگان و چگونگی کاربرد آنها در شعر می باشد. آنچه که موجب این اهمیت گردیده است، از سویی جنبه زیبایی شناختی و نیروی تاثیرگذاری واژه بر مخاطبان و از سوی دیگر گنجایش بالای مجموع واژگان در انتقال مفاهیم ذهنی و عواطف سراینده شعر است.

نوشتار حاضر در چارچوب یک طرح پژوهشی تنظیم گردیده است که هدف آن بررسی عوامل موثر بر سبک رهبری اثربخش و ارائه یک مدل اقتضایی می باشد. در این پژوهش ضمن تشریح جایگاه رهبری در سازمان، تئوریهای رهبری مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته و در نهایت یک مدل اقتضایی رهبری با تکیه بر سه عامل موقعیت مدیریتی، موقعیت کارکنان و موقعیت سازمان ارائه گردیده است. این پژوهش با بررسی احوال و شهرداریهای استان خراسان سامان یافته است. نتیجه آزمون فرضیات در جهت رد فریضه های صفر و در نهایت تائید ارتباط مثبت میان سبک رهبری و اثربخشی بوده است. در پایان نیز براساس نتایج به دست آمده، توصیه هایی برای افزایش اثربخشی ارائه گردیده است.