اقتصاد کشاورزی (اقتصاد و کشاورزی)
سال:1395 | دوره:10 | شماره:2 |تعداد مقالات:14

امروزه بیشتر افراد باور دارند که اخبار، بازار را تحت تاثیر قرار می دهد و به دلیل پیشرفت روزافزون فناوری، جزئیات رویدادهای جهانی و محلی در رأس فعالیت های بازار منعکس می شود. از این رو هدف از این پژوهش، بررسی تاثیر اخبار بر نوسان قیمت گروه های اصلی مواد غذایی شامل گوشت، غلات و نان، روغن و چربی ها و لبنیات و تخم پرندگان در ایران می باشد. بدین منظور از مدل های GARCH غیرخطی با استفاده از داده های شاخص قیمت ماهانه مصرف کننده طی دوره زمانی 93-1381 بهره گرفته شد. برای گروه مواد غذایی گوشت مدل EGARCH (1, 1) و برای غلات و نان مدل GJR-GARCH (1, 1)، برای روغن ها و چربی ها مدل TGARCH (1, 1) و برای لبنیات و تخم پرندگان مدل GJR-GARCH (1, 1) به عنوان مدل مناسب انتخاب شد. نتایج نشان می دهد مجموع a+b، به عنوان پایداری اخبار برای هر چهار گروه غذایی بالاتر از 0.91 می باشد که مبین پایداری بالای اخبار یا شوک ها در نوسان قیمت گروه های مواد غذایی می باشد و در این میان تاثیر اخبار بر بازار غلات و نان ماندگارتر از تاثیر اخبار بر بازار سه گروه دیگر است. به عبارت دیگر تاثیر اخبار منتشر شده بر بازارهای تحت بررسی به آرامی و تدریجی از بین می روند و هر خبری تاثیر درازمدت بر قیمت گروه های اصلی مواد غذایی خواهد داشت. توصیه می شود مسوولان امر و برنامه ریزان اقتصادی و سیاسی کشور تلاش و همت زیادی در مدیریت اخبار چه از طریق رسانه های دولتی و چه خصوصی داشته به طوری که اخبار مبتنی بر نیازها و بدون جهت گیری مثبت و منفی در بازار مواد غذایی به ویژه گروه غلات و نان منعکس شود.

پدیده تغییر اقلیم یکی از مهم ترین چالش های زیست محیطی جهان است که با انتشار روزافزون گازهای گلخانه ای بر سرعت آن افزوده شده است. از پیامدهای شناخته شده ناشی از تغییر اقلیم کاهش در میزان بارندگی است که بخش کشاورزی را تحت تاثیر قرار می هد. در مطالعه حاضر جهت بررسی تاثیر کاهش بارندگی بر عرضه و تجارت اقلام مهم تجاری، آمار و اطلاعات مربوطه از سازمان هواشناسی، سازمان جهانی خواروبار کشاورزی (فائو)، آمار و وزارت جهاد کشاورزی در دوره زمانی 1390-1360 برای محصولات سیب، سیب زمینی، پسته و خرما به عنوان محصولات صادراتی و گندم، سویا و چای به عنوان محصولات وارداتی جمع آوری گردید. برای این منظور ابتدا توابع عرضه و تقاضای این محصولات با روش معادلات به ظاهر نامرتبط (SURE) تخمین زده شد. آن گاه برای تعیین میزان تاثیر کاهش بارندگی بر تولید و تجارت محصولات مربوطه توابع عرضه و تقاضا، میزان و ارزش صادرات و واردات و تراز تجاری کشاورزی در شش سناریو با استفاده از رویکرد شبیه سازی مونت کارلو در نرم افزار @Risk شبیه سازی شد. نتایج مطالعه نشان داد که با کاهش بارندگی عرضه گندم بیشتر و سیب کمتر از سایر محصولات کاهش می یابد، در مورد تجارت نیز میزان و ارزش صادرتی سیب زمینی بیشترین واکنش و میزان ارزش واردتی سویا کمترین واکنش را به کاهش بارندگی از خود نشان دادند. همچنین تراز تجاری محصولات مربوطه منفی است و با کاهش بارندگی رشد منفی آن تشدید می شود. از این رو افزایش تولید در این بخش و صرفه جویی در مصرف نهاده آب توصیه می شود.

گیاهان دارویی می توانند نقش موثری در پیشگیری و درمان انواع بیماری ها و افزایش صادرات غیرنفتی داشته باشند. جلوگیری از تخریب منابع و محیط زیست، سازگاری با شرایط اقلیمی ایران، وجود پتانسیل های گسترده در زمینه تولید، اشتغال و صادرات، از مزیت های کاشت گیاهان دارویی است. از آنجا که یکی از راه های توسعه کاشت گیاهان دارویی، افزایش مصرف، بازاریابی مناسب داخلی و خارجی و همچنین صادرات فرآورده های گیاهان دارویی است، در این مطالعه به بررسی عوامل موثر بر مصرف فرآورده های دارویی پرداخته شده است. شناخت عوامل موثر بر مصرف این فرآورده ها می تواند راهنمایی لازم برای تولیدکنندگان، فرآوری کنندگان و بازاریابان فراهم کند تا از این مسیر بتوانند در زمینه برنامه ریزی تولید و بازار بهتر عمل کنند. داده های مورد نیاز این پژوهش از طریق تکمیل پرسشنامه از 384 نفر در شهر مشهد با از استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده در سال 1393 جمع آوری شده است. جهت دستیابی به هدف مطالعه، از الگوی لاجیت ترتیبی استفاده شده است. نتایج بدست آمده نشان دادند که متغیرهای تنوع تولید، سطح درآمد، تعداد اعضای خانوار، خواص و اثربخشی، نام تجاری، برچسب، بسته بندی، شاخص فرهنگ، شاخص مشاوره و تبلیغات اثر معناداری روی مصرف فراورده های گیاهان دارویی داشته است. بنابراین برای افزایش سطح مصرف این فرآورده ها در جامعه، توجه به ابزارهای بازاریابی از جمله بسته بندی مناسب، ایجاد نام تجاری معتبر، تبلیغات و مشاوره می تواند موثر واقع شود.

در کشورهای در حال توسعه مساله تامین غذا به ویژه از طریق پروتئین حیوانی و گوشت مرغ یکی از مسائل اصلی جهت حفظ امنیت غذایی کشور می باشد. از طرفی حمل و نقل به عنوان مهم ترین بخش از شبکه توزیع، 10 درصد قیمت تمام شده گوشت مرغ را شامل می شود. اهمیت این مساله در شهرهای بزرگ از جمله تهران ضرورت بررسی سیستم حمل ونقل را دوچندان می کند. لذا این پژوهش به منظور بررسی ساختار الگوی حمل و نقل و تامین گوشت مرغ در شهر تهران می باشد. برای این منظور 19 استان تامین کننده مرغ زنده، 100 کشتارگاه، دو میدان عمده فروشی بهمن و پیروزی و 141 بازار سازمان میادین میوه و تره بار شهرداری تهران در نظر گرفته شد. الگوسازی با استفاده از مدل های برنامه ریزی خطی برای سال 1392 انجام شد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که به کارگیری یک الگوی حمل و نقل بهینه از تولید تا کشتارگاه ها، کشتارگاه ها تا میادین و میدان ها تا بازارها، هزینه های حمل و نقل را به ترتیب 0.3، 9.8 و 25.2 درصد در هر ماه کاهش خواهد داد و در مجموع برای سال 1392 به ترتیب 211.94، 92.44 و 54.37 میلیارد ریال هزینه های حمل و نقل در هر مرحله کاهش خواهد یافت. لذا پیشنهاد می شود که سازمان میادین شهرداری تهران با اجرای سیاست های تثبیتی- تشویقی شرایط موجود توزیع و عرضه را به سمت شرایط بهینه سوق دهد.

در طی سال های اخیر، نقش و اهمیت بنگاه های کوچک و متوسط در کشورهای توسعه یافته و همچنین کشورهای در حال توسعه رو به افزایش بوده است که می توان با برنامه ریزی صحیح و ارائه راهکارهای حمایتی و نظارتی علاوه بر رفع بخش قابل توجهی از مشکل بیکاری و ایجاد اشتغال، به افزایش تولید و صادرات ملی نیز کمک کرد. از اینرو در ایران نیز طرح گسترش بنگاه های زودبازده اقتصادی و کارآفرین، اشتغالزایی و افزایش فرصت های شغلی جدید در پاییز سال 1384 در هیات وزیران به تصویب رسید و در زمستان همان سال به اجرا درآمد. برای این منظور در پژوهش حاضر، به آسیب شناسی بنگاههای کوچک و متوسط بخش کشاورزی واقع در استان کردستان پرداخته شده است. بر اساس مطالعات و بررسی های کتابخانه ای، بررسی های میدانی و مصاحبه با مسوولان بنگاه های کوچک و متوسط در استان کردستان، مهمترین مشکلات بنگاه های کوچک و متوسط، با استفاده از پرسشنامه مورد بررسی قرار گرفته است. جامعه آماری پژوهش، بنگاه های کوچک و متوسط استان کردستان به تعداد 6945 واحد در سال 1393 را شامل می شود. تعداد نمونه مورد بررسی 382 نفر بدست آمده است که بر اساس نمونه گیری تصادفی انتخاب شده اند. در این نوشتار با استفاده از آزمون های کروسکال والیس، کای دو و فریدمن به بررسی چالش های بنگاه های کوچک و متوسط بخش کشاورزی استان کردستان پرداخته شده است. نتایج نشان داد که بنگاه های کوچک و متوسط استان کردستان با آسیب ها و چالش های چندی روبه رو می باشند. نتایج اولویت بندی آسیب ها و مشکلات بنگاه های کوچک و متوسط نشان می دهد که هزینه های بالای تولید با میانگین 10.39 بیشترین اهمیت و نرخ بهره مناسب اعتبارات تولیدی با میانگین 4.71 کمترین اهمیت را دارند.

امروزه تغییرپذیری های آب و هوایی، از مهم ترین موضوع ها در جهان بوده و اهمیت تاثیر آن در بخش کشاورزی بیشتر از بخش های دیگر است، لذا در این تحقیق به بررسی اثرات متغیرهای آب و هوایی بارش و دما به همراه متغیرهای فیزیکی کود، بذر، نیروی کار و ماشین ها و ادوات کشاورزی بر عملکرد محصول راهبردی پنبه آبی در ایران پرداخته شد. در این پژوهش از داده های ترکیبی (پنل) و از روش حداقل مربعات معمولی پویا (DOLS) برای برآورد مدل استفاده شد. نتایج نشان داد که در بلندمدت متغیر دما تا پیش از دمای آستانه بازگشت، تاثیر مثبت و بعد از آن تاثیر منفی بر عملکرد پنبه آبی دارد که این دمای آستانه طبق نتایج و محاسبات 17.29 درجه بدست آمده است. همچنین کشش متغیر آب و هوایی دما در بلندمدت معادل 0.21 به دست آمده است؛ یعنی، با فرض ثابت بودن سایر شرایط چنانچه میانگین متوسط دمای سالانه ایران یک درصد افزایش یابد، آن گاه میانگین عملکرد پنبه آبی ایران در طول دوره مورد بررسی 0.21 درصد افزایش خواهد یافت. در برآورد مدل کوتاه مدت نیز ضریب تصحیح خطا [ecm(-1)]، معادل -0.46 به دست آمده که نشان می دهد در هر دوره، متغیرهای مدل به مقدار 0.46 واحد به سمت تعادل بلندمدت همگرا می شوند. در نهایت، پیشنهاد می شود برای جلوگیری از افزایش دما از دخالت انسان ها در طبیعت (مانند بهره برداری بی رویه و از بین بردن مراتع و جنگل ها) جلوگیری کرده و برای رویارویی با افزایش دما نیز توصیه می شود از رقم های متحمل و مقاوم به دما و یا تغییر الگوی کشت استفاده شود.

نوسان های قیمت مواد غذایی، یکی از دشواری های تاریخی اقتصاد ایران بوده که نارضایتی در بین تمامی گروه های جامعه و بدنبال آن، به چالش کشیدن مسوولان و دولتمردان را در پی داشته است. از این رو، ثبات و تنظیم بازار این محصولات و ایجاد قیمت های متعادل برای آنها یکی از نگرانی های معمول سیاستگذاران است. محصولات گوشتی همواره جزء محصولات مهم و ضروری برای افراد جامعه ایرانی بوده است. در این تحقیق، نظام توابع تقاضای محصولات گوشتی برای گوشت سفید (مرغ)، گوشت قرمز (گاو) و گوشت آبزیان (ماهیان) در مناطق شهری استان مازندران در قالب سیستم تقاضای ترکیبی معکوس (SIDS) طی دوره زمانی 1392-1367 برآورد شده است. پس از آزمون ضریب ها، نتایج مشخص کرد که از بین 4 نظام تقاضای IROT، ICBS،IAIDS  و INBR، تنها نظام تقاضای INBR با داده های تحقیق سازگار است. همچنین کشش های جبرانی و غیرجبرانی متقاطع نشان از جانشینی انواع گوشت دارد. بر پایه کشش مقیاس، گوشت قرمز محصولی لوکس و گوشت سفید و آبزیان محصولی عادی (نرمال) و ضروری است.

میادین و بازارهای روز به عنوان مراکز عرضه کننده نیازهای روزمره شهروندان از جمله اجزاء شبکه خدمات رسانی در سطح شهر تهران می باشند که پراکنش، ساختار مناسب و تنوع کاربری ها و محصولات عرضه شده در آنها از جهت ملاحظات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و زیست محیطی دارای اهمیت فراوانی هستند که می بایست در مدیریت شهری مورد توجه جدی قرار گیرند. در این پژوهش با استفاده از روش های علمی و نظرسنجی از متخصصان و تجربه کارشناسان علاوه بر تعریف شاخص ها و معیارهای مکان یابی در سطح شهر تهران، اولویت بندی آن ها و همچنین وضعیت موجود استقرار میدان ها و بازارها با استفاده از مدل تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و نرم افزار EC بررسی شده است. بنابر نتایج به دست آمده، معیارهای اصلی انتخاب شده عبارتند از: 1- مالکیت زمین 2- مساحت زمین 3- پارکینگ 4- دسترسی 5- سازگاری و همجواری و 6- سلسله مراتب و مرکزیت. میدان آزادی با اخذ 0.961 امتیاز دارای بالاترین رتبه در بین 186 مکان در نظر گرفته شده بوده و پس از آن میادین صادقیه و جلال آل احمد با 0.913 امتیاز قرار دارند. بازار روزهای حضرت ولیعصر (عج) با 0.091 و اطلس با 0.162 امتیاز، بدترین بازار ها در مقایسه با سایر مکان ها می باشند. برابر نتایج می توان استنباط کرد، مهم ترین معضلات میادین و بازارهای کنونی به ترتیب مساحت کم زمین، کمبود پارکینگ و دسترسی می باشد.

در این مطالعه برای ارزیابی عملکرد هشت طرح آبیاری و زهکشی در استان خوزستان، روش تلفیقی تحلیل سلسله مراتبی فازی و تاپسیس استفاده شد. برای این منظور معیارهای اصلی اقتصادی، زیست محیطی، اجتماعی، فنی و مدیریتی و هجده زیرمعیار جهت ارزیابی در نظر گرفته شدند و اطلاعات مورد نیاز از سازمان آب و برق استان خوزستان جمع آوری شد. نتایج نشان داد که معیار اقتصادی با وزن نسبی 0.292 بیشترین تاثیر را در فرایند ارزیابی دارد و معیارهای مدیریتی، فنی، زیست محیطی و اجتماعی به ترتیب با وزن های 0.276، 0.163، 0.152 و 0.130 از نقطه نظر زیست محیطی، شبکه گتوند با امتیاز 0.931 کارآمدترین و شبکه شهید رجایی با امتیاز 0.390 ناکارآمدترین شبکه می باشد. از بعد اقتصادی شبکه های آبیاری گتوند و دیمچه به ترتیب با امتیاز 0.899 و 0.064 به عنوان کاراترین و ناکاراترین شبکه ها شناخته شدند. نتایج همچنین نشان داد که رتبه بندی شبکه های آبیاری بر اساس امتیاز کلی به شرح زیر است: گتوند، دز، مارون، دیمچه، شاوور، کرخه، رامشیر و رجایی. با توجه به نتایج پیشنهاد می شود که طرح های رامشیر و شهید رجایی که عملکرد نسبتا پایینی دارند، شبکه آبیاری گتوند را به دلیل در اختیار داشتن بالا ترین عملکرد به عنوان الگوی خود قرار دهند.

این مقاله با هدف بررسی مبانی دو نظام اقتصاد سرمایه داری و نظام اقتصاد اسلام در رابطه با حفاظت از منابع طبیعی و محیط زیست با استفاده از رویکردی تحلیلی و توصیفی، به رشته تحریر درآمده است. اصالت آزادی (لیبرالیسم) اقتصادی که از دو اصل اصالت فرد و آزادی فردی تشکیل می شود، معرفی شده است. این دو اصل به عنوان پایهی ترین پایه های علم اقتصاد متعارف، افزون بر معیار پارتو (که مبنای بسیاری از تصمیم گیرهای اقتصادی است)، چالش های زیست محیطی بسیاری را ایجاد کرده است. با توجه به اینکه راهکارهای اقتصادی رایج که به منظور جلوگیری از ایجاد آسیب های زیست محیطی استفاده شود و از آنجا که راهکارهای متعارف برای جلوگیری از نابودی منابع طبیعی و تخریب محیط زیست به تنهایی کافی نیستند، با بررسی نهادهای ارزشی نظام اقتصاد اسلام (به روش تحلیل منطقی) که مصالح فرد و جامعه را مورد توجه قرار می دهد، این نتیجه بدست آمد که نهادهای نظام اقتصادی اسلام می تواند با کاستن از اثرگذاری خارجی منفی زیست محیطی، تحقق توسعه پایدار و استیفای حقوق انسانی، بستر مناسبی را برای محافظت از منابع طبیعی و محیط زیست فراهم کند.