اخلاق در علوم و فناوری
سال:1387 | دوره:3 | شماره:4-3 |تعداد مقالات:14

مشکل بزرگ اخلاقی اجتماعی انسانها از هزاران سال پیش، گذشته از دستبردهای مالی، در مسایل معنوی نیز رایج بوده است. از دیر زمان استفاده های غیر مجاز و سودجویی از افکار، نوآوری ها، کشفیات، اختراعات، اشعار، ادبیات، سخنان کوتاه و ... افراد عالم (با شعور و بی نیاز) صورت گرفته و می گیرد. شاید هنوز هم گروهی از این فرصت طلبان، از میزان زشتی این کار خلاف اخلاق و دستبرد معنوی، آگاه نباشند.

زمینه: این مقاله جایگاه کلیدی و اهمیت خاص موضوع علم به مفهوم عام، و آداب و معیارهای اخلاقی حاکم بر آن، و مناسبات بین علم و اخلاق را به طور خاص در مطالعات جامعه شناسی نشان می دهد.روش کار: به طور مشخص، در این مقاله سهم نظری دو جامعه شناس سرشناس یعنی رابرت کینگ مرتن و دیوید رزنیک، در آنچه که در اینجا به عنوان "جامعه شناسی آداب و اخلاق در علم- فناوری" نامیده شده است، تشریح شده و مورد مقایسه و تحلیل قرار گرفته است. مرتن، علم را نهاد اجتماعی نظام مندی می داند که دارای مجموعه متمایزی از هنجارها و آداب نهادینه شده و الزام آور است که از حیث اخلاقی بر دانشمندان اعمال اقتدار می کنند. رزنیک علم را به مثابه حرفه ای می داند که دارای اخلاق خاص خود است و رعایت اخلاق حرفه ای ضمن آنکه بر کارکرد علم تاثیر مثبتی دارد، اعتماد اجتماعی نسبت به علم واصحاب علمی را افزایش می دهد. به رغم تفاوت دو متفکر اجتماعی در تعریف علم و ماهیت آن، آنها نه فقط اخلاقی بودن یا اقتدا به معیارهای اخلاقی را در شناخت و انجام کار علمی توصیه می کنند، بلکه حتی فراتر از آن، اخلاق را برای کارکرد علم و توسعه آن اساسی می دانند. به عقیده آنان، در شرایط ناهنجار و بی اخلاقی، علم قادر به تحقق اهداف خود نیست وبا ناکامیهای نهادی و حرفه ای بیشتری روبرو می شود.نتیجه گیری: از نظر هر دو صاحب نظر، اقتدا به معیارهای اخلاقی برای صیانت ازعلم- فناوری در برابر هر گونه عمل فسادآمیز و فریبکاری، ضروری است.

زمینه: ارزشهای اخلاقی به عنوان نیرومندترین عوامل بازدارنده در مقابل رفتارهای انحرافی در محیطهای مختلف و به ویژه در محیطهای کاری عمل می کنند. به معنای دیگر با حاکمیت درونی ارزشهای اخلاقی، انسانها به خود اجازه رفتارهای انحرافی در محیط کار نظیر رفتارهای ضدتولید را نمی دهند. بر همین مبنا پژوهش حاضر با هدف رتبه بندی رفتارهای ضدتولید از دیدگاه سرپرستان و مدیران سازمانها و صنایع در شهر اصفهان به مرحله اجرا درآمد.روش کار: در راستای دستیابی به هدف پژوهش، از بین مدیران و سرپرستان برخی سازمانها و صنایع داخلی شهر اصفهان تعداد 55 سرپرست و مدیر به شیوه تصادفی برای پاسخگویی به پرسشنامه پژوهش انتخاب شدند. پرسشنامه مورد استفاده یک پرسشنامه رتبه بندی سی گویه ای بوده که برای این پژوهش ساخت و آماده اجرا شده است. گویه های مطرح در این پرسشنامه، شامل مجموعه رفتارهای ضدتولید بوده که از بیشینه تحقیقات استخراج شده است. مدیران و سرپرستان بایستی سی گویه را برحسب اهمیت تاثیر بازدارنده بر عملکرد و اهداف سازمان از رتبه یک تا سی رتبه بندی می نمودند. داده های حاصل از پرسشنامه با استفاده از آزمون خی دو، جدول رتبه درصدی و تحلیل خوشه ای مورد تحلیل قرار گرفت.یافته ها: یافته های حاصل، حاکی از آن بود که مهمترین رفتارهای ضدتولید از نظر اولویت بندی برای اولویت یکم تا دهم بدین شرح هستند: (1 افشای اطلاعات محرمانه (مشترک با دزدی پولهای متعلق به سازمان و همکاران)، (2 انجام رفتارهای شبه جنسی یا جنسی نسبت به همکاران (به ویژه جنس مخالف)، (3 برداشتن اموال و داراییهای سازمان، (4 مصرف مواد مخدر در طول حضور در سازمان، (5 خرابکاری در تولید محصولات و ارایه خدمات و کالاها، (6 حاضرشدن در سر کار در حالت مستی ناشی از مصرف مشروبات الکلی، (7 خرید و فروش مواد مخدر در سازمان، (8 استفاده از مشروبات الکلی در حین کار، (9 بی توجهی نسبت به اموال و داراییها، (10 همراه داشتن مواد مخدر در زمان حضور در سازمان.نتیجه گیری: شواهد حاصل از این پژوهش، گویای آن است که مدیران وسرپرستان سازمانها در درجه اول برای رفتارهای معطوف به تخریب و دزدی اموال، انحراف در روابط و مسایل مربوط به مواد مخدر نسبت به دیگر رفتارهای انحرافی اهمیت بیشتری قائل هستند.

زمینه: پس از گذشت نیم قرن از زمان شروع ارایه دروسی در زمینه اخلاق و آداب کاری، حرفه ای و فناوری در دانشگاههای جهان، با گسترش به کارگیری فناوری اطلاعات در ایران و ضرورت تدوین چارچوبی برای دروس آموزش دانشگاهی آداب فناوری اطلاعات، دلیل نگارش این مقاله است.روش کار: در این مقاله ابعاد گوناگون مضامین اخلاقی مرتبط با فناوری اطلاعات بررسی شده است.نتیجه گیری: با الگوی نوآورانه از طریق تعمیم چارچوب راهبردی زکمن، حوزه های مفهومی آموزشی برای همه گروه های ذینفع پیشنهاد شده است. سپس، به عنوان نمونه با بهره گیری از الگوی تدوین محتوای درس دانش پایه (بر پایه حوزه ها و واحدهای دانشی)، طرح درسی برای آموزش دانشگاهی آداب فناوری اطلاعات برای تدریس در دوره های کارشناسی مهندسی رایانه و فناوری اطلاعات ارایه گردیده است.

زمینه: در حیطه اخلاق دستوری، رویکردهای مساله محور در پاسخ به این که چه عملی خوب و چه عملی بد است دو نظریه را در اختیار ما نظریه را در اختیار ما نهاده اند: غایت گرایی و وظیفه گرایی. ما در این دو نظریه شاهد تلفیق گرایی، فردگرایی و بی توجهی به تفاوت افراد و شرایط هستیم. این مشکلات ما را به رویکرد فضیلت محور سوق می دهد. در این رویکرد، عملی اخلاقی است که در اجتماع انسانی، کارکردی مناسب داشته و جامعه را به سعادت برساند. در این نگاه، شرایط تحقق فعل و همچنین تربیت اخلاقی افراد جامعه را کانون توجه قرار می گیرد. هنگامی که از مسوولیت رسانه های جمعی در قبال اخلاق در جامعه سخن می گوییم ضرورت اهتمام رسانه ها به تربیت اخلاقی جامعه و بروز فضایل اخلاقی مدنظر قرار می گیرد. به نظر می رسد رویکرد فضیلت محور در خبررسانی چندان مورد توجه نبوده باشد، گو اینکه شاید بتوان رابطه ای میان رویکردهای مساله محور و ارزشهای خبری نشان داد.نتیجه گیری: از منظر فضیلت محوری ملاک نحوه نگارش و پخش یک خبر، تاثیرات تربیتی آن خبر در میان جامعه است. لذا خیر را نباید یک اطلاع رسانی صرف تلقی کرد بلکه خبررسانی، شان و جایگاه اخلاقی در جامعه نیز دارد.

زمینه: مصرف کننده کسی است که کالای اقتصادی را به کار می برد و در بازار عمومی مصرف، شرکت می کند. حقوق مصرف کننده عبارت است از: حق دانستن، سلامت، اطلاعات، انتخاب، عرضه، دریافت خسارت، آموزش و تعلیم در مورد مواد و وسایل جدید عرضه شده به بازار، برآوردن نیازهای اصلی و محیط زندگی خود، حق تمیز و تشخیص مصلحت خود و افراد و محیط تحت تکفل خود. درک حقوق مصرف کننده و استقلال افراد با هم مرتبط است؛ استقلال یعنی اینکه فرد از طریق انتخاب و تصمیم گیری در محدوده رفتارش بتواند خودش را با حفظ هویتش نشان دهد. عموم مردم نسبت به لزوم علامت گذاری مواد تراریخته (مهندسی شده ژنتیکی) حق دارند. حق آزادی در انتخاب مواد غذایی و نوع آنها یکی از حقوق اساسی ابناء بشر محسوب می شود. بنابراین نیاز به بررسی دارد که در شرایط فعلی دنیای تولید و تجارت و اقتصاد آیا مصرف کنندگان توانایی تصمیم گیری برای دفاع از حق خودشان در برابر غذاهای GM (مواد غذایی مهندسی شده ژنتیکی) و یا GMO (ریزسازه های مهندسی شده ژنتیکی) بدون برچسب و یا علامت مشخص و یا حتی علامت دار را دارند؟نتیجه گیری: هنوز لازم است تحقیقات بیشتری درباره تاثیرات بلندمدت غذاهای GM انجام شود. همچنین دسترسی آسان به اطلاعات حقیقی، بی طرفانه و آموزش مناسب مصرف کننده در رابطه یا GMO ابزار ارزشمندی برای کاهش بی اعتمادی مصرف کننده خواهد بود و توجه به نگرانیهای عموم و پرداختن به آنها ضروری است. اطلاع از GMO بودن مواد غذایی و GMO بودن ریزسازه ها حقی است که عموم مردم، استحقاق دانستن و آگاهی از آن را دارند اما حقوق مصرف کنندگان در صورت فقدان بر چسب GM و GMO و عدم ارایه آموزش کافی قبلی در بازار مصرف زیرپا گذاشته می شوند.

زمینه: حفاظت از محیط زیست به آحاد جامعه وابسته است و طرز تلقی و نگرش آنان، بر نوع رفتار آنها با محیط زیست تاثیر می گذار. این که آنان چه درکی از رابطه خود با محیط زیست دارند و چگونه برای آن ارزش قائلند، در نهایت، سازنده محیط زیستی است که آنان در آن پرورش یافته و با سایر مخلوقات تعامل می کنند برخورداری افراد از اخلاق زیست محیطی مناسب، یک تضمین درونی برای رفتار درست با سایر مخلوقات و جلوگیری از صدمه به محیط زیست محسوب می شود. به همین دلیل، در مباحث جاری پیرامون حفاظت از محیط زیست، بر آموزش اخلاق زیست محیطی و تربیت انسانهای اخلاق مدار در تعامل با محیط زیست، تاکید فراوانی می شود.روش کار: درمقاله حاضر سعی شده است تا با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی نشان داده شود که چرا مراکز علمی و پژوهشی می باید به اخلاق زیست محیطی بپردازد و برای این کار، به کدام ویژگیهای پژوهش پیرامون اخلاق زیست محیطی می باید توجه داشته باشند.نتیجه گیری: مقاله حاضر نتیجه می گیرد که ازدیاد دانش زیست محیطی و ارتقا عمل به اخلاق زیست محیطی در جامعه، از وظایف مراکز تعلیم و تربیت و از جمله دانشگاهها و مراکز علوم دینی است و در این خصوص، به دلیل وسعت، چند رشته ای و چندگانه بودن و همچنین زیست منطقه گرایی اخلاق زیست محیطی، پژوهشها می باید به صورت مستمر و پیرا رشته ای انجام شوند تا با کمک آن، به ارایه نظریه ها و رهیافتهای مورد نیاز و همچنین، تدوین یک نظام نامه جامع اخلاق زیست محیطی، همت گماشت.

زمینه: تداوم بحران های زیست برکره، انسان را به ضرورت بازنگری در شیوه برخورد خویش با محیط زیست در جریان توسعه یافتگی واقف نمود. در همین راستا، فنون و روش های علوم محیط زیست گسترش یافت که متداول ترین آن، انجام ارزیابی آثار طرح های توسعه بر محیط زیست (EIA) بود. اما این فنون و بخصوص EIA، از یک سو رویکردی اصلاحی دارند نه پیشگیرانه و از سوی دیگر قادر به تجزیه و تحلیل جامع اقدامات متنوع انسان که اغلب دارای اثرات تجمعی، القایی و ترکیبی می باشد، نیستند. وجود چنین نواقصی توجه به ارزیابی راهبردی محیط زیست را که رویکردی با نگرش راهبردی (p.p.p) است. ضروری می سازد تا ارزیابی های زیست محیطی در سطوح مختلف خط مشی گذاری، برنامه ریزی و عملیاتی صورت گیرد. اما این رویکرد نیز به دلیل اینکه در مراحل "مفهومی و تدوین" یک الگو تصمیم گیری دخالت ندارد، نمی تواند نقش فعال خود را در توسعه پایدار به خوبی بازی کند.نتیجه گیری: بنابراین با توجه به اینکه الگوهای تصمیم گیری از نظام ارزشی پیروی می نماید، تلفیق نمودن اخلاق محیط زیست که شالوده نظام ارزشی می باشد با ارزیابی راهبردی محیط زیست، با رفع نواقص پیشین، می توان حفظ و ارتقا، محیط زیست را هدف قرار داده و چارچوبی نو و جدید برای حل بحران های زیست محیطی ارایه دهد. در این مقاله نگارندگان با ارایه نظریه "تلفیق اخلاق محیط زیست با رهیافت ارزیابی راهبردی محیط زیست"، فرایندی جدید را برای ارزیابی های زیست محیطی طرح های توسعه برای نیل به «توسعه پایدار» پیشنهاد می کنند.

زمینه: محققین فناوری زیستی این علم را شاهراه اقتصاد در آینده و بخصوص در بحث غذا می دانند. غذا نقش بسیار مهمی را در جوامع مختلف ایفا می کند. تلاش های اخیر برای تغییر آنچه به عنوان غذا تولید می شود و چگونگی تولید آن و اصل برابری بنیادین از اصول مهم به شمار می رود. با آنکه فناوری زیستی، فناوری حاصل از قوانین خلقت است، ولی تاکنون خطرات بالقوه ناشی از استفاده این فناوری تا حدی شناخته شده و اهمیت عوارض آنها ممکن است. غیرقابل جبران باشد. کشورهای در حال توسعه به طور روز افزونی با ورود سازواره های دست ورزی شده ژنتیکی و فراورده های آن مواجه هستند. افزایش واردات این محصولات در کشورهای جهان سوم نتیجه فشار کشورهای تولید کننده است، که مایلند مازاد تولید خود را به کشورهای توسعه نیافته ارسال نمایند. وقتی بحث واردات یا صادرات محصولی با ویژگی خاص سازواره های دست ورزی شده ژنتیکی به وجود می آید. یعنی این محصولات وارد محیط زیست بشر می شوند. سوالات اخلاقی در مورد این فناوری و بخصوص فناوری زیستی محیط زیست مانند چگونگی تفکیک مسایل غریزی و احساسی از قوانین اخلاقی، یا اجبار شرکت ها در مورد قراردادن اطلاعات مربوط به فراورده های بیولژیک شان و مجاز بودن تجارت مخفی مواد ژنتیکی و ... از مواردی است که امروزه مورد بحث بسیاری از محافل علمی و اخلاقی است. کشورهای متعددی در دنیا دارای اقتصاد وابسته به فناوری زیستی نوین هستند. ثبت رسمی موجودات زنده توسط شرکتهای انحصاری به عنوان یک امتیاز مطرح می شود. صاحب امتیاز ژن، مکلف به رعایت حقوق دیگران (توسط کس دیگری به ثبت نرسیده باشد) و رعایت قوانین عمومی (از نظر ایمنی زیستی و اخلاق زیستی) می باشد. دزدی زیستی به منظور علمی، تجاری و سودخواهی شرکت ها انجام می گیرد.نتیجه گیری: با توجه به سودآوری اقتصادی محصولات فناوری زیستی نوین باید قوانین محکم تری در این زمینه در کلیه کشورهای جهان و از کشور ما تدوین و تصویب شود. قوانین متنوع وضع شده در دنیا موارد اشتراک زیادی دارند و کنترل ها سبب کسب نتایج مطلوبی در بی خطر بودن اکثریت قریب به اتفاق سازواره های تراریخته شده است. در عرصه تجارت جهانی، محصول شرکت های تولید کننده سازواره های تراریخته باید به تایید کشور وارد کننده برسد و موضوعات ارزشی و قوانین اخلاقی مربوط به آن کشور نیز ملاحظه شوند.

زمینه: توجه به رابطه بین اخلاق و علم اندوزی انسان می تواند در تعالی جایگاه مراکز علمی کشور نقش به سزایی ایفا نماید. اصل وجود این رابطه، طبق آنچه که از متون دینی استفاده می شود مسلم است؛ لکن کمتر مبانی فلسفی این رابطه بررسی شده است.روش کار: این پژوهش به صورت کتابخانه ای و توصیفی صورت پذیرفته است. بدین منظور، ابتدا نظریه قابل قبول در باب علم و روش علم اندوزی انسان تبیین شده و با نظر بر مبانی فلسفی اخلاق، نحوه تعامل و تاثیر اخلاق و رفتار انسان بر علم اندوزی بررسی شده است.یافته ها: برای بررسی مبانی فلسفی رابطه اخلاق و ادراک، لازم است که به نحوه ارتباط بین عقل نظری و عملی توجه نمود. از منظری دیگر می توان به نقش مزاج در این بین توجه نمود؛ تاثیرپذیری مزاج بدن انسان از اخلاق و رفتار انسان در فلسفه به اثبات رسیده است. از طرف دیگر مزاج نقش مهمی در تعلق نفس مجرد، که جایگاه علم است، به بدن مادی ایفا می کند، بنابراین مزاج می تواند نقش واسطه را بین این دو عامل اصلی در رشد و تعالی انسان به عهده گیرد.نتیجه گیری: تاثیرگذاری اعمال و اخلاق انسان به عنوان یکی از عوامل متعدد دخیل در ادراک و فهم او و برعکس، می تواند تاثیری شگرف در اخلاق داشته باشد، بدین منظور دستورات دین اسلام که تبیین کننده برنامه کامل سعادت انسان است، کامل ترین نسخه خداوند برای تعالی در دو بعد علم و عمل می باشد.

زمینه: اخلاق پزشکی، نظام ساختارمند و کاربردی، جهت ارایه راهکارهای مناسب در ارتباط با مشکلات اخلاقی مطرح در حیطه علوم پزشکی می باشد و دندانپزشکی نیز همانند سایر شاخه های علوم پزشکی نیازمند چنین ساختاری است. رفتارهای اخلاقی در دندانپزشکان، انعکاسی از تاکید بر آموزش اصول اخلاقی در طول دوره تحصیل آنها می باشد. دوره دانشجویی بهترین زمان برای یادگیری اصول و شیوه به کاربردن اخلاق حرفه ای است که نتیجه آن برقراری ارتباط درست با بیماران و همکاران می باشد. در این مطالعه تاکید بر آموزش اخلاق، متناسب با شرایط رشته دندانپزشکی است.در حال حاضر، آموزش اخلاق در دانشگاه های دندانپزشکی به صورت سنتی وارایه سخنرانی توسط استاد، مبتنی بر آموزه های تکرار مفاهیم به صورت نظری صرف، تنها موجب کاهش علاقه دانشجویان می گردد و به نظر می رسد کم توجهی به جنبه عملی درس اخلاق در دانشکده های دندانپزشکی، کارایی آن را کاهش داده است. همچنین، سرفصلهای آموزشی درس اخلاق در دانشکده های دندانپزشکی بر پایه اخلاق پزشکی استوار است و اغلب، تفاوتهای حرفه ای دندانپزشکی در آن نادیده گرفته می شود. امروزه، درمانی موفقیت آمیز تلقی می شود که مبنی بر توقعات بیمار، توجه به اخلاقیات، ارتباط بین پزشک و بیمار و همراه با رضایت بیمار باشد. هدف از آموزش اخلاق، ایجاد انگیزه و تغییر نگرش در دانشجویان است که موجب ارتقا مهارت رفتاری و آگاهی از تعهدات حرفه ای آنها می گردد.نتیجه گیری: بنابراین آموزش اخلاق در دانشکده های دندانپزشکی نیازمند تحول است تا بتوان به اهداف عالی در این زمینه دست یافت و با در نظر گفتن تفاوت های حرفه ای دندانپزشکی بهتر است برنامه آموزشی درس اخلاق بازنگری و براساس نیازهای این رشته تدوین گردد.

ارزشهایی چین اخلاق، وجدان، تعهد، مسوولیت پذیری و ... در تبدیل اندیشه نوبه محصول و ارایه آن به بازار چون واکنشگر در معادلات شیمیایی، عمل می نمایند و سبب می شوند تا فرایند کارآفرینی تحت تاثیر این عوامل در مدتی کوتاه تر به نتیجه برسد. از سوی دیگر موجب جلب اعتماد جامعه کارآفرین و گروه کارآفرینی در راستای آینده نگری و عملیاتی کردن اندیشه های جدید خواهد شد. این ارزشها در تعامل با عوامل اقتصادی و فرهنگی کارآفرینی که اساس آن نیز به شمار می روند، سبب اعتماد بیشتر گروههای درگیر فضاهای مذکور و نیز جامعه می شود و به حد نهایی خود یعنی ایثار کارآفرین وگروه کارآفرینی می رسد. در این حال، به دلیل افزایش اعتماد به کارآفرین و گروه کارآفرینی و نیز تلاش مضاعف آنان در سایه ارزشهای اخلاقی، توسعه اقتصادی و فرهنگی جامعه، امری قطعی و اجتناب ناپذیر است. توزیع عادلانه درآمد، افزایش سرمایه گذاری و تمامی عوامل اقتصادی و اجتماعی به طور غیرمستقیم دستخوش این ارزشها می شوند.نتیجه گیری: این مقاله ضمن معرفی زوایای اخلاق و وجدان کاری و تبیین مفهوم کارآفرینی، درصدد آشکار نمودن نقش ارزشهای مذکور در پدیده کارآفرینی است.

زمینه: مقاله پیش رو، مفهوم اخلاق را به طور کلی و اخلاق تجاری را به طور ویژه مورد بررسی قرار داده و مباحثی در خصوص پویایی اخلاق در جامعه و پویایی اخلاق تجاری در بازار ارایه می نماید. فرهنگ و زمان دو عامل تاثیرگذار بر اخلاق و اخلاق تجاری به شمار می آیند. به طور کلی آنچه که از اخلاق و اخلاق تجاری مستفاد می شود، همان چیزی است که در زمانی خاص و در شرایط فرهنگی ویژه ای، ملاک مقبولیت و یا عدم مقبولیت امری تلقی می شود. امری که ثابت نبوده و با گذشت زمان دستخوش تغییر می شود. آنچه در گذشته امری اخلاقی تلقی می شد، معلوم نیست که امروزه نیز همان وضعیت را داشته باشد و آنچه که امروزه امری اخلاقی ارزیابی می شود، ممکن است در آینده همینگونه ارزیابی نگردد.روش کار: براساس مباحث و مبانی نظری موجود پیرامون رابطه فرهنگ و زمان، پویایی اخلاق در بستر این دو و نیز تاثیراتی که بر مقوله اخلاق تجاری می گذراند، انواع وقفه و تاخیراتی که ممکن است بین اخلاق تجاری (در دیدگاه تولید کنندگان و شرکتها) و اخلاق در دیدگاه جامعه پیش ایده مورد بحث قرار گرفته و براساس این سناریوها، الگویی از پویایی اخلاق تجاری در گذر فرهنگ و زمان ارایه شده است.نتیجه گیری: معمولا دیدگاه توامان تولید کنندگان و جامعه در خصوص مساله ای، تعیین کننده مقبولیت و یا عدم مقبولیت آن در اخلاق تجاری است. اخلاق تجاری مفهومی است اجتماعی که ممکن است در بین گروههای درگیر در یک حیطه و زمینه خاص نیز درک متفاوتی از آن وجود داشته باشد. براساس الگوی ارایه شده، در پایان مقاله دو نمونه متفاوت و متضاد در صنعت خودروسازی (شرکتهای فورد و ولوو) مطرح و با ارزیابی سناریوهای اخلاق تجاری آنها، در نهایت ملاحظاتی مدیریتی متذکر گردیده است.