توسعه کارآفرینی
سال:1397 | دوره:11 | شماره:2 |تعداد مقالات:11

کسب وکارهای خانوادگی نقش مهمی در رشد و بقای اقتصاد کشورها ایفا می کنند و بسیاری از شرکت ها و بنگاه های بزرگ و بنام به صورت کسب وکار خانوادگی برپا شده و اداره می شوند. یکی از فرآیندهای مهم در کسب وکارهای خانوادگی فرآیند جانشینی و انتقال دانش است که ضامن بقا در کسب وکارهای خانوادگی بوده و طی آن دانش از نسلی به نسل های دیگر منتقل می شود. این پژوهش بر حسب هدف بنیادی و از نظر شیوة گردآوری داده ها کیفی است و با هدف شناسایی فرآیند انتقال دانش در کسب وکارهای خانوادگی انجام شد. برای این منظور از رویکرد نظریة داده بنیاد بهره گرفته شد و 24 مصاحبه انجام شد که از مصاحبه 21 به بعد، تحلیل داده ها منجر به کشف مفاهیم ومقوله­ های جدیدی نشد. با این وجود، برای اطمینان از حصول اشباع نظری، 3 مصاحبة دیگر نیز انجام شده و داده­ های مربوط به آن ها تحلیل شد. براساس یافته های این پژوهش حفظ اعتبار، وجود منابع دانش و تمایل به بقاء بنگاه به عنوان عوامل علّی که بر فرآیند انتقال دانش در کسب وکارهای خانوادگی تأثیر دارند، شناسایی شدند. ارزش­ های خانوادگی و فرهنگ به عنوان عوامل زمینه ای، آرزوهای مشترک، اطمینان به منبع دانش و روابط قوی به عنوان عوامل میانجی شناسایی شد. انگیزش و تعهد به عنوان راهبردها و بقای کسب وکار و حفظ مزیت رقابتی به عنوان پیامدها استخراج شدند.

این مقاله با استفاده از رویکرد نظری روانشناسی شناختی به بررسی مبنای هوشیاری کارآفرینانه می پردازد و آن را به نظریه های موجود در حوزة کارآفرینی ارتباط می دهد. هدف پژوهش، شناسایی ابعاد هوشیاری کارآفرینانه و رابطة آن ها بر سازة بیان شده در قالب یک مدل به منظور درک هر چه بهتر مفهوم هوشیاری کارآفرینانه بوده است. این مطالعه براساس هدف کاربردی از نوع روش آمیخته به هم تنیده بوده و براساس روش کیفی فرا ترکیب و با استفاده از ابزار کدگذاری باز، به تحلیل نتایج و یافته های قبلی پرداخته شد و مطابق گام های هفت گانه ی روش سندلوسکی و بارسو، پدیدة هوشیاری کارفرینانه در چهار بُعد دانش پیشین، هوش موفق، ذهن آگاهی و تحلیل بازار و 22 مؤلفه طبقه بندی شد. جامعة آماری پژوهش، شامل262 نفر از کارآفرینان استان تهران و البرز بود، با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه157 نفر محاسبه شد و نمونه های پژوهش با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. داده ها از طریق پرسشنامه های تدوین شده توسط پژوهشگران این تحقیق جمع آوری شد. تجزیه وتحلیل اطلاعات با استفاده از روش مدل سازی معادله های ساختاری و از طریق نرم افزار آموس 24 انجام شده است. نتایج پژوهش رابطة معناداری بین دانش پیشین و تحلیل بازار؛ ذهن آگاهی و تحلیل بازار؛ ذهن آگاهی و هوشیاری کارآفرینانه؛ تحلیل بازار و هوشیاری کارآفرینانه؛ تشخیص فرصت و هوشیاری کارآفرینانه نشان داد. هم چنین نتایج پژوهش بیانگر رابطة معناداری بین هوش موفق و تحلیل بازار نبود.

مرکز خدمات توسعة کسب وکار به نهادهایی گفته می شود که خدمات ارزشمندی به منظور رشد و توسعة کسب وکارهای کوچک و متوسط به آنان ارائه می دهند. این مراکز بر مبنای نظریة رشد، هم چون هر سازمان دیگری به دنبال رشد و بهبود عملکرد هستند. بدین منظور ابتدا باید چالش ها و مشکلات این مراکز شناسایی و سپس در راستای حل آن برای دستیابی به عملکرد اثربخش اقدام کرد. این پژوهش از نظر هدف بنیادی بوده و برحسب گردآوری داده ها کیفی-داده بنیاد با استفاده از ابزار مصاحبة نیمه ساختاریافته به احصاء چالش های مرتبط با ورودی مراکز خدمات توسعة کسب وکار می پردازد. هم چنین به منظور بررسی نقش محدودکنندة این چالش ها بر عملکرد این مراکز، دستاوردهای آنان به عنوان معیار عملکرد استخراج و ارتباط این دو تفسیر شد. جامعة آماری پژوهش را خبرگان و صاحب نظران مراکز خدمات توسعة کسب وکار ایران تشکیل می دهند که به روش نمونه گیری هدفمند 12 نفر مورد مصاحبه قرار گرفتند. تحلیل داده ها به روش کدگذاری اولیه و متمرکز انجام شد و نتایج پژوهش نشان داد که اساسی ترین چالش هایی که مراکز خدمات توسعة کسب وکار با آن مواجه هستند، «کمبود مشاوران توانمند»، «نبود سیستم نظام مند شناسایی مشاوران»، «عدم توانایی در همکاری با سازمان های دولتی»، «عدم دسترسی به اطلاعات کسب وکارها» و «عدم باور به توان مراکز» هست.

بسیاری از کسب وکارهای فعال در حوزة صنایع دستی سنتی، مردم محور و مبتنی بر ویژگی ها و فرهنگ جامعه محلی هستند و براساس دانش ضمنی، بومی و موروثی که به صورت رسمی ثبت نشده است، فعالیت می کنند. اغلب مطالعه ها حوزة مدیریت دانش، سازمان هایی با ساختار رسمی را مورد توجه قرار داده اند و حفظ و مدیریت دانش کسب وکارهای خُرد با ساختار غیررسمی مانند صنایع دستی که بخشی از میراث فرهنگی ناملموس جوامع بومی هستند، کم تر مورد توجه قرار گرفته است. بنابراین، این پژوهش فرآیند مدیریت دانش کارگاه های عبا و گلیم بافی محلة محمدیة شهر نائین را با استفاده از رویکرد کیفی به صورت مطالعة موردی با هدف کاربردی بررسی کرده است. جامعة آماری تحقیق شامل بافندگان محلة محمدیة نائین و کارشناسان سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان نائین هستند. تعداد نمونة تحقیق براساس قاعدة اشباع و به صورت گلولة برفی انتخاب شده است. برای تجزیه وتحلیل متن مصاحبه ها از روش تجزیه وتحلیل تماتیک با نرم افزار مکسکیودی ای استفاده شد. یافته های پژوهش نشان می دهد فرآیند مدیریت دانش بومی کسب وکارهای مردم محور به جای فناوری مبتنی بر اجتماعی سازی، یادگیری تعاملی و مشارکت فعال بوده و نیاز است دانش نوین برای تغییر دانش بومی متناسب با تقاضای در حال تغییر بازار و در راستای توسعة درون زا و پایدار جوامع محلی به کار گرفته شود.

کسب­ وکارهای کوچک­ و­ متوسط به­ عنوان نیرو محرکة توسعة اقتصادی و اجتماعی، نقش اساسی در فرایند توسعة جوامع دارند. دا شتن جریا ن ا قتصا دی توانمند، برخوردا ری ا ز قدرت سا زگا ری با شرا یط متغیر محیطی، ا مکا ن رقا بت پذیری با لا و هم چنین تنوع و نوآ وری از مهم ترین ویژگی این نوع کسب وکارهاست. با این حال، درصد قابل توجهی از این کسب­ وکارها در طول عمر خود دچار مشکل شده و شکست می­ خورند. در کنار عوامل مهم دیگری که بر عدم بقای آن ها اثرگذارند، برخی از شایستگی­ های منفی یا بازدارندة کارآفرینان نیز تأثیر بسزایی در این فرایند دارند. این پژوهش با هدف شناسایی شایستگی های بازدارندة بقای کسب­ وکارهای ایران انجام شده است. این تحقیق برحسب هدف از نوع کاربردی و برحسب گردآوری اطلاعات کیفی-روایتی می باشد. نمونة آماری این تحقیق براساس روش نمونه گیری هدفمند شامل 10 نفر از کارآفرینان کسب­ و­ کارهای کوچک­ و­ متوسط فعال در صنعت غذایی با عمر بالای 5 سال در ایران بوده است که نمونه­ گیری جامعة هدف تا مرحلة دستیابی به اشباع نظری ادامه یافت. داده­ های تحقیق ابتدا از طریق مصاحبه­ های روایت محور و مطالعة زندگینامة کارآفرینان جمع­ آوری و درنهایت یافته ها براساس روش کدگذاری به دست آمده اند و نشان می دهندکه شایستگی های بازدارندة بقای کسب­ وکارها عبارتند از: خودبرتر بینی، سست عنصری، ضعف در تحلیل، بداخلاقی، ضعف در مهارت­ های کسب وکار، عدم رضایت از شغل و نداشتن تجربة کافی.

این پژوهش به مطالعه تاثیر گرایش کارآفرینانه بر یادگیری استراتژیک با تاکید بر نقش استراتژی اثرسازی می پردازد. یادگیری استراتژیک در بردارنده توانایی بنگاه در ایجاد، تجمیع و تفسیر دانش استراتژیک و عمل بر مبنای آن دانش بمنظور ایجاد تغییر استراتژیک است. در حالیکه ادبیات موجود، یادگیری استراتژیک را بعنوان نتیجه اجتناب ناپذیر گرایش کارآفرینانه معرفی می کند اما هنوز در مورد اینکه کدامیک از دو رویکرد رسمی و منعطف در ایجاد استراتژی تاثیر مثبتی بر این رابطه دارد، نتایج متناقضی در ادبیات دیده می شود. پژوهش حاضر با تمرکز بر استراتژی اثرسازی بعنوان یک رویکرد منعطف و مبتنی بر کنترل در ایجاد استراتژی به مطالعه نقش میانجی آن در رابطه بین گرایش کارآفرینانه و یادگیری استراتژیک می پردازد. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی-همبستگی می باشد. داده های این پژوهش از طریق توزیع پرسشنامه استاندارد در میان مالکان و مدیران ارشد 210 مورد از شرکتهای دانش بنیان حوزه فناوری اطلاعات که بطور تصادفی از بین 444 مورد انتخاب شده اند، جمع آوری شده است. به منظور آزمون فرضیه های پژوهش از روش مدلسازی معادلات ساختاری (با استفاده از نرم افزار Smart PLS. 03) برای تجزیه و تحلیل داده های کمی استفاده کرده ایم. نتایج نشان می دهند که در یک بنگاه با گرایش کارآفرینانه، اتخاذ استراتژیهای اثرسازانه تجربه گرایی وانعطاف پذیری بطور مثبت و استراتژی پیش تعهد به طور منفی، بر یادگیری استراتژیک اثر می گذارند.

افزایش فعالیت های کارآفرینانه در یک جامعه به محیطی پیش برنده برای افزایش تعداد کارآفرینان و رشد شرکت ها نیاز دارد. مطالعات نشان می دهد عواملی مانند محیط کسب وکار بر توسعه ی کارآفرینی تأثیر مستقیم دارد. بنابراین بهبود عوامل محیطی برای رشد پایدار کسب وکارها لازم است. هدف این پژوهش 1) بررسی تأثیر سیاست های کارآفرینی و محیط کسب وکار بر توسعه ی کارآفرینی و 2) سنجش وضعیت موجود است. اجزای اصلی مدل مفهومی سیاست های محیط کسب وکار، سیاست های کارآفرینی و توسعه ی کوتاه و بلندمدت را شامل می شود. این تحقیق بر حسب هدف کاربردی و برحسب روش گردآوری اطلاعات توصیفی-همبستگی است. پرسشنامه ی محقق ساخته بین جامعه ی آماری شامل کارشناسان و مدیران نهادهای سیاست گذار و اجرایی حوزه ی کارآفرینی (شامل وزارت اقتصاد، وزارت کاروتعاون و رفاه اجتماعی، وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت علوم، سازمان برنامه و بودجه و مرکز پژوهش های مجلس) به روش تصادفی طبقه ای توزیع و در 415 پرسشنامه جمع آوری شده است. برای تحلیل داده ها از تحلیل عاملی تأییدی، تحلیل مسیر و آزمون t یک نمونه ای استفاده شد. نتایج پژوهش مناسب بودن این مدل مفهومی و روابط آن را نشان می دهد اما سیاست های کارآفرینی، محیط کسب وکار و توسعه ی کارآفرینی در وضعیت پیش برنده ای قرار ندارند.

توسعه ی کسب وکارهای بین­ المللی از جمله مهم ترین ابزارهای توسعه ی اقتصادی به شمار می­ روند. در حالی که هر روز بر سهم بنگاه­ های مادرزاد بین­ المللی در بازارهای جهانی به ویژه حوزه ی فاوا افزوده می­ شود، مفهوم جهانی زاده شدن در ایران فراگیر نشده است. در این پژوهش تلاش شده است تا ابعاد متمایزکننده ی بنگاه­ های مادرزاد بین­ المللی حوزه ی فاوا در ایران تحلیل شود. پژوهش کاربردی بوده و راهبرد مطالعه ی موردی با روش کیفی تبیینی برای آن انتخاب شده است. داده­ ها از طریق انجام 68 مصاحبه ی عمیق نیمه ساختار یافته، مشاهده و بررسی اسناد و مدارک از 6 شرکت ایرانی و 4 شرکت اروپایی و صاحب نظران حوزه ی فاوا در طول 26 ماه جمع آوری و از نرم افزار اطلس­ تی و کدگذاری برای تحلیل آن استفاده شد. موارد مطالعه به روش نمونه گیری خوشه­ ای تصادفی از میان شرکت­ های حوزه ی فاوا انتخاب شده­ اند. یافته­ های تحقیق نشان داد «نهاد کارآفرین»، «بنگاه»، «دولت» و «اکوسیستم اقتصادی»، ابعاد متمایز در بنگاه­ های مادرزاد بین­ المللی هستند. در این میان نهاد کارآفرین برجسته ترین بُعد توفیق بنگاه برای بین المللی شدن است و برخلاف برخی پژوهش­ ها حمایت­ های دولتی نقش مخرّب بر ورود بنگاه به بازارهای بین ­ المللی دارد.

باوجود توافق نسبی درمورد تعاریف ارائه شده از قصد، به نظر می رسد که در مورد ابعاد شکل دهندة قصد در بین صاحب نظران اجماعی حاصل نشده است و محققان ابعاد متفاوتی را به عنوان عوامل شکل دهندة قصد معرفی کرده اند. نظر به این که انتظار می رود فرایند شکل گیری قصد در افراد فقیر متفاوت از افراد غیرفقیر باشد، در این مطالعة کیفی تلاش شد با استفاده از چارچوب رویکرد قابلیت ها، به مطالعه ی ابعاد شکل گیری قصد کارآفرینانه در افراد فقیر پرداخته شود. در این مطالعة کیفی، 17 نفر از افرادی که سابقة زندگی در شرایط فقر را داشته و در زمان مطالعه مشغول فعالیت کارآفرینانه بودند شناسایی شده و با استفاده از مصاحبه های واقعه محور ابعاد شکل گیری قصد کارآفرینی در آنان شناسایی شد. نتایج این مطالعه نشان داد که علاوه بر عوامل شناخته شده اثرگذار بر شکل گیری قصد، مجموعه ای دیگر از عوامل نیز وجود دارند که مختص جوامع فقیر بوده و در شکل گیری قصد کارآفرینانه در افراد فقیر اثرگذار هستند که از میان آن ها می توان به ثروت جویی و تقدس ثروت، اعتقاد به حمایت ماورایی، ترس از آینده، مضیقة مالی، و ناسازگاری بافرهنگ غالب اشاره کرد.

هدف این تحقیق تبیین نقش سرمایه ی فکری بر دوسوتوانی سازمانی با توجه به نقش تعدیل­ گر فرهنگ نوآورانه است. این تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی-همبستگی می باشد. جامعه ی آماری تحقیق 370 شرکت تولیدی فعال در صنعت برق است که به شیوه ی نمونه گیری در دسترس، 90 شرکت به­ عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار جمع­ آوری داده­ ها، سه پرسشنامة استاندارد شامل 42 آیتم بوده است. برای سنجش متغیرها از مقیاس سرمایه ی فکری بونتیس (1998)، مقیاس دوسوتوانی سازمانی جانسن و همکاران (2006) و مقیاس فرهنگ نوآورانه ی دشپاند و همکاران (1993) استفاده شد. برای تحلیل داده ها، از مدل معادلات ساختار به روش حداقل مربعات جزئی (SmartPLS 3) استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که سرمایه ی فکری تأثیر مثبت و قوی بر دوسوتوانی سازمانی دارد. به علاوه، سرمایه ی انسانی و سرمایه ی سازمانی و سرمایه ی ارتباطی بر دوسوتوانی سازمانی تأثیر مثبت داشتند. فرهنگ نوآورانه نیز تأثیر سرمایه ی فکری بر دوسوتوانی سازمانی را تعدیل می­ کند.