علوم محیطی
سال:1398 | دوره:17 | شماره:4 |تعداد مقالات:17

سابقه و هدف: از جمله پیامدهای عمده شهرنشینی شتابان، گسترش مکانی-فضایی شهر ها و خورندگی روستاها و زمین های پیرامونی آن هاست که در کلانشهرها نمود بسیاری داشته است. خزش و گسترش ناموزون کلانشهر تهران به نواحی پیرامونی، منجر به بروز نابسامانی و عدم تعادل در عرصه های اجتماعی، اقتصادی و سازمان فضایی روستاهای پیرامونی شده است. در دهه های اخیر آنالیز رشد شهری از منظر های گوناگونی آغاز شد. این پدیده درایران در نیم قرن اخیر با برجستگی زیادی همراه بوده است. و در آغاز در مادر شهر ها و شهرهای بزرگ اتفاق افتاد ولی به تدریج بر اثر سیاست های تمرکز گرایانه سکونتگاهی به شهرهای متوسط و میانی نیز انتقال یافته است. در ناحیه مورد مطالعه در سه دهه اخیر رشد شتابانی در گسترش سطح داشته است و سبب بروز مسایل بسیار محیط زیستی و تغییر های سریع در عملکرد اقتصادی روستاها و تغییر منبع های طبیعی ارزشمند شده است. از این رو این تحقیق در نظر دارد با واکاوی و تحلیل دقیق پدیده خزش نحوه و میزان تغییر های کاربری زمین ها و پوشش زمین در ناحیه مورد مطالعه را بررسی و با بیان راه حل های علمی اثر های زیان بار آن را کاهش دهد. مواد و روش ها: برای آنالیز دقیق اثر های پدیده خزش از روش توصیفی و تحلیلی استفاده شد. در این روش بعد از گردآوری داده ها شامل تصاویر ماهواره ای لندست با سنجنده های TM و ETM و OLI و پس از تفسیر بصری تصاویر ماهواره ای به لحاظ عاری بودن از خطاهای راه راه شدگی، لکه های ابر با استفاده از تکنیک های سنجش از دور و سیستم های اطلاعات مکانی روند تغییر های کاربری زمین ها و پوشش زمین در سال های 1986، 2002، 2018 میلادی به تفکیک و در چهار کاربری، زمین شهری و انسان ساخت زمین های جنگلی مرتع ها و راهآغاز گردید. پس از آن عملیات طبقه بندی نظارت شده با الگوریتم SVM، آشکار سازی و تعیین الگوی خزش در ناحیه مورد مطالعه انجام شد. نتایج و بحث: محاسبات انجام شده گویای آن ست که در محور تهران – پردیس-دماوند بر اثر رشد خزنده به شکل گسسته و در برخی نقاط پیوسته بیش ترین تغییرات به لحاظ افزایش، مربوط به کاربری زمین های شهری و انسان ساخت 06/9 درصد و نیز راه 1 درصد می باشد که این روند رو به افزایش سبب کاهش دو پوشش مراتع و زمین های جنگلی بترتیب به میزان07/9 و1/0 درصد شده است. پس از عملیات میدانی و برداشت عوارض نمونه با گیرنده های GPS دو فرکانسه و معرفی آن به نرم افزار، طبقه بندی عوارض با روش ماشین های بردار پشتیبانبا میانگین دقت کلی 62/96% و میانگین ضریب کاپای 33/85% انجام شد. بیشترین تغییر ها مربوط به کاربری های زمین شهری و انسان ساخت و راه بوده که در ناحیه مورد مطالعه بیشتر زمین های جنگلی تبدیل به شهرک های صنعتی و ویلاهای تفریحی شده است. این موضوع منجر به افزایش مهاجرت از روستا ها به پیرامون کلانشهر تهران شده و بدنبال آن نیاز به زمین های شهری و در نهایت شکنندگی و ناپایداری منابع محیط زیست صورت گرفته است. در محور تهران – پردیس-دماوند تغییر های یاد شده توسط عامل ها و نیروهای مختلف و در جریان گسترش فضایی ناموزون آن صورت گرفته است. نتیجه گیری: در بررسی مربوط به تحولات فضایی و تغییر های کاربری زمین ها و پوشش زمین توجه به این مطلب که کدام کاربری به آرامی و کدام کاربری با سرعت بیشتری تغییر می کند از اهمیت بالایی برخوردار است. در این تحقیق نمایان شد که در مورد بررسی زمین های جنگلی نسبت به دیگر زمین ها بیشترین میزان تغییر را داشته اند. بنابراین اگر برنامه ریزی دقیق و سیاست گذاری های لازم و نظارت مستمر برای جلوگیری از این روند صورت نگیرد آثار زیان بار و جبران ناپذیر محیط زیستی در پی خواهد داشت.

سابقه و هدف: بومی سازی سیستم غذایی به دلیل هایی هم چون فواید اکولوژیک، مزیت های اقتصادی و ملاحظات اجتماعی در مسیر کشاورزی پایدار قرار گرفته است. ولی پرسش این است که غذا تا چه اندازه و محدوده ای می تواند به صورت بومی تولید شود. بمنظور پاسخ به این پرسش، مفهوم حوزه غذایی راهگشا است. این مفهوم چارچوبی را برای تحلیل میزان تولید غذای بومی در هر مقیاس مشخص فراهم می کند. حوزه غذایی، زمینی است که می تواند همه یا بخشی از نیاز های غذایی یک جمعیت را در یک محدوده جغرافیایی تأمین کند. در کشور ما تا کنون مطالعه ای در مورد بررسی حوزه های غذایی انجام نشده است، از این روی، این پژوهش پیشنهاد دهنده الگویی برای بررسی حوزه های غذایی است. این پژوهش با رویکرد حرکت در راستای سیستم غذایی پایدار، ضمن شناساندن مفهوم حوزه غذایی، وضعیت تولید و مصرف غذا در حوزه غذایی استان تهران و ظرفیت این استان در تأمین نیاز های غذایی خویش را بررسی کرده است. مواد و روش ها: این تحقیق در استان تهران انجام شد. برای محاسبه میزان غذای تولیدی زمین های منطقه مورد مطالعه و میزان نیاز غذایی جمعیت مربوطه و مقایسه آن ها با یکدیگر از واحدی یکسان به نام «معادل گیاهی» استفاده گردید. تولید هر معادل گیاهی در هر منطقه از طریق ضرب سطح زیر کشت محصول در عملکرد محصول محاسبه شد. میزان نیاز به هر معادل گیاهی در هر منطقه نیز از ضرب جمعیت آن منطقه در وزن معادل گیاهی مورد نیاز یک فرد در یک سال برآورد شد. سپس با فرمول های مربوط به خودکفایی، محاسبه گردید که تولید موجود، چند درصد از نیاز های جمعیت مربوطه را تأمین می کند. برای محاسبه خودکفایی از مفهومی به نام تولید آستانه استفاده شد، محاسبه تولید آستانه به کمک برنامه نویسی و کد نویسی شرطی با نرم افزار متلب انجام گردید. برای انجام پژوهش، نرم افزار های اکسل، متلب و جی آی اس مورد استفاده قرار گرفتند. نتایج و بحث: تبیین الگویی بمنظور بررسی حوزه غذایی با توجه به چالش افزایش جمعیت استان تهران و تأمین امنیت غذایی این استان از مهم ترین دستاور های تحقیق حاضر بوده است. در پژوهش حاضر که در مقیاس استانی صورت گرفته است، میزان خودکفایی در تأمین سبد غذایی مطلوب برای جمعیت استان تهران 22 درصد و بیشترین و کمترین میزان خودکفایی در تأمین سبد غذایی مطلوب برای جمعیت هر شهرستان به ترتیب در شهرستان پیشوا و شهرستان تهران برآورد شده است. میزان نیاز تأمین شده یا خودکفایی در تأمین سبد غذایی مطلوب در استان تهران در محصول های معادل سبد غذایی مطلوب به-ترتیب از بیشترین در ذرت علوفه ای با 100 درصد خودکفایی، سبزی و صیفی 79، میوه 56، کاه جو 53، کاه گندم 45، دانه جو 16، سبوس گندم 8، دانه گندم 5، نباتات علوفه ای به جز ذرت 4، کنجاله کلزا 1/0، دانه کلزا 06/0 و در حبوبات، شلتوک، ریشه و تفاله خشک و ملاس چغندرقند، دانه ذرت و کنجاله سویا عدم خودکفایی و وابستگی کامل یعنی صفر درصد برآورد شده است. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش بیان داشت که پتانسیل واقعی استان تهران در تأمین سبد غذایی مطلوب برای جمعیت استان تهران 22 درصد است. هرچند بومی سازی مزیت هایی دارد، به نظر می رسد با توجه به مساحت کم و جمعیت بیش از ظرفیت استان تهران و مسئله های محیط زیستی پیش رو (کمبود آب و فرسایش خاک)، باید مرز های حوزه غذایی استان تهران گسترده تر و شعاع حوزه غذایی افزایش یابد.

سابقه و هدف: از دید بسیاری از کارشناسان و تصمیم سازان پیشرفت فنّاوری آبیاری، عامل اصلی کاهش سطح مصرف آب است. با وجود این دیدگاه، بسیاری از کارشناسان به این نتیجه گیری با دیده ی تردید نگاه می کنند. با وجود بهبود فنّاوری های آبیاری و زهکشی و گونه های مقاوم، کاهش مورد انتظار در مصرف آب هرگز رخ نداده است. آیا پدیده ی جهش می تواند عامل این اختلاف تلقی شود؟ در ایران وضعیت اثر جهش به چه شکلی است؟ این مطالعه به دنبال یافتن پاسخی مناسب برای این سوال ها می باشد. مواد و روش ها: ابتدا نیاز است تا با استفاده از داده های پانل، تأثیر فنّاوری در بخش کشاورزی استان های کشور مشخص گردد، برای این هدف داده های سال های 1370 تا 1396 مورد استفاده قرار گرفت. در گام بعد با استفاده از اطلاعات مربوط به مصرف آب و تولید بخش کشاورزی در سال های مورد بررسی در کنار مدل تخمین زده شده، فاکتورهای نرخ رشد کشاورزی، نرخ رشد آب مصرفی، میزان صرفه جویی مورد انتظار و به وقوع پیوسته محاسبه گردید. نتایج حاصل از این محاسبه ها، میزان پدیده ی جهش را در کشاورزی کشور برای 31 استان مشخص نموده و این امکان را فراهم می کند که با یک مقایسه ساده نسبت به بررسی شدت اثر جهش در منطقه های مختلف اظهار نظر گردد. در این بخش برای کمک به سیاست گذاران از تقسیم بندی 5 گانه وزارت کشور بهره برده شده است. نتایج و بحث: نرخ مشارکت پیشرفت فنّاوری در سطح بالای معنی داری برابر 043/0 حاصل شد. مقدار کشاورزی در ایران 315/109 % به دست آمده است. این مطالعه وجود اثر جهش را در کشاورزی کشور تائید می نماید. اثر جهش در همه منطقه های کشور نیز به روشنی مشاهده می گردد و حتی برخی استان های صنعتی کشور نظیر آذربایجان شرقی و خوزستان نیز با این پدیده با شدت بسیار بیشتری مواجه هستند. بالاترین شدت پدیده ی جهش در منطقه 3 کشور شامل استان های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، زنجان، گیلان و کردستان و کمترین مقدار آن در منطقه 5 شامل خراسان رضوی، جنوبی و شمالی، کرمان و یزد و سیستان و بلوچستان مشاهده گردیده است. شدت پدیده ی جهش در منطقه های جنوبی و شرقی کشور کمتر از منطقه های شمالی و غربی مشاهده شده است، دلیل شدت به نسبت کمتر این پدیده در نواحی جنوبی و شرقی محدودیت در دسترسی به منبع های آب، سرمایه لازم برای تغییر تکنولوژی آبیاری، زمین با کیفیت و نیروی کار متخصص است. با وجود شدت کمتر ولی به روشنی می توان مشاهده کرد در سراسر کشور بیش از 80 درصد از آب صرفه جویی شده ی ناشی از بهبود فنّاوری که به صورت قابل ملاحظه ای در حیطه فنّاوری های آبیاری است، توسط همان بخش کشاورزی مصرف می گردد که نشان از شدت پدیده جهش در کشاورزی کشور است. نتیجه گیری: روند افزایش مصرف آب در کشاورزی کشور بعد از اعمال سیاست های حمایتی دولت و گسترش فناوری های آبیاری در کنار مقدار محاسبه شده ی نشان می دهد، بهبود فناوری های آبیاری بدلیل افزایش بهره وری در ابتدا موجب کاهش مصرف آب می گردد از سوی دیگر بدلیل کاهش هزینه های مصرف آب امکان دستیابی به سود بالاتر فراهم می شود. افزایش سود خود انگیزه ای برای گسترش سطح زیرکشت است و همین امر موجب افزایش مصرف آب، در برخی موارد بیش از مقدار مصرف اولیه خواهد شد. در حال حاضر نیاز است تا دیدگاه مسئولین افزون بر مفهوم کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی به کنترل پدیده ی جهش نیز معطوف گردد.

سابقه و هدف: تنوع زیستی تنها شامل تعداد و وفور گونه ها نیست، بلکه گوناگونی در کارکردهای هر گونه را شامل می شود که بوسیله سنجه های تنوع کارکرد اندازه گیری می شود. از سویی دیگر، تغییرکاربری زمین ها و چرای دام دو مورد از مهمترین عامل ها تاثیرگذار بر تنوع زیستی و خدمات اکوسیستم هستند. بنابراین تحقیق حاضر با هدف بررسی تاثیر جنگل کاری و چرای دام بر سنجه های تنوع کارکرد در منطقه چشمه دلاو در غرب استان خراسان شمالی انجام شد. مواد و روش ها: برای اندازه گیری تنوع کارکرد از سنجه های مبتنی بر یک ویژگی (میانگین وزنی جامعه) و مبتنی بر چند ویژگی (غنای کارکرد، یکنواختی کارکرد، واگرایی کارکرد، پراکنش کارکرد و سنجه تنوع کارکرد رائو) در بسته آماری "FD" در نرم افزار "3. 3. 1. R" استفاده گردید. برای مقایسه تنوع در تیمارهای مورد مطالعه از تجزیه واریانس یکطرفه و آزمون تکمیلی دانکن استفاده شد. نتایج و بحث: نتایج نشان داد که چرای دام به همراه جنگل کاری دارای اثرهای مختلفی بر روی سنجه های تنوع کارکردی است. بر اساس نتایج، غنای کارکردی و سنجه تنوع کارکرد رائو و همچنین سنجه های میانگین وزنی ارتفاع و فرم زیستی تروفیت در منطقه های مورد مطالعه دارای اختلاف معنی داری بودند. بیشترین مقادیر سنجه غنای کارکردی، تنوع کارکردی رائو و میانگین وزنی ارتفاع مربوط به منطقه های تحت چرای دام بود. این نتیجه نشان می دهد برای کاهش رقابت بین گیاهان و به حداکثر رسیدن کارکرد در یک اکوسیستم، وجود حداقلی از تنش (چرا) لازم است. همچنین بیشتر بودن سنجه میانگین وزنی ارتفاع در کاربری تحت چرا تایید کننده وجود ارتباط مثبت بین غنای کارکرد و سنجه میانگین وزنی است. از طرفی دیگر، بیشترین مقدار سنجه میانگین وزنی فرم رویشی تروفیت در کاربری عدم چرا-جنگل کاری مشاهده شد که در ارتباط با شرایط نامساعد محیطی از قبیل رقابت بالا (بدلیل نبود چرای دام) و مداخلات انسانی (جنگل کاری) بود. نتیجه گیری: استفاده از سنجه های تنوع کارکرد به عنوان سنجه ای از تنوع زیستی که افزون بر اینکه فروانی گونه ها، ویژگی های کارکردی آن ها را نیز مد نظر قرار می دهد، ابزارهای مفیدی در بررسی تاثیر عامل های مختلف بر تنوع زیستی و کارکرد اکوسیستم های نیز می باشند.

سابقه و هدف: تغییر های اقلیمی با عامل های طبیعی مانند خشکی و خشکسالی یا فعالیت های انسانی تشدید می شود. شناسایی و آشکارسازی تغییر های هر یک از عوامل و یافتن علت های آن از قدم های اولیه ی مطالعات بشمار می رود که در قالب روند عنصرهای اقلیمی مطالعه می شود. وجود روند ممکن است به دلیل تغییر های طبیعی، مانند خشکسالی یا فعالیت های انسانی مانند افزایش گازهای گلخانه ای باشد. ایجاد روند در عامل های اقلیمی هر ناحیه ای امری عادی بوده ولی تداوم آن در سال های بعد می تواند اثر های بارزتری بر مؤلفه های اقتصادی و اجتماعی داشته باشند. با بررسی روند تغییر های میانگین بارش و دمای هوا می توان تغییر های اقلیمی در منطقه را ردیابی نمود. این تحقیق بمنظور شناسایی تغییر های زمانی پارامترهای اقلیمی (دما و بارش) در ده ناحیه ی زراعی – اکولوژیکی کشور ایران انجام گرفت. مواد و روش ها: برای انجام این مطالعه، داده های مربوط به متغیرهای درجه حرارت و میزان بارش بصورت سالانه از همه مراکز استان های کشور در دوره ی زمانی 1394-1364 از سازمان هواشناسی کشور استخراج شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها، با توجه توزیع غیرنرمال سری های اقلیمی دما و بارش از روش ناپارامتریک من-کندال بهره گرفته شد. از آنجایی که توزیع تعدادی از سری های اقلیمی از جمله بارش، نرمال نیست، در چنین حالت هایی روش من-کندال مناسب تر است. برای به دست آوردن معنی داری یا عدم معنی داری متغیرها و تعیین روند تغییر های سالانه توسط آزمون من-کندال از نرم افزار الحاقی XLSTAT استفاده شد. نتایج و بحث: نتایج نشان داد متغیر دما در نواحی مرکزی، شمال غرب، ساحلی خزر، خوزستان، زاگرس مرکزی، جنوبی خشک، خراسان، ساحلی جنوب و مرکزی خشک دارای روند صعودی و در ناحیه زاگرس جنوبی بدون روند بوده است. متغیر بارش در نواحی خوزستان و خراسان دارای روند کاهشی و در نواحی مرکزی، شمال غرب، ساحلی خزر، زاگرس مرکزی، جنوبی خشک، ساحلی جنوب، مرکزی خشک و زاگرس مرکزی بدون روند بود. افزایش در درجه حرارت به افزایش قابل توجه در میزان تبخیر و تعرق سالانه (هم اکنون نیز در بیشتر منطقه های ایران از نظر میزان بارندگی سالانه بیشتر است) منجر خواهد شد. هیئت بین دولتی تغییر های اقلیمی از این مسئله بعنوان یک چالش جدی برای منطقه های خشک و کم باران از جمله ایران یاد می کند و بعنوان یک پیامد، پیش بینی می کند که تولید محصول استراتژیک در ایران در مقایسه با سطح تولید کنونی کاهش یابد. وسعت زیاد کشور ایران بهمراه موقعیت جغرافیایی آن از یک سو و نحوه ی گسترش و استقرار ارتفاعات از سوی دیگر مانع برخورداری کامل منطقه از ریزش های جوی ورودی کشور می شود. وجود چنین شرایطی سبب ناهمگنی درونی در مقدار و رژیم بارش گردیده که در رفتار زمانی-مکانی عامل های اقلیمی تبلور یافته است. این مورد برای کشوری همچون ایران که به شدت به آب های حاصل از بارش های جوی نیازمند است می تواند هشدار دهنده باشد و کشور را با بحران کمبود آب مواجه سازد. نتیجه گیری: نتایج تحقیق برای کلیه ایستگاه های مورد بررسی، افزایش معنی دار میانگین متوسط دمای سالانه را نشان می دهد. با این حال روند خاصی برای وضعیت بارندگی مشاهده نشده است. افزایش در درجه حرارت به افزایش قابل توجه در میزان تبخیر و تعرق سالانه (هم اکنون نیز در بیشتر منطقه های ایران از نظر میزان بارندگی سالانه بیشتر است) منجر خواهد شد.

سابقه و هدف: امروزه پساب صنعت های مختلف شامل مواد معدنی و آلی خطرناک از جمله ترکیب های آروماتیک نظیر فنول ها، فلز های سنگین و رنگزا ها می باشند که بیشتر در غلظت های خیلی کم نیز سبب سرطان و مسمومیت می شوند. با توجه به روند افزایشی این آلاینده ها و بویژه ترکیب های رنگزا در محیط زیست، مطالعه و توسعه روش های جلوگیری از ورود و یا حذف این آلاینده ها دارای اهمیت می باشد. تولوئیدین قرمز یک رنگزا دارای گروه آزو است که بطور گسترده در صنایع نساجی برای رنگ آمیزی الیاف سلولزی استفاده می شود. ب طور کلی روش های مختلف شیمیایی، فیزیکی، زیستی، نوری و یا تلفیقی برای حذف انواع آلاینده ها و رنگزا ها از محیط زیست وجود دارد. در سال های اخیر روش های زیست پالایی نظیر تجزیه زیستی بعنوان یک روش کارآمد برای حذف این آلاینده ها مورد توجه قرار گرفته است. از این رو، هدف های مطالعه حاضر، شامل بررسی میزان حذف رنگزا تولوئیدین قرمز از یک پساب رنگزای سنتزی، بررسی متغیرهای اثرگذار بر میزان حذف زیستی و بهینه سازی با استفاده از تکنیک سطح پاسخ می باشد که برای این بررسی باکتری نمک دوست هالوموناس سویه D2 مورد استفاده قرار گرفته است. مواد و روش ها: در این تحقیق، بررسی وضعیت تأثیرگذاری متغیرها و بهینه سازی شرایط عملکردی با استفاده از روش آماری و نرم افزار Design Expert نسخه 7 انجام شده و میزان تجزیه زیستی رنگزا با در نظر گرفتن 30 آزمایش با استفاده از روش رویه پاسخ (RSM) و طرح ترکیب مرکزی (CCD) بررسی شده است. با توجه به منبع های مطالعاتی و تحقیق های انجام شده قبلی در این راستا که بصورت یک عامل در یک زمان (OFAT) انجام شده اند، اثر 4 متغیر غلظت رنگزا (ppm 30-10)، غلظت نمک (10%-2)، pH (5/9-5/5) و دما (40-20) در حذف زیستی رنگزا مورد بررسی قرار گرفته است. آزمایش های حذف زیستی در فاز آبی برای یک پساب سنتزی مدل، در مقیاس ارلن و کشت ایستا در انکوباتور برای مدت زمان 10 روز انجام شده است. در ادامه تجزیه و تحلیل نتایج با روش آنالیز واریانس انجام شده است. نتایج و بحث: بر طبق نتایج به دست آمده و آنالیز واریانس، از بین 4 فاکتور انتخابی دو متغیر غلظت نمک و دما بیشترین تأثیر در میزان حذف زیستی رنگزا توسط باکتری در محدوده انتخابی داشته اند و همین طور با توجه به نتایج آنالیز آماری می توان گفت که غلظت رنگزا و pH احتمالاً اثرگذار بوده اند. همچنین اثر های متقابلی مربوط به غلظت رنگزا و pH، غلظت نمک و pH، غلظت نمک و دما (در سطح 5%) بر میزان تجزیه زیستی پساب رنگی تأثیرگذار می باشد. از طرفی بیشترین میزان حذف زیستی رنگزا در پایان روز دهم معادل %4/62 محاسبه شد و شرایط بهینه برای بیشترین حذف زیستی رنگزا در این روز درpH معادل 5/8 و دمای 35 درجه سانتی گراد، غلظت نمک و رنگزا به ترتیب معادل %4 و ppm 8/16 به دست آمده است. در ادامه با استفاده از روش سطح پاسخ، تابع چند جمله ی درجه دوم برای میزان درصد حذف رنگزا از پساب در مدت زمان 10 روز با ضریب تعیین R2 معادل 95/0 بیان شد. همچنین متوسط خطا در بررسی میزان تجزیه زیستی پساب رنگزا با استفاده از مدل مطرح شده و داده های آزمایشگاهی بطور متوسط 9/9 درصد محاسبه شد. نتیجه گیری: بر اساس نتایج، تابع درجه دوم پیشنهادی در این تحقیق برای باکتری نمک دوست هالوموناس سویه D2 در حذف زیستی رنگزای تولوئیدین قرمز، می تواند بعنوان یک مدل با دقت بالا و قابلیت پیش بینی مؤثر شرایط مختلف، مورد استفاده قرار گیرد. همچنین باکتری هالوموناس سویه D2 در این تحقیق، مشابه نتایج به دست آمده از تحقیق قبلی ما با استفاده از سویه Gb توانایی بالایی در تجزیه زیستی رنگزا در محیط های نامساعد و شور نشان داد، با این تفاوت که شرایط بهینه متفاوت بوده و سویه D2 برای استفاده در محیط های بازی پیشنهاد می شود.

سابقه و هدف: آب های فوق شور دارای خصوصیات ویژه ای هستند که آن ها را به مدل مناسبی برای مطالعات اکولوژیک مبدل کرده است. تالاب لیپار یک پهنه آبی فوق شور واقع در جنوب شرقی ایران (شمال دریای عمان) است که مطالعات اندکی روی آن صورت گرفته و بنابراین اطلاعات مربوط به ویژگی های زیستی و غیر زیستی آن بسیار محدود است. پژوهش حاضر با هدف بررسی تغییر های زمانی ساختار اجتماعات پلانکتونی تالاب فوق شور لیپار و تاثیر عامل های محیطی بر این تغییر ها به انجام رسیده است. مواد و روش ها: نمونه برداری های آب در سال 1396 و در سه فصل مانسون جنوب غربی، پس مانسون و پیش مانسون صورت پذیرفت. نمونه برداری آب بصورت سطحی و با استفاده از بطری های پلی اتیلنی جمع آوری شدند. بمنظور تراکم سنجی پلانکتونی 5 نمونه آب جمع آوری شد و نمونه های پلانکتونی موجود پس از تثبیت توسط محلول لوگول و با استفاده از میکروسکوپ نوری شمارش شدند. بمنظور تعیین غلظت مواد مغذی نیز نمونه های 250 میلی لیتری آب صاف شده و غلظت فسفات، سیلیکات و نیترات آن ها با استفاده از روش اسپکتروفوتومتری اندازه گیری شدند. اندازه گیری ویژگی های فیزیکوشیمیایی آب نیز در محل و با استفاده از سنجنده های قابل حمل صورت پذیرفت. نتایج و بحث: اجتماعات پلانکتونی مشاهده شده در دوره مطالعه شامل Fabrea salina Henneguy, 1890 از رده Heterotrichea، Dunaliella salina (Dunal) Teodoresco, 1905 از رده Chlorophyceae، Pseudo-nitzschia sp. از رده Bacillariophyceae و. Spirulina sp از رده Cyanophyceae بود. الگوی تغییر های تراکم کل پلانکتون ها با حضور دو نقطه اوج تراکم در شهریورماه و آبان ماه مشخص شد و تفاوت در تراکم D. salina و. Spirulina sp بعنوان عامل های اصلی تغییر های زمانی ساختار اجتماعات پلانکتونی شناخته شد. اثر 5 عامل شوری، غلظت اکسیژن، نیتریت، سیلیکات و فسفات محلول در آب بر تعیین ساختار اجتماعات پلانکتونی منطقه معنی دار بود. نتیجه گیری: نتایج مطالعه حاضر بیانگر سطح به نسبت پایین مواد غذایی، تنوع زیستی کم و همچنین نوسانات شرایط محیطی است. نرخ بالای تبخیر آب، محدودیت در ورودی آب شیرین و همچنین ورودی آب توسط جزرومد آب دریا و در نتیجه محدودیت مواد غذایی در دسترس می تواند از عامل های اصلی نقصان تولید های اولیه و تنوع زیستی پایین در این منطقه باشد. با توجه به افزایش فشار انسانی در اثر استحصال نمک از این تالاب، پایش هیدروبیولوژیک برای حفاظت بلندمدت از این تالاب ضروری بنظر می رسد.

سابقه و هدف: تنوع در نظام کشاورزی بدلیل فرصت هایی که برای مدیریت ریسک بیان می کند، برای مواجهه با شرایط تولید ناهمگن و افزایش تولید درآمد از طریق ورود به بازارهای جدید یک استراتژی مهم برای غلبه بر چالش هایی که بسیاری از کشورهای در حال توسعه با آن مواجه هستند در نظر گرفته می شود. یکی از مفاهیمی که در زمینه توسعه پایدار در کشاورزی مطرح است حفظ تنوع زیستی می-باشد. توجه بیش از اندازه به جنبه های تولیدی و استفاده بیش از حد از نهاد ه های برون مزرعه ای بدون در نظر گرفتن دیگر کارکردهای بوم شناختی این بوم نظام ها، سبب شده تنوع زیستی کشاورزی با روند روبه کاهش در همه سطح ها مواجه شود. در این شرایط وجود یک برنامه جامع در راستای پایش تنوع زیستی کشاورزی و همچنین ارزیابی عامل های مؤثر بر آن ضروری می باشد. بر این اساس، این مطالعه با هدف ارزیابی تغییر های زمانی و مکانی تنوع نظام های زراعی استان ایلام و شناخت عامل های مؤثر بر آن در بازه زمانی 1383 تا 1395 اجرا شد. مواد و روش ها: داده ها از سالنامه های آماری، گزارش های سازمان برنامه و بودجه و سازمان جهاد کشاورزی جمع آوری گردید. از روش تجزیه رگرسیونی گام به گام پس رونده برای ارزیابی عامل های مؤثر بر تغییر های تنوع زیستی محصول های آبی استفاده گردید. برای ارزیابی تغییر های مکانی تنوع زیستی کشاورزی موجود در بوم نظام های آبی و عامل های مؤثر بر آن سنجه تنوع زیستی شانون-وینر محاسبه شد. بر اساس فرض ها، عامل های مؤثر بر تغییرهای مکانی تنوع به گروه عامل های جغرافیایی، عامل های اقلیمی و اکولوژیکی، عامل های فرهنگی-اجتماعی، عامل های اقتصادی و عامل های مدیریتی تقسیم شدند و اثر هر کدام از این عامل ها بر روی تنوع سنجیده شد. سپس عامل هایی که اثر آن ها بر روی تنوع زیستی معنی دار برآورد نشد از مدل حذف شدند، و در نهایت مهم ترین عامل های مؤثر بر تغییر های تنوع بین شهرستان های مختلف استان در مدل باقی ماندند. نتایج و بحث: نتایج نشان داد که در طول دوره دوازده ساله روند کلی تغییر های تنوع نظام های تولید کاهشی بود و تنوع در تمام شهرستان ها به استثنای ایلام و دهلران کاهش یافت. از این بین بیشترین میزان سنجه تنوع شانون واینر در بازه زمانی مورد مطالعه مربوط به شهرستان ایلام با میزان عددی 1. 90 در سال زراعی 95-1394 بود. عامل اصلی این افزایش تنوع، افزایش تعداد گونه های سبزیجات و گیاهان جالیزی و کاهش سطح زیر کشت و محصول های غالب (گندم و جو) بود. مهم ترین عامل های تعیین کننده تنوع در نظام های کشاورزی استان ایلام بترتیب تعداد آبادی دارای سکنه، متوسط درآمد خالص سالانه یک خانوار روستایی، تعداد شرکت های تعاونی، روزهای همراه با گردوغبار، وسعت زمین های کشاورزی، تعداد واحدهای تولیدی، سن بهره بردار، درصد خرده مالکی، میزان کود اوره، تعداد افراد خانواده و نرخ باسوادی بود. بررسی نقطه های بحرانی نظام های زراعی استان ایلام نشان داد برای بهبود پایداری و افزایش تنوع آن ها، آموزش کشاورزان، کمک به ثبات اقتصادی آن ها، اصلاح مدیریت تولید محصول و مدیریت منبع های آب از اولویت برخوردار هستند. نتیجه گیری: بررسی نقطه های بحرانی نظام های زراعی استان ایلام نشان داد برای بهبود پایداری و افزایش تنوع آن ها، آموزش کشاورزان، کمک به ثبات اقتصادی آن ها، اصلاح مدیریت تولید محصول و مدیریت منبع های آب از اولویت برخوردار هستند.

سابقه و هدف: آشکارسازی تغییر، فرایندی برای یافتن منطقه های متناقض در تصویر های زمانی متفاوت از ناحیه ای مشابه می باشد. پوشش گیاهی در جذب دوده ها و سرب هوا، جلوگیری از پخش مواد آلاینده در محیط های شهری و کمک به پاک سازی هوا و کاهش جزایر حرارتی، بسیار موثر است. بررسی کاهش یا افزایش پوشش گیاهی در تهران بعنوان کلان شهر و نیز شهرستان های حومه آن، با توجه به رشد بی رویه جمعیت و ساخت وساز به شدت ضرورت دارد. هدف از این پژوهش بررسی روند تغییر های زمانی-مکانی پوشش گیاهی در تهران و اقمار و رابطه آن با دما در دوره های زمانی مختلف می باشد. نتایج این تحقیق می تواند در مطالعات مربوط به زیست پذیری شهری، کاهش اثر های سوء جزایر حرارتی شهری و علوم محیطی مؤثر واقع شود. مواد و روش ها: ابتدا استخراج و آماده سازی داده های تصاویر از طریق سنجنده+ ETM ماهواره لندست 7 در سال های 2001 تا 2015 انجام و ماه ژوئن بعنوان گرم ترین ماه منطقه مورد مطالعه انتخاب شد. سپس گزینش روزهای مورد بررسی و انجام تصحیحات تصاویر و تهیه نقشه های LULC و ترسیم نمودار درصد مساحت منطقه ها مورد توجه قرار گرفت. محاسبه شاخص های پوشش گیاهی و منطقه های ساخته شده و محاسبه دمای سطح زمین همراه با ارزیابی صحت داده های دمای سطح زمین از مرحله های دیگر روش تحقیق بود. در نهایت ترسیم نمودار درصد مساحت هر شاخص و نیز ترسیم نمودار پراکنش و تابع گوسی با بررسی دگرگونی مکانی پوشش گیاهی انجام پذیرفت. نتایج و بحث: با توجه به نقشه کاربری زمین ها و پوشش زمین(LULC)، برای سال های 2001، 2005، 2010 و 2015 افزایش پوشش گیاهی در سال 2015 نسبت به دوره های قبل در منطقه مورد مطالعه مشهود است. رشد منطقه های ساخته شده در غرب منطقه به خوبی دیده می شود. در نمودار درصد مساحت هر کلاس کاربری زمین ها و تغییر آن در 4 سال منتخب، از سال 2001 درصد پوشش گیاهی روبه کاهش رفته که تا سال 2005 و 2010 ادامه داشته، و در سال 2015 افزایش چشمگیر یافته است. از سوی دیگر روابط بین دمای سطحی و شاخص های NDVI و SAVI خطی نبوده و بر اساس برازش معادلات آماری در هر وضعیت، عامل های دیگری در کاهش یا افزایش LST نقش دارند. در نمودار تابع چگالی نرمال، تغییر های شاخص NDVI در دوره دوم و سوم مشابه یکدیگر بوده و در این دو دوره نسبت به دوره اول، میانگین افزایش و همچنین با توجه به کاهش واریانس، ارتفاع منحنی افزایش یافته است. در تحقیق حاضر و با بررسی تهران و اقمار، کاهش میزان LST در دوره دوم و سوم یعنی از 2006 تا 2015 مشاهده می شود. از سوی دیگر مساحت پوشش گیاهی بطور کلی در منطقه روبه افزایش است. از جنبه مکانی و مطابق بررسی های انجام شده، تهران بیشترین درصد کلاس یک NDVI یعنی سطح های بدون پوشش گیاهی را به خود اختصاص داده است. نتیجه گیری: با توجه به بررسی شاخص های NDVI، SAVI و NDBI، روند کلی مساحت پوشش گیاهی در منطقه مورد مطالعه در حال افزایش است. با درنظرگرفتن مقادیر 16R2">، پوشش گیاهی در شهرستان ری در حال نابودی می باشد. در شهرستان های رباط کریم و تهران سطح های پوشش گیاهی در حال افزایش است. رشد افسارگسیخته شهرک های اقماری در حومه تهران موجب تخصیص زمین های بایر و مزرعه ها و پوشش گیاهی به ناحیه های ساختمانی و مسکونی شده است که این امر جزایر حرارتی و شرایط نامساعد زندگی را تشدید می کند.

سابقه و هدف: ساخت بتن های سبز از منظر سازگاری مناسب آن با محیط زیست و از منظر کاهش اثرات زیست محیطی ناشی از تولید مصالح مورد استفاده در ساخت بتن از اهمیت ویژه برخوردار است. مواد و روش ها: در پژوهش حاضر، از گل قرمز و سرباره ذوب آهن به عنوان جایگزین سیمان استفاده شده تا عملکرد آنها را بر مقاومت فشاری بتن های پر مقاومت معمولی و زودرس تحت w/b های مختلف مورد بررسی قرار دهد. با هدف بهینه سازی سه متغیر درصد گل قرمز، درصد سرباره و w/b، آزمایش های مورد نیاز با استفاده از نرم افزار DX7 طراحی شدند و 18 اختلاط متناظر با این طراحی آزمایش ساخته شد و طی 7، 28 و 56 روز عمل آوری و آزمایش شد. نتایج و بحث: با توجه نتایج حاصل از بارگذاری نمونه های بتنی ساخته شده، مقدار بهینه گل قرمز و سرباره درw/b معادل با 3/. و 375/0 به ترتیب برابر (15% و 10%) و (7. 5% و 20%) تعیین شده است که از نظر مقاومت فشاری، همزمان استاندارد بتن های پرمقاومت معمولی و زودرس را تامین می نماید. نتیجه گیری: طرح های اختلاط بهینه بدست آمده در این تحقیق، توانسته به مقاومتی حدود 90 مگاپاسکال دست یابد. که این مهم، خود نشان از عملکرد خوب گل قرمز و سرباره ذوب آهن به عنوان جایگزین سیمان می باشد.

سابقه و هدف: دردهه های اخیر، افزایش جمعیت، رشد سریع صنعتی شدن، افزایش آلودگی هوا در ترازهای پایین جو و آثار جزیره گرمایی، سبب تغییر های قابل ملاحظه ای در وضع هوا و اقلیم محلی شهرهای بزرگ شده است. آثار محیط های شهری روی جو بیشتر بصورت جزیره های گرمایی ظاهر می شوند. فضای سبز با کاهش دما و افزایش رطوبت و در نهایت کاهش پدیده ی جزیره ی حرارتی و همچنین کاهش رواناب، در ارتقای سطح آسایش شهروندان و در نهایت پایداری محیط شهری موثر خواهد بود. هدف این مطالعه تهیه نقشه های کاربری زمین و سنجه پوشش گیاهی تفاضلی نرمال شده NDVI و نیز سنجه حرارتی Land surface temperature (LST) و بررسی نحوه توزیع الگوهای حرارتی سطح زمین و تغییر های زمانی و مکانی پوشش گیاهی و ارتباط آن ها در شهر اصفهان از سال 1985 تا 2016 است. مواد و روش ها: بدین منظور، تصویر های ماهواره ای سنجنده های TM و OLI ماهواره لندست از سایت سازمان زمین شناسی ایالت متحده دانلود گردید. با بکارگیری سه تصویر مربوط به سال های 1985، 2010 و 2016، مقدار سنجه پوشش گیاهی تفاضلی نرمال شده با استفاده از نرم افزار Terrset کمی گردید و نقشه های آن تهیه شد. سپس با تهیه نقشه کاربری زمین ها به روش طبقه بندی نظارت شده حداکثر احتمال به آنالیز روند تغییر های کاربری هایی از قبیل (شهر، جاده، مزارع کشاورزی، زمین های بایر، رودخانه، کوه و فضای سبز) پرداخته شد. در نهایت برای ارزیابی دمای سطح زمین (LST) و رابطه آن با نقشه پوشش گیاهی، از الگوریتم استخراج دمای سطح زمین (LST) استفاده گردید و نقشه های حرارتی سطح زمین برای شهر اصفهان برای سال های 1985، 2010 و 2016 تهیه شد. نتایج و بحث: روند تغییر های کاربری زمین های مختلف در منطقه مورد مطالعه نشان داد که در دوره موردمطالعه، تخریب شدید در پوشش سبز منطقه رخ داده و بخش عمده این تغییر ها در جهت تبدیل شدن به منطقه های شهری بوده است. همچنین، نتایج حاصل نشان دهنده وجود یک رابطه معکوس بین دمای سطح زمین و سنجه NDVI است. نتایج بیانگر پیشرفت جزایر حرارتی شهری به سمت منطقه هایی است که با فقر پوشش گیاهی و توسعه کاربری های ساخت و ساز شده (مسکونی، صنعتی و. . . ) مواجه بوده اند. همچنین نتایج گویای تسریع افزایش دما در سال های اخیر نسبت به سال های گذشته است زیرا افزایش متوسط دمای سالانه در بازه زمانی 2010 تا 2016، 61/0 درجه سانتی گراد بود، در حالی که افزایش متوسط دما به میزان 05/0 درجه سانتیگراد از سال 1985 تا 2010 مشاهده گردید. نتیجه گیری: تحلیل تغییر های زمانی جزایر حرارتی شهر اصفهان گویای افزایش جزایر گرمایی و کاهش فضایی منطقه های خنک شهری می باشد. می توان نتیجه گرفت که تغییرهایی که در این بازه زمانی 30 ساله (1985-2016) در زمینه های مختلفی از جمله افزایش جمعیت، افزایش مساحت شهری و تغییر کاربری رخ داده در نهایت سبب افزایش مساحت منطقه های داغ و ایجاد جزیره حرارتی در این شهر گشته است. بدلیل وجود همبستگی بین دمای سطح زمین وسنجه پوشش گیاهی تفاضلی نرمال شده NDVI، لزوم و اهمیت حفاظت و نگهداری کاربری پوشش گیاهی و فضای سبز به ویژه در محیط های شهر بعنوان یک متغیر بسیار مهم برای تعدیل شرایط آب و هوایی برای نهادهای مسئول در مدیریت شهری ضروری به نظر می رسد. نتایج حاصل از این مطالعه می تواند دیدگاهی برای مدیریت دقیق و موثر پوشش گیاهی شهری با هدف اصلاح و تغییر روند ایجاد جزایر حرارتی شهری در اختیار برنامه ریزان شهری قرار دهد.

سابقه و هدف: آلودگی صوتی یکی از آلودگی های مهم و رو به رشد شهرهای بزرگ است. به منظور کنترل و مدیریت اثرات آلودگی صوتی، سنجش آن امری ضروری است. لذا در این تحقیق پهنه بندی و مدلسازی آلودگی صوتی با روش درونیابی کریجینگ در یکی از مناطق پرجمعیت تهران یعنی منطقه 16 انجام گردید. مواد و روش ها: در این تحقیق در ابتدا 8 ایستگاه برای پیش مطالعه انتخاب شد. در مرحله بعد 46 ایستگاه در منطقه مورد مطالعه انتخاب و تراز معادل صوت در سه بازه ی زمانی صبح، ظهر و شب برای هر ایستگاه، جهت تعیین تراز آلودگی صوتی اندازه گیری شد. همچنین یکی از انواع کاربری شبکه معابر منطقه 16 یعنی بزرگراه شهید رجایی انتخاب و تراز شدت صوت در فواصل مختلف جهت پهنه بندی و مدلسازی آلودگی صوتی آن بزرگراه اندازه گیری شد. سپس مدلی جهت پیش بینی تراز شدت صوت در فواصل مختلف از بزرگراه ارائه شد. جهت بررسی درستی مدل ارائه شده، یک بزرگراه دیگر مورد بررسی قرار گرفت و آزمون تست مقایسه ای بین مقادیر اندازه گیری شده و پیش بینی شده انجام گرفت. نتایج و بحث: درصد خطای بین مقادیر پیش بینی شده و اندازه گیری شده بسیار ناچیز بوده و درنتیجه مدل ارائه شده را می توان برای ارزیابی آلودگی سایر بزرگراه ها مورد استفاده قرار داد. نتایج به دست آمده از مرحله اصلی این تحقیق نشان داد که حداکثر میانگین تراز معادل صوت 5714/83 دسی بل مربوط به بزرگراه هاست همچنین تا فاصله ی 30 متری از بزرگراه برای کاربری مسکونی مناسب نیست. حداقل میانگین تراز صوت 58 دسی بل مربوط به مناطق مسکونی هست. نتیجه گیری: دیگر نتایج این تحقیق حاکی از آن بوده است که درکل ایستگاه های سنجش صدا به خصوص در شبکه معابر میزان میانگین تراز معادل صدای اندازه گیری شده بیش از حد استاندارد روز ایران هست. با توجه به آلودگی صوتی بالای منطقه، راهکارهای ارائه شده جهت کنترل آلودگی صوتی استفاده از دیواره های صوتی در بزرگراه ها و ایجاد فضای سبز بیشتر در مناطق مستعد آلودگی هست.

سابقه و هدف: بهره گیری از انرژی های تجدیدپذیر یکی از را ه های موثر برای مقابله با آلودگی های محیط زیستی ناشی از فعالیت نیروگاه با سوخت فسیلی است. اگرچه نیروگاه های تجدید پذیر جزء منبع های انرژی پاک محسوب می شوند، ولی بیشتر این نیروگاه ها سبب تغییر در اکوسیستم منطقه و بهم خوردن تعادل اکولوژیکی می گردند. هدف از انجام این تحقیق ارزیابی اثر های محیط زیستی بکارگیری انرژی های تجدیدپذیر شامل بادی و خورشیدی در منطقه ویژه اقتصادی سلفچگان-زواریان می باشد. در این پژوهش با استفاده از دو روش کاربردی ارزیابی اثرهای محیط زیستی (ماتریس ایرانی و روش ماتریس ارزیابی اثرات سریع) انجام پذیرفت. مواد و روش ها: در این تحقیق در ابتدا به معرفی گزینه ها، جمع آوری اطلاعات پایه منطقه، بررسی عامل های مؤثر برتوسعه نیروگاه های انرژی خورشیدی و بادی از طریق جستجوی اینترنتی و بازدید میدانی پرداخته شد. بر اساس مطالعات انجام شده در بخش هاى شناخت پروژه و ویژگى هاى محیط زیست منطقه مورد مطالعه، پتانسیل انواع اثر های محیط زیستی ناشى از اجراى پروژه نیروگاه تجدیدپذیر به تفکیک فازساخت و ساز و بهره بردارى بر محیط هاى فیزیکى ، بیولوژیکى و اجتماعى ، اقتصادى و فرهنگی با استفاده از روش ماتریس ایرانی و روش RIAM مورد پیش بینى قرار گرفتند. روش ماتریس ایرانی و ماتریس ارزیابی اثر های سریع به دلیل در نظر گرفتن اثر های انجام پروژه در هر دو مرحله ساخت و بهره برداری بر روى اجزاى محیط زیست از روش هاى متداول و کاربردى براى ارزیابى اثر های محیط زیستی در کشور ایران بشمار مى رود. نتایج و بحث: نتایج حاصل از ماتریس لئوپولد ایرانى و روش پاستاکیا نشان می دهد در فاز ساختمانی و بهره برداری نیروگاه تجدید پذیر بیشترین پیامدهای مثبت در محیط فیزیکی مربوط به کمیت آب سطحی در محیط اقتصادی – اجتماعی و فرهنگی مربوط به اشتغال و درآمد زایی می باشد. مهم ترین پیامد منفى در محیط فیزیکى مربوط به کیفیت هوا و اقلیم و کیفیت صدا همچنین درمحیط بیولوژیکى مربوط به پوشش حیات وحش و در محیط اقتصادی – اجتماعی و فرهنگی مربوط به مناظر و چشم اندازهای طبیعی و توسعه فضای سبز و میراث فرهنگی و آثار باستانی می باشد. همچنین بیشترین اثر های منفی مربوط به فعالیت های تولید پساب و پسماند، دفع پسماند، تجهیز کارگاه، خطر ها و سوانح، زهکشی و کنترل سیلاب و بیشترین اثر های مثبت مربوط به تامین نیروی انسانی، تامین انتقال برق و توسعه فضای سبز و تملک زمین ها می باشد. لازم به بیان می باشد که مرحله ساختمانی این گونه طرح ها کوتاه مدت بوده و به نوعی هزینه ای برای سرمایه گذاری بلند مدت و استفاده های آتی محسوب می گردد. نتیجه گیری: براساس نتایج هر دو ماتریس، احداث نیروگاه های تجدیدپذیر خورشیدی – بادی با توجه به بروز کمترین پیامدهای منفی بر اجزای گوناگون محیط زیست، بعنوان مطلوب ترین گزینه مدیریتی انتخاب شد و بدون بیان راهکار، عملکرد پروژه مورد تایید است.

سابقه و هدف: تبخیر – تعرق، یک فرایند کلیدی تعادل آب و همچنین یک عنصر مهم از تعادل انرژی است. بنابراین پیش بینی و تخمین تبخیر-تعرق در مدیریت آب زراعی، پیش بینی و نظارت بر خشکسالی و توسعه و بهره برداری از منبع های آبیِ موثر، می تواند بسیار با ارزش و کاربردی باشد. هدف از این مطالعه مدل سازی سری زمانی تبخیر-تعرق مرجع در ایستگاه سینوپتیک رشت توسط دو مدل SARIMA و GRNN در دوره 1956-2017، و پیش بینی آن برای سال های 2018-2027 می باشد. مواد و روش ها: شهر رشت در منطقه معتدل و مرطوب شمال ایران و در نوار جنوبی دریای خزر واقع است. در این مطالعه از روش تورنت وایت اصلاح شده برای برآورد ET0 استفاده شده است که پیشتر به نقل از محققان، در برآورد نرخ تبخیر-تعرق مرجعِ منطقه ی رشت عملکرد مطلوبی بیان کرده ست. میزان تبخیر-تعرق در سال های 1956-2017 برآورد شد. دو مدل برای مدل سازی و اعتبارسنجی سری زمانی ET0 انتخاب گردید. مدل SARIMA از مدل های استوکستیک فصلی و مدل GRNN بر پایه ی هوش مصنوعی استوار است. ورودی های مدل ها تا 3 گام زمانی قبل ماهانه و سالانه انتخاب شدند. ماتریس های ورودی-هدف، به دو بخش واسنجی (75%) و اعنبارسنجی (25%) تقسیم شدند. تابع ACF نشان دهنده وجود روند فصلی در سری ماهانه ET0، با دوره بازگشت 12 بود. با چهار مرتبه تفاضل گیری مشخص شد که بهترین درجه تفاضل گیری مدل SARIMA در مرتبه اول می باشد. سایر عملگرهای SARIMA نیز، اعم از اتورگرسیو و میانگین متحرک فصلی و غیر فصلی، توسط سعی و خطا انتخاب شدند. بهینه سازی مدل GRNN نیز توسط سعی و خطای پارامتر گستره انجام شد. در این مطالعه معیارهایی همچون RMSE، NS و R برای بررسی خطا و همبستگی خروجی های مدل استفاده شد. نتایج و بحث: بهترین مدل از الگوی SARIMA، مدل SARIMA(0, 0, 1)(0, 1, 1)12 معرفی شد. میزان RMSE و NS برای این مدل به ترتیب برابر با 89/8 میلی متر و 97/0 بود. مدل GRNN با اعمال کل ورودی ها بهترین نتیجه را نشان داد. مقادیر RMSE و NS در بهترین خروجی GRNN برابر با 22/9 میلی متر و 96/0 محاسبه شد. تفاوت دو مدل در برآورد کمینه ها (ماه های ژانویه و فوریه) گزارش شد که بنا برآن SARIMA عملکرد بهتری داشت. برای مقایسه این دو مدل از دیاگرام تیلور نیز استفاده شد. دیاگرام تیلور نشان داد دقت SARIMA نه تنها در میزان خطا، بلکه در همبستگی و برآورد انحراف معیار مقادیر واقعی، کمی دقیق تر از GRNN عمل نموده است. پس از صحت سنجیِ مدل ها و ارزیابیِ عملکرد مطلوبِ آن ها، بهترین مدل های مستخرج از SARIMA و GRNN، بجهت پیش بینی نرخ تبخیر-تعرق مرجعِ 10سال آتی برای (سال های 2018-2027) استفاده شدند. نتیجه گیری: نتایج پیش بینی های بیان شده برای سال های آینده ی رشت، وجود روند صعودیِ شدید ET0 در سال های 2018-2027 را )نسبت به دوره ی 1956-2017( نشان داده است. این موضوع افزایش سریع ترِ نرخ تبخیر-تعرق مرجع را در سال های آتی، برای منطقه مرطوب رشت هشدار می دهد. به جهت برنامه ریزی منابع آب سطحی و زیرزمینی برای استفاده های کشاورزی و زراعی، این مساله بسیار دارای اهمیت بوده و هشداری بسیار جدی برای کشاورزان و مدیران آب در این منطقه خواهد بود.

سابقه و هدف: کمبود منابع آب شیرین و مدیریت آن، به عنوان یکی از چالش های اصلی بسیاری از کشورهای گرم و خشک که با کمبود منابع آب مواجه هستند می باشد. لذا سیاست گداری و رائه راهکارهایی با رویکرد آمایشی جهت مدیریت و استفاده صحیح از منابع آب یکی از الزامات مدیریت صحیح منابع آب می باشد؛ در این راستا مدیریت تقاضای منابع آب با رویکرد برنامه ریزی آمایش سرزمین یکی از مسائل بسیار مهم در بخش مدیریت آب در سطح جهان به حساب می آید. هدف از این مقاله تحلیل و مطالعه سازمان فضایی حاکم بر دشت میناب با استفاده از دانش پویایی سیستم ها است که عوامل تاثیرگذار منفی بر منابع آب را شناسایی کرده و سیاست هایی در راستای مدیریت تقاضای منابع آب منطقه ارائه گردیده است. مواد و روش ها: در پژوهش حاضر مکانیزم سیستمی حاکم بر بخش های مهم متعامل با منابع آب دشت میناب به مثابه سازمان فضایی حاکم بر منطقه با رویکرد پویایی سیستم ها در نظر گرفته شده است. در این مقاله ابتدا با استفاده از اصول دانش پویایی سیستم ها سه بخش اقتصادی، اجتماعی و مکانیزم انتقال آب به هرمزگان با مطالعه داد ها و اطلاعات مشاهده ای منطقه و نیز مصاحبه حضوری با کارشناسان و مسئولین منطقه در قالب حلقه های علت و معلولی با نرم افزار Vensem ترسیم و عملکرد آن ها با نمودارهای مرجع که بر اساس آمار و اطلاعات مشاهداتی با نرم افزار اکسل ترسیم شده است تصدیق شده است. نتایج و بحث: دشت میناب از مناطق گرم و خشک ایران در استان هرمزگان است که عدم مدیریت تقاضای منابع آب باعث شده است که با تقاضای شدید آب و کمبود منابع آب سطحی و زیرزمینی روبه-رو باشد. به منظور کاهش وابستگی به فعالیت های کشاورزی پرآب و مدیریت تقاضای منابع آب، مکانیزم سیستمی سازمان فضایی هر سه بخش اقتصادی به صورت مجزا ترسیم شد. در این راستا زیرسیستم کشاورزی و جمعیتی هر کدام به طور مجزا از دو حلقه تعادلی و تقویتی تشکیل شده اند. در زیرسیستم کشاورزی، متغیرهای اصلی مکانیزم از جمله شاخص خشکسالی، سطح زیرکشت، میزان منابع آب زیرزمینی و میزان برداشت در طول زمان مورد تحلیل قرار کرفته است هم چنین در زیر سیستم در جمعیتی جمعیت روستایی و شهری، میزان تقاضای آب شهری و شاغلان و بیکاران منطقه مورد تحلیل قرار گرفت و تاثیرات مثبت و منفی هر کدام از متغیرها به صورت سیستمی بر دیگر متغیرها مورد مطالعه قرار گرفته است. سپس این زیرسیتم ها به صورت جامع و در ارتیاط با هم در قالب ک مکانیزم سیستمی سازمان فضایی حاکم بر منابع آب دشت میناب ترسیم شدند. در نهایت با مطالعه سیستمی سازمان فضایی منطقه سه سیاست از درون مکانیزم سیستمی در جهت مدیریت تقاضای منابع آب منطقه استخراج گردید. نتیجه گیری: با تحلیل مکانیزم سیستمی حاکم بر سازمان فضایی دشت میناب و استخراج سیاست های مربوطه سه سیاست به شرح ذیل ارائه شد؛ سیاست تقویت آبزی پروری مثل میگو تا سطح زیر کشت 5000 هکتار با ظرفیت تولید 30000 تن در سال در صورت مطالعه و سرمایه گذاری؛ تقویت منطقه آزاد تجاری در آن منطقه تا سقف 100000 میلیون ریال (بر اساس سال پایه 1396) به دلیل برخورداری از نواحی ساحلی و همسایگی با کشورهای عربی؛ سیاست بازچرخانی آب به میزان 20 درصد فاضلاب شهری (به دلیل رشد جمعیت 20 درصدی در سال) و افزایش تقاضای آب شهری و فقدان زیرساخت های فاضلاب شهری در جهت مدیریت تقاضای منابع آب منطقه.