تحقیقات جنگل و صنوبر ایران
سال:1392 | دوره:21 | شماره:1 (51) |تعداد مقالات:15

ترکیب و تنوع گونه ای جوامع گیاهی در طول زمان با تغییر شرایط محیطی، واکنش عوامل زنده و افزایش گونه های مهاجم در اثر آشفتگی های انسانی یا طبیعی، تغییر می کند. بنابراین اندازه گیری تنوع گونه ای می تواند در تجزیه و تحلیل آشفتگی و مدیریت اکوسیستم ها مفید باشد. توده های بلوط موجود در پارک دالاب که در 25 کیلومتری شمال غرب شهرستان ایلام واقع شده اند، با دارا بودن رژیم های مختلف آشفتگی، برای بررسی تنوع گونه ای و تهاجم گونه های گیاهی انتخاب شد. تاثیر عوامل آشفتگی موجود شامل «چرای دام» و «آتش سوزی» بر پوشش گیاهی اجتماعات بلوط، در مقایسه با مناطق بدون آشفتگی بررسی گردید. اطلاعات مربوط به پوشش گیاهی، خاک و سایر متغیرهای محیطی در آشفتگی های مختلف در قالب 77 قطعه نمونه و به صورت تصادفی برداشت شد. اندازه قطعات نمونه 16×16 متری برای گونه های درختی و درختچه ای و ابعاد 1×1 متری برای گونه های علفی مورد استفاده قرار گرفت. به طوری که مساحت قطعات نمونه با استفاده از روش حداقل سطح و بر اساس تکنیک قطعات نمونه حلزونی و منحنی سطح- گونه تعیین شد؛ و از روش پلاتهای تو در توی ویتاکر برای ثبت گونه های علفی استفاده شد. برای طبقه بندی پوشش گیاهی از روش تجزیه و تحلیل دوطرفه گونه های شاخص، برای تعیین گونه های معرف هر کلاس از آنالیز گونه های شاخص، برای مشخص کردن ارتباط گروه های گیاهی با عوامل مختلف مورد بررسی از روش رسته بندی تحلیل تطبیقی متعارفی و برای ارزیابی تنوع گونه ای از شاخص های عددی استفاده گردید. نتایج نشان داد که آشفتگی بر ترکیب و تنوع گونه ای این جنگلها تاثیر گذاشته و طبقه های آشفتگی «چرای دام» و «آتش سوزی» در کنار عوامل خاکی و پستی بلندی به عنوان تاثیرگذارترین عوامل بر ترکیب گیاهی شناخته شدند. آتش سوزی منجر به تغییر پوشش گیاهی به سمت گونه های یکساله و فرصت طلب، مانند Coronilla scorpoides، Torilis leptophylla، Boissiera squarrosa، Taeniatherum crinitum،Onopordon carduchorum، Cirsium spectabile، Eryngium billardieri، Gundelia tournefortii و Carduus pycnocephalus و چرای دام به طور عمده سبب افزایش فراوانی گونه های غیرخوشخوراک و مقاوم به چرای دام و کوبیدگی خاک مانند Bromus tectorum، Picnomon acarna، Stellaria media، Rochelia disperma، Holesteum umbellatum، Euphorbia macroclada، Turgenia latifolia، Rhagadiolus angulosus و Valerianella vesicaria شده است. مناطقی با طبقه آشفتگی چرای متوسط دام و فاقد آَشفتگی، بالاترین مقدار غنا و تنوع گونه ای و طبقه آشفتگی چرای شدید و سبک دام، کمترین غنا و تنوع گونه ای را داشتند، این موضوع منطبق با تئوری آشفتگی متوسط است.

این آزمایش با کاشت 10 کلن تاج باز صنوبر از سال 1380 به مدت هفت سال در اراضی حاشیه رودخانه قشلاق سنندج با هدف بررسی سازگاری و تولید چوب آنها اجرا گردید. انتقال و کاشت نهال کلن ها با فاصله 4×4 متر و به صورت گروهی در قالب طرح آزمایشی بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار، در فروردین ماه سال 1381 انجام گردید. عملیات داشت از جمله آبیاری، وجین، هرس و غیره به صورت یکنواخت برای کلن ها در مزرعه اعمال شد. اندازه گیری صفات مورد بررسی شامل قطر برابر سینه و ارتفاع طی سالهای بررسی انجام گردید. نتایج نشان داد که سهم سالهای اول و دوم پس از کاشت در رشد قطری، ارتفاعی و حجمی تراکمی ناچیز و سالهای مذکور مرحله استقرار نسبی نهال بوده است. میانگین صفات قطر تنه، ارتفاع و حجم در هکتار کلن ها در پایان سال 1386 به ترتیب 18.69 سانتی متر، 11.51 متر و 109.88 مترمکعب در هکتار بود. تجزیه واریانس سالانه بیانگر وجود اختلاف بسیار معنی دار در بین کلن ها از لحاظ کلیه صفات مورد بررسی و در تمام سالها بود. نتیجه مقایسه میانگین صفات مورد بررسی با آزمون دانکن (p£0.01) نشان داد که در پایان سال 1386 سه رقم صنوبر تاج باز Populus euramericana 561.41،  P. deltoides 63.2و  P. deltoids 63.1به ترتیب با میانگین قطر برابر سینه 22.05، 21.44 و 20.60 سانتی متر، ارتفاع 12.68، 12.67 و 12.75 متر و میانگین رویش حجمی سالانه در هر هکتار برابر 26.50، 24.70 و 23.66 مترمکعب با درصد تلفات کمتر ناشی از تنش خشکی، وضعیت شادابی عمومی خوب تا عالی، میزان آلودگی به آفات (در شرایط غیرتنشی) بسیار کم و تنه عمدتا صاف و یک یا دو شاخه، به عنوان کلن های با عملکرد بالا از لحاظ تولید چوب و سازگار در شرایط مشابه سنندج معرفی می شوند.

این پژوهش با هدف بررسی رابطه بین عامل های فیزیوگرافی و برخی از مهمترین ویژگیهای اندازه ای درختان و ساختار جنگل در جنگلهای آرمرده بانه در استان کردستان انجام شد. بدین منظور اثر سه مشخصه شیب (پنج طبقه)، جهت جغرافیایی (چهار جهت اصلی) و ارتفاع از سطح دریا (چهار طبقه) بر ویژگیهای اندازه ای درختان شامل قطر برابر سینه، ارتفاع و مساحت تاج و ویژگیهای ساختاری جنگل در سطح یکان های فیزیوگرافیک شامل تعداد در هکتار، منحنی پراکنش قطری و رویه زمینی بررسی شد. تعداد 77 قطعه نمونه دایره ای 10 آری با روش منظم تصادفی در جنگلهای منطقه مورد بررسی، برداشت و با استفاده از آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی، تجزیه و تحلیل شد. ابعاد درختان به طور معنی داری تحت تاثیر عامل های فیزیوگرافی تغییر کردند. به طوری که قطورترین و بلندترین درختان با تاج بزرگ تر در شیب های کم، جهت های شرقی و شمالی و ارتفاع از سطح دریای بالاتر قرار داشتند. تجزیه و تحلیل اثرهای متقابل نشان دهنده اهمیت عامل شیب در بروز بیشتر ویژگیهای اندازه ای درختان بود. الگوهای پراکنش قطری در همه موقعیت های فیزیوگرافیک زنگوله ای شکل نامتقارن، چوله به راست و تعداد کم پایه ها در طبقه های قطری جوان بیانگر ضعف تجدیدحیات گذشته در آنها بود. این منحنی ها در شیب ها و ارتفاع های متوسط و دامنه های شمالی وضعیت مناسب تری را نشان دادند. شاخص های تراکم (تعداد در هکتار و رویه زمینی) نیز در همین مناطق بهترین حالت خود را داشتند. البته دامنه های جنوبی و کم شیب از نظر تعداد درخت در هکتار و رویه زمینی وضعیت نامناسبی داشتند که پیشنهاد می شود در طرح های مدیریتی، با اولویت بیشتری مورد توجه قرار گیرند. این پژوهش نشان داد که تفاوت در ترکیب گونه ای و دخالت های انسانی ناشی از تفاوت های رویشگاهی، منابع اصلی اختلاف ابعاد درختان و ویژگیهای ساختاری جنگل در یکان های فیزیوگرافی هستند.

این پژوهش پالینولوژیک، با بررسی تورب زار تپه کلار، تاریخچه 850 ساله پوشش گیاهی را در منطقه کلاردشت در استان مازندران بازسازی و نقش آب و هوا و انسان را بررسی می کند. نمودار گرده تپه کلار نشان می دهد که پوشش گیاهی منطقه در اثر دخالت های انسان و تغییرات آب و هوا، در طول زمان تغییرات قابل توجهی یافته است. راش، ممرز و بلوط همواره فراوانترین درختان در توده های جنگلی مجاور دشت کلار بوده اند؛ هرچند، بلوط به دلیل افزایش فعالیت های انسان در یک تا دو قرن اخیر، کاهش چشمگیری نشان می دهد. گونه هایی همانند افرا، زبان گنجشک و ملج نیز در توده های جنگلی دامنه های مشرف به دشت، حضور داشته اند. به طوری که در دشت های همجوار تپه کلار، توسکا و لرگ گاهی به فراوانی می روییدند، ولی انسان با تغییر ویژگیهای هیدرولوژیک منطقه، به ویژه زهکشی اراضی مرطوب، موجب کاهش قابل توجه توسکا و حذف لرگ شده است. البته کاهش اصلی لرگ در حدود 700 تا 800 سال پیش، در پژوهش های گرده شناسی مشابه در بخش مرکزی جنگلهای هیرکانی و نیز منطقه کولشیس در غرب گرجستان نیز ثبت شده که با توجه به همزمانی این دوره با پدیده آب و هوایی موسوم به بی نظمی اقلیمی سده های میانی، احتمالا منشا اقلیمی نیز داشته است. وجود گرده های نشان دهنده حضور انسان در منطقه، همانند گردو و گندم، در طول دوره مورد بررسی، گویای سکونت انسان در منطقه از حداقل 850 سال پیش است. باوجوداین، در 300 تا 400 سال اخیر نقش انسان در تغییر پوشش گیاهی و کاربری زمین شدت یافته که این امر از افزایش قابل توجه گرده های گیاهان معرف اراضی باز، همانند آقطی، علف هفت بند و بارهنگ برگ نیزه ای دارد.

هدف از این تحقیق، تعیین سن بهره برداری بهینه صنوبر یعنی سنی که در آن مقدار ارزش خالص فعلی جنگل کاری با توجه به قیمت چوب سرپا، درصد سود بانکی و میزان رویش سالیانه به حداکثر برسد، می باشد. داده های رویش سالیانه، قیمت چوب سرپا و درصد سود بانکی به منظور تعیین سن بهره برداری بهینه مورد استفاده قرار گرفتند. ابتدا مدل رویش صنوبر برآورد شد. نتایج نشان داد که بهترین مدل رویش صنوبر دلتوئیدس بر اساس رویش سالیانه در هکتار و حجم در هکتار، یک تابع درجه دوم با سطح احتمال پنج درصد و بهترین مدل رویش حجمی بر اساس سن و حجم، یک تابع درجه سوم با سطح احتمال پنج درصد می باشد. سپس با استفاده از یک مدل خود کاهشی، معادله قیمت چوب سرپای صنوبردلتوئیدس برآورد شد. در نهایت با استفاده از مدلهای رویش و قیمت، سن بهره برداری بهینه صنوبر دلتوئیدس به ازای مقادیر مختلف سود بانکی و تراکم های مختلف جنگل کاری به دست آمد. نتایج نشان داد که سن برداشت بهینه صنوبر دلتوئیدس در استان گیلان در فواصل کاشت مختلف و به ازای سودهای مختلف بانکی بین 8 تا 25 سال تغییر می کند.

پلت یکی از گونه های بومی ایران است که در اغلب جنگل کاریها به صورت تک کشتی و یا آمیخته با دیگر گونه ها کشت می شود. انجام عملیات پرورشی در چنین توده هایی موجب تقویت تولید و اصلاح کمی و کیفی توده در حیات طولانی جنگل می گردد. در همین راستا این تحقیق روی دو توده پلت واقع در طرح جنگل داری برنجستانک (قطعه دخالت نشده) و چایباغ (قطعه دخالت شده) در محدوده طرحهای جنگلداری چوب و کاغذ مازندران که در سال 1370 جنگل کاری شده بودند، انجام شد. با استفاده از روش آماربرداری تصادفی سیستماتیک با قطعه های نمونه دایره ای شکل یک آری، تعداد 39 و 33 پلات به ترتیب در قطعه های دخالت شده و دخالت نشده انتخاب و در طبیعت پیاده شدند. سپس در هر پلات مشخصه های کمی و کیفی قطر، ارتفاع، تعداد، کیفیت تنه و وضعیت تاج درختان در دو توده برداشت و در فرم های مربوطه ثبت گردید. نتایج نشان می دهد که متوسط قطر درختان در توده دخالت شده و دخالت نشده به ترتیب 19.98 و 13.84 سانتی متر و میانگین ارتفاع نیز به ترتیب 18.32 و 17.46 متر بوده است. میانگین سطح مقطع در توده دخالت شده 30.74 مترمربع در هکتار و در توده شاهد 15.7 مترمربع در هکتار محاسبه شد. نتایج حاصل از انجام آزمون آماری T نشان می دهد که بین میزان رویش قطری، حجمی، ارتفاعی، سطح مقطع و ضریب قدکشیدگی بین دو توده در سطح 99 درصد اختلاف معنی داری وجود دارد. به لحاظ کیفی نیز توده دخالت شده از پایداری و وضعیت بهتری نسبت به توده دخالت نشده برخوردار بود. انجام آزمون مربع کای در مورد متغیرهای کیفی (کیفیت تنه و تقارن تاج) نیز نشان می دهد که در دو توده در سطح یک درصد اختلاف معنی داری وجود دارد. ازاین رو، با توجه به نتایج بدستامده و به دلیل صرفه جویی در زمان و هزینه های بالای عملیات جنگل کاری و ارتقاء ارزش افزوده محصولات با تولید چوب های مرغوب و بدون عیوب فیزیکی، با تاکید بر پایداری درازمدت توده ها، می توان اجرای عملیات پرورشی به موقع و با شدت مناسب را به طراحان و مجریان طرحهای جنگل داری پیشنهاد کرد.

تخریب گستره جنگل و تبدیل آن به عرصه های مرتعی، کشاورزی، شهری و روستایی، هر ساله در سطح وسیعی انجام می شود که خسارتهای فروانی به منابع طبیعی وارد می کند. در پژوهش حاضر، با استفاده از مدل رگرسیون لجستیک، به شناسایی عوامل موثر در تخریب گستره جنگلی و پهنه بندی احتمال وقوع این تخریب در حوضه های آبخیز واز و لاویج پرداخته شد. آشکارسازی تغییرات کاربری اراضی طی دوره زمانی 1367 تا 1385 با استفاده از تصاویر ماهواره ای لندست نشان داد که مساحت اراضی جنگلی دو حوضه از 81.97 درصد در سال 1367 به 77.43 درصد در سال 1385 کاهش یافته است. در ادامه، لایه های فاصله از روستا، فاصله از آبراهه، فاصله از جاده و شیب به عنوان متغیر مستقل و لایه تغییر کاربری اراضی (تخریب گستره جنگلی) به عنوان متغیر وابسته، در مدل وارد شدند. اجرای مدل رگرسیون لجستیک در دو حالت متغیرهای مستقل گسسته و متغیرهای مستقل پیوسته انجام شد. ضرایب بدستامده از اجرای مدل در حالت گسسته، نشان دهنده احتمال وقوع بیشتر تخریب گستره جنگلی در فاصله 0 تا 100 متری از روستا می باشد. اجرای مدل در حالت پیوسته نیز، ارتباط منفی متغیر وابسته را با متغیرهای مستقل نشان می دهد. در نهایت، برمبنای ضریب های بدستامده، نقشه پهنه بندی احتمال تخریب گستره جنگلی در حوضه های مورد بررسی در پنج رده احتمال تخریب بسیار بالا، بالا، متوسط، پایین و بسیار پایین تهیه شد. با توجه به نتایج اجرای مدل در حالت گسسته، 11.06 درصد از مجموع مساحت دو حوضه در رده با احتمال تخریب بسیار بالا قرار می گیرد.

تهیه نقشه جنگلها، به ویژه در مناطق کوهستانی مشکل و پرهزینه است. برای این منظور استفاده از داده های ماهواره ای راه حل مناسبی به نظر می رسد. در این بررسی از داده های سنجنده Landsat ETM+ برای تهیه نقشه طبقه بندی تراکم تاج پوشش جنگل با استفاده از مدل FCD در حوضه شفارود گیلان استفاده شده است. نقشه تراکم جنگل با استفاده از طبقه های تراکم تاج پوشش 25-5، 50-25، 75-50 و 100-75 درصد و یک طبقه فاقد جنگل (بایر) تهیه شد. در روش تهیه نقشه تاج پوشش جنگل با استفاده از مدل FCD، بر روی تصاویر Landsat ETM+ از چهار شاخص پوشش گیاهی، خاک، سایه و شاخص حرارتی با اعمال حد آستانه مناسب استفاده شد و بعد شاخص سایه پیشرفته و شاخص سایه هم مقیاس شده، محاسبه گردید. سپس شاخص تراکم گیاهی و نقشه انبوهی تاج پوشش گیاهی بر مبنای مدل FCD برحسب درصد بدست آمد. به منظور برآورد صحت نقشه طبقه بندی شده تراکم جنگل، یک نقشه واقعیت زمینی به صورت صددرصد با استفاده از ارتوفتوموزاییک عکس های هوایی منطقه و ترسیم شبکه میلی متری به ابعاد 10×10 میلی متر و بزرگ نمایی مناسب عکسها تهیه شد. تصویر حاصل با استفاده از روش حداکثر احتمال، طبقه بندی شد و صحت کلی و ضریب کاپای آن به ترتیب 71 درصد و 0.61 بدست آمد. نتایج حاصل نشان داد که نقشه حاصل از مدل FCD با استفاده از داده های ETM+ با واقعیت زمینی نزدیک است و با بررسی ماتریس خطا در کلیه هفت مرحله محاسبه FCD، عدم توانایی مدل در ارائه تاج پوشش های میانی تنک و نیمه انبوه مشهود می باشد. درحالی که بعکس تاج پوشش های بالا و نیز مناطق فاقد تاج پوشش و یا دارای تاج پوشش بسیار تنک (کمتر از 5 درصد)، به خوبی توسط مدل تشخیص داده می شوند.

گونه پده (Populus euphratica Oliv.) از درختان بومی ایران با گسترش وسیع اکولوژیکی می باشد. از خصوصیات مهم این گونه تحمل آن نسبت به دامنه زیاد دما و شوری خاک است. این گونه به دلیل مقاومت به شرایط اقلیمی گرم و خشک و شوری خاک از قابلیت های بسیار بالایی برای توسعه جنگل کاری و فضای سبز در مناطق بیابانی برخوردار است. این بررسی با هدف ارزیابی ویژگیهای رویشی، مورفولوژیک و فیزیولوژیک پروونانس های مختلف پده به منظور معرفی مناسب ترین آنها برای کشت در اراضی شور و بیابانی انجام شد. تعداد 16 پروونانس پده با مبداهای مختلف جغرافیایی که در ایستگاه بیابان گرمسار در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1390 کاشته شده بودند، انتخاب شد. نمونه برداری از برگ تیمارهای مختلف برای اندازه گیری کلروفیل a وb ، کاروتنوئیدها، قند، پرولین و پروتئین کل انجام گردید. همچنین ویژگیهای رویشی شامل قطر یقه، ارتفاع نهال، سطح ویژه برگ و ماده خشک برگ نیز اندازه گیری گردید. آنالیز واریانس ویژگی فیزیولوژیک برگ اختلاف معنی داری را برای مشخصه های پرولین، کلروفیل a، کلروفیل b، کاروتنوئید، قند و پروتئین کل میان پروونانس های مختلف نشان داد. مقایسه میانگین ها نشان داد که اغلب پروونانس ها به لحاظ میزان پرولین در گروه اول قرار داشتند. نتایج گروه بندی ویژگی رویشی نشان داد که پروونانس های گلستان، خجیر، کرمان، زابل، کاشان و دزفول از رشد قطری (1.95-1.15 سانتی متر) و ارتفاعی (1.51-1.15 متر) مناسبی برخوردار بوده و به لحاظ آماری همگی در یک گروه قرار گرفتند. همچنین شوری خاک روی رشد ارتفاع اثر منفی داشت. در نهایت پروونانس های معرفی شده برای توسعه جنگل کاری و فضای سبز منطقه، مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

در چند سال اخیر سرمای دیررس بهاره روی نهال های گونه ون (Fraxinus excelsior L.) در نهالستان های کوهستانی خسارت زیادی وارد کرده است. این تحقیق با هدف کاهش خسارت سرمای دیررس بهاره روی نهال های گونه ون در نهالستان درزیکلای شرکت چوب فریم واقع در کیلومتر 17 جنوب شرقی شهر پل سفید اجرا شد. در این تحقیق دو تیمار پوشش نهال (در دو سطح شامل کرت های دارای پوشش با نایلون سفید در هنگام سرما و کرت های بدون پوشش نایلونی) و تاریخ کاشت (در چهار سطح کاشت در هفته اول اسفند، اواسط اسفند، هفته اول فروردین و هفته آخر فروردین) در قالب طرح کرت های خرد شده با سه تکرار در دو سال متوالی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که اثر تیمار تاریخ کاشت روی جوانه زنی (سبز شدن) بذر ون معنی دار بود (p<0.01)، اما اثر پوشش کرت و اثرهای متقابل پوشش کرت در تاریخ کاشت روی میزان جوانه زنی بذر ون و نیز روی قطر یقه ون معنی دار نبودند. اثر تاریخ کاشت روی ارتفاع نهال ون معنی دار بود .(p<0.05) ارتفاع نونهال ها پس از کاشت در هفته اول اسفند، به تدریج افزایش یافت و با کاشت در اوایل فروردین، به بیشترین مقدار خود رسید و دوباره کاهش یافت. اثر پوشش کرت، اثر تاریخ کاشت و اثر متقابل تاریخ کاشت در پوشش کرت روی میزان تلفات ناشی از سرمای دیررس بهاره در نهال های ون، معنی دار شد .(p<0.01) مقدار تلفات نونهال های ون در کرت های بدون پوشش 80 درصد و در کرت های دارای پوشش حدود 20 درصد بوده است. وقتی که روی کرت های دارای نونهال های ون پوشش ایجاد شد، تفاوت معنی داری در میزان تلفات ناشی از سرما در تاریخ های مختلف کاشت دیده نشد، اما در کرت های فاقد پوشش، میزان تلفات به تدریج با نزدیک شدن تاریخ های کاشت به هفته آخر فروردین، به طور معنی داری کاهش یافت. با توجه به بازده تولید نهال و میزان تلفات ناشی از سرما، پیشنهاد می شود بذر ون بعد از یک دوره 12 ماهه استراتیفه سرد، از نیمه دوم اسفند تا نیمه اول فروردین کاشته شود و در اواخر فروردین، نهال ها با استفاده از پوشش نایلونی از سرمای احتمالی محافظت شوند.

درختچه هوهوبا (Simmondsia chinensis (Link) C. K. Schneid.) یکی از گیاهان بسیار مقاوم به خشکی و مولد دانه های حاوی 50 درصد روغن یا موم مایع (Liquid wax) است که در صنایع داروسازی، مواد و لوازم آرایشی و بهداشتی، تولید روغن خوراکی و غیره مصرف می شود و توانمندی فراوانی دارد. به منظور بررسی موفقیت ازدیاد رویشی برای تولید نهال های همگن و مقایسه با نهال های بذری، تعدادی قلمه ریشه دار شده یکساله همراه با نهالهای بذری همسال در اسفند 1385 در جهرم کاشته شدند و درصد زنده مانی و شاخص های مختلف رشد از قبیل ارتفاع، قطر تاج، تعداد شاخه ها و مقدار تولید بذر در طول پنج سال اندازه گیری و یادداشت برداری شده و داده ها توسط نرم افزار SAS مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند. درصد زنده مانی نهال های حاصل از قلمه های ریشه دار (قلمه رست) و نهالهای بذری (دانه رست) در پنج سالگی به ترتیب 90 و 82 درصد بود. البته در مقایسه میانگین ها به روش دانکن (پنج درصد)، ارتفاع و قطر تاج نهالهای نر و ماده دانه رست به طور معنی داری از نهالهای قلمه رست بیشتر بود. همچنین میانگین تعداد شاخه های اصلی نهالهای ماده دانه رست نسبت به نهال های قلمه رست (نر و ماده) به صورت معنی داری افزایش نشان داد، اما میانگین تعداد بذر در هر پایه از درختچه های قلمه رست به صورت معنی داری (پنج درصد) بیش از درختچه های دانه رست بود. به طورکلی از نظر مقاومت به سرما تفاوت معنی داری بین نهال های دانه رست و قلمه رست مشاهده نشد. بنابراین توصیه می شود در احداث باغ هوهوبا به منظور تولید بذر، در کشت آبی و باغبانی از نهالهای قلمه رست و یا ریزازدیادی شده و در توسعه فضای سبز در مناطق خشک، از نهالهای دانه رست استفاده شود.

زیست پالایی گیاهی امروزه به عنوان یکی از ارزانترین، پاک ترین و کاربردی ترین روشها برای کاهش آلودگی فلزات سنگین محیط زیست شناخته شده است. در تحقیق حاضر، به منظور بررسی توان زیست پالایی گونه های چوبی مورد استفاده در جنگلداری شهری سنندج، میزان انباشت برخی فلزات سنگین از قبیل سرب، روی، کادمیوم و منگنز در برگ گونه های چنار شرقی، نارون، زبان گنجشک، سرو خمره ای و کاج سیاه کاشته شده در مرکز شهر سنندج (به عنوان منطقه آلوده) و محوطه دانشگاه کردستان (به عنوان منطقه شاهد) اندازه گیری شد. همچنین تاثیر این فلزات روی برخی از شاخص های فیزیولوژیکی گونه های مذکور مورد بررسی قرار گرفت. برای انجام این کار از آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی با دو عامل مکان در دو سطح (منطقه آلوده و منطقه شاهد) و عامل نوع گونه در پنج سطح (سرو خمره ای، کاج سیاه، زبان گنجشک، نارون و چنار شرقی) با پنج تکرار استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده های جمع آوری شده توسط نرم افزار SPSS انجام شد و از آزمون چنددامنه ای دانکن برای مقایسه میانگین ها استفاده شد. نتایج نشان داد که انباشت سرب، روی و کادمیوم در برگ بیشتر گونه ها در منطقه آلوده با اختلاف معنی داری در سطح 95 درصد بیشتر از منطقه شاهد بوده است. در منطقه آلوده بیشترین مقدار انباشت سرب و کادمیوم در سرو خمره ای، روی در زبان گنجشک و منگنز در نارون مشاهده شد. در مقایسه منطقه آلوده با منطقه شاهد، در همه گونه ها مقدار کلروفیل کمتر، ولی مقدار پرولین بیشتر از منطقه شاهد بود. همچنین بیشترین مقدار کلروفیل در برگ های چنار شرقی و اسید آمینه و پرولین در نارون مشاهده شد.

بر اساس این بررسی و نتایج حاصل از آن، رهیافت جدیدی در کاربرد روش گاهشناسی درختی در ارزیابی بهره وری اکوسیستم های جنگلی بر مبنای پهنای دوایر رویشی گونه های پهن برگ درختی، به عنوان اصلی ترین عنصر بهره وری این نوع اکوسیستم ها، ارائه شد. در این تحقیق با نمونه برداری از درختان در ارتفاعات مختلف و تجزیه و تحلیل میزان رشد دوایر رویشی آنها، شرایط رویش و بهره وری تولیدی آنها و رقابتهای احتمالی موجود بین آنها مورد بررسی قرار گرفت. در این تحقیق کاربرد اکولوژیکی گاهشناسی درختی بیشتر مورد توجه قرار داده شده است. نتایج ارائه شده در این تحقیق بخشی از تحقیقات گسترده ای است که در حوزه جنگلهای خزری در طول بیش از شش سال (شروع در سال 1384) گذشته با بکارگیری این روش اجرا شده است. گونه های درختی مورد استفاده در این پژوهش شامل راش (Fagus orientalis Lipsky)، بلندمازو (Quercus castaneaefolia C. A. Mey.)، ممرز (Carpinus betulus L)، توسکا (Alnus subcordata) و افرا (Acer Velutinum) در حوزه جنگلی گلوگاه استان مازندران می باشند. ابتدا منطقه جنگلی مورد نظر از طریق جنگل گردشی و بکارگیری نقشه های پوشش گیاهی و پستی بلندی، انتخاب گردید. سپس با تعیین خط پروفیل (ترانسکت)، پایه های درختی در سه سطح ارتفاع از سطح دریا علامت گذاری شدند. نمونه ها توسط مته سال سنج از درختان مورد نظر تهیه شدند. در منطقه مورد مطالعه، در طول 54 سال، روند تغییرات میزان مجموع بارش سالیانه، 372 میلیمتر کاهش و روند تغییرات دما، میزان 0.59 درجه سانتیگراد افزایش نشان می دهد. رفتارهای رویشی متفاوت این گونه های درختی و واکنش آنها نسبت به تغییرات اقلیمی و محیطی، بیان کننده تفاوت عملکرد یک گونه معین در مقابل عوامل بیرونی (اقلیمی) و درونی (رقابت) در ارتفاعات مختلف می باشد. سرشت گونه ها در بروز این تفاوت ها موثر هستند. ناگفته نماند که پهنای دوایر رویشی راش در طول 55 سال در ارتفاع پائین کاهش، اما در ارتفاع میانی افزایش یافته، در حالی که در ارتفاع بالا تغییر قابل اشاره ای نداشته است.

تحقیق حاضر با هدف جمع آوری، شناسایی و ارزیابی مورفولوژیکی و فنولوژیکی بید های (Salix spp.) کردستان از سال 1380 به مدت هفت سال در سنندج اجرا شد. پس از تعیین و ثبت خصوصیات پایه های مادر در رویشگاه های بید استان، قلمه آنها گرفته شد و برای کاشت در کلکسیون، به نهالستان زاله سنندج منتقل شد. عمل جمع آوری تا سه سال (81-1379) ادامه یافت. انتقال نهال های ریشه و ساقه دو ساله پایه ها (از هر پایه نه نهال) به کلکسیون در قالب طرح آماری کاملا تصادفی در نه تکرار در سه سال و در فروردین سال های 1382 تا 1384 انجام شد. خصوصیات فنولوژیکی پایه ها با بازدید منظم ثبت و خصوصیات گیاه شناختی و مورفولوژیکی پایه ها در نهالستان و کلکسیون طی آزمایش ارزیابی شد. اندازه گیری رشد قطری و ارتفاعی درختان، هر سال در اوایل آذرماه پس از خزان و از نه واحد هر کرت انجام و ثبت شد. نتایج نشان داد که بید تقریبا در تمام نقاط اکولوژیکی استان از جمله حواشی سکونت گاه ها، مزارع، حاشیه رودها، دره ها، و به-ویژه در حواشی رودخانه های استان رویش دارد. تعداد 65 پایه بید از رویشگاه های متفاوت استان جمع آوری شد که از این تعداد 58 پایه در کلکسیون سنندج مستقر و هفت پایه نیز طی مراحل مختلف حذف شدند. مطابق نتایج، درصد سبزشدن قلمه هایی که در اسفند از پایه مادری گرفته شده بود بیشتر از قلمه های اواخر فروردین و اردیبهشت بود. از 57 پایه مستقر و شناسایی شده در کلکسیون، 38.6 درصد به گونه Salix excelsa،36.8  درصد به گونه Salix alba، 17.5 درصد به گونه Salix triandra،  5.3درصد به گونه Salix aegyptica و 1.7 درصد به گونه Salix babylonica تعلق داشت. بر اساس نتایج، سه گونه S. ، albaS. excelsa و S. triandra در مجموع بیش از 90 درصد بیدهای کردستان را تشکیل می دهند. تجزیه واریانس نشان داد که بین پایه های همسال در کلکسیون و میان گونه ها و گروه های سنی مختلف، اختلاف معنی داری (p≤0.01) از لحاظ قطر و ارتفاع وجود دارد. در مجموع میانگین قطر و ارتفاع پایه های هفت ساله متعلق به گونه های S. excelsa ( 14.08سانتی متر قطر و 7.9 متر ارتفاع) و S. triandra ( 12.91سانتی متر قطر و 7.09 متر ارتفاع) بیشتر از پایه های متعلق به گونه S. alba ( 12.5سانتی متر قطر و 6.43 متر ارتفاع) بود.