علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران
سال:1388 | دوره:5 | شماره:2 |تعداد مقالات:13

تشکیل انجمن های آب بران به عنوان یکی از راهکارهای مطلوب در مدیریت پایدار شبکه های آبیاری و زهکشی مورد اقبال و توجه فراوان سیاستگذاران بخش آب و کشاورزی کشور قرار گرفته است. این در حالی است که تشکیل موفق انجمن های آب بران نیازمند درک و شناخت عمیق از زمینه های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، تمایلات، و نگرش های کشاورزان منطقه است. هدف این پژوهش زمینه یابی تشکیل انجمن های آب بران در دشت کوار استان فارس بود. جامعه آماری پژوهش شامل کشاورزان حقابه بر (977 نفر) از بند بهمن در دشت کوار بود که با استفاده از فرمول نمونه گیری خوشه ای ساده، 135 کشاورز مورد گزینش و مطالعه واقع شدند. ابزار پژوهش، پرسشنامه ای حاوی سوالات باز و بسته بود که روایی صوری آن تایید و پایایی آن با انجام یک مطالعه راهنما با مقدار آلفای کرونباخ 52/0 تا 83/0 برای متغیرهای گوناگون تایید گردید. یافته های پژوهش نشان داد زمینه های اجتماعی (سرمایه اجتماعی، تمایل به مشارکت، و پیشینه مشارکتی)، اقتصادی (درآمد کشاورزی) و نگرشی (نگرش به انجمن های آب بران، نگرش گروه مرجع، و نگرش به بحران آب) کشاورزان مورد مطالعه در حد مطلوب (بالاتر از حد متوسط) و زمینه فرهنگی (سطح اطلاعات و آگاهی، و تماس با منابع اطلاعاتی) آنان نامطلوب (کمتر از حدمتوسط) است. تحلیل مدل رگرسیون لجستیک نیز نشان داد از میان سازه ها و ویژگی های مورد مطالعه، تماس با منابع اطلاعاتی، سطح اطلاعات و آگاهی، نگرش گروه مرجع، و نگرش کشاورزان به انجمن های آب بران به عنوان سازه های پراهمیت و معنی دار (p=0.001) در پیش بینی تمایل آنان به تشکیل انجمن های آب بران شناسایی شدند. بنابراین در صورت افزایش تماس کشاورزان با منابع اطلاعاتی، افزایش سطح آگاهی و اطلاعات آنان، و بهبود نگرش کشاورزان به انجمن های آب بران می توان افزایش تمایل آنان به تشکیل انجمن ها را انتظار داشت.

پایداری در نظام های بهره برداری کشت گندم به عوامل متعدد اکولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی بستگی دارد که شناخت این عوامل می تواند در تدوین سیاستها و راهبردهای کشاورزی پایدار نقش بسزایی ایفا کند. بر این اساس، پژوهش حاضر با هدف سنجش سطح پایداری نظام کشت گندم در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و اکولوژیکی و شناسایی عوامل موثر بر آن در استان فارس طرح ریزی شد. برای تحقق این هدف از طریق مرور ادبیات و مصاحبه با کارشناسان خبره، مولفه ها و شاخص های سنجش پایداری با توجه به ابعاد سه گانه تدوین و وزن دهی گردید. جامعه آماری این پژوهش کشاورزان گندمکار آبی استان فارس بودند و حجم نمونه از طریق محاسبه فرمول کوکران برآورد و نمونه ها به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب گردیدند. ابزار گردآوری تحقیق، پرسشنامه بوده که روایی آن از طریق هیات پانل مشتمل بر صاحب نظران توسعه کشاورزی مورد تایید قرار گرفت. پایایی گویه های پرسشنامه از طریق محاسبه آلفای کرونباخ بین 77/0 تا 94/0 بدست آمد. شاخص ترکیبی پایداری کل و به تفکیک ابعاد سه گانه بعد از رفع اختلاف مقیاس شاخص ها به روش تقسیم بر میانگین از طریق تحلیل مولفه های اصلی محاسبه گردید. یافته های پژوهش نشان می دهد که 4/68 درصد کشاورزان از نظر شاخص پایداری کل نظام کشت گندم در حد ناپایدار و بسیار ناپایدار بودند. اما در بعد اقتصادی 44/99 درصد کشاورزان مورد مطالعه در گروه ناپایدار و بسیار ناپایدار قرار داشتند. 41/56 درصد کشاورزان نیز از نظر بعد اکولوژیکی در سطح پایداری متوسط به بالا قرار داشتند. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که 61% واریانس پایداری نظام کشت منطقه توسط متغیرهای دانش فنی، مکانیزاسیون، بهره مندی از خدمات حمایتی، آموزشی ترویجی و پراکندگی اراضی تبیین گردید.

اهمیت و نقش نیروی انسانی در دستیابی به توسعه موضوعی است که توجه بسیاری از سیاستگزاران و برنامه ریزان را در سراسر دنیا به خود جلب کرده است، به طوریکه نتایجی نظیر ارتقا سطح علمی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی نشان از کسب دانش، نگرش و توانایی های مناسب توسط افراد جامعه دارد. از آنجایی که در کشور ما دانشگاه ها بخش بزرگی از رسالت آموزش و تربیت نیروی انسانی برای دستیابی به اهداف متعالی را بر عهده دارند، شناسایی عوامل تاثیرگذار بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان می تواند منجر به برنامه ریزی بهتر و ارایه راهکارهای مفیدتر در نظام آموزشی شود. بر این اساس تحقیق حاضر به بررسی عوامل تاثیر گذار بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز پرداخت. این تحقیق از نوع توصیفی بوده که برای جمع آوری داده ها و اجرای آن از فن پیمایش استفاده گردید. جمعیت مورد مطالعه کلیه دانشجویان کارشناسی رشته های ده گانه دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز مشغول به تحصیل در سال تحصیلی 86- 85 بودند را شامل می شد که تعداد آنها بالغ بر 1522 نفر می شد. از بین این افراد، نمونه گیری به روش تصادفی طبقه بندی شده چند مرحله ای انجام گرفت و نهایتا 400 دانشجو انتخاب شدند. ابزار سنجش، پرسشنامه ای بود که روایی صوری آن توسط 3 تن از اساتید صاحبنظر مورد تایید قرار گرفت. در این تحقیق برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار آماری SPSS 12 استفاده گردید. نتایج تحقیق نشان داد که عواملی نظیر جنسیت، سطح اقتصادی خانواده، محل سکونت دانشجویان و سطح تحصیل پدر بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان تاثیر گذارند. در پایان نیز راهکارهایی در ارتباط با ارتقا دادن پیشرفت تحصیلی دانشجویان با توجه به یافته های تحقیق ارایه شده است.

دانشگاه دارای سه کارکرد اصلی آموزش، پژوهش و خدمات برون رسانی می باشد. کارکرد خدمات برون رسانی، مشتمل بر سه حیطه آموزش، پژوهش و نیز خدمات مشاوره ای به کلیه افراد یا سازمانهای خارج از محیط دانشگاهی می باشد. علی رغم اهمیت این کارکرد، متاسفانه در کشور ما به آن توجهی جدی و سامان مند نشده است. این پژوهش که با هدف شناسایی و تبیین سازوکارهایی در راستای تقویت کارکرد خدمات برون رسانی دانشگاهی در موسسات آموزش عالی کشاورزی دولتی کشور در عرصه ترویج کشاورزی به انجام رسیده است از لحاظ ماهیت ، اکتشافی و از جنبه هدف، کاربردی می باشد. جهت گردآوری داده ها از پرسشنامه استفاده شد. جامعه آماری پژوهش مشتمل بر سه گروه اعضای هیات علمی رشته های ترویج و آموزش کشاورزی، اعضای هیات علمی دیگر رشته های کشاورزی و نیز کارشناسان و مسوولان معاونت ترویج و نظام بهره برداری وزارت جهاد کشاورزی بوده اند. شیوه نمونه گیری به تفکیک هر گروه به صورت چند مرحله ای بوده است. حجم نمونه اعضای هیات علمی رشته های کشاورزی بر اساس واریانس اولیه و فرمول کوکران، 130 و در مورد کارشناسان برابر با 145 نفر برآورد شد. جهت تجزیه تحلیل داده ها از نرم افزارSPSS 11.5 استفاده گردید. ضریب پایایی آلفای کرونباخ در بخش های مختلف در دامنه 7/0 تا 79/0 بود و برای روایی پرسشنامه از داوری و ارزیابی صاحب نظران امر بهره گرفته شد. نتایج پژوهش نشان داد که جهت تقویت کارکرد سوم دانشگاه در عرصه ترویج از بین سازوکارهای آموزشی، مواردی چون تهیه نشریات و مواد چاپی، تولید رسانه های دیداری مصور، تولید فیلم های آموزشی، ارایه برنامه های آموزشی به مخاطبان در سطح جامعه و نیز ایجاد مراکز آموزشی در سطح دانشکده، از بین سازوکارهای پژوهشی، مواردی چون ایجاد مزارع پژوهشی موضوعی، ایجاد مراکز مطالعات روستایی در سطح روستا و یا دانشکده، بکارگیری رهیافت های مشارکتی پژوهشی با همکاری کلیه دست اندرکاران امر پژوهش، مشارکت دانشگاهیان در طرح های پژوهشی و نیز از بین سازوکارهای مشاوره ای، مواردی چون ایجاد مرکز مشاوره و خدمات فنی به روستاییان در سطح مراکز ترویج و خدمات جهاد کشاورزی و یا در سطح روستاهای منتخب، راه اندازی شبکه های الکترونیک و بهره مندی از فناوری های اطلاعات در راستای ارایه خدمات مشاوره ای به کارگزاران ترویج در دانشکده و نیز بهره مندی از روش های مشاوره ای چون تلفن هشیار و مشاوره مکاتبه ای در سطح دانشکده، برای ارایه خدمات مشاوره ای به کارگزاران ترویج، می توانند مناسب و نیز قابل پیاده شدن باشند.

کشاورزی پایدار، نظامی است که ضمن مدیریت موفق در استفاده از منابع برای تامین نیازهای غذایی بشر، کیفیت محیط را حفظ و ذخایر منابع طبیعی را افزایش می دهد. هدف اصلی مقاله حاضر ، بررسی عوامل فردی، اجتماعی، اقتصادی و فنی موثر بر دانش ذرت کاران در زمینه کشاورزی پایدار می باشد. برای انجام این پژوهش از روش توصیفی و همبستگی استفاده شد و جامعه مورد مطالعه ذرت کاران منطقه شمال غرب خوزستان بودند که بر اساس روش نمونه گیری تصادفی طبقه بندی شده، تعداد 370 نفر کشاورز ذرت کار به طور تصادفی انتخاب شدند. نتایج عمده این مطالعه نشان داد که سطح سواد، میزان استفاده از کودهای حیوانی، میزان استفاده از کانالهای ارتباطی، میزان تماس با مراکز ترویج و خدمات جهاد کشاورزی و میزان عملکرد با متغیر دانش کشاورزی پایدار رابطه مثبت و معنی داری داشتند. همچنین سن، مساحت کل اراضی، تعداد فرزندان، تعداد افراد تحت تکفل، فاصله مزرعه تا نزدیک ترین مرکز خدمات، مقدار آفت کش مصرفی، سابقه فعالیت کشاورزی، سطح زیر کشت ذرت، مقدار مصرف علف کش و میزان درآمد با متغیر دانش کشاورزی پایدار رابطه منفی و معنی داری داشتند. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون چندمتغیره نشان داد که متغیرهای مستقل مساحت کل اراضی، میزان تماس با مراکز ترویجی، میزان استفاده از آفت کش ها و تعداد فرزندان قادرند 33 درصد از تغییرات در متغیر وابسته دانش فنی در زمینه کشاورزی پایدار را توضیح دهند. در پایان نیز راهکارهایی برای بهبود دانش کشاورزان و افزایش بکارگیری فعالیتهای پایداری ارایه شده است.

هدف کلی این تحقیق بررسی چالش های طرح مهندسین ناظر گندم از دیدگاه مهندسین ناظر این طرح بود. روش تحقیق از نوع توصیفی- پیمایشی و جامعه آماری آن شامل 163 نفر از مهندسین ناظر استان اصفهان بود. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران به تعداد 45 نفر تعیین گردید، اما برای کاهش خطای تحقیق این میزان به 95 نفر افزایش یافت. برای انتخاب نمونه ها از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده شد. ابزار تحقیق پرسشنامه ای بود که روایی آن بر اساس نظر جمعی از اساتید و کارشناسان رشته ترویج کشاورزی دانشگاه تهران و وزارت جهاد کشاورزی تایید گردید و اعتبار آن با استفاده از فرمول کرونباخ - آلفا (مسایل برنامه ریزی – مدیریتی a=0.89، مسایل مربوط به کشاورزان a=0.677، و مسایل مربوط به مهندسین ناظر a=0.97) محاسبه که بیانگر مناسب بودن ابزار تحقیق بود. داده های جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار SPSS 11.5 تجزیه و تحلیل گردید. یافته ها نشان داد که قبل از برگزاری کلاس های آموزشی نیازسنجی آموزشی صورت نگرفته است. با استفاده از تحلیل عاملی، مسایل برنامه ریزی- مدیریتی را به 7 دسته پیاده سازی، طراحی و برنامه ریزی، سیاستگذاری، هماهنگی، نظارت و ارزشیابی، ارتباطات، و بودجه ریزی، و مسایل مربوط به کشاورزان را به 3 دسته ساختاری، فرهنگی، و فردی- اجتماعی کشاورز، و مسایل مربوط به مهندسین ناظر به 5 دسته آموزشی - ارتباطی، حمایتی، فردی - اجتماعی ناظر، توانمندی، و نگرشی تقسیم بندی شدند. در نهایت تحلیل عاملی، چالشها را در پنج عامل تناسب - ساختاری، پشتیبانی، هماهنگی، راهبردی و فردی کشاورز تقسیم بندی نمود که در مجموع 48/69 درصد واریانس را تبیین نمود.

طی سالهای اخیر مراکز جدیدی از جمله دانشگاه جامع علمی - کاربردی با هدف کاربردی کردن دانش و پرورش فارغ التحصیلانی که به صورت تخصصی بتوانند پا به عرضه کار و میدان عملی بگذارند، شکل گرفته است. از طرفی دانشجویان نیز با انگیزه های مختلفی در این دانشگاه به تحصیل می پردازند. انگیزه، نیرویی قدرتمند برای هدایت رفتار بشری است و تنوع انگیزه ها در انسان منجر به تنوع نیاز در او شده و وی را وادار به تلاش برای رفع این نیازها کرده است. انگیزه ها علاوه بر این که تاثیر مستقیم بر عملکرد و کارایی فارغ التحصیلان دارد، می تواند موفقیت آنها و همچنین تا حدودی تاثیرگذاری بر تولید را پیش بینی کرده و معیاری برای سیاست گذاری در بخش آموزش کشاورزی باشد. در این تحقیق پیمایشی که از پرسشنامه برای جمع آوری اطلاعات استفاده شده است انگیزه های تحصیلی دانشجویان رده کاردانی رشته های کشاورزی در حال تحصیل در دانشگاه علمی – کاربردی کرمان مورد بررسی قرار گرفته است. روایی پرسشنامه از طریق روایی صوری مورد سنجش قرار گرفت و پایایی آن با روش کرونباخ آلفا بین 68/0 تا 79/0 محاسبه گردید. با توجه به معدود بودن جامعه آماری، به جای نمونه گیری، سرشماری انجام شد و نهایتا داده های 185 پرسشنامه قابل قبول، با استفاده از نرم افزار آماری SPSS تجزیه و تحلیل گردید. نتایج نشان می دهد که که عواملی مانند جذابیت رشته کشاورزی، علاقمندی دانشجویان به این رشته، خدمت به جامعه، نگریستن به رشته کشاورزی به عنوان علم و... از جمله فاکتورهای انگیزشی دانشجویان می باشد. ضمن اینکه دانشجویان شاغل و غیرشاغل در شش زمینه انگیزشی تفاوت معنی دار با هم دارند. تبلیغات و اطلاع رسانی در راستای معرفی رشته های کشاورزی، تغییر در شیوه پذیرش دانشجو و انجام پژوهش در خصوص سنجش کارایی فارغ التحصیلان از پیشنهادات این مقاله می باشد.

پژوهش حاضر به منظور مطالعه عوامل تاثیرگذار بر کارآفرینی دانشجویان کشاورزی استان تهران انجام گرفته است. جامعه آماری این مطالعه شامل 1425 نفر دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد شاغل به تحصیل در سه دانشکده کشاورزی استان تهران در سال تحصیلی 86-87 می باشند. با بکارگیری روش نمونه گیری طبقه ای، 260 نفر بعنوان نمونه مطالعه انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه ای بود که روایی آن بوسیله جمعی از متخصصان تایید گردید و پایایی آن با محاسبه از طریق ضریب کرونباخ آلفا، 84/0 برآورد شد. نتایج این تحقیق در خصوص تاثیرگذاری 15 متغیر مورد مطالعه بر کارآفرینی دانشجویان نشان داد که آموزش های فوق برنامه مرتبط با مهارت های شغلی، روش های تدریس خلاق در دانشگاه و محتوای مناسب دروس دانشگاهی از مهم ترین عوامل می باشند. بر اساس نتایج تحلیل رگرسیون، تاثیرگذارترین متغیر در کارآفرینی دانشجویان نظام آموزش عالی کشاورزی روش های تدریس خلاق در دانشگاه است. در این تحلیل رگرسیون، شش متغیر آموزش های فوق برنامه مرتبط با مهارت های شغلی، روش های تدریس خلاق در دانشگاه، محتوای مناسب دروس دانشگاهی، دارا بودن توان و مهارت عملی در زمینه موضوع درسی، برنامه ریزی منطبق با شرایط و علایق دانشجویان و فضای مناسب و رقابتی در دانشگاه، در مجموع توانستند 7/57 درصد از تغییرات متغیر وابسته تحقیق را تبیین نمایند. در انتها نیز به منظور بهبود شرایط فعلی پیشنهاداتی در جهت افزایش کارآفرینی در بین دانشجویان رشته های کشاورزی مطرح شده است.