پیک نور- علوم انسانی
سال:1386 | دوره:5 | شماره:1 (ویژه علوم اجتماعی) |تعداد مقالات:12

رفتار هر فرد در جهت کسب هدفی است که بر اساس باور او، صواب یا ناصواب برایش کاملا سودآور خواهد بود. از مسایل مهم در رفتار کارکنان میتوان نقش هنجارهای رسمی و غیر رسمی، نگرش فرد و فشارهای روانی، استرس های موجود در محیط کار را نام برد که باید خوب شناخته شود. فایق آمدن بر رفتار یا موثر است یا بی تاثیر و این بستگی به این دارد که تا چه حد فرد بتواند عامل فشار را کم کند.از طرفی کسانی که مدیر یا مجموعه بر آنان مدیریت دارد نیز دارای وظایف خاصی است و در نتیجه در مقابل فرد و یا دستگاه باید احساس مسوولیت کنند. مدیر نیز برای رسیدن به اهداف سازمانی خود باید دارای باورهایی باشد که به منظور تعامل بیشتر با کارکنان و تفویض اختیار مناسب به آنان تصمیم درست گرفته تا بتواند محیط سازمانی سالم ایجاد نماید.

ایران در منطقه خشک و کم آب واقع شده است و این امر بر شکل گیری اجتماعات و نظام اجتماعی آن تاثیر گذاشته است. در این جامعه نه فقط تشکیل اجتماعات بلکه نظام قدرت و سلسله مراتب اجتماعی، مشاغل و فعالیتهای اقتصادی و نیز قواعد عرفی و حقوقیِ ناظر بر روابط اجتماعی از عامل آب و ضرورتهای آبیاری تبعیت می کرده است. بر این اساس، می توان در تاریخ اجتماعی ایران برای آب، به مثابه عاملی طبیعی، و برای آبیاری، به مثابه عاملی فن شناختی، بنیانهایی جامعه شناختی قایل شد.بر اساس رویکردی جغرافیاگرانه محدوده ایران را می توان به دو ناحیه کلان شرقی (کم باران) و غربی (پرباران) تقسیم کرد. تفاوت درجه اهمیت اجتماعی نظامهای آبیاری سنتی در این دو ناحیه، به نحو مطلوبی، تمایز کارکرد اجتماعی شیوه های آبیاری در ساختار نظامهای اجتماعی آنها را منعکس می کند.یافته های پژوهشی بازگوی آن است که بین تامین آب کشاورزی در ایران و نظام سیاسی و به تبع آن نظام اجتماعی، در ادوار مختلف تاریخی، رابطه و همبستگی وجود داشته و ضرورت دخالت دولت در امر پرهزینه تامین آب، که ضمنا مستلزم سازماندهی وسیع و مدیریت متمرکز نیز بوده است، منجر به ایجاد نظامهای سیاسی یکه تاز و استبدادی در کشور شده است. موضوع این مقاله طرح این پرسش مهم جامعه شناختی است که آیا گذار از نظامهای آبیاری سنتی به نوین بدون دخالت و حمایت مالی حکومت امکان پذیر است؟ و اگر این دخالت ناگزیر باشد، با توجه به سوابق تاریخی، چه پیامدهایی برای آن متصور است؟

مشارکت مردم در اداره امور اجتماعی و سیاسی، همواره، محور توجه و بحث و تفکر اندیشمندان و قدرتمندان سیاسی بوده است. نحوه مشارکت مردم در نظامهای دموکراتیک، از یک سو و محدودیتهای آن در حکومتهای خودکامه، از سوی دیگر، بستری فراهم آورده است تا نظریه پردازان از رویای مختلف به طرح موضوع بپردازند.مقصود از این بحث، بررسی جامعه چند گفتار در جهان امروز و تاملی گذرا در رویکردهای مختلف آن است، تا شاید بتوان طریق معرفت شناسانه این مفهوم را ارایه کرد.

هدف اصلی این تحقیق دستیابی بر نگرش دانشجویان به رسانه های گروهی داخلی و آگاهی بر اندازه گرایش آنها به رسانه های گروهی خارجی بوده است. آیا میزان گرایش دانشجویان به رسانه های گروهی داخلی و خارجی و دسترسی آنها به این رسانه ها با متغیرهایی چون سن، جنس، دانشگاه محل تحصیل، وضعیت تاهل، محل سکونت، رشته تحصیلی، ترم تحصیلی، بومی بودن، شغل و تحصیلات والدین، رضایت از خانواده و سابقه مشروط شدن آنها در دوره تحصیل ارتباط دارد یا نه؟ برای پاسخ به این سوالات 600 نفر از دانشجویان مشغول به تحصیل در دانشگاههای محقق اردبیلی (300 نفر) و آزاد اسلامی، واحد اردبیل (300 نفر)، به صورت تصادفی انتخاب شدند و با ابزار پرسشنامه به جمع آوری اطلاعات اقدام شد. نتایج نشان می دهد که از میان رسانه های گروهی غیرمکتوب تلویزیون بیشترین جاذبه را برای دانشجویان دارد و روزنامه از رسانه های مکتوبی است که دانشجویان علاقه زیادی به آن دارند. علاقه به ماهواره در 22.8 درصد دانشجویان مشاهده می شود. اما تنها 4.7 درصد دانشجویان به آن دسترسی دارند. انگیزه کسب اخبار و شنیدن موسیقی در گرایش دانشجویان به استفاده از رادیوهای خارجی بالاترین فراوانی را به خود اختصاص داده است. همچنین، از میان برنامه های رادیوی محلی استان اردبیل، دانشجویان از برنامه گلبانگ سبلان استقبال می کنند. اما وضعیت رسانه های مکتوب، چون هفته نامه های چاپ شده در داخل استان، نشان می دهد که قریب به 84 درصد دانشجویان از این رسانه ها استفاده نمی کنند یا در حد بسیار کم بهره می گیرند.

هر سال تعدادی از جوانان کشور، برای ادامه تحصیل، عازم کشورهای خارجی می شوند. این افراد، که به تنهایی و بدون خانواده در یک کشور بیگانه به سر می برند، معمولا با مشکلاتی رو به رو هستند. شناخت این مشکلات آموزشی، مالی، فرهنگی، روحی و حل آنها، از جنبه های فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و ... لازم و ضروری است.این پژوهش، یک پژوهش توصیفی است که در آن سعی شده است با پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده، مشکلات دانشجویان ایرانی در اکراین شناسایی و طبقه بندی شوند.سوالهای این پژوهش عبارت اند از: 1. دانشجویان ایرانی مشغول به تحصیل در اکراین، از نظر جنسیت، سن، وضعیت تاهل، رشته تحصیلی و ... دارای چه مشخصه هایی هستند؟ 2. دانشجویان ایرانی مشغول به تحصیل در اکراین، از کدام مشکل بیشتر رنج می برند؟ آموزشی، مالی، روحی و فرهنگی؟ 3. دانشجویان ایرانی مشغول به تحصیل در اکراین، اوقات فراغت خود را چگونه می گذرانند؟ 4. مشکلات دانشجویان ایرانی مشغول به تحصیل در اکراین، در زمان تحصیل چیست؟ 5. مشکلات دانشجویان ایرانی مشغول به تحصیل در اکراین، پس از برگشتن به ایران چیست؟نتایج به دست آمده گویای این است که مشکلات دانشجویان ایرانی مقیم اکراین، به ترتیب اولویت، عبارت اند از: دوری از خانواده (میانگین 4.21، خیلی زیاد)، گرانی هزینه های زندگی (میانگین 3.90، زیاد)، احتمال عدم پذیرش مدرک تحصیلی (میانگین 3.67، زیاد)، عدم درک کامل دروس به ویژه در سال اول به علت اینکه درسها به زبان روسی تدریس می شوند (میانگین 3.38، زیاد)، نرسیدن به موقع ارز از ایران (میانگین 3.40، زیاد)، مشکل مسکن (میانگین 3.38، زیاد)، کافی نبودن امکانات آموزشی و رفاهی دانشگاههای اکراین (میانگین 3.31 و 3.18، زیاد)، تفاوت فرهنگی دو کشور (3.03، زیاد). در پایان این پژوهش، چند پیشنهاد نیز ارایه شده است.

این پژوهش، اقدام به خودسوزی طی سالهای 1377 تا 1381 در بیمارستان قطب الدین شیراز را با استفاده از روش گذشته نگر و با بکارگیری روشهای آمار توصیفی فراوانی «درصد» میانه و میانگین و آمار استنباطی ضریب خی 2 بررسی کرده است. طی پنج سال یاد شده  342 نفر، به طور متوسط در هر سال 68 نفر، به دلیل خود سوزی در این بیمارستان بستری شده اند. کمترین اقدام 47 نفر در سال 1379 و بیشترین اقدام 90 نفر در سال 1381 بوده است. میانگین سنی مصدومین 27.11 سال به دست آمده است. %57.9 از اقدام کنندگان در دامنه سنی 25-16 سالگی و  %20.2 آنان در دامنه سنی 26-35 سالگی بوده اند. از نظر اشتغال، %76.6 زنان خانه دار، %15.8 نامعلوم، 4.1 درصد محصل، %1.2  دانشجو، %0.9 کارگر، %1.2 سایر و 0.3% بیکار بوده اند. %67.5 افراد متاهل و  %32.5 مجرد بوده اند. محاسبات، ارتباطی بین خود سوزی و فصول سال را نشان نداد. خود سوزی در زنان شهری، به طور معناداری، بیشتر از زنان روستایی بود. همچنین، خود سوزی و خود سوزی منجر به مرگ در زنان متاهل بیشتر از زنان مجرد بوده و در نهایت، بررسی انجام شده افزایش خود سوزی طی پنج سال اخیر را با اطمینان بیش از %95 تایید کرده است.

سنجش نگرش زنان استان گلستان به مشارکت اجتماعی موضوع این پژوهش است. جامعه آماری این تحقیق زنان استان در گروه سنی 59ـ15 ساله اند. نمونه ای از 857 نفر، به تفکیک مناطق شهری و روستایی، انتخاب و با روش پیمایشی حضوری داده ها جمع آوری شدند.یافته ها نشان می دهند که اگر چه با توجه به نوع مشارکت (اقتصادی، سیاسی، فرهنگی) نگرش زنان متفاوت است، به طور کلی، بیشتر زنان نگرش موافق با مشارکت اجتماعی دارند.در این باب میزان تحصیلات نقش اساسی دارد، به طوری که ویژگیهای اجتماعی دیگر، وضعیت تاهل، قومیت، نوع مذهب، را تحت الشعاع خود قرار داده است. زنان با قومیتهای متفاوت در نگرش تفاوت ندارند و نوع مذهب نیز سبب نگرش متفاوتی نمی شود. همچنین تفاوت چندانی بین زنان شهری و روستایی، متاهل و مجرد و شاغل و خانه دار دیده نمی شود.

خانواده کوچکترین و مهمترین نهاد اجتماعی و سازنده نسل آینده است، اما این محیط پر از سازندگی یک دشمن قوی به نام طلاق دارد. دشمنی که محیط امن و گرمی را که برای سکونت کودکان و نوجوانان و برای پاسخگویی به نیازهای اساسی آنها ضروری است درهم می ریزد. از مضرات این دشمن، سوق دادن فرزندان به سوی اعتیاد است. یکی از علل شناخته شده گرایش به اعتیاد طلاق است، چرا که، در این شرایط، کودکان راهنمای خود را از دست می دهند و به سبب ناپختگی، به سهولت، تحت تاثیر افراد دیگر قرار می گیرند. پژوهش حاضر درصدد شناخت موقعیتهایی است که در آنها احتمال گرایش به اعتیاد در فرزندان طلاق افزایش می یابد.این پژوهش از نوع کاربردی است و برای انجام دادن آن از روش توصیفی بهره گرفته شده است. جامعه آماری تمام کودکان، نوجوانان و جوانانی بودند که طی سالهای 1382-1379، به سبب انواع جرایم و بزهکاری، به کانون اصلاح و تربیت تهران ارجاع داده شده بودند. پدر و مادر این افراد متارکه کرده و معتاد بوده اند یا گرایش به اعتیاد داشته اند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه ای 10 سوالی محقق ساخته و اطلاعات مندرج در پرونده های افراد مورد مطالعه بود. برای استخراج اطلاعات از روشهای آمار توصیفی تعیین فراوانی و درصد و برای بررسی امکان تعمیم نتایج از جزء به کل از آزمون خی دو استفاده شد. نتایج حاصل از این بررسی نشان داد که جدایی پدر و مادر در شرایطی که فرزندان آنها در سنین نوجوانی هستند می تواند تاثیر بیشتری بر روی آوری فرزندان به اعتیاد داشته باشد.بیکاری پدر، بی سوادی والدین و فقر اقتصادی نیز می تواند از دیگر عوامل گرایش فرزندان طلاق به اعتیاد باشد.

هدف این تحقیق بررسی عوامل موثر در هویت ملی دانشجویان دانشگاه پیام نور شیراز است. مدل نظری تحقیق از «رهیافت هویت اجتماعی» تاجفل و ترنر گرفته شده و هویت ملی، ادراک عضویت در دسته (مقوله) ملی تعریف شده است. نمونه 350 نفری از دانشجویان دوره کارشناسی به روش طبقه بندی تصادفی ساده انتخاب شده و اطلاعات با استفاده از پرسشنامه گردآوری شده است. نتایج تجزیه و تحلیل داده ها حاکی است که جامعه پذیری دموکراتیک در خانواده، هویت ملی را تقویت می کند. زنان و متولدین روستا به این شیوه جامعه پذیر می شوند. هر چه شبکه ارتباطی افراد گسترده تر باشد، هویت ملی آنان قویتر می شود. این شبکه در میان متاهلین گسترده تر از مجردین، و در میان اعضای گروهها و انجمنهای داوطلبانه وسیعتر از کسانی است که در این گونه گروهها عضو نیستند. از میان وسایل ارتباط جمعی، استفاده از رادیو داخلی سبب تقویت هویت ملی می شود، و استفاده از رادیو خارجی آن را تضعیف می کند.

در این مقاله، ضمن تعریف مفهوم قانون پذیری و شاخصهای آن، به بحث در باب اهمیت قانون و لزوم اجرای آن در جامعه از دیدگاههای مختلف پرداخته شده است. سپس نتایج تحقیق میدانی که بر روی یک نمونه 500 نفری از شهروندان تبریزی صورت گرفته، ارایه شده است. این پژوهش نشان داد که درجه قانون پذیری در تبریز 57 درصد است. بین درجه قانون پذیری و متغیرهای مربوط به جنس و شغل رابطه آماری معنی دار مشاهده نشد، ولی متغیرهای مربوط به سواد و سن رابطه آماری معنی داری با گرایش به قانون نشان دادند. در این تحقیق نگرش مردم تبریز در مورد عوامل موثر در قانون پذیری بررسی شده است.

حدود نیمی از جمعیت کشور زنان هستند. بنابر آخرین آمار سازمان سنجش آموزش کشور بیش از 63 درصد پذیرفته شدگان مراکز آموزش عالی نیز زنان هستند. در شرایط کنونی، که نرخ بیکاری بسیار بالاست، شانس پیدا کردن شغل برای افرادی که تحصیلات عالی دارند نسبت به دیگران بیشتر است، بنابراین، نرخ بیکاری در بین مردان، نسبت به زنان، افزایش می یابد. این مساله دو مشکل برای جامعه ایجاد می کند. اول اینکه، در عرف اجتماعی و مذهبی ما مرد نان آور خانه است. پس پذیرفتن این امر که وظیفه مرد را زن بر عهده بگیرد بسیار دشوار است. دوم اینکه، در آینده بسیار نزدیک تعداد زنانی که تحصیلات عالی دارند از مردان مجرد با تحصیلات عالی بیشتر خواهد شد. بالتبع، زنان تحصیلکرده خواهان ازدواج با مردان تحصیلکرده هستند که با توجه به آمار موجود، شدنی نیست و مشکل ازدواج زنان تحصیلکرده یک معضل اجتماعی می شود. به هر حال، تحولات اجتماعی دو دهه اخیر، نیز پذیرش کنوانسیون رفع کلیه اشکال تبعیض علیه زنان از سوی جمهوری اسلامی ایران سبب تحول در وضعیت تحصیلی و اشتغال زنان شده است. برای مقابله با مشکلات ناشی از این امر باید نگرشهای جامعه را با راهکارهای فرهنگی تغییر داد و پیامد تعداد بیشمار زنان مجرد تحصیلکرده را، همچون جوامع صنعتی پذیرفت.