اخلاق در علوم و فناوری
سال:1394 | دوره:10 | شماره:3 |تعداد مقالات:17

زمینه: موضوع «ارزش (ها)» موضوعی مهم در پژوهش های فلسفی بوده و خواهد بود. جنبه های مختلفی در ارتباط با موضوع «ارزش (ها)» وجود دارد که می تواند به عنوان موضوع پژوهش فلسفی در نظر گرفته شود. مقاله حاضر به نحوه دستیابی افراد به ارزش های اخلاقی توجه دارد. به طور معمول، نهادهایی مانند خانواده، دین و نظام آموزشی در ارزش پذیری افراد نقش مهمی را ایفا می کنند. موضوعی که در اینجا بررسی می گردد نقش عمده ای است که نهاد آموزشی در رشد اخلاقی دارد. این مقاله رویکرد شفاف سازی ارزش ها را که در بسیاری از کشورها به صورت گسترده برای تربیت اخلاقی دانش آموزان به کار گرفته شده، بررسی و سپس ریشه های فلسفی آن را واکاوی نموده و در مرحله آخر به نقد این رویکرد می پردازد.نتیجه گیری: بررسی ها نشان می دهد رویکرد شفاف سازی ارزش ها تلاشی در جهت کمک به افراد برای رهایی از سردرگمی در انتخاب ارزش ها و کسب مهارت های لازم برای تصمیم گیری در زندگی است. این رویکرد متاثر از دیدگاه عمل گرایی، روانشناسی تحولی، دیدگاه مراجع محوری و مکتب هستی گرایی است. این رویکرد از این جهت که در بسیاری از موارد بحث در مورد امور سطحی را در دستور کار خود قرار می دهد، تعریف درستی از ارزش ارائه نمی دهد و دیدگاهی نسبی گرایانه نسبت به ارزش ها دارد مورد نقد است.

زمینه: تضمین حقوق مالکیت، آزادی جریان های اقتصادی و اخلاق مداری را افزایش می دهد و مانع بروز مخاطرات اخلاقی در جامعه می شود. به منظور رسیدن به توسعه، لزوم توجه به احیا و آماده سازی بسترهای لازم اعم از نظام قضایی و اقتصادی برای احقاق حق که از نبود اخلاق اقتصادی سرچشمه می گیرد احساس می شود. رفع بنیادی عوامل مهم بر نقض حقوق مالکیت ملت ها در راستای انگیزه های عملی توسعه اقتصادی جز با پیوند روزافزون اخلاق اقتصادی میسر نخواهد شد. پژوهش حاضر می کوشد به این سوال پاسخ دهد که چه دلایلی سبب موفقیت در تامین حقوق مالکیت شده است و چه متغیرهایی بر کیفیت تامین حقوق مالکیت در جامعه موثر است.نتیجه گیری: زمانی حقوق مالکیت تضمین می شود که چارچوبی در جامعه ایجاد گردد که ابتدا مالکیت افراد را در برابر املاک و خدمات دارایی هایشان تضمین کرده و از سلب آن توسط سایرین جلوگیری کند و سپس در جامعه ساختاری فراهم شود که براساس آن انتظارات آتی افراد نیز در مورد حق مالکیت آنها بر دارایی ها و اموال به گونه ای باشد که افراد نسبت به تضمین مالکیت دارایی های خود در آینده اطمینان داشته باشند. در این شرایط هر متغیری که از لحاظ نظری باعث شود تا حق مالکیت افراد نقض شود یا اینکه بر انتظارات افراد اثر داشته و با کاهش اعتماد آنها، سبب کاهش تمایل آنها به انجام فعالیت اقتصادی و انجام قرارداد گردد، می تواند ناقض حقوق مالکیت قلمداد شود و باعث بروز مخاطرات اخلاقی گردد و ریسک پذیری را در جامعه افزایش دهد.

زمینه: در زمینه رابطه احتمالی میان اخلاق و سیاست چهار دیدگاه در میان صاحبنظران وجود دارد: نظریه جدایی اخلاق از سیاست، نظریه تبعیت اخلاق از سیاست، نظریه دو سطحی اخلاق و سیاست و نظریه یگانگی اخلاق و سیاست. نماد بارز دیدگاه اول، ماکیاولی است. این دیدگاه، ورود اخلاق به عرصه سیاسی را ممنوع و خطرناک می داند و آن را عامل ناکامی سیاست قلمداد می نماید. دیدگاه دوم در کل مطرود و نامعتبر است و طرفدار چندانی ندارد. زیرا برای اخلاق هویت و اصالتی قائل نیست. در دیدگاه سوم، اصول اخلاقی در امور سیاسی پذیرفته می شود درحالی که معتقد است؛ اخلاق سیاسی با اخلاق فردی متفاوت است و در دیدگاه چهارم، اخلاق و سیاست هر دو مظاهر حکمت عملی و ارزش مدارند و میان آن دو یک نوع اتحاد برقرار است به شیوه ای که می توان اخلاق را سیاست فردی و سیاست را اخلاق جمعی دانست. مقاله حاضر با هدف بررسی این روابط احتمالی میان اخلاق و سیاست شکل گرفت.نتیجه گیری: در نظام های سیاسی ای که هدف نهایی آن ها دستیابی به قدرت است میان سیاست و اخلاق سازگاری برقرار نیست و تنها در صورتی میان سیاست و اخلاق رابطه ای مثبت و سازنده برقرار خواهد بود که هدف نظام سیاسی سعادت بشر باشد. در اینصورت می توان سیاست را سیاست راستین نامید که با اخلاق سازگار است. در نگرش اسلامی و نیز در دیدگاه فیلسوفان الهی و نیز فیلسوفان قدیم یونان مانند: سقراط، افلاطون و ارسطو، سیاست راستین بر پایه اخلاق است که سعادت انسان را جستجو می کند و نظام سیاسی منهای اخلاق، سرنوشتی جز دیکتاتوری و فساد ندارد.

زمینه: قضاوت افراد در مورد اخلاقی بودن و یا غیراخلاقی بودن کارها بر کمیت و کیفیت کار آنان و در نتیجه موفقیت سازمانی تاثیر قابل توجهی دارد. با توجه به وابسته بودن سرمایه اجتماعی به روابط بین افراد و تاثیر انکارناپذیر نقش هوش اخلاقی بر نحوه شکل گیری روابط بین فردی در این پژوهش رابطه بین هوش اخلاقی و سرمایه اجتماعی در سازمان ها بررسی می شود.یافته ها: نتایج نشان داد که بین دو متغیر هوش اخلاقی و سرمایه اجتماعی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.روش: روش تحقیق از لحاظ هدف، کاربردی و از نظر شیوه گردآوری و تحلیل اطلاعات، توصیفی از نوع همبستگی می باشد. جامعه آماری این پژوهش را مدیران و کارکنان داستگاه های اجرایی (637 نفر) تشکیل می دهند که 252 نفر از طریق نمونه گیری تصادفی به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شدند. ابزار اندازه گیری پرسش نامه های هوش اخلاقی و سرمایه اجتماعی بود. برای آزمودن فرضیات از آزمون پیرسون و تحلیل مسیر و آزمون فریدمن استفاده گردید.نتیجه گیری: یکی از عوامل تاثیرگذار بر سرمایه اجتماعی، هوش اخلاقی است و هوش اخلاقی بر تمام مولفه های سرمایه اجتماعی تاثیرگذار است. براین اساس پیشنهادهای کاربردی برای راهنمایی مدیران و کارکنان سازمانی ارائه می گردد.

زمینه: رضایت آنلاین والدین، طرحی برای برآورده نمودن الزامات اخلاقی و قوانین محافظت از حریم خصوصی آنلاین کودکان بوده، که برای والدین ابزاری برای محافظت اخلاق مدارانه، از حریم خصوصی آنلاین کودکان، فراهم می کند. هدف این مقاله تجزیه و تحلیل رویکردی مبتنی بر رضایت آنلاین والدین بر تبادلات الکترونیکی کودکان بوده که یک رویکرد قابل اطمینان برای رضایت والدین می باشد.روش: پژوهش حاضر یک پژوهش زمینه یابی است. جمعیت مورد مطالعه، شامل 6 گروه از جامعه والدین به تعداد 96 نفر (کاربر)، از جامعه ورزشی، معلمان، مشاغل آزاد، مذهبی، کارگری و راننده که حداقل یک بچه از سن 5 تا 14 سال داشتند، تمرکز کرد. 76 نفر از آنان به عنوان نمونه انتخاب شده و اعتبار نمونه ها با استفاده از یک تحلیل فاکتور تائیدی مورد آزمایش قرار گرفت. جمع آوری اطلاعات با استفاده از پرسشنامه (لینک نظرسنجی) انجام گرفت. به منظور تجزیه و تحلیل، از یک برنامه ی کامپیوتری و ضریب کاپای کوهن استفاده شد.یافته ها: نتایج ارزیابی، نشان می دهند که طرح رضایت آنلاین والدین، به آسانی قابل استفاده بوده و والدینی که از دانش بالای رایانه برخوردار نیستند نیز می توانند از آن برای محافظت از حریم خصوصی فرزندان خود بهره گیرند.نتیجه گیری: نظارت آنلاین والدین، این پتانسیل واقعی را دارد تا والدینی را که اطلاعات کمی درباره فعالیت های کودکشان دارند، هدایت کند. به علاوه، کودکانی که بیشتر مایل اند اطلاعاتشان را با والدین شان در میان بگذارند، تمایل به سازش بیشتری داشته و کمتر مایل اند که رفتارهای خطرناکی را به صورت آنلاین انجام دهند.

زمینه: با توجه اینکه، تخطی از اصول و ارزش های انسانی و رواج رفتارهای غیر اخلاقی در سازمان های آموزشی نیاز مبرم سازمان های مذکور به رعایت اخلاقیات را ضروری تر ساخته است، هدف مطالعه حاضر پیش بینی رضایت شغلی معلمان بر اساس ابعاد فضای اخلاقی سازمان بود.روش: روش تحقیق، توصیفی و از نوع همبستگی و جامعه آماری کلیه معلمان دبیرستان های پسرانه شهر مشهد در سال تحصیلی 93-92 بودند که نمونه ای به تعداد 307 نفر با روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای از بین نواحی 7 گانه انتخاب و ابزارهای رضایت شغلی و فضای اخلاقی سازمانی را تکمیل کردند. داده های پژوهش با آمار توصیفی، ضریب همبستگی پیرسون، تحلیل رگرسیون چندگانه به شیوه همزمان و آزمون تحلیل واریانس یکراهه تحلیل شدند.یافته ها: از بین مولفه های ابعاد فضای اخلاقی سازمان، بیشترین میزان همبستگی رضایت شغلی با مولفه فضای اخلاقی مقررات سازمانی بود (p<0.001، r=0.43) و مولفه رضایت از سرپرست بیشترین میزان همبستگی را با رضایت شغلی داشت (p<0.001، r=0.41).38 درصد واریانس رضایت شغلی معلمان از طریق ابعاد فضای اخلاقی سازمان قابل تبیین بود (b=0.43). تفاوت معناداری بین فضای اخلاقی (p<0.01) و رضایت شغلی معلمان (p<0.05) بر اساس سابقه تدریسشان وجود داشت.نتیجه گیری: با توجه به یافته های تحقیق، ترویج و مراعات ابعاد اخلاقی در سازمان آموزش و پرورش به جهت افزایش رضایت شغلی معلمان به مسوولین این سازمان پیشنهاد می گردد.

زمینه: ویژگی سبز بودن، شامل سه مولفه مسوولیت اجتماعی، حساسیت زیست محیطی و مسایل اخلاقی است. پژوهش حاضر با هدف تحلیل چشم انداز و ماموریت شرکت های برتر ایرانی و خارجی به منظور بررسی میزان توجه آن ها به مقوله سبز بودن، طراحی گردید.روش: این پژوهش با رویکرد کیفی و با استفاده از روش کتابخانه ای انجام گرفته است. جامعه آماری پژوهش شرکت های برتر ایرانی و خارجی بودند. نمونه مورد مطالعه شامل 100 شرکت برتر ایرانی و 100 شرکت برتر خارجی می باشند. 100 شرکت برتر معرفی شده توسط وزارت صنایع و معادن در سال 1391 به عنوان شرکت های برتر ایرانی انتخاب شدند؛ همچنین 100 شرکت برتر معرفی شده توسط نشریه فورچون در سال 2012 به عنوان شرکت های برتر خارجی در نظر گرفته شدند و با مراجعه به وب سایت شرکت ها، بیانیه چشم انداز و ماموریت آن ها به دست آمد. داده های جمع آوری شده با استفاده از روش تحلیل محتوا مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.یافته ها: تجزیه و تحلیل اطلاعات نشان داد که شرکت های ایرانی مورد بررسی در تدوین بیانیه چشم انداز خود، توجه کمی به ویژگی سبز بودن داشته اند؛ در تدوین بیانیه ماموریت خود نیز فقط به بعد مسوولیت اجتماعی اهمیت داده اند. شرکت های برتر خارجی مورد بررسی نیز در تدوین بیانیه های چشم انداز و ماموریت خود فقط مقوله مسوولیت اجتماعی را در نظر گرفته اند و به مسایل زیست محیطی و اخلاقی توجه لازم را نداشته اند.نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان می دهد که مقوله مسوولیت اجتماعی در تدوین چشم انداز و ماموریت شرکت های مطالعه شده در این پژوهش، مورد توجه بیشتری بوده است و به مسایل اخلاقی و زیست محیطی توجه کافی نشده است.

زمینه: رهبری اخلاقی تلاش های بی دریغ رهبر در ایجاد بافت و زمینه اخلاقی برای تاثیرگذاری بر رفتار اخلاقی کارکنان و نگرش های کاری مثبت پیروان از جمله حمایت سازمانی ادراک شده، تعهد عاطفی و رفتارهای بهنجار را نشان می دهد. هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه رهبری اخلاقی و زمینه اخلاقی با تعهد عاطفی با میانجی گری حمایت سازمانی ادراک شده بود.روش: روش پژوهش حاضر توصیفی و از نوع همبستگی می باشد. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه کارکنان شرکت بهره برداری نفت و گاز کارون بودند. در پژوهش حاضر، 300 نفر به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه های رهبری اخلاقی (10 سوال)، زمینه اخلاقی سازمان (5 سوال)، حمایت سازمانی ادراک شده (8 سوال) و مقیاس تعهد عاطفی (8 سوال) بودند. داده های حاصل از پرسشنامه های پژوهش با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون مورد تحلیل قرار گرفتند. ارزیابی الگوی پیشنهادی از طریق الگویابی معادلات ساختاری (SEM) و با استفاده از نرم افزارهای SPSS ویراست 19 و AMOS ویراست 18 انجام گرفت. جهت آزمودن اثرهای واسطه ای در الگوی پیشنهادی نیز از روش بوت استراپ استفاده شد.یافته ها: رهبری اخلاقی و زمینه اخلاقی هم به صورت مستقیم و هم از طریق متغیر میانجی گر حمایت سازمانی ادراک شده با تعهد عاطفی رابطه داشتند.نتیجه گیری: آن گونه که نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهند، ادراک رهبری اخلاقی و ارتقا بافت و زمینه اخلاقی در سازمان با میانجی گری حمایت سازمانی ادراک شده می تواند تاثیر چشم گیری بر نگرش های مثبت کارکنان همچون تعهد عاطفی، انگیزش شغلی و رفتارهای مولد داشته باشد.

زمینه: اخلاق دانش نظامند است که شامل علاقه به کار، پشتکار در کار، روابط انسانی در کار و مشارکت در کارمی باشد و خلاقیت، تلاش برای ایجاد یک تغییر هدفدار در توان اجتماعی و اقتصادی سازمان است. هدف از تحقیق حاضر بررسی رابطه میان اخلاق کار و خلاقیت کارکنان است. اخلاق کار شامل چهار بعد علاقه به کار، پشتکار در کار، روابط انسانی در کار و مشارکت در کار می باشد و نقش هر مولفه در خلاقیت کارکنان این سازمان مورد سنجش قرار گرفته است.روش: روش تحقیق از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ نحوه جمع آوری داده ها، توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه آماری شامل 50 نفر از کارکنان شرکت سیمان شاهرود می باشد که به علت تعداد محدود جامعه، تمام جامعه آماری به عنوان نمونه نهایی پژوهش انتخاب شدند. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه های 23 گویه ای اخلاق کار و 50 گویه ای خلاقیت است و دادها با استفاده از آزمون همبستگی پیرسون و ANOVA مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.یافته ها:دو مولفه از اخلاق کار شامل علاقه به کار و مشارکت در کار با خلاقیت رابطه معناداری دارد. ولی مولفه های پشتکار در کار و روابط انسانی در کار با خلاقیت رابطه معناداری ندارد.نتیجه گیری: با افزایش مولفه های علاقه به کار و مشارکت در کار، خلاقیت کارکنان در سازمان افزایش می یابد.

زمینه: در دنیای امروز، با توسعه روابط، تحقق مفهوم دهکده جهانی و از بین رفتن مرزهای بین ملتها، اخلاقیات به عنوان یک عامل استراتژیک مهم در حفظ بقای سازمان ها و کل بشریت مطرح شده است. هدف پژوهش حاضر؛ بررسی تاثیر جنسیت بر روی 5 فلسفه اخلاقی است.روش: روش تحقیق از نوع توصیفی از نوع پیمایشی است. جامعه آماری شامل؛ دانشجویان مدیریت بازرگانی دانشگاه آزاد اسلامی واحدرشت به تعداد 778 نفر می باشد. حجم نمونه براساس جدول مورگان، 260 نفر تعیین گردید و با استفاده از روش نمونه گیری غیراحتمالی پرسشنامه ها جمع آوری شد. و برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون تی بهره برداری شد.یافته ها: نتایج تحقیق نشان داد کلیه فرضیه های اصلی و فرعی پژوهش در سطح 95% اطمینان رد شد؛ متغیر نسبی گرایی (سناریو ب) با 1.1078 بیشترین میانگین و متغیر سودمندگرایی (سناریو الف) با 0.0378 دارای کمترین میانگین فلسفه های اخلاقی در بین دانشجویان مدیریت بازرگانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت می باشد.نتیجه گیری: با توجه به یافته ها، می توان گفت که زنان نسبت به مردان، اخلاق مدارتر نیستند و این باور عمومی که زنان را اخلاق مدارتر از مردان می داند، قطعی نیست.

زمینه: پرداختن به اخلاق دانشگاهی در برنامه های کلان جامعه دارای اولویت خاصی است و غفلت از آن آثار زیانبار فراوانی به بار می آورد و دانشگاه برای نهادینه سازی اخلاق در فرهنگ سازمانی خود محتاج ترویج مستمر و اثربخش اخلاق در همه ارکان خود می باشد. رعایت اخلاق حرفه ای در دانشگاه، حافظ سعادت و رفاه فردی و گروهی دانشجویان است و تجاوز به آن می تواند به توانایی یادگیری دانشجویان لطمه وارد کند. بنابراین هدف این پژوهش بررسی وضعیت عملکرد استادان دانشگاه به منظور آگاهی از وضع موجود و شناسایی عوامل موثر جهت ارتقاء اخلاق حرفه ای به کار می رود.روش: شیوه انجام پژوهش توصیفی از نوع همبستگی و جامعه آماری آن، دانشجویان دانشگاه پیام نور کرمان می باشد. حجم نمونه با استفاده از جدول مورگان مشتمل بر 370 نفر است که به شیوه تصادفی انتخاب می شود. میزان ریزش نمونه 140 نفر می باشد. جهت جمع آوری داده ها از پرسشنامه ای پژوهشگر ساخته و جهت توصیف داده ها از آمار توصیفی و ضریب همبستگی پیرسون استفاده می شود.یافته ها: بین تمام مولفه های اخلاق آموزشی به جز پرداختن به موضوعات حساس، داشتن روابط دوگانه با دانشجویان و احترام به محل آموزش با عملکرد استادان رابطه معناداری وجود دارد.نتیجه گیری: استادان به اغلب مولفه های اخلاقی در تدریس و آموزش توجه می کنند و این امر باعث افزایش اثربخشی آموزش و کارآیی کلاس و همچنین یادگیری بهتر و موثرتر دانشجویان می شود.

زمینه: مدیریت کیفیت جامع رویکردی برای بهبود مستمر کیفیت محصولات از طریق مشارکت سطوح سازمانی است علیرغم اینکه سلوک اخلاق مشارکتی از جمله مهمترین عوامل تاثیرگذار بر مدیریت کیفیت جامع می باشند، متاسفانه در بیشتر ادبیات مدیریت کیفیت جامع این مساله نادیده گرفته می شود. بر این اساس، هدف تحقیق حاضر بررسی نقش ارزش های اخلاق مشارکتی در بهبود مدیریت کیفیت جامع و از بین بردن شکاف های موجود انتظارات و ادراکات کارکنان و مدیران است. به این منظور از بررسی ادبیات رابطه اخلاقیات و مدیریت کیفیت به طورکلی و رابطه اخلاق مشارکتی و مدیریت کیفیت جامع به طورخاص مشخص شده و مبتنی بر آن مدلی طراحی و مورد آزمون قرار گرفته شده است.روش: تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی- همبستگی است. جامعه آماری تحقیق کارکنان شرکت سرمایه گذاری گروه توسعه ملی بوده (232 کارمند) و تعداد نمونه آماری با استفاده از فرمول کوکران و روش نمونه گیری تصادفی ساده 145 پرسنل بود. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه استاندارد بوده و جهت تجزیه و تحلیل داده از تحلیل مسیر و مدل معادلات ساختاری استفاده گردید.یافته ها: برازش مدل تحقیق که در برگیرنده 9 فرضیه بود مورد تایید قرار گرفت مبتنی بر شاخص ضرایب معناداری مدل مشخص شد که در نظر گرفتن ملاحظات اخلاقی بر بهبود هرسه بعد مدیریت کیفیت جامع اثر مثبت دارد و بهبود این سه بعد نیز بر ایجاد پیامدهای ارزش های ارزش های اخلاق مشارکتی در سازمان اثر مثبت و معناداری دارد.نتیجه گیری: نتایج تحقیق نشان می دهد که ارزش های اساسی مدیریت کیفیت جامع ابتداء می بایست برروی اصول اخلاقی مشارکتی ساخته شوند تا بر اساس آن روش ها و ابزارهای مورد استفاده در اجرای مدیریت کیفیت جامع بهبود یابند و منجر به هماهنگی انتظارات و ادراکات مدیران و کارکنان شوند تا از این طریق شکافهای مساله ساز اخلاقی در سازمان ازبین بروند.