علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران
سال:1385 | دوره:2 | شماره:2 |تعداد مقالات:10

اگرچه پیش بینی های فصلی بارش تاثیر مهمی در تولید بهینه و کم مخاطره محصولات کشاورزی در نواحی گندم خیز کشور دارند، شواهد حاکی از آن است که این مقوله بعنوان یک نوآوری در بین کشاورزان پذیرش مناسبی نداشته است. پژوهش حاضر با هدف واکاوی پذیرش یا عدم پذیرش استفاده از نتایج نوآوری پیش بینی های بلند مدت اقلیمی با استفاده از روش پیمایشی (Survey research) و نمونه گیری خوشه ای (Cluster sampling) صورت پذیرفته است. ابزار تحقیق، پرسشنامه ساختارمند (Structural questionnaire) حاوی سوالات بسته و باز بوده که روایی و پایایی آن تایید گردید. یافته ها نشان داد که دو گروه پذیرندگان و نپذیرندگان نوآوری پیش بینی بارش، تفاوتی از نظر ویژگی های فردی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ندارند. لیکن دانش، بینش و نگرش آنان (دو گروه) در رابطه با نتایج پیش بینی بارش متفاوت بوده است. همچنین در مورد نگرش نسبته به مزیت نسبی، آزمون پذیری، سازگاری و پیچیدگی، در بین دو گروه گندمکاران تفاوت معنی داری مشاهده شده است. تحلیل مدل رگرسیون لجستیک نیز نشان داد دسترسی به منابع اطلاعاتی، مزیت نسبی و سازگاری پر اهمیت ترین متغیرهای پیش بینی کننده پذیرش نوآوری می باشند. بنابراین توصیه می گردد، برنامه های آموزشی و ترویجی گسترده ای در زمینه تغییر دانش، بینش و نگرش گندمکاران در راستای استفاده بهینه و مطلوب از نتایج از پیش بینی بلند مدت بارش صورت پذیرد.

نیروی انسانی ترویج یک عامل کلیدی در فرآیند توسعه روستایی و کشاورزی به شمار می رود. برای یک نظام ترویجی موفق، تعداد مکفی از کارکنان خوب آموزش دیده ترویجی از منابع اساسی محسوب می گردد. دیگر سازه ها مانند بستر محیط، منابع مالی، ساختار و مدیریت نیز مستقیما بر کارکرد موفقیت آمیز یک نظام تاثیر می گذارد، اما منبع انسانی، زیربنا و یا شالوده یک نظام ترویجی است. هدف کلی مقاله، مقایسه ویژگیهای عاملین ترویج در وزارتخانه های کشاورزی و جهاد سازندگی سابق بمنظور تعیین و اولویت بندی ویژگیهای مطلوب برای نظام ترویج وزارت جهاد کشاورزی می باشد. این مقاله براساس نتایج تحقیقی است که جامعه آماری آن را کلیه متخصصین ترویج و آموزش کشاورزی کشور تشکیل داده اند. نتایج نشان می دهد وضعیت نیروی انسانی ترویج بویژه در دهه اخیر دارای فراز و نشیب های قابل توجه بوده و از ابعاد کمی در ارتباط با سطح پوشش برنامه های آموزشی و ترویجی و از ابعاد کیفی بویژه در ارتباط با سطح تحصیلات، ویژگی ها، توانایی ها و مهارت های مورد نیاز همواره با وضعیت مطلوب و قابل قبول فاصله داشته است که این امر عملکرد نظام ترویج در ایران را تحت تاثیر قرار داده است. از دیدگاه پاسخگویان، عاملین ترویج جهاد سازندگی در زمینه های: مهارت ارتباطی مناسب با روستاییان، توانایی ایجاد تنوع در برنامه های ترویجی، داشتن روحیه مردم گرایی و خودباوری و اعتماد به نفس با عاملین ترویج وزارت کشاورزی تفاوت دارند و در موارد مذکور میانگین های بدست آمده برای عاملین ترویج جهاد سازندگی بالاتر است و متقابلا در زمینه های: توانایی برقراری ارتباط بین ترویج و تحقیق، آشنایی با مسایل فنی و تخصصی کشاورزی، آشنایی با قوانین و مقررات و دستورالعمل ها و توانایی در گزارش نویسی و ثبت و ضبط وقایع، میانگین های بدست آمده برای عاملین ترویج وزارت کشاورزی بالاتر بوده و تفاوت معنی داری بین دو گروه مورد اشاره دیده می شود.

پذیرش پرورش های ماهی باز زراعت برنج تصمیمی صرفا فن گرایانه نیست و سازه های گوناگونی بر آن تاثیر دارند که با شناخت سازه ها و ویژگیهای موثر می توان به شناسایی پذیرندگان احتمالی و ترویج کشت توام کمک نمود. هدف این تحقیق شناسایی ویژگی های پذیرندگان و نپذیرندگان کشت توام برنج و ماهی در استان فارس بود که با انجام تحقیق پیمایشی و استفاده از پرسشنامه ای که روایی و پایایی آن تایید شد، صورت پذیرفت. جامعه آماری پژوهش، کشاورزان شالیکار استان فارس بود که از طریق نمونه گیری تصادفی طبقه بندی شده، دو شهرستان ممسنی و شیراز انتخاب و کشاورزان پذیرنده و نپذیرنده کشت توام این دو شهرستان انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج نشان داد، مهمترین تفاوت پذیرندگان و نپذیرندگان کشت وتوام، دسترسی به اطلاعات آبزی پروری در بین آنان است که در پذیرندگان به مراتب بیشتر از نپذیرندگان می باشد. از نظر آگاهی از نوآوری کشت توام برنج و ماهی، بین پذیرندگان و نپذیرندگان تفاوتی وجود ندارد. اما تفاوت بین دو گروه، در دانش کسب شده در زمینه آبزی پروری می باشد. پذیرندگان دارای سطح بالاتری از دانش تغذیه، مدیریت و صید ماهی هستند. بنابراین ترویج آبزی پروری و ایجاد دانش مورد نیاز کشاورزان، درنشر آبزی پروری بسیار حایز اهمیت است. یافته های پژوهش حاکی است که تابع ممیزی حاصل از مدل تلفیقی از متغیرهای نشر ساختار مزرعه می تواند با دقت و مطلوبیتی قابل ملاحظه، کشاورزان پذیرنده کشت توام برنج و ماهی را از نپذیرندگان طبقه بندی نماید. از مجموع متغیرهای اقتصادی، ویژگی های نوآوری و دانشی که وارد مدل شده بودند، متغیرهای دسترسی به منابع اطلاعاتی، دانش در مورد بچه ماهی، مدیریت آبری پروری، تهیه کرت برای آبزی پروری و دانش مربوط به صید ماهی، مهمترین متغیرهای متمایز کننده پذیرنده و نپذیرنده کشت توام می باشند.

هدف کلی مطالعه حاضر، بررسی ادراک کشاورزان نسبت به خصوصی سازی خدمات ترویج امور دام در ایران و عوامل موثر بر این ادراک می باشد. این تحقیق پیمایشی از نوع پژوهش توصیفی- همبستگی می باشد و جامعه آماری آن شامل کلیه کشاورزان ساکن در مناطق روستایی استان های چهارگانه آذربایجان شرقی، فارس، مازندران و گلستان به تعداد 800 هزار خانوار بود که تحت پوشش برنامه های ترویج امور دام قرار گرفته بودند. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران به میزان 1200 نفر تعیین گردید. به منظور انتخاب نمونه ها، به دلیل تفاوت انگاره های تولید در شهرستان ها، دهستان ها و روستاهای مختلف از نمونه گیری تصادفی طبقه بندی چند مرحله ای استفاده گردید. جهت گردآوری داده ها از پرسشنامه استفاده شد. روایی محتوایی پرسشنامه با استفاده از نظرات پانل متخصصان و پس از چند مرحله اصلاح و بازنگری بدست آمد. جهت تعیین اعتبار بخش سنجش ادراک نسبت به خصوصی سازی از ضریب اعتبار کرونباخ آلفا استفاده گردید که مقدار آن 0.81 بدست آمد. پرسشنامه آزمون شده از نظر اعتبار و اعتماد از طریق پرسشگران آموزش دیده و در محل زندگی تک تک روستاییان تکمیل شده و مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از روش های تحلیل همبستگی، تحلیل های مقایسه ای نظیر آزمون آنالیز واریانس، تحلیل عاملی و تحلیل رگرسیون استفاده گردید. نتایج نشان می دهد که در کل استان های مورد مطالعه رابطه مثبت و معنی دار در سطح 99 درصد بین متغیر ادراک نسبت به خصوصی سازی و متغیرهای سطح تحصیلات، سابقه دامپروری، عملکرد محصولات کشاورزی و میزان درآمد حاصل از کشاورزی و دامپروری وجود دارد. همچنین رابطه مثبت و معنی دار در سطح 95 درصد بین متغیر ادراک نسبت به خصوصی سازی و متغیرهای سن و عملکرد محصولات دامی وجود دارد. آزمون رگرسیون چند متغیره نشان داد که مجموعه متغیرهای سطح تحصیلات، عملکرد محصولات زراعی، میزان درآمد حاصل از کشاورزی و میزان درآمد حاصل از دامپروری 45 درصد از میزان نوسانات در متغیر ادراک نسبت به خصوصی سازی را تبیین می کنند. این مطلب نشان می دهد که هنوز مقدار قابل توجهی از نوسانات در میزان ادراک کشاورزان نسبت به خصوصی سازی خدمات ترویج امور دام، مبتنی بر عواملی است که در این تحقیق شناخته نشدند و محققان دیگر باید به آن بپردازند.

هدف این تحقیق بررسی سازه های فرهنگی و اجتماعی موثر در نگرش گندمکاران شهرستان نهاوند پیرامون توسعه آبیاری بارانی می باشد. تحقیق حاضر به روش توصیفی همبستگی انجام شده است. جامعه آماری این تحقیق کل 15364 نفر گندمکاران آبی کار شهرستان نهاوند می باشند که تعداد 375 نفر از آنان به روش نمونه گیری طبقه ای تناسبی به عنوان نمونه های آماری تعیین گردیدند. روایی صوری پرسشنامه با کسب نظرات متخصصان ترویج کشاورزی، آبیاری و زراعت و اعمال اصلاحات لازم بدست آمد. همچنین پس از انجام یک مطالعه راهنما و آزمون پایایی پرسشنامه ضریب کرونباخ آلفا بیش از 0.86 بدست آمد. نتایج این تحقیق نشان داد که بین میزان عملکرد گندمکاران، میزان تماس های ترویجی، میزان استفاده از کانال های ارتباطی، میزان مشارکت اجتماعی و دانش فنی گندمکاران در زمینه مدیریت آب زراعی با نگرش گندمکاران پیرامون توسعه آبیاری بارانی مثبت و معنی داری وجود دارد. شایان ذکر است که بین میانگین های نگرش گندمکاران پیرامون توسعه آبیاری بارانی از نظر استفاده از خدمات ترویجی، عضویت در تعاونی های تولید، تشکلهای روستایی، نوع منبع آب و نوع روش آبیاری اختلاف معنی داری وجود دارد. نتایج حاصل از رگرسیون چند متغیره به شیوه گام به گام نیز بیانگر آن است که متغیرهای میزان عملکرد گندم آبی، دانش فنی در زمینه مدیریت آب زراعی، استفاده از کانالهای ارتباطی و سن گندمکاران حدود 70.7 درصد از تغییرات در میزان نگرش گندمکاران پیرامون توسعه آبیاری بارانی را تبیین می کنند.

از معضلاتی که در دهه اخیر در کشور با آن روبرو هستیم، بیکاری جوانان خصوصا دانش آموختگان دانشگاهی می باشد که این معضل در بخش کشاورزی حادتر به نظر می رسد. این پروژه تحقیقاتی با هدف بررسی وضعیت اشتغال دانش آموختگان کشاورزی طراحی و اجرا گردید که با روش پیمایش، اطلاعات مورد نیاز جمع آوری و با استفاده از فن تحلیل محتوی به واکاوی داده ها و نتیجه گیری از نظرات مشروح مدیران پرداخته شد. جمعیت مورد مطالعه شامل کلیه روسای سازمان های جهاد کشاورزی در استان های کشور بودند و به دلیل تمام شماری در این تحقیق، نمونه گیری انجام نگردید. ابزار تحقیق پرسشنامه باز بود که روایی صوری آن توسط متخصصین بخش ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه شیراز تایید شده و پس از تکثیر طی نامه ای برای آزمودنی ها ارسال گشت. یافته های تحقیق نشان می دهد که بیش از 90 درصد از روسای سازمان های اجرایی گرایش به دیدگاه اقتصادی در برنامه ریزی نیروی انسانی دارند، و حدود 10 درصد به دیدگاه اجتماعی تمایل نشان داده اند. در این تحقیق همچنین لیاقت ها و مهارت های مورد نیاز مشاغل دولتی و غیر دولتی مورد بررسی قرار گرفت و راهکارهای اشتغال زایی در سه بخش دولتی، خصوصی، و خود اشتغالی از دیدگاه مسوولین تجزیه و تحلیل و ارایه گردیده است.

کارشناس شیلات نقش مهمی در نظام تولید و پرورش آبزیان دارند. وظیفه اصلی آنها راهنمایی ارباب رجوع و آبزی پروران، نظارت بر رعایت اصول، قوانین و مقررات تبیین شده توسط سازمان شیلات ایران و کسب اطمینان از فعالیت پرورش دهندگان در راستای آبزی پروری پایدار است. هدف اصلی این تحقیق، ارزیابی نگرش کارشناسان شیلات ایران نسبت به آبزی پروری پایدار است. این تحقیق از نوع توصیفی- همبستگی است. جامعه آماری تحقیق 550 نفر کارشناسان شیلاتی شاغل در بخش های اجرایی آبزی پروری در کشور و دفتر مرکزی شیلات می باشند که از میان آنها نمونه ای به حجم 226 نفر به روش نمونه گیری طبقه بندی ساده انتخاب گردید. روایی پرسشنامه با توجه به نظرات اساتید راهنما، مشاور و کارشناسان خبره آبزی پروری تنظیم گردید. همچنین قابلیت اعتبار آن با پیش آزمون تعداد 10 پرسشنامه و تعیین ضریب آلفای کرونباخ 85% بدست آمد. نتایج بدست آمده تحقیق نشان داد، بیش از 97% از آزمودنی ها، نگرش مثبت نسبت به آبزی پروری پایدار دارند. همچنین پاسخگویان موکدا موافقند که در آبزی پروری پایدار باید مهارت ها و فناوری های متناسب با موقعیت و جایگاه آن به کار برده شود، آبزی پروری پایدار ذخایر و تنوع زیستی آبزیان را حفظ کند و کمترین میزان تخریب بر محیط زیست داشته باشد.

برگزاری دوره های آموزشی از جمله راههای عملی افزایش سطح دانش و مهارتهای کشاورزان می باشد. دوره های آموزشی که محتوای آنها متناسیب با نیازهای واقعی شرکت کنندگان باشد، موجب افزایش تولیدات و نهایتا بهبود کیفیت زندگی آنها می شود. هدف تحقیق حاضر ارزیابی دوره آموزشی برگزار شده برای دامداران می باشد. در این راستا از الگوی CIPP برای ارزیابی زمینه و درونداد دوره های آموزشی استفاده شد. تحقیق به روش پیمایشی و با استفاده از پرسشنامه صورت گرفت. برای این منظور به روش نمونه گیری تصادفی، تعداد 150 نفر از دامداران شهرستان قائم شهر که در دوره های آموزشی برگزار شده توسط سازمان جهاد کشاورزی استان مازندران شرکت کرده اند، انتخاب و مصاحبه گردیدند. نتایج این بررسی حاکی از آن است که دامداران این دوره ها را ضروری دانسته و برگزاری دوره های مربوط به بیماری های دام را مهمترین نیاز خود عنوان کرده اند. پسخگویان، سطح مطالب دوره ها را آسان و در حد فهم خود دانسته و معتقدند که اهداف دوره ها متناسب با نیازهای آموزشی و اطلاعاتی آنان بوده و از دوره ها رضایت داشته اند. همچنین علاقمند هستند که در چنین دوره هایی شرکت کننده اما طول مدت دوره ها کافی نبود و باید افزایش یابد. در پایان، پیشنهاداتی برای اجرای بهتر دوره های آموزشی اریه شده است.

امروزه خصوصی سازی ترویج کشاورزی به عنوان یک گزینه در کنار بخش دولتی، جایگاه قابل قبولی پیدا کرده است. هدف تحقیق حاضر، بررسی دیدگاه های خصوصی سازی ترویج کشاورزی در منطقه شمال غرب استان خوزستان (دزفول، اندیمشک و شوش) از نظر کارکنان ترویج کشاورزی و تعیین تاثیر ویژگیهای فردی و حرفه ای پاسخگویان بر نگرش آنان بوده است. تحقیق حاضر به صورت پیمایشی انجام شد و نمونه گیری به صورت تمام شماری صورت گرفت و پرسشنامه مربوطه برای پنجاه نفر از کارکنان ارسال گردید. پس از تکمیل پرسشنامه ها، اطلاعات مورد نیاز از طریق نرم افزار رایانه ای SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در این پژوهش، از روش تحقیق توصیفی برای انعکاس ویژگی های فردی کارکنان و وضعیت خدمات ترویج در منطقه و از روش استنباطی برای تبیین نظرات آزمودنی ها بهره گیری شد. نتایج حاصل از تحلیل همبستگی، نشان داد که میان متغیرهایی نظیر سابقه کار ترویجی و رضایت از شرایط کار با گرایش به خصوصی سازی ترویج کشاورزی رابطه منفی و معنی داری وجود دارد. واکاوی نتایج آزمون های تی استیودنت و تحلیل واریانس نشان داد که تفاوت معنی داری میان گرایش به خصوصی سازی ترویج و سابقه کار ترویجی وجود دارد. این در حالی است که سایر متغیرها تفاوت معنی داری نداشته اند.