مقالات و بررسیها
سال:1382 | دوره:36 | شماره:دفتر 73 (1) |تعداد مقالات:7

دو سوره نورین و ولایه با تلفیق پریشان و ناشیانه ای از آیات قرآن و در عباراتی سست و مغلوط درباره وصایت و مناقب امام علی (ع) ساخته شده است. پس از تحقیق فراوان، معلوم گردید این دو سوره در قرن 11 ق. در هندوستان توسط عده ای ناشناس جعل و نشر شده است. تنها منبع شیعی که از این دو سوره یاد می کند، کتاب تذکره الائمه از آثار قرن 12 ق. است که مولف آن منبع خود را ذکر نمی کند. بنابراین ادعای برخی خاورشناسان و سلفیان در این که شیعه آن دو سوره را از متن قرآن دانسته و می پندارد که در زمان جمع آوری قرآن توسط عثمان از قرآن فرو افتاده است و هم اکنون در مصحف امام علی (ع) موجود است، بی اساس و فاقد هر نوع مدرکی است.

سید عبداله شبر معروف به مجلسی ثانی از دانشمندان نخبه شیعه در قرن سیزدهم است که بیشتر با تفسیر مختصر و گویای خود از قرآن و گاه با کتاب دیگرش موسوم به الاخلاق شناخته شده است. عموم مردم از تخصص و تبحر وی در اکثر علوم دینی و تلاش و مجاهدت او در مبارزه با انحراف فکری زمانه اش بی خبرند. این نوشتار به اجمال به معرفی ابعاد شخصیت علمی او و تیزبینی و ژرف نگری وی در تشخیص راه مناسب هدایت مردم و مبارزه با انحراف اخباری ها و همچنین کتابها و آثار متعدد وی در علوم مختلف اسلامی می پردازد؛ و همچنین بعدی از شخصیت علمی ازو یعنی «حدیث شناسی» را تبیین می کند و آنگاه آثار حدیثی و به ویژه دو اثر چاپ نشده از او، یعنی الجامع للاحکام فی معرفه الحلال و الحرام معروف به جامع المعارف و الاحکام و درایه الحدیث را معرفی می کند.

آیات مربوط به آسمانها در قرآن حتی صرفنظر از جنبه آماری و عددی آن بسیار متنوع، جالب و شگفت انگیز است و در بسیاری موارد نمایانگر جنبه اعجاز علمی قرآن کریم می باشد. شمارگان بالای آیاتی که واژه «سما» در آنها بکار رفته، خود گویی امری معنی دار است. در برخی آیات این مجموعه سما به معنی آسمان قابل مشاهده و محسوس تعریف شده است که در آنها ساختار فیزیکی و پدیده های طبیعی مربوط به آسمان تبیین گردیده است؛ و در دسته دیگری از آیات، به عنوان آسمانی که از دیده ما پنهان و در عوالم غیب است و تدبیر امور و مقدرات این عالم در آنجا شکل می گیرد مورد عنایت واقع شده است.

مقاله حاضر کوشش تازه ای است در «دستور مقابله ای» میان فارسی و عربی که از چهار بخش تشکیل یافته. ابتدا در مورد لازم و متعدی و بعضی ناهمخوانی های میان این دو در عربی و فارسی صحبت شده. نیز به شماری از تفاوت هایی که میان انواع لازم و متعدی هست اشاره شده. پس از این اقسام لازم و متعدی آمده و در ضمن آن مقایسه هایی با افعال مشابه آن در فارسی شده. در بخش سوم در طی سیزده شماره وجوه اشتراک میان لازم و متعدی در فارسی و عربی بررسی شده. در بخش پایانی هم زیر عنوان تفاوتها در طی دو شماره پاره ای موارد اختلاف میان این دو آمده است.

درباره «بسم الله الرحمن الرحیم» عقاید گوناگون ابراز شده. آیا آن را باید یک آیه کامل به شمار آورد؟ آیا عبارتی است که جنبه تقدس یافته و به قرآن افزوده شده است؟ آیا یک بار در قالب آیه نازل شده و در جایهای دیگر قرآن اساسا آیه به شمار نمی آید، آن را چگونه باید در نماز قرائت کرد؟ و اصولا این آیه چگونه نازل شده است؟ در این گفتار خواسته ایم نشان دهیم که بسمله، با دو کاربرد عاطفی / معنایی یک جا و کامل فرود آمده است، در سوره حمد طلیعه هدایت است و در جایهای دیگر ضمن وفاق و هم آهنگی با اهداف و سیاق هر سوره، پیوسته شانی از شوون الوهیت و رحمانیت و رحیمیت خدای سبحان را بیان می دارد و آنهمه اختلاف نیز درباره آن زاییده برخی کج رفتاری های بنی امیه به ویژه معاویه بوده است.

یکی از دشوارترین مباحث دانش قرائت قرآن که از دیرباز تاکنون بین قاریان و کاتبان وحی مورد مناقشه و گفتگو بوده است، شیوه خواندن و نگاشتن کلمات همزه دار قرآن است. خاستگاه این تنازع دوران موسوم به جاهلیت اعراب و اندکی پیش از نزول قرآن است. بنابر گزارش های تاریخی، گویش قبیله های بزرگ قریش و تمیم در منطقه غربی حجاز و شرقی نجد جزیره العرب در شیوه تلفظ همزه متفاوت بوده است و با نزول قرآن که نمونه عالی زبان فصیح عربی یعنی زبان ادبی مشترک تلقی گردیده هر دو گویش قریش و تمیم در قرائت قرآن راه یافته است به طوری که گویش قریش که مبتنی بر تخفیف همزه بوده در قرائت منسوب به حجاز کاملا تاثیر گذارده و گویش تمیم که قایل به ادای کامل همزه با ویژگی «نبر» یا تحقیق همزه است در قرائت قاریان منسوب به کوفه و عراق نمایان گردیده است. از طرف دیگر ارزیابی آواشناسان از ویژگی آوایی همزه متفاوت است به طوری که مطالعات زبان شناسان معاصر پندارهای آواشناسان پیشین مسلمان مانند خلیل بن احمد و سیبویه را درباره ویژگی های آوایی همزه مورد تردید قرار داده است. البته استفاده از تکنولوژی پیشرفته در عرصه های زبان شناسی جدید در نتیجه این مطالعات بی تاثیر نبوده است. ما کوشیده ایم با ارائه دیدگاه های آواشناسان و تجویدپژوهان مسلمان و دیگر پژوهش گران معاصر درباره کیفیت آوایی همزه دو دلیل عمده اختلافاتی را که درباره این حرف پدید آمده مورد بررسی و ارزیابی قرار دهیم.

پیشینه آشنایی اروپاییان با اسلام بسی طولانی است و در این میان دسته ها، طیف ها و طبقات گونه گون با پیش فرض ها و معیارهای خویش هر کدام برداشتی خاص از اسلام داشته اند که در این میان طبقه روشنفکر و فرهیخته اروپایی نیز دیده می شود؛ در این دسته اخیر، گاه افرادی را می یابیم که چنان شیفته این دین و فرهنگ آن می شوند که جریان اصلی زندگی خویش را صرف استغراق در آن می کنند؛ بانو اوا دو ویتری از این دسته است. از این نویسنده فرانسوی که تاکنون بیش از چهل اثر به چاپ رسانیده و اینک یکی از پرآوازه ترین محققین فرانسوی در عرصه عرفان اسلامی و ترجمه آثار مولوی به فرانسه به شمار می رود در سال 1995م. در پاریس اثری انتشار یافت بنام «اسلام: چهره دیگر». سعی در این اثر توصیف چهره دگرگونه ای از اسلام است (بر گرفته از دریافت های باطنی و شخصی وی) که به عقیده او در هیاهوی روزنامه ها، مجلات و رسانه ها به درستی بدان پرداخته نمی شود ولی او آنرا بسیار جذاب یافته است ...