علوم محیطی
سال:1398 | دوره:17 | شماره:2 |تعداد مقالات:17

سابقه و هدف: گیاهان در مقابل تغییرپذیری های شرایط اکولوژیکی که در محدوده قابل تحمل آنها رخ می دهد، پاسخ های مورفولوژیکی و فنولوژیکی متفاوتی نشان می دهند که در واقع بخشی از قابلیت توارثی آن هاست. این تغییرپذیری ها در حفظ بقاء گونه و پایداری زیست بوم نقش اساسی دارند. زیست بوم های کشاورزی با توجه به محدودیت شدید تنوع ژنتیکی و تنوع زیستی، بسیار شکننده هستند. در رویکرد اگرواکولوژیک، برخلاف کشاورزی رایج، شناخت دقیق مرحله های زندگی گیاه زراعی و سایر موجودات زنده موجود در زیست بوم، مورد توجه بوده، بنابراین تلاش می شود که مدیریت تولید، با توجه به این مهم و نیز کاربرد بهینه از نهاده های کشاورزی انجام شود. مواد و روش ها: بمنظور بررسی تغییرپذیری های فنولوژیکی، چهار ژنوتیپ گندم نان (گنبد، کریم، کوهدشت، مروارید)، در سطوح مختلف مصرف کود نیتروژنی (صفر، 66 و 200 کیلوگرم در هکتار)، در آزمایشی بصورت فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو سال زراعی 94-1393 و 95-1394 در مزرعه ایستگاه تحقیقات کشاورزی گنبدکاووس مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج و بحث: نتایج تجزیه مرکب مشاهده ها در دو سال آزمایش نشان داد که طول مرحله های رویشی و زایشی در این ژنوتیپ ها در دو سال آزمایش، متفاوت است و روند تاثیر مقدار اوره بر این مرحله ها متناسب با شرایط آب و هوایی تغییر می کند. با توجه به اختلاف بارندگی در این دو سال نتیجه گیری شد که در شرایط دمایی و رطوبتی مختلف در زیست بوم کشاورزی، امکان اعمال مدیریت مصرف کود، بدون تاثیر معنی دار بر طول دوره های فنولوژیکی وجود دارد. مشاهده های این آزمایش نشان داد که مرحله ساقه روی در مقایسه با مرحله های قبل، از پایداری بیشتری برخوردار است بطوری که اختلاف طول این مرحله در دو سال آزمایش فقط 63/0 روز بود و تغییرپذیری های ناشی از مصرف سطح های مختلف کود در دو سال آزمایش، اختلاف معنی داری را نشان ندادند. به نظر می رسد که طول این دوره کمتر از دیگر مرحله های رشد گندم تحت تأثیر عامل های محیطی است و بعبارت دیگر انتظار می رود که وراثت پذیری بالاتری داشته باشد. تغییرپذیری ها در مرحله آبستنی نیز به طور نسبی مشابه همین مرحله است. اگرچه مصرف 200 کیلوگرم در هکتار کود کمی شیب تغییرپذیری ها را افزایش داده، بطوری که شیب 68 درصدی افزایش طول دوره از شاهد تا مصرف 66 کیلوگرم در هکتار کود اوره به شیب 9/111 درصدی تبدیل شده ولی میزان این افزایش فقط 75/0 روز است. از این مشاهده ها چنین استنباط می شود که اگرچه طول این مرحله از دوره رشدی گیاه، بیش از مرحله آبستنی تحت تأتیر عامل های محیطی است ولی بطورکلی، میزان این اثرپذیری، بالا نیست. مشاهده های این پژوهش نشان می دهد که ارقام گندم مورد مطالعه (اعم از این که برای شرایط دیم یا با آبیاری تکمیلی معرفی شده باشند) در طول دوره رشد خود در سال دوم (پرباران) 5/7 تا 5/8 روز دیرتر از سال اول (کم باران) به مرحله های ظهور سنبله، گلدهی و رسیدگی دانه رسیده است. بطوری که اختلاف این دو سال برای مرحله ظهور سنبله بطور میانگین 33/8 روز، برای مرحله گلدهی 72/7 روز و برای مرحله رسیدگی 56/7 روز بود. روند تغییرپذیری های ناشی از مصرف کود در این سه مرحله در هر دو سال مشابه بود. نتیجه گیری: این مطالعه با تأثیر بر مدیریت و کنترل جمعیت گونه های گیاهی غیرزراعی، عامل های بیماریزا (قارچ ها و باکتری ها)، حشرات و دیگر گونه های جانوری اکوسیستم مزرعه در مقدار و پایداری تولید محصول زراعی دارای اهمیت است.

سابقه و هدف: نانوفیبریل های سلولزی بصورت سوسپانسیون آبی با مقدار ماده جامد کم و ویسکوزیته بالا عرضه می شود که در اثر ماهیت به شدت هیدروفیلی فیبریل های سلولز می-باشد. بدلیل هزینه های حمل بالا، توجه اصلی بر افزایش حداکثری مقدار ماده جامد خشک است که در عمل بدلیل تراکم غیرقابل برگشت پیوندهای هیدروژنی سلولز در زمان خشک کردن ممکن نمی باشد. این پدیده، استخوانی شدن نامیده می شود که متاثر از آن نانوفیبریل های سلولزی بعد از اینکه بطور کامل خشک شدند، در آب پراکنده نشده یا به سختی پراکنده می شوند. در پژوهش حاضر، روشی سازگار با محیط زیست برای تهیه پودر خشک از نانوفیبریل های سلولزی با قابلیت بازپراکندگی در آب آزمون شده است که بر پایه جذب کربوکسی متیل سلولز می باشد. مواد و روش ها: بدین منظور، جذب کربوکسی متیل سلولز بر روی سوسپانسیون نانوفیبریل های سلولزی در دماهای مختلف 22 (دمای محیط) و 121 درجه سانتی گراد (اتوکلاو) مطالعه شد و مقدار آن بوسیله تیتراسیون هدایت سنجی اندازه گیری گردید. بعنوان جنبه نوآورانه پژوهش، ویژگی های هیدرودینامیکی سوسپانسیون شامل ذرات بازپراکنده شده نانوسلولز شامل آزمون-های ویسکوزیته، کدورت، حجم ویژه هیدرودینامیکی و میزان جذب آب مورد بررسی قرار گرفتند. همچنین، اندازه ذرات پودر تولید شده از طریق آزمون پراکندگی دینامیکی نور مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج و بحث: بررسی نتایج نشان داد که در بالاترین سطح افزودن کربوکسی متیل سلولز (40 میلی لیتر) و اعمال دمای121 درجه سانتی گراد به مدت 25 دقیقه داخل اتوکلاو، بیشترین جذب صورت پذیرفته است که به دستیابی به میزان زیاد در کلیه ویژگی های هیدرودینامیکی در قیاس با نمونه شاهد و دیگر نمونه های تیمارشده منجر شد. برخلاف این یافته، اطلاعات به دست آمده از آزمون پراکندگی دینامیکی نور نشان داد که شاخص پراکندگی و اندازه هیدرودینامیکی همه نمونه های تیمار شده بسیار بالاتر از نانوسلولز تیمار نشده بودند که به دلمه و توده شدن ذره های سلولزی در محیط آبی نسبت داده شد. نتیجه گیری: با استفاده از این روش، پودر نانوسلولزی با قابلیت پراکندگی مناسب در آب پس از خشک کردن در آون حاصل شد و بنابراین می توان نتیجه گیری کرد که با افزودن مقدار مناسبی CMC به نانوسلولز، پراکنش، بهبود یافته و قابلیت جذب آب پودرهای تولید شده افزایش پیدا می کند. دستاوردهای این روش جدید، تولید، حمل و نقل و ذخیره سازی نانوفیبریل های سلولزی را در کاربردهای صنعتی تسهیل می بخشد.

سابقه و هدف: با توجه به هزینه های بالا حمل و نقل در بخش شکر تولیدی از چغندرقند ﻣ ﺪ ﯾ ﺮ ﯾ ﺖ منطقی زﻧ ﺠ ﯿ ﺮ ه یﺗ ﺎ ﻣ ﯿ ﻦ آن از اﻫ ﻤ ﯿ ﺖ ﺧ ﺎ ﺻ ﯽ ﺑ ﺮ ﺧ ﻮ ردار اﺳ ﺖ ﮐ ﻪ ﻣ ﯽ ﺗ ﻮ اﻧ ﺪ در ﮐ ﺎ ﻫ ﺶ ﻫ ﺰ ﯾ ﻨ ﻪ ، ﮐ ﺎ ﻫ ﺶ آﻻ ﯾ ﻨ ﺪ ه ﻫ ﺎ ی ﻫ ﻮ ا، ﻣ ﮑ ﺎ ن ﯾ ﺎ ﺑ ﯽ ﺗ ﺴ ﻬ ﯿ ﻼ ت، ﺗ ﺤ ﻮ ﯾ ﻞ ﺑ ﻪ ﻣ ﻮ ﻗ ﻊ خدمات ﺑ ﻪ ﻧ ﻘ ﺎ ط ﺗ ﻘ ﺎ ﺿ ﺎ و رﺿ ﺎ ﯾ ﺖ ﻣ ﺸ ﺘ ﺮ ی را ﺑ ﻪ ﻫ ﻤ ﺮ اه داﺷ ﺘ ﻪ ﺑ ﺎ ﺷ ﻨ ﺪ . بررسی مطالعه های گذشته نشان می دهد که بررسی های اندکی در زمینه بهینه یابی شبکه توزیع محصول های کشاورزی در زنجیره تامین با در نظر گرفتن تاثیر اقتصادی و محیط زیستی انجام شده است. بنابراین تحقیق حاضر به بهینه سازی شبکه توزیع چغندر قند از منطقه های تولیدی به کارخانه های بهره برداری و تصفیه چغندرقند در زنجیره تامین شکر ایران و تعیین تاثیر اقتصادی و محیط زیستی محیطی آن می پردازد. در این پژوهش افزون بر مقایسه هزینه های حمل و نقل در وضعیت توزیع موجود و بهینه، تغییرات در مصرف سوخت به ازای تغییر در توزیع چغندرقند، کاهش انتشار ناشی از اصلاح شبکه حمل و نقل و منافع اقتصادی آن در کشور نیز محاسبه شد. مواد و روش ها: مطالعه حاضر با استفاده از آمار و اطلاعات مرکز آمار ایران در سال 1393 برای10 استان تولیدکننده چغندرقند شامل آذربایجان غربی، کرمانشاه، خوزستان، فارس، یاسوج، لرستان، سمنان، قزوین، خراسان رضوی و خراسان شمالی و 24 مرکز تقاضا انجام شد. این مطالعه با استفاده از الگوی برنامه ریزی ریاضی و مدل سازی حمل و نقل به تجزیه و تحلیل داده ها با بکارگیری نرم افزار GAMS پرداخت. نتایج و بحث: نتایج اجرای برنامه بهینه حمل و نقل نشان داد اجرای برنامه پیشنهادی سبب صرفه جویی در هزینه ها به میزان 7/43 میلیارد ریال معادل 84/3 درصد شد. همچنین، نتایج اجرای برنامه بهینه حمل و نقل با در نظر گرفتن اثرهای محیط زیستی، نشان دهنده ی کاهش مصرف سوخت به میزان 2 میلیون و 177 هزار لیتر گازوئیل و منافع محیط زیستی حدود 7/5 میلیارد ریال است. نتیجه گیری: بنابراین می توان نتیجه گرفت اجرای برنامه بهینه حمل و نقل سبب کاهش هزینه-های حمل و نقل و کاهش مصرف سوخت شده است. لذا اجرای برنامه بهینه افزون بر کاهش هزینه ی حمل و نقل و قیمت تمام شده شکر سبب کاهش آلودگی و مصرف سوخت در کشور نیز می شود. بر اساس نتایج به دست آمده، پیشنهاد می شود، در جریان برنامه ریزی حمل و نقل در زنجیره تأمین شکر، از الگوی پیشنهادی در این مطالعه برای حمل و نقل چغندرقند استفاده شود، زیرا اجرای برنامه بهینه بر کاهش هزینه ی حمل و نقل و کاهش مصرف سوخت فسیلی و در نتیجه بر قیمت تمام شده شکر تاثیر می گذارد.

سابقه و هدف: اکوسیستم خدمات متنوعی را عرضه می کند، که با توجه به نوع اکوسیستم و وضعیت آن در کمّیت و کیفیت دارای تفاوت هایی است. برآورد خدمات اکوسیستم برای حمایت از فرآیندهای آمایش و برنامه ریزی سرزمین بسیار مهم است. به دلیل رشد شهری و اثرات آن، خدمات اکوسیستم تحت فشار شدید قرار گرفته اند. در بین فعالیت های انسانی که خدمات اکوسیستم را کاهش می دهند، تغییر کاربری/پوشش زمین که به سبب رشد شهری و گسترش کشاورزی ایجاد می گردد، می توان اشاره نمود. در این مقاله، پویایی تغییر کاربری/پوشش زمین در استان گلستان با استفاده از تحلیل آشکارسازی تغییرات و زنجیره مارکوف بعنوان ورودی ضروری برای برآورد ارزش خدمات اکوسیستم بررسی و میزان خدمات اکوسیستمی برآورد گردید. ضمن آن که از رویکرد حساسیت سنجی برای برآورد میزان انعطاف پذیری مدل به اصلاح 50 درصدی در ضریب های ارزش خدمات استفاده شد. مواد و روش ها: استان گلستان یکی از 31 استان شمالی کشور واقع در جنوب دریای خزر است. در این مطالعه، داده های چندزمانه کاربری/پوشش زمین از داده های ماهواره ای چند طیفی مربوط به دو سال 1363 و 1394 استخراج گردید. ضمن آن که ارزش خدمات اکوسیستم برای سال 1414 نیز محاسبه شد. برای کمّی کردن تغییرات کاربری از تحلیل زنجیره مارکوف استفاده شد. زنجیره مارکوف ابزاری تحلیلی برای مدل سازی تغییر کاربری زمین در زمانی است که تحلیل تغییرات و فرآیندهای سیمای سرزمین دارای پیچیدگی باشد. هدف این مطالعه، ارزش دهی خدمات مربوط به هر نوع بیوم بر اساس داده های کاربری/پوشش زمین است. نتایج و بحث: تحلیل تغییر کاربری/پوشش زمین نشان داد که بیشترین افزایش کاربری در دوره زمانی مورد مطالعه مربوط به گسترش مناطق انسان ساخت بوده است. مناطق انسان ساخت از سال 1363 تا 1394 بیشترین رشد را داشته است. در طی دوره زمانی 1394-1363، خدمات اکوسیستم کاربری جنگل از 1722 میلیون دلار به 952 میلیون دلار رسیده است. در این پژوهش ارزش سالانه 22 خدمت اکوسیستم برآورد شد. در بین خدمات برآورد شده، تولید غذا، ماده های خام، متعادل ساختن اقلیم، چرخه مواد، کنترل زیستی، تنوع ژنی و تفرج کاهش داشته اند و سایر خدمات افزایش/کاهش داشتند. تاثیر استفاده از ضریب های مختلف برای برآورد خدمات اکوسیستم برای استان گلستان محاسبه گردید. ضریب حساسیت در همه ی موارد کمتر از یک بوده است. نتایج نشان داد که ارزش کلی خدمات اکوسیستم برای استان گلستان با تغییر ضریب ها انعطاف کمی دارد و به عبارت دیگر مورد اطمینان است. با توجه به نتایج به دست آمده از کاربری/پوشش زمین، مرتع ها و منطقه های جنگلی به دلیل وسعت بیشتر این منطقه ها در استان و همچنین ضریب بالاتر خدمات اکوسیستم، بیشترین خدمات اکوسیستمی را در منطقه عرضه می دارند و کاهش در وسعت این مناطق باعث از دست رفتن بخشی از خدمات اکوسیستم در سیمای سرزمین می گردد. نتیجه گیری: ارزش خدمات اکوسیستم برآورد شده بر اساس کاربری/پوشش زمین برای نشان دادن میزان تغییر خدمات در اثر رشد شهری در مقیاس زمانی و مکانی مهم است. این برآوردها برای سطوح محلی، منطقه ای و جهانی به خاطر تاثیر آن بر فرآیندهای برنامه ریزی از طریق اصلاح سیستم های مدیریتی برای برآورد صحیح خدمات بسیار مهم است چراکه می توان از آن بعنوان پایه ای برای توسعه پایدار استفاده کرد. اولویت دیگر آن را می توان در توسعه گزینه های بهینه سازی کاربری زمین در جهت افزایش خدمات اکوسیستمی دانست.

سابقه و هدف: آلودگی های نفتی می توانند سبب آسیب های جدی و بلندمدت بر محیط زیست و سلامت جامعه های انسانی شوند. ترکیب های هیدروکربنی می توانند در طبیعت به مدت طولانی باقی مانده و تبدیل به آلاینده های محیط زیستی شوند. پاک سازی آلودگی های هیدروکربنی همچنان موضوعی چالشی برای پژوهشگران رشته های مختلف می باشد. زیست پالایی، نوعی بیوتکنولوژی است که می تواند برای رفع این آلودگی ها مورد استفاده قرار گیرد. بااین وجود بیشتر یافته های موجود در مورد ارزیابی عامل های مؤثر بر زیست پالایی هیدروکربن های نفتی از مطالعات آزمایشگاهی به دست آمده است و پژوهش ها در این زمینه در مقیاس پایلوت یا مطالعات میدانی بسیار محدود است. مطالعات نشان می دهد که عامل های اصلاح بیولوژیکی که در شرایط آزمایشگاهی مؤثرند ممکن است بطور قابل ملاحظه ای در مقیاس وسیع دارای اثربخشی کمتری باشند بنابراین پژوهش ها و کاربردهای میدانی، آزمون های قانع کننده نهایی برای میزان کارآیی این محصول ها می باشند. هدف از انجام این پژوهش ارزیابی عملکرد یک کنسرسیوم باکتریایی تجزیه کننده آلاینده های هیدروکربنی در شرایط طبیعی و در مقیاس پایلوت میدانی بود. مواد و روش ها: برای اجرای این پژوهش، کنسرسیوم باکتریایی تجزیه کننده آلودگی نفتی شامل 5 سویه باکتری Alcanivorax dieselolei، Thalassospira xianheensis، Rhodococcus ruber، Gracilibacillus dipsosauristrain و Microbacterium sp. در فرمانتور نیمه صنعتی در حجم 500 لیتر تکثیر گردید. سپس سلول های میکروبی بعد از ته نشینی در فرمانتور به روش spray-drying خشک و با نشاندن بر روی پودر دیاتومه بعنوان بستر تثبیت، تبدیل به پودر شدند. با مخلوط سازی پودر خالص میکروبی با افزایه های مغذی مناسب، فرمولاسیون نهایی پودر میکروبی تجزیه کننده آلودگی نفتی تولید شد. آزمون میدانی ارزیابی عملکرد این پودر میکروبی بر روی خاک های آلوده به نفت خام در جزیره خارک صورت گرفت. برای این منظور خاک های آلوده به نفت سنگین در دو بلوک مجزا شامل یک بلوک شاهد و یک بلوک تیمار به روش زیست افزاییمورد آزمون تجزیه زیستی مواد نفتی قرار گرفت و غلظت هیدروکربن های نفتی کل و تغییرات دمای خاک در دوره آزمون سنجش شد. نتایج و بحث: میانگین میزان TPH در روز اول در نمونه های شاهد و مورد آزمایش 341 میلی گرم در هر گرم خاک بود. در نمونه شاهد کاهش هیدروکربن های نفتی بعد از دوره 14 روزه آزمایش به میزان 2/%14 بود که می تواند به دلیل فعالیت جمعیت باکتری های بومی خاک و یا به سبب فرآیند های فیزیکوشیمیایی مانند تبخیر و فتواکسیداسیون باشد. در مقابل در خاک تیمار شده با فرمولاسیون پودری کنسرسیوم میکروبی تجزیه کننده آلودگی نفتی غلظت هیدروکربن های نفتی در پایان دوره آزمون با 6/70 % کاهش به 99 (mg/g) رسید. این نتایج نشان دهنده عملکرد بسیار سریع این کنسرسیوم میکروبی در تجزیه هیدروکربن های نفتی می-باشد. همچنین به دلیل افزایش فعالیت باکتری ها و تجزیه هیدروکربن های نفتی دمای خاک در بلوک تیمار شده با پودر میکروبی با افزایشی معادل 11 درجه سانتی گراد همراه شد. افزایش دمای خاک بویژه در منطقه های سردسیر یا در فصل های سرد سال در نتیجه فعالیت باکتری ها خود می تواند سبب بالا رفتن متابولیسم جمعیت های میکروبی خاک و افزایش راندمان زیست پالایی شود. این موضوع بویژه در مورد آلودگی های نفتی در منطقه های قطبی اهمیت دوچندانی دارد. نتیجه گیری: نتایج این تحقیق نشان داد که استفاده از کنسرسیوم میکروبی برای زیست پالایی خاک های آلوده به غلظت های بسیار زیاد هیدروکربن های نفتی مانند آنچه در زمان نشت نفت خام از خطوط انتقال نفت ایجاد می شود، می تواند نتیجه بخش باشد. همچنین کاربرد محصو ل-های پودری بدلیل سهولت انجام عملیات و عدم نیاز به تجهیز های پیچیده و گران قیمت یک راهکار مؤثر بحساب می آید. افزون بر این افزودن کنسرسیوم میکروبی بدلیل جمعیت اولیه مناسب باکتری های تجزیه کننده نفت می تواند سبب افزایش دمای خاک شده و فعالیت جمعیت های بومی خاک را نیز افزایش دهد.

سابقه و هدف: به دلیل گسترش شهرها و افزایش مصرف سرانه آب، روزانه حجم زیادی پساب فاضلاب تولید می شود. استفاده از فاضلاب تصفیه شده در آبیاری فضای سبز، از آلودگی محیط زیست جلوگیری می کند. این پژوهش با هدف بررسی اثرهای کاربرد فاضلاب تصفیه شده بر رشد گیاه خرزهره و تاثیر آن بر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک صورت گرفت. مواد و روش ها: پس از بررسی روی پژوهش های انجام شده در داخل و خارج از کشور و بررسی منطقه جغرافیایی و ارزیابی امکانات و تجهیزات و نیز هماهنگی با سازمان های مرتبط ضمن برنامه ریزی به صورت ماهیانه اقدام به انجام این پژوهش شد؛ بدین منظور، آبیاری گیاه خرزهره تحت اثر دو تیمار100درصد پساب و 0 درصد پساب (آب چاه) و بصورت طرح بلوک های به طور کامل تصادفی در بدنه اتوبان باقری استان تهران اجرا شد. با توجه به مصرف پساب تصفیه شده جهت آبیاری گیاهان فضای سبز، در این تحقیق ویژگی های فاضلاب تصفیه خانه شهرک اکباتان برای اعمال تیمارهای متفاوت آبیاری و اثرات استفاده میان مدت از پساب در دوره یک ساله بر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک مورد بررسی قرار گرفت. نتایج و بحث: با بررسی میدانی نقش و عملکرد پساب بر میزان رشد و نگهداری فضای سبز شهری در قالب یک پژوهش با طراحی آزمایش و ساخت بلوک بعنوان یک پایلوت واقعی، زمینه ارزیابی امکان استفاده مجدد از پساب تصفیه خانه شهرک اکباتان را فراهم کرده است. این تحقیق با هدف شناسایی منابع آب پایدار در راستای بازچرخانی حداکثری و آسیب شناسی پتانسیل استفاده از پساب شهر تهران جهت پیاده سازی اهداف اکولوژی انسانی توسعه پایدار، تاثیر آبیاری با پساب تصفیه شده برروی خصوصیات رویشی گونه گیاهی منتخب فضای سبز (خرزهره) بوسیله متر پارچه ای و کولیس هر سه روز یکبار با در نظر گرفتن قسمت های خمیده گیاه ثبت شد. با توجه به محدود بودن پارامترهای پساب مورد اندازه گیری و به منظور راستی آزمایی آن ها و دقیق کردن نتایج، ویژگی های کیفی آب فاضلاب در طی دوره آزمایش هر ماه در آزمایشگاه تصفیه خانه اکباتان اندازه گیری و ثبت گردید و با استاندارد سازمان محیط زیست ایران مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج نشان داد که پساب مورد استفاده در محدوده مجاز جهت آبیاری فضای سبز قرار دارد؛ از طرفی جهت بررسی تاثیر پساب تصفیه شده بر روی خاک قبل و بعد از دوره آزمایش، 18 نمونه خاک بصورت تصادفی (9 نمونه از عمق های 0تا 30سانتی متری و 9 نمونه از عمق30تا 60سانتی متری) برداشت و پس از اختلاط به آزمایشگاه منتقل شد. ویژگی های فیزیکی وشیمیایی خاک در هر دو عمق مورد اندازه گیری قرار گرفت. که غلظت این عناصر در حد مجاز هر عنصر در خاک بوده که شاهدی بر عدم آلودگی خاک توسط این عناصر می باشد. بعبارت دیگر استفاده از پساب جهت آبیاری منجر به آلودگی خاک نمی گردد و آبیاری با پساب موجب مغذی شدن و افزایش باروری خاک شده است و میزان رشد اندام های گیاه، بعنوان تابعی از شرایط تیمار، در طول آزمایش دارای تفاوت معنی داری در سطح 95 درصد اعتمادپذیری است. نتیجه گیری: به طور کلی نتایج این بررسی نشان داد که میزان رشد پارامترهای فیزیولوژیکی گیاهان آبیاری شده با پساب بیشتر از آب چاه است. این میزان در ارتفاع تاج پوشش 50 درصد، در قطر تاج پوشش 100 درصد و در افزایش طول ساقه و ضخامت برگ به ترتیب 20 و 7 درصد بیش از آبیاری با آب چاه دیده شد. بنابراین می توان نتیجه گرفت استفاده از پساب جهت آبیاری فضای سبز میسر بوده و اثر منفی بر روی خاک ندارد.

سابقه و هدف: در همه کشورها، تولید های کشاورزی وابستگی شدیدی به انرژی بویژه سوخت-های فسیلی دارد. حدود 10 تا 20 درصد از کلّ انرژی مصرفی در کشورهای پیشرفته جهان صرف تولید غذا می شود. استفاده کارا از انرژی در بخش کشاورزی یکی از الزامات اساسی در گسترش کشاورزی پایدار بشمار می رود، چون افزایش کارآیی انرژی موجب حفظ سوخت های فسیلی و کاهش آلودگی های هوا می شود. نامشخّص بودن میزان بهره وری انرژی در تولید گندم در حاشیه دریاچه ارومیه از یک طرف و بروز بحران انرژی در سطح جهانی و ضرورت مصرف هدفمند انرژی در تولید محصول های کشاورزی از طرف دیگر، پژوهش در زمینه تحلیل بهره وری انرژی در تولید گندم را ضروری می نماید؛ بنابراین پژوهش حاضر با هدف ارزیابی و آینده پژوهی سنجه های انرژی شامل انرژی خالص، کارآیی انرژی، انرژی ویژه و بهره وری انرژی و بیان راهکارهای مناسب برای بهبود یا پیشرفت سنجه های انرژی در تولید گندم انجام شد. مواد و روش ها: در این پژوهش، بهره وری انرژی در دو سیستم خاک ورزی حفاظتی و مرسوم در تولید گندم در حاشیه دریاچه ارومیه در دو سال زراعی با اندازه گیری و گرد آوری داده های لازم، ارزیابی شد. سنجه های انرژی خالص، کارآیی انرژی، انرژی ویژه و بهره وری انرژی در تولید گندم تعیین گردید. با توجه به شرایط فعلی دریاچه ارومیّه، منبع های آب در حوضه ی این دریاچه محدود بوده و ارزش آب آبیاری افزون بر جنبه ی اقتصادی از رویکرد محیطزیست نیز قابل توجّه است. بنابراین برای بازسازی شرایط مصرف انرژی در آینده برای تولید منطقه ای گندم از سناریوهای مدیریت آبیاری بعنوان شیوه آینده پژوهی استفاده گردید. سناریوهای مدیریت آبیاری شامل سه شرایط کم آبیاری، آبیاری کامل و بیش آبیاری مزرعه های گندم بود. نتایج و بحث: بهره وری انرژی با کاربرد خاک ورزی حفاظتی و مرسوم بترتیب 210 و 170 گرم بر مگاژول به دست آمد. سناریوهای آینده پژوهی مدیریت آبیاری شامل سه شرایط کم آبیاری، آبیاری کامل و بیش آبیاری مزرعه های گندم بود. میزان انرژی مصرفی برای تولید گندم با سناریوهای گروه اول (آبیاری کامل و بیش آبیاری) و دوم (کم آبیاری) بترتیب 5/18 و 7/17 گیگاژول در هکتار بود. میزان انرژی تولیدی دانه گندم با سناریوهای گروه اول و دوم بترتیب 5/67 و 8/31 گیگاژول در هکتار بود. میانگین کارآیی انرژی در تولید دانه با گروه های اول و دوم به ترتیب 7/3 و 8/1 و بهره وری انرژی بترتیب 253 و 125 گرم بر مگاژول بود. استفاده از دستگاه های کم وزن، انتخاب مقدار مناسب بذر، پییشرفت بهره وری مصرف کود و آب، می تواند راهکارهای مؤثر برای افزایش بهره وری مصرف انرژی در تولید گندم آبی در شمال غرب کشور باشد. نتیجه گیری: یافته ها نشان داد از رویکرد سنجه های انرژی، استفاده از سیستم خاک ورزی حفاظتی نسبت به خاک ورزی مرسوم در تولید دانه گندم ارجحیت دارد. هرچند در موارد متعدد تفاوت آماری سنجه های انرژی در تولید محصول معنی دار نبود. بنظر می رسد اجرای مناسب و درست عملیات خاک ورزی حفاظتی با انتخاب مناسب ادوات و تجهیز های موجب بهبودی سنجه های انرژی در تولید گندم شود.

سابقه و هدف: توسعه پایدار ایجاب می کند که تأمین انرژی مورد نیاز بصورت پایدار، با هزینه ای قابل قبول و با کمترین اثر های منفی اجتماعی و محیط زیستی صورت گیرد. بنابراین بهینه سازی مصرف انرژی و در نتیجه کاهش انتشار آلاینده های محیط زیستی از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. هدف از این پژوهش بررسی میزان مصرف انرژی و انتشار آلاینده ها و در نهایت بهینه سازی مصرف انرژی با استفاده از روش های مرسوم بهینه سازی از جمله تحلیل پوششی داده ها و الگوریتم ژنتیک با هدف کاهش انتشارات محیط زیستی در صنعت تولید کیک در استان گیلان بود. مواد و روش ها: با استفاده از مدل های تحلیل پوششی داده ها، واحدهای کارا و ناکارا در مصرف انرژی شناسایی شدند. براساس الگوی مصرف انرژی واحدهای کارا، الگوی مصرف بهینه انرژی برای دیگر واحدها بیان شد و ارزیابی محیط زیستی براساس الگوی بهینه انجام شد. در نهایت، با استفاده از روش الگوریتم ژنتیک و با در نظر گرفتن دو تابع هدف بمنظور افزایش عملکرد و کاهش شاخص گرمایش جهانی، الگوی بهینه مصرف انرژی در دیگر واحدهای تولید کیک بیان شد. نتایج و بحث: نتایج این پژوهش نشان داد که میزان 25/260532 مگاژول انرژی برای تولید روزانه 14/4157 کیلوگرم کیک مصرف شده است. بیشترین سهم انرژی مصرفی به گاز طبیعی با 1/128582 مگاژول اختصاص داشت. همچنین سنجه گرمایش جهانی برای تولید هر تن کیک kg CO2 eq. 49/13099 تعیین شد. بر اساس نتایج تحلیل پوششی داده ها، از مجموع 21 واحد تولیدی کیک، 17 واحد براساس مدل بازگشت به مقیاس متغیر کارا شناخته شدند. براساس نتایج مدل های تحلیل پوششی داده ها، میزان کل انرژی موردنیاز در حالت مصرف بهینه نهاده ها، درصد صرفه جویی انرژی و کاهش سنجه گرمایش جهانی بترتیب برابر 28/254929 مگاژول در روز، 15/2 درصد و kg CO2eq. 18/550 به ازای تولید یک تن کیک تعیین شدند. همچنین الگوی مصرف انرژی بیان شده توسط الگوریتم ژنتیک چند هدفه منجر به کاهش 30/36 درصدی در مصرف انرژی شد که بیشترین درصد صرفه جویی در انرژی مربوط به نیروی کارگری بود. بر اساس نتایج بهینه سازی چندهدفه، میزان گرمایش جهانی به ازای تولید یک تن کیک برابر kg CO2eq. 44/10038 تعیین شد. نتیجه گیری: بهینه سازی چند هدفه با الگوریتم ژنتیک در مقایسه با بهینه سازی با تحلیل پوششی داده ها، منجر به کاهش بیشتر انرژی مصرفی، گرمایش جهانی، هزینه های تولید و بارهای محیط زیستی و همچنین افزایش بیشتر درآمد شد. بنابراین استفاده از روش الگوریتم ژنتیک، راه را برای رسیدن به توسعه پایدار در صنعت تولید کیک و باقی ماندن در عرصه رقابت با دیگر صنایع غذایی هموار خواهد کرد.

سابقه و هدف: به منظورکاهش تاثیر مخاطره های محیط زیستی، انجام ارزیابی های محیط زیستی برای تأسیس کارخانه های فرآوری و تولید فلزها یک ضرورت قانونی محیط زیستی است. هدف این پژوهش ارزیابی اثرهای محیط زیستی کارخانه مس کاتد سونگون به روش کوره فلش است تا میزان سازگاری آن با محیط زیست بررسی و معرفی گردد. بخش عمرانی این کارخانه در شمال استان آذربایجان شرقی و در مجاورت معدن مس سونگون در حال ساخت است. قرار گرفتن محل اجرای پروژه در مجاورت منطقه حفاظت شده ارسباران اهمیت آن را از نظر تاثیر بر محیط زیست اطراف دوچندان کرده است. مواد و روش ها: در این مطالعه در گام نخست با توجه به وضعیت پروژه، داده ها و اطلاعاتی در زمینه ارزیابی اثرهای محیط زیستی به وسیله ی کارشناسان مربوطه جمع آوری و سپس ماتریس لئوپولد ایرانی (اصلاح شده لئوپولد) بعنوان روش ارزیابی انتخاب گردید. در گام بعدی، فعالیت ها در مرحله تأسیس و بهره برداری و پارامترهای محیط زیستی در هریک از محیط های فیزیکی، زیست شناختی و اجتماعی-اقتصادی و فرهنگی پروژه تعیین شد. سپس فعالیت های پروژه و پارامترهای محیط زیستی به ترتیب در ستون و ردیف های این ماتریس قرار داده شد. این ماتریس دارای سلول هایی است که دو مقدار دامنه و بزرگی را در خود جای داده اند. مقدار عددی دامنه 1-5 و مقدار عددی بزرگی 5+ تا 5-است. با حاصل ضرب دو عدد دامنه و بزرگی امتیاز نهایی برای هر سلول به دست می آید که این امتیاز می تواند مثبت یا منفی باشد. با میانگین گیری امتیازها برای هر ردیف و ستون ماتریس ها امتیازهایی به دست می آید که بر اساس آن ها نتیجه گیری برای ماتریس صورت می گیرد. نتایج و بحث: برای تصمیم گیری در مورد این ماتریس پنج حالت وجود دارد که این حالت ها عبارت اند از تایید یا رد پروژه، تایید فقط با گزینه های اصلاحی یا تایید فقط با گزینه های به سازی و حالت آخر تایید با هر دو گزینه. نتایج ارزیابی ها نشان داد که در حالت اصلی (بدون هیچ گونه اصلاح محیط زیستی)، میانگین رده بندی تاثیر محیط زیستی در کمتر از 50 درصد موردها هم در ردیف ها و هم در ستون ها کمتر از (1/3-) بوده و در دو حالت اصلاح نسبی و کامل محیط زیستی میانگین رده بندی فقط در 50 درصد موردها و فقط در ردیف ها کمتر از (1/3-) به دست آمد. در حالت اصلی پروژه در رده "ارائه طرح های به سازی و گزینه های اصلاحی" قرار گرفت که نشان دهنده نبود امکان اجرای پروژه مس کاتد بدون کنترل اثرهای محیط زیستی است. در گام بعدی امکان تائید پروژه در دو حالت اصلاح نسبی و اصلاح کامل پارامترهای محیط زیستی، به طور مجدد بررسی گردید ولی نتایج محاسبه ها مجدد و با درنظرگرفتن اقدام های نسبی برای کنترل تاثیرات محیط زیستی، آلاینده هایی که منجر به تولید گاز، باطله ها و پساب های مضر و خطرناک می شوند، امتیازهای منفی شان تعدیل نشده و همچنان باقی می ماند. نتیجه گیری: ارزیابی محیط زیستی تأسیس کارخانه فرآوری مس کاتد به روش کوره فلش به خاطر حجم وسیع آلودگی هایی که در این روش وجود دارد حتی پس از انجام دو مرتبه اصلاح های محیط زیستی (نسبی و کامل) رد شد. بنابراین پیشنهاد می شود مسئولان مربوطه امکان استفاده از سایر روش های تولید مس کاتد نظیر روش های هیدرومتالوروژی و روشی که اخیرا معرفی شده است (SKS) را نیزمورد ارزیابی قرار دهند.

سابقه و هدف: بخش عمده مشکلات موجود در محیط زیست، ریشه در نبود آگاهی لازم و ضعف فرهنگی در زمینه ارتباط انسان و طبیعت دارد، در واقع نوعی مشکل فرهنگی محسوب می شود. از آنجا که نهادینه کردن آموزش و فرهنگ محیط زیستی از زمان کودکی آغاز می شود، بنابراین دوره رسمی پیش دبستان می تواند یکی از مهمترین دوره های سرمایه گذاری آموزشی و فرهنگی در زمینه محیط زیست باشد. لذا هدف پژوهش حاضر، نیازسنجی و بررسی تاثیر دوره های آموزشی بر سطح نگرش، دانش و مهارت های محیط زیستی دانشجویان رشته ی رشد و پرورش کودکان پیش دبستان دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی بعنوان پیشگامان آموزش حفظ محیط زیست به کودکان پیش دبستانی است. مواد و روش ها: برای دستیابی به هدف فوق، 55 نفر از دانشجویان دو ترم آخر رشته ی رشد و پرورش کودکان پیش دبستان دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی در سال تحصیلی 97-96 به روش نمونه گیری در دسترس، انتخاب شدند. در این بررسی سه پرسشنامه 14 سوالی جهت سنجش سطح نگرش، دانش و مهارت نسبت به محیط زیست و مباحث مرتبط مورد استفاده قرار گرفت. داده ها با استفاده از آزمون t دو نمونه وابسته در نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شد. جهت سطح بندی نمره نهایی پاسخ دهندگان از روش منطق 25 درصد ریاضی استفاده شد. نتایج و بحث: روایی ابزارهای مورد استفاده از طریق روایی محتوا و با دو سنجه روایی محتوا (CVI) و نسبت روایی محتوا (CVR)، و پایایی آن ها با استفاده از ضریب آلفای کرنباخ (همسانی درونی) و ضریب همبستگی درون طبقاتی (پایایی در طول زمان) مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به نتایج به دست آمده هر سه ابزار از روایی محتوای قابل قبول، همسانی درونی و پایایی در طول زمان برخوردار بودند. مقادیر آلفای کرنباخ سه ابزار سنجش نگرش، دانش و مهارت به ترتیب برابر 702/0، 881/0 و 951/0 و مقادیر ضریب همبستگی درون طبقاتی سه ابزار به ترتیب برابر 665/0، 721/0 و 734/0 به دست آمد. با توجه به نتایج به دست آمده برگزاری دوره آموزشی موجب تغییر نگرش (2/15=Eta2، 023/0=p، 39/2=t)، بالابردن دانش (7/84=Eta2، 001/0>p، 31/13=t) و افزایش سطح مهارت (8/59=Eta2، 001/0>p، 90/6=t) آزمودنی ها شد. بر اساس نتایج توصیفی مشخص شد که قبل از مداخله 5/45 درصد آزمودنی ها نگرش بالا و بعد از مداخله 8/75 درصد نگرش بالایی در خصوص محیط زیست داشتند. همچنین، قبل از مداخله سطح دانش 7/60 درصد آزمودنی ها در سطح پائین تا پائین-پائین در حالی که بعد از مداخله سطح دانش 8/84 درصد آزمودنی ها در سطح بالا بود. در نهایت، قبل از مداخله سطح مهارت 6/36 درصد آزمودنی ها در سطح بالا در حالی که بعد از مداخله سطح مهارت 9/87 درصد در سطح بالا بود. نتیجه گیری: بر اساس یافته های به دست آمده مشخص شد که برگزاری دوره آموزشی بیشترین تأثیر را به ترتیب بر افزایش سطح دانش نسبت به محیط زیست، و بعد از آن افزایش سطح مهارت و در نهایت تغییر نگرش داشته است. یافته های تحقیق حاضر نشان داد که برگزاری دوره های آموزش محیط زیست باعث بهبود سطح نگرش، دانش و مهارت دانشجویان می شود.

سابقه و هدف: شهرهای امروز به دلیل گستردگی بیش از حد با مشکلاتی مانند گرمای ناشی از تراکم شهری که باعث ایجاد جزیره های گرمایی و نیز مسئله های محیط زیستی می شود، رو به رو هستند که در بعضی از نقاط زندگی را با مشکل مواجه می کند. جریان باد در محیط شهری عامل مهم و تاثیرگذار روی تبادل گرما، رطوبت، انتقال ذرات و نیز تهویه محیط شهری است. . بررسی ها نشان می دهد عامل های کالبدی چون تغییر محصوریت، تغییر ارتفاع ساختمان ها و جهت گیری متفاوت گذرها در بافت شهری برروی سرعت و جهت جریان باد تاثیرگذار است. هدف از این مقاله تحلیل داده های اقلیمی مربوط به جریان باد در دو محدوده ی شهری دزفول و بررسی تاثیر محصوریت معابر بر جریان باد است. مواد و روش ها: جهت انجام مطالعات، دو محدوده ی سیاه پوشان و گذر شاهی به دلیل وجود عامل های کالبدی مشابه و متفاوت نسبت به یکدیگر جهت تحلیل شرایط فیزیکی از طریق مقایسه داده های اقلیمی در محدوده ی بافت تاریخی دزفول انتخاب گردیدند. جهت انجام این پژوهش داده های شدت جریان باد و دمای محیط هر دو محدوده در پنج بازه زمانی 11-9 صبح، 1-11 قبل از ظهر، 4-2ظهر، 6-4 بعد از ظهر و 8-6 عصر و در دو فصل زمستان و تابستان برداشت شده اند. سپس محصوریت نقاط برداشت شده محاسبه گردید و با استفاده از تحلیل رگرسیون خطی رابطه ی بین محصوریت و سرعت جریان باد بدست آمد. نتایج و بحث: نتایج به دست آمده نشان داد که سرعت جریان باد در گذرهایی با جهت گیری جنوب غربی _شمال شرقی به نسب دیگر جهت گیری ها بیشتر است. همچنین بررسی ها نشان می دهد که می توان با افزایش میزان مشخص محصوریت میزان سرعت جریان باد را به اندازه ی مشخصی افزایش داد که در گذر شاهی نتایج به دست آمده از نمودارهای رگرسیون در فصل زمستان نشان می دهد که محصوریت مقطع ها و سرعت باد دارای رابطه ی مستقیم هستند و با 5/1 تا 3 برابر شدن محصوریت کمینه (35/0)، به سرعت اولیه جریان باد 31تا 121 درصد اضافه می شود. نتایج به دست آمده از نمودارهای رگرسیون خطی در محدوده سیاه پوشان نشان می دهد که با 2 تا 6 برابر کردن محصوریت 1/1تا 8/1 برابر بر سرعت جریان باد اضافه می شود. همچنین در فصل تابستان نتایج به دست آمده از نمودارهای رگرسیون خطی در گذر شاهی نشان می دهد که محصوریت گذرها و سرعت جریان باد دارای رابطه ی مستقیم هستند و با 5/1 تا 3 برابر شدن حداقل محصوریت (35/0)، 10 تا 40 درصد به سرعت اولیه جریان باد اضافه می شود. در محدوده سیاه پوشان نیز محصوریت گذرها و باد دارای رابطه ی مستقیم هستند. همچنین بررسی این رابطه ها نشان می دهد با افزایش 2 تا 6 برابری محصوریت سرعت جریان باد به ترتیب 03/1 تا 20/1 برابر افزایش پیدا می کند. نتیجه گیری: افزایش سرعت باد باعث می شود تهویه در محیط شهری بهتر صورت بگیرد از طرف دیگر افزایش محصوریت باعث افزایش سرعت جریان باد می گردد. ساختمان های یکدست و نیز محصوریت منظم به گونه ای که دارای کمترین تغییرات باشد باعث می شود سرعت جریان باد افزایش پیدا کند و همچنین دچار تلاطم و اشقتگی کمتری گردد. بنابراین می-توان با افزابش محصوریت و نیز ساخت ساختمان های منظم و یکدست در نهایت باعث تهویه بهتر محیط شهری شد.

سابقه و هدف: در سال های اخیر مسئله خشکسالی های مداوم منجر به برداشت بی رویه بهره-برداران کشاورزی از منبع های آب زیرزمینی شده است و متعاقبا تهدید کننده جدی کاهش سطح سفره های آب زیرزمینی و دوام جریان آن بوده است. از آنجا که رفتار انسان در صدر مشکل-های محیط زیستی قرار دارد، تغییر رفتار بهره برداران نقش مهمی را در بهبود مدیریت منبع-های طبیعی و پایداری محیطی ایفا می کند. بنابراین تحقیق حاضر با هدف تحلیل رفتار پایدار بهره برداران آب کشاورزی و شناسایی عامل های موثر بر آن بر مبنای تئوری رفتاری آیزن در استان خراسان جنوبی صورت گرفت. مواد و روش ها: تحقیق حاضر به شیوه کمّی و از طریق پیمایش صورت گرفت. جامعة آماری این پژوهش در برگیرنده کلیه بهره برداران کشاورزی آب چاه کشاورزی در هفت شهرستان استان با تعداد 49685 می باشد. روش نمونه گیری به شیوه هدفمند خوشه ای چند مرحله ای بوده است. همچنین بر طبق فرمول کوکران 381 نفر بعنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. تعداد پرسشنامه های تکمیل شده نمونه مورد بررسی 273 نفر بوده است. برای جمع آوری اطلاعات، از پرسشنامه ای ساختارمند استفاده شد، که میزان ضریب آلفای کرونباخ برای متغیر های مورد بررسی در دامنه 70/0 تا 88/0 به دست آمد. داده های گردآوری شده با استفاده از نرم افزار22 SPSS و 22 AMOS تجزیه و تحلیل شدند. نتایج و بحث: در حدود 80 درصد از جامعه مورد مطالعه سهمی از آب چاه را تحت مالکیت خود داشتند که از این بین 0/92 درصد آن ها کمتر از 24 ساعت سهم آب از چاه کشاورزی داشتند و همچنین 6 /96 درصد از بهره برداران چاه آب نظام خرده مالکی در زمین های کشاورزی داشتند. نتایج برازش مدل حاصل از تحلیل عاملی تاییدی نشان داد که چهار سازه رفتار محیط زیستی برابری، صرفه جویی و بشردوستانه به خوبی رفتار پایدار را می سنجند. بطوری که بیشتر بودن TLI و CLI از 9/0 بیانگر آن است که مدل اندازه گیری از مدل استقلال فاصله گرفته است. همچنین نتایج برازش مدل معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزار اموس گویای آن بود که متغیر قصد عمل با ضریب56/0 درصد واریانس رفتار پایدار آب زیرزمینی را تبیین می کند. همچنین چهار متغیر هویت محیط زیستی، نگرش نسبت به خشکسالی، هنجار ذهنی و الزام شخصی نیز بعنوان متغیر های تاثیر گذار بر قصد عمل و رفتار مورد بررسی قرار گرفتند. ضرایب به دست آمده حاکی از آن است که نگرش نسبت به خشکسالی 47/0درصد بر قصد عمل پایداری آب زیرزمینی بصورت مستقیم و مثبت تاثیر داشته است. همچنین هنجار ذهنی و الزام شخصی در سطح 05/0 اثر مثبت و غیر مستقیم و هویت محیط زیستی در سطح 05/0 اثر مثبت و مستقیم بر قصد عمل پایداری داشته است. از سوی دیگر مسیر هنجار ذهنی بر الزام شخصی اثر مستقیم و مثبت بوده است. همچنین دو متغیر قصد عمل پایداری و هویت محیط زیستی اثر مستقیم و معناداری بر رفتار پایدار آب زیرزمینی بهره بردار نشان دادند و از سوی دیگر بین مسیر متغیر های نگرش نسبت به خشکسالی، هنجار ذهنی و الزام شخصی اثر غیر مستقیم و معنادار به دست آمد. نتیجه گیری: انجام اقدام های بنیانی در راستای هدف پایداری جریان دوام آب زیرزمینی موجود ضروری به نظر می رسد. از آنجا که تغییر رفتار بهره بردار بعنوان مهمترین عامل در رسیدن به این هدف شناخته شده است و همچنین با توجه به این که رسالت ترویج کشاورزی تغییر رفتار بهره برداران و کمک به تصمیم گیری آن ها در مدیریت منبع های طبیعی می باشد. با مشخص شدن تاثیر متغیر های مورد بررسی بر رفتار پایدار فرد نشان می دهد هر چه بهره بردار آب چاه بینش روشن تری نسبت به پدیده خشکسالی و پیامد های آن داشته باشد بر قصد عمل وی نسبت به مدیریت پایدار منبع های آب کشاورزی در سطح مزرعه تاثیر مثبت تری خواهد داشت. ارائه آموزش های کاربردی در راستای توسعه دانش فنی و نگرش بهره برداران در سه حیطه محیط زیستی، اجتماعی و اقتصادی نسبت به آب زیرزمینی متناسب با ویژگی های جمعیت شناختی بهره برداران می تواند یک عامل پیش برنده در بروز رفتارهای پایدارتر نسبت به آب زیرزمینی باشد.

سابقه و هدف: از جمله عامل های موثر در ایجاد بحران سیلاب در سطح حوضه های آبریز می توان به کاربری های نامطلوب و غیر اصولی و یا بیشتر از قابلیت زمین استناد کرد. یکی از راهکارهای مدیریتی سیلاب، بهینه سازی تخصیص کاربری زمین با در نظر گرفتن اهداف و پارامترهای چندگانه نسبت به هم می باشد که بدین منظور می توان از قابلیت های سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) بعنوان یکی از روش های نوین علمی و فنی به همراه بهره گیری از قابلیت های هوش مصنوعی مانند الگوریتم ژنتیک چندهدفه بهره برد. هدف از این پژوهش مدل سازی تخصیص کاربری اراضی در بستر GIS با استفاده از الگوریتم NSGA-II به منظور مدیریت بحران سیل است. مواد و روش ها: در مدل طراحی شده در ابتدا با استفاده ار روش مخدوم نقش توان اکولوژیک سرزمین استخراج و در ادامه با استفاده از قابلیت های الگوریتم NSGA-II کاربری های بهینه برای قسمت های مختلف منطقه با اهداف کاهش ارتفاع سیلاب و افزایش سطح منفعت اقتصادی با کمترین دشواری تغییر کاربری ها، به دست می آید. در مدل طراحی شده به منظور بررسی نقش کاربری زمین روی سیلاب از پارامتر شماره منحنی (CN) استفاده شده است. نتایج و بحث: نتایج نهایی مدل طراحی شده بصورت چندین الگوی بهینه که دارای ارزش کاربردی یکسان می باشند، بیان می گردد که براساس شرایط موجود در منطقه مورد مطالعه و نظر کارشناسی، الگوی بهینه قابل انتخاب و اجرایی خواهد بود. به منظور بررسی قابلیت مدل طراحی شده، حوضه طالقان واقع در استان البرز انتخاب شد. میزان CN منطقه مورد مطالعه در شرایط کاربری فعلی، برای مناطق منتخب در فضای جستجو، 83 است، این در حالی است که در الگوهای خروجی مدل طراحی شده، کمترین مقدار CN با کاهش 11 درصدی نسبت به شرایط فعلی حدود 5/74 است. همچنین رشد سطح منفعت اقتصادی در این الگوی آمایش سرزمین 19/52 درصد بوده است. نتیجه گیری: نتایج و دستاوردهای این مطالعه شامل نمایاندن یک مدل بهینه سازی کاربری زمین مبتنی بر الگوریتم ژنتیک چندهدفه بارویکرد کاهش سیل خیزی، مدیریت یکپارچه حوضه آبریز و نگارش برنامه به فرمی قابل گسترش در آینده به منظور استفاده در مطالعات آینده، است.

سابقه و هدف: بسیاری معتقدند بروز مشکلات محیط زیستی به عامل های مختلفی از جمله میزان آگاهی، شرایط، بسترها و هنجارهای جامعه بستگی دارد. به همین دلیل باید دانست افراد درباره محیط زیست چگونه فکر می کنند، چه شناختی از آن دارند و تا چه اندازه، نسبت به طبیعت و محیط زیست دغدغه دارند. هدف این مقاله آگاهی از تاثیر دانش، نگرش و ارزش های محیط زیستی گردشگران شهر قم در بروز رفتار محیط زیستی آن ها است. مواد و روش ها: پژوهش از نظر هدف کاربردی و به لحاظ روش توصیفی – تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش را گردشگران شهر قم تشکیل داده اند. نمونه آماری با استفاده از فرمول کوکران، 386 نفر برآورد و 200 پرسشنامه بین گردشگران داخلی و 186 پرسشنامه بین گردشگران خارجی به طور تصادفی توزیع گردید. پژوهش طی فاصله زمانی زمستان 1395 و بهار و تابستان 1396 صورت پذیرفته است. ابزار تحقیق، پرسشنامه ای است که بوسیله ی محقق ایجاد شده است که روایی آن به روش صوری و پایایی آن با ضریب آلفای کرونباخ به میزان 762/0 مورد تأیید قرار گرفت. برای انجام تحلیل های توصیفی و آزمون های آماری t تک نمونه ای و ضریب همبستگی اسپیرمن از نرم افزار SPSS و برای مدلسازی معادلات ساختاری از نرم افزار AMOS استفاده گردید. نتایج و بحث: جهان در حالتی قرار دارد که متخصصان محیط زیست آن را در حالت فشار بیش از حد و سقوط می دانند. تغییر ویژگی ها و مشخصه های مشکل های محیط زیست از سطح ملی به سطح جهانی، از متمرکز به پراکنده، از کوتاه مدت به بلند مدت و از پیچیدگی کم به پیچیدگی زیاد ایجاب می کند که به عامل های اثر گذار در بروز رفتارهای محیط زیستی توجه بیشتری گردد. تجربه نشان داده است که در مکان هایی که گردشگری بدون چارچوب، برنامه ریزی و استراتژی مشخص توسعه یافته، مشکل های محیط زیستی و اجتماعی متعددی ظاهر شده است و در دراز مدت مشکل های گردشگری بیشتر از فایده های آن بوده است. بروز چنین رویدادهایی سبب شکل گیری جنبش های محیط زیستی گردیده است. به وجود آمدن اندیشه حمایت از محیط زیست ضرورت توجه به ارزش ها و رفتارهای محیط زیست را بیش از پیش نشان می دهد. بدیهی است که در فرایند شکل دهی به رفتار، عامل ها و متغیرهای بسیاری نقش دارند. به همین دلیل حرکت به سمت درک بیشتر پیچیدگی های ارزش ها، نگرش ها، زمینه ها و عوامل شخصیتی که رفتار خاصی را تحت تاثیر قرار می دهند ضروری است. در تحقیق حاضر نتایج حاصل از آزمون همبستگی اسپیرمن با سطح معناداری 796/0 نشان داد که بین مدت زمان اقامت گردشگران و رفتار محیط زیستی آن ها ارتباطی وجود نداشته است. نتایج آزمون t تک نمونه ای بیان می کند که گردشگران مذهبی از حضور در قم رضایت داشته و نسبت به آن وفاداری دارند. وجود بارهای عاملی به میزان 37/0، 41/0 و 14/0 برای متغیرهای پنهان دانش، نگرش و ارزش محیط زیستی گردشگران نشان داد که متغیرهای اشاره شده در سطح اطمینان 95 درصد بر بروز رفتارهای محیط زیستی گردشگران تاثیرگذار بوده اند. از بین عامل های مورد بررسی عامل نگرش محیط زیستی گردشگران نقش بیشتری در تبیین رفتارهای محیط زیستی آنان داشته است. نتیجه گیری: باید بیان داشت در بین عامل های اثر گذار بر بروز رفتارهای محیط زیستی نگرش محیط زیستی گردشگران اثر بالاتری بر رفتارهای آنان داشته است. اثر ارزش های محیط زیستی بر رفتار محیط زیستی گردشگران دومین عامل اثر گذار بوده است و ارزش های محیط زیستی گردشگران در این بین کمترین اثر گذاری را به خود اختصاص داده است. علاوه بر آن مدت زمان اقامت گردشگران ارتباطی با رفتارهای محیط زیستی آنان نداشته است.

سابقه و هدف: در حال حاضر آشکارسازی و مدل سازی تغییرات کاربری زمین ها با استفاده از تصویر های ماهواره ای ابزاری سودمند برای درک تغییرات آینده محیط زیستی مرتبط با فعالیت-های انسانی بحساب می آیند. پایش این تغییر ها، ما را در درک درست از روند توسعه در گذشته و الگوهای آتی یاری می دهد و ابزار بسیار مهمی برای تجزیه و تحلیل دلیل ها و پیامدهای شکل گیری و گسترش کاربری ها بمنظور درک بهتر عملکرد سیستم های پوشش زمین ها، مدیریت پوشش زمین ها و شناسایی پهنه های حساس شناخته می شوند. ولی بکارگیری الگوهای پیش-بینی شده نیازمند اعتبارسنجی و اصلاح مواردی است که مدل، قادر به پیش بینی آن ها نیست. در این پژوهش با استفاده از پردازش تصویر های ماهواره ای و مدل زنجیره خودکار مارکوف، تغییر های کاربری زمین ها برای حوضه آبخیز بیرجند در افق 1404 مدل سازی، پیش بینی و اعتبارسنجی شده است. مواد و روش ها: درتحقیق حاضر با استفاده از تصویر های لندست 7، سال 2000 و 2004 و لندست 8، سال 2014 به آشکارسازی و مدل سازی تغییرات کاربری زمین ها پرداخته شده است. سپس به کمک مدل زنجیره خودکار مارکوف، تغییر های کاربری زمین ها در سال 2014 پیش بینی و مدل سازی شده است. به منظور اعتبارسنجی روش مدل سازی، میزان توافق و توافق نداشتن نقشه پیش بینی و نقشه طبقه بندی شده براساس ضرایب مختلف کاپا (کاپای استاندارد، کاپای مکانی در سطح سلول و کلاس) برآورد شده است. با اعتبارسنجی صورت گرفته تغییر ها در سال 2024 معادل با افق موردنظر با اعتبار نسبی بالایی، پیش بینی شد. در نهایت به کمک شناسایی پیشران ه ای اصلی توسعه، چهار سناریوی توسعه تدوین شد و از بین آن ها سناریوی محتمل مبتنی بر رشد جمعیت و میزان مساحت مورد نیاز انتخاب شد. نتایج و بحث: نتایج گویای این پژوهش در فرآیندهای آشکارسازی، اعتبارسنجی مدل، پیش بینی و اصلاح آن توسط سناریونویسی نشان داد که مساحت افزایش یافته در کاربری کشاورزی 525/0 کیلومتر مربع و کاربری شهری 9/18 کیلومتر مربع خواهد بود و با صحت بالای 98 درصد شبیه سازی تغییرات کاربری آینده انجام شده است. از سویی دیگر با توجه به برآیند پیشران ها و مصاحبه با خبرگان متخصص، احتمال رخ دادن سناریوی شماره 3 (وقوع 70% تغییرات ادامه وضع موجود) بیشتر خواهد بود. همچنین از مقایسه ی دو نقشه در واحدهای مختلف روندی حاصل شد، که نشان دهنده ی آن بود که با افزایش واحدهای مقایسه و دانه درشت شدن آن، مقدار توافق نداشتن موجود به سمت توافق بیشتر پیش می رود. همچنین ملاحظه می-شود، کاپای مکانی در سلول و کاپای مکانی در کلاس و کاپای عدم اطلاعات دارای اعداد یکسان و متفاوت از کاپای استاندارد هستند. نتیجه گیری: با توجه به نتایج به دست آمده، بعد مکانی-فضایی برای پیشرفت شهری سمت شمال شهر و به درستی تشخیص داده شده است. در عین حال میزان تغییرات کاربری کشاورزی و شهری-روستایی به میزان کمی، کمتر پیش بینی شده که در مورد کاربری کشاورزی این میزان را می توان به احداث تصفیه خانه آب و فاضلاب شهر نسبت داد و در مورد کاربری شهری این میزان به رشد شهری متفاوت در بازه های مورد بررسی برمی گردد. همچنین با وجود بالابودن اعتبار و دقت پیش بینی، برخی پیشران های اصلی توسعه دارای قابلیت پیش بینی در آینده، توسط مدل را نداشته اند. بنابراین پیشنهاد می شود در پژوهش های مربوط به پیش بینی تغییرات، افزون بر اعتبارسنجی شیوه مدل سازی، تنها به نتایج نهایی بسنده نشود، بلکه با درنظر گرفتن پیشران های توسعه به اصلاح نتایج حاصل از مدل نیز اقدام شود.