اندیشه نوین دینی
سال:1392 | دوره:9 | شماره:35 |تعداد مقالات:11

چکیده فارسی:پذیرش نظریه لوح سفید و «اصاله الحس» (به معنایی اعم از حس ظاهری و باطنی) در حوزه آگاهی های تصوری، و قبول «اصاله العقل» در محدوده آگاهی های تصدیقی به عنوان دو مبنای مورد پذیرش حکیمان مسلمان مستلزم ظهور دو مشکل درمورد پدیدارهای نایابی چون تجارب وحیانی است.مشکل اول، مساله بیان ناپذیری است؛ و مشکل دوم، تشخیص روش قابل اعتماد در داوری، نسبت به سرشت و آثار این گونه امور خارج از دسترس تجارب مشاع (درونی/ بیرونی) می باشد.درمورد مشکل دوم، یعنی روش داوری نسبت به پدیدارهایی چون «وحی»، چهار احتمال پیش روی ماست:1. موضع تعلیق گرفتن و از هرگونه داوری طفره رفتن؛2. سعی بر دستیابی به تجاربی این گونه؛ مشروط بر آنکه چنین امری ممکن باشد؛3. از تمثیل و مدل سازی بهره گرفتن؛4. رجوع به واجدان چنین تجاربی، یعنی انبیا؛ و اتخاذ موضعی درون دینی به جای منظر برون دینی؛کوشش ما در این مقاله ضمن توضیح معنای مدل، و تشریح مخاطرات معرفتی حاصل از به کارگیری مدل ها، تبیین این نکته است که تنها راه قابل اعتماد برای داوری درمورد امور تجربه گریزی چون وحی، روش چهارم می باشد. چکیده عربی:إنّ القبول بنظریة اللوح الأبیض وأصالة الحس (بما یعنیه ذلک من الحس الظاهری والباطنی) فی مجال التصوّرات، وقبول أصالة العقل فی مجال التصدیقات، کقاعدتین مقبولتین لدی الحکماء المسلمین، ینتهی ببروز مشکلتین فی ما یخص بعض الظواهر النادرة مثل تجربة الوحی.المشکلة الاولی: قضیة تعذّر بیانها، والمشکلة الثانیة: وضع منهج یمکن اعتماده للحکم علی طبیعة ونتائج مثل هذه الامور الخارجة عن متناول التجارب المتعارفة (الداخلیة والخارجیة). فی ما یخص المشکلة الثانیة وهی منهج الحکم علی ظواهر مثل الوحی، هناک أمامنا أربعة احتمالات، وهی:1. موقف التهرب وعدم الادلاء بأی رأی أو حکم؛2. محاولة اختبار تجارب من هذا النوع؛ وهذا یشترط فیه أن یکون مثل هذا الامر متیسّراً.3. اعتماد اسلوب ایجاد مثیل مشابه؛4. الرجوع إلی من عاشوا مثل هذه التجارب؛ أی الأنبیاء، واتخاذ موقف فی اطار الدین بدلاً من النظر من خارج الدین.نوضّح فی هذا البحث معنی التمثیل المشابه، ونشرح المخاطرات المعرفیة المتّخذة من اعتماد هذه النماذج، ثمّ نبیّن هذه المسألة وهی إنّ السبیل الوحید الذی یمکن التعویل علیه للحکم فی ما یخص الامور التی لا تخضع للتجربة، مثل الوحی، هو السبیل الرابع.

چکیده فارسی:سازش یا ستیز دین و خرد با یکدیگر، دغدغه ای پرماجرا، برای بسیاری از اندیشمندان مسلمان و غیر مسلمان بوده است. این دغدغه برای فیلسوفی چون صدرالمتالهین شیرازی که به حکم اشتغالش به فلسفه، برهان محور است و ازسوی دیگر مفسر قرآن و شارح احادیث پیشوایان دین است، مجال گفتگوی بیشتری را می طلبد. وی علاوه بر اتخاذ جانب عدالت، درباب نسبت مزبور، نادرستی نظریه های رقیب را نیز نمایان می سازد. نوشتار حاضر، می کوشد با کاوش نوشته های این حکیم مسلمان، هم خرد ناستیزی دین در نگاه وی را روشن نماید و هم نادرستی نظریه های گرفتار افراط و تفریط در این زمینه را آشکار سازد. چکیده عربی:لقد کانت قضیة التوافق أو التعارض بین الدین والعقل من القضایا التی اثارت اهتمام الکثیر من المفکّرین المسلمین وغیر المسلمین. وقد کانت هذه القضیة بالنسبة إلی فیلسوف مثل صدر المتألهین الذی یدعوه عمله فی حقل الفلسفة إلی اعتماد البرهان محوراً من جهة، وکونه مفسراً للقرآن وشارحاً لأحادیث النبی والأئمة من جهة أُخری، تتطلب مساحة اکثر من المناقشة والحوار. وقد اتّخذ جانب العدالة فی ما یخص هذه القضیة، مبیّناً فی الوقت ذاته عدم صواب آراء الخصوم. یحاول هذا البحث من خلال تقصّی آراء هذا الحکیم المسلم أن یسلّط الضوء علی رأیه فی عدم تناقض الدین مع العقل من جهة، وان یکشف من جهة أُخری عن عدم صواب الآراء التی وقعت فی الافراط أو التفریط فی هذا المجال.

چکیده فارسی:بررسی ادله معتقدان به حجیت تجربه دینی در اثبات متعلقش، محور مباحث مقاله حاضر را تشکیل می دهد. این ادله را در پنج دسته جداگانه بررسی کرده ایم: 1. استدلال از طریق همانندسازی تجربه دینی با تجربه های حسی؛ 2. استدلال از طریق اصل آسان باوری و گواهی؛ 3. استدلال از طریق استنتاج بهترین تبیین؛ 4. استدلال اصلاح شده گاتینگ؛ 5. استدلال از طریق علم حضوری دانستن تجربه دینی. همه این استدلال ها، از اشکالات خاصی رنج می برند که در ذیل هریک از آنها، تبیین و بررسی شده اند. با توجه به اشکالاتی که مطرح خواهد شد، حجیت عام تجربه دینی، را رد و حجیت خاص و محدودی برای آن نتیجه گرفته ایم. چکیده عربی:الموضوع الأساسی الذی یتناوله هذا البحث هو مناقشة أدلّة المعتقدین بحجیّة التجربة الدینیة فی اثبات متعلّقها. وقد ناقشنا هذه الأدلة فی خمس مجموعات کل واحدة علی حدة؛ وهی 1. الاستدلال عن طریق تمثیل التجربة الدینیة بالتجربة الحسیّة؛ 2. الاستدلال عن طریق سهولة التصدیق والشهادة؛ 3. الاستدلال عن طریق استنتاج أفضل تبیین؛ 4. استدلال غاتینغ المعدّل؛ 5. الاستدلال عن طریق اعتبار التجربة الدینیة علماً حضوریاً. وکل واحد من هذه الاستدلالات یواجه اعتراضات واشکالات. وقد جری طرح وتبیین کل واحد منها فی موضعه. وفی ضوء ما طرح من اشکالات جری تفنید الحجیة العامّة للتجربة الدینیة، واستنتجنا أن لها حجیة خاصّة ومحدودة.

چکیده فارسی:در مکتب اسلام، اعتقاد به خاتمیت به معنای به اتمام رسیدن ارسال انبیا، از جانب خداوند برای هدایت بشر می باشد و آخرین فرستاده الهی به عنوان پیامبر که شریعت مبین اسلام را بنا نهاد، حضرت محمد مصطفی (ص) می باشد و پس از ایشان هیچ پیامبر دیگری ظهور نخواهد کرد.ازطرف دیگر باب نیازمندی بشر به هادیان الهی همچنان باز است و با توجه به محدودیت های معرفتی انسان، نمی توان او را به طور کامل مستغنی از آموزه های الهی و عالم بالا دانست. اینجاست که بحث ولایت و امامت که استمرار حرکت خاتم الانبیا و برطرف کننده نیاز بشر می باشد شکل می گیرد.حکمت متعالیه تفکر فوق را در چارچوب فلسفی و عقلی تبیین می کند. بر این اساس شبهه برخی روشنفکران که امامت را مغایر خاتمیت می دانند، بی اثر و بی نتیجه می نماید. چکیده عربی:فی الدین الإسلامی، الاعتقاد بالخاتمیة، یعنی انتهاء ارسال الأنبیاء من قِبل الله لهدایة بنی الإنسان؛ وان آخر نبی مرسل من الله الذی انزل معه شریعة الإسلام هو النبی مصطفی (علیهما السلام)، وانه لا نبی من بعده ابداً.ومن جانب آخر یبقی باب حاجة بنی الإنسان إلی هداة الهیین مفتوحاً ونظراً إلی محدودیة الإنسان المعرفیة لذلک لا یمکنه الاستغناء عن التعالیم الالهیة والعالم الأعلی. وهنا یتبلور بحث الولایة والامامة الذی هو استمرار لمسیرة الأنبیاء ویلبّی حاجة الإنسان إلی الهدایة. والحکمة الالهیة تبیّن هذه الاطروحة فی اطار فلسفی وعقلی. وانطلاقاً من ذلک فانَّ هذه الاطروحة تفند وتلغی الشبهة التی تثیرها البعض ویزعمون فیها ان الامامة تتعارض مع الخاتمیة.

چکیده فارسی:درباب مساله جبر و اختیار و همچنین تقریر دیدگاه مولوی در این مساله مطالعات فراوانی صورت گرفته است. از مسائلی که مورد تحلیل این مطالعات قرار نگرفته، متغیرهای موثر بر دامنه اختیار نزد مولوی است. نویسنده در این مقاله می کوشد تا بر مبنای عوامل موثر بر دامنه اختیار، تصویر روشنی از این عوامل ارائه دهد. محور استنادات نگارنده، حکایت آن پادشاه جهود که نصرانیان را می کشت از دفتر نخست مثنوی است. هدف مقاله جلب توجه نمودن خوانندگان به مساله دامنه اختیار، عوامل موثر بر دامنه اختیار، نحوه تاثیر این عوامل بر دامنه اختیار و اشاره به رهنمودهای مولوی برای رهایی از دام عوامل محدودکننده دامنه اختیار است. از این رهگذر نشانه های فردی که اختیار خود را به نهایت گستردگی رسانده است، به خوانندگان یادآوری می شود. چکیده عربی: أُجریت بحوث کثیرة حول قضیة الجبر والاختیار، وکذلک الکشف عن رأی جلال الدین الرومی (المولوی) فی هذا المجال. ومن الامور التی لم تتناولها هذه البحوث بالدراسة والتحلیل، هی المتغیّرات المؤثرة فی دائرة الاختیار عند جلال الدین الرومی. یحاول کاتب هذا البحث استناداً إلی العوامل المؤثرة فی دائرة البحث، تقدیم شرح وافٍ عن هذه العوامل. والمحور الاساسی الذی یستند إلیه فی هذا المضمار هو قصة الملک الیهودی الذی کان یقتل النصاری، وهی قصّة وردت فی المجلّد الاول من کتاب المثنوی. والغایة التی یرمی الیها هذا البحث هی لفت أنظار القرّاء إلی قضیة الاختیار وحدودها ومجالها والعوامل المؤثرة فیها، وکیفیة تأثیر هو العوامل فی مجال الاختیار، مع الاشارة إلی ما طرحه جلال الدین الرومی من ارشادات وتوجیهات للتخلّص من فخ العوامل المقیّدة لمجال الاختیار. ومن هنا فهو یذکّر القرّاء بالمعالم التی تمکّن الفرد من الوصول بالاختیار إلی أقصی مداه.

چکیده فارسی:شباهت هایی جزیی میان نهاد کلیسای کاتولیک با سازمان روحانیت در شیعه، سبب گشت تا برخی این دو نهاد را یکسان بینگارند و همان اشکالات وارد بر رفتار آبای کلیسا در نهاد کلیسا، به ویژه در قرون وسطی را بر سازمان روحانیت شیعه وارد کنند. این مقاله بر اساس متون اصلی هرکدام از این دو مجموعه، به مقایسه امر وثاقت، میان این دو پرداخته و با بیان موارد تشابه و تفاوت میان آنان، به پاسخ شبهه یکسان انگاری میان این دو نهاد می پردازد. گرچه الهی بودن و اتصال به خدا از راه معصوم را از شباهت ها شمرده می شود، اما مصداق آن و همچنین نحوه توجیه این اتصال که مبنای وثاقت است، از اصلی ترین تفاوت ها بوده و یکسان انگاری آنان و درنتیجه ذکر اشکالات وارد بر نهاد کلیسا به سازمان روحانیت شیعه، مخالف اصل انصاف علمی است. چکیده عربی:أوجه الشبه الطفیفة بین مؤسسة الکنیسة الکاثولیکیة وبین مؤسسة علماء الدین فی المذهب الشیعی دفعت البعض إلی التصوّر بأنَّ هاتین المؤسستین متشابهتان، وجعلهم یطرحون المؤاخذات التی تُثار حول سلوک آباء الکنیسة فی المؤسسة الکنیسة وخاصة فی القرون الوسطی، علی المؤسسة العلمائیة الشیعیة. ینطلق هذا البحث من خلال الاستناد إلی النصوص الأساسیة لکل من هاتین المؤسستین، لاجراء مقارنة بین أمر الوثاقة فی کل واحدة منهما، ثم یحاول من خلال شرح أوجه الشبه والاختلاف بینهما ان یفنّد الشبهة القائلة بالتشابه بین هاتین المؤسستین فی مجال الوثاقة. و علی الرغم من أن الصفة الالهیة والاتصال بالله عن طریق المعصوم یعدّ من أوجه التشابه بینهما، الا ان مصداقه وکیفیة تبریر هذا الاتصال اذی یعتبر بمثابة الاساس الذی تقوم علیه هذه الوثاقة، یُعتبر من أوجه الاختلاف الجوهریة، وهو ما یعنی بالنتیجة ان القول بتشابههما، وما یستدعیه ذلک من سحب المؤاخذات المثارة ضد الکنیسة علی المؤسسة العلمائیة الشیعیة، یخالف الانصاف العلمی.

چکیده فارسی:ازنظر علامه طباطبایی، انسان دارای فطرتی خاص است که او را به سنت خاص زندگی و راه معینی که منتهی به هدف و غایتی خاص (خداوند) می شود، هدایت می کند؛ راهی که جز آن راه را نمی تواند پیش گیرد، «فطرت الله التی فطر الناس علیها.» ازسوی دیگر، بر اساس الهیات کالوینی اذعان به وجود خداوند، در اعماق ذهن هر انسانی وجود دارد و اکتسابی هم نیست؛ بدین گونه که نظریه ای باشد که در مدرسه و با تعلیم استاد فرا گرفته شود. بلکه چیزی است که هریک از ما از رحم مادر، کاملا آن را می شناسیم و خود طبیعت هم اجازه فراموشی آن را به کسی نمی دهد. در این مقاله کوشیده ایم وجوه اشترک و افتراق این دو دیدگاه را بررسی کنیم. قلب، جایگاه معرفت فطری، غیر اکتسابی بودن معرفت، هدایتگری انسان، تخلف ناپذیری، لزوم تکامل و بلوغ این گرایش، تاثیر گناه بر این نوع معرفت، به عنوان وجوه مشترک؛ و انگیزه طرح، ماهیت معرفت فطری، تاثیر آگاهی به قوه معرفتی، منطقه ای بودن، متعلق معرفت فطری و نحوه دریافت معرفت، به عنوان وجوه افتراق این دو دیدگاه مورد بررسی قرار گرفته است. چکیده عربی:فی رأی العلامة محمد حسین الطباطبائی ان لدی کل إنسان فطرة خاصّة ترشده إلی سنّة معیّنة فی الحیاة و إلی طریق معیّن ینتهی به إلی هدف وغایة معیّنة (وهی الله)، وهو طریق لا یمکنه أن ینتهج طریقاً سواه؛ {فِطْرَةَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْها}. ومن جانب آخر واستناداً إلی الالهیات الکالوینیة هناک اقرار بوجود الله فی اعماق ذهن کل إنسان وهو شیء فطری ولیس اکتسابیاً؛ کأن یکون علی شکل نظریة ویذهب الإنسان إلی المدرسة لتعلّمه علی ید استاذ؛ وانما هو شیء ملازم لنا من رحم الام، ونعرفه، والفطرة لا تسمح لأحد بنسیانه. حاولنا فی هذا البحث ابراز أوجه الشبه والاختلاف بین هذین الرأیین. فمن الأوجه المشترکة بینهما أن القلب هو موضع المعرفة الفطریة، وان هذه المعرفة غیر اکتسابیة، ونزعة الاهتداء عند الإنسان، وعدم التخلّف عن ذلک، ولزوم التکامل وبلوغ هذا الاتجاه، وتأثیر المعاصی علی هذا النوع من المعرفة واما أوجه الاختلاف بینهما فتتلخص فی الدافع من وراء الطرح، وطبیعة المعرفة والفطریة، وتأثیر الوعی فی القوّة المعرفیة، وکونه محصوراً فی منطقة، ومتعلَّق المعرفة الفطریة وکیفیة تلقی المعرفة.

چکیده فارسی:چگونگی زندگانی پیامبر اکرم (ص) پیش از بعثت، از زمینه های مورد توجه از دیدگاه تاریخی کلامی و روایی است. دقت نظر در شواهد مبنی بر آگاهی های غیبی پیامبر کرم (ص) در این دوران، و روند زندگی اعتقادی ایشان، و کاوش در تفاوت های طرح شده میان دو مفهوم نبوت و رسالت، می تواند مویدی بر این دیدگاه باشد که پیامبر کرم (ص) در دوران قبل از بعثت از مراتبی از نبوت برخوردار بود. استخراج دیدگاهی جامع درباره تفاوت میان دو مقام نبوت و رسالت و ارائه تعریف صحیحی از نبوت به عنوان مبنای پژوهش، نخستین گام در جهت بررسی فرضیه مقاله حاضر به شمار می رود. گام بعدی استخراج شواهدی است که بر این آگاهی های غیبی و روابط با ملک دلالت می کند. کندوکاو در سیره پیامبر اکرم (ص) و بررسی احتمالات گوناگون درباره شریعت ایشان، حاکی از آن است که در دوران پیش از بعثت، آئین خود را از طریق ارتباط با عالم غیب دریافت می کرده است. چکیده عربی:إنّ الکیفیة التی کانت علیها حیاة رسول الله علیهما السلام قبل البعثة، من المواضیع التی تسترعی النظر والاهتمام من وجهة النظر التاریخیة والکلامیة والحدیثیة. فعند التدقیق فی الشواهد الدالة علی أن النبی علیهما السلام کانت له فی تلک المدّة معارف غیبیة، ومسار حیاته الاعتقادیة والعملیة، والبحث فی اوجه الاختلاف المطروحة بین مفهومی النبوّة والرسالة، یمکن ان تمثّل تأییداً للرأی القائل أن رسول الله علیهما السلام کانت له قبل البعثة مراتب من النبوّة. ان استخراج رأی جامع حول الفارق بین مقامی النبوّة. والرسالة، وتقدیم تعریف صحیح للنبوّة کمنطلق للبحث، یمثل الخطوة الاولی علی طریق مناقشة الفرضیة التی یطرحها هذا البحث، واما الخطوة اللاحقة، فهی استخراج الشواهد الدالة علی هذه الاشعارات الغیبیة والاتصال بالملک. التنقیب فی سیرة النبی، وتقصی مختلف الاحتمالات حول شریعته، یشیر إلی انه کان فی عهد ما قبل البعثة یتلقّی شریعته عن طریق الارتباط بعالم الغیب.

چکیده فارسی:در اینکه ثواب استحقاقی است یا تفضلی سه قول مطرح است: بنابر قول اول ثواب استحقاقی است و ثواب ندادن شخص مطیع ستم است. بنابر قول دوم ثواب تفضلی است، اگرچه قائلان به این قول، خود درباره علت تفضل اختلاف دارند؛ زیرا بنابر مبنای اشاعره، ملزم کردن خداوند بر ثواب بی معناست. این سخن به معنای معیار نداشتن ثواب الهی است. و بنابر مبنای دیگر علی رغم تفضلی بودن ثواب، خداوند در آن استحقاق را اعتبار کرده است که بر اساس آن ثواب الهی ضابطه مند می گردد. بنابر قول سوم ثواب از جهت مملوک بودن انسان تفضلی و از جهت پاداش عمل بودن، استحقاقی است. در جمع بندی نهایی در قالب قول چهارم می توان گفت: به علت کمال مطلق بودن خداوند، نباید رابطه مالک و مملوکی و نعمت های پیشین الهی، در ثواب در نظر گرفته شود؛ اگرچه در واقع و نفس الامر چنین رابطه ای وجود دارد که در این صورت مرتبه ای از ثواب استحقاقی و افزون بر آن تفضلی خواهد بود. اگر آن رابطه در نظر گرفته شود، استحقاق منتفی است. چکیده عربی:هناک ثلاثة آراء مطروحة حول الثواب، وهل هو استحقاق أم تفضّل. بناءً علی الرأی الأوّل إن الثواب استحقاق، وعدم اثابة المطیع ظلم. ویقول الرأی الثانی أن الثواب تفضّل، ولکن القائلون بهذا الرأی یختلفون فی ما بینهم حول سبب هذا التفضّل؛ اذ بناءً علی قول الاشاعرة؛ لا معنی لإلزام الله بإثابة أحد من الناس. وهذا الکلام معناه عدم وجود معیار للثواب الالهی. وبناءً علی اساس آخر، علی الرغم من کون الثواب الالهی تفضلاً، إلا ان الله تبارک وتعالی قد أخذ الاستحقاق فیه بنظر الاعتبار، وفی ضوء ذلک تکون للثواب الالهی قواعده ومعاییره. واستناداً إلی الرأی الثاللث بما ان الإنسان مملوک فاثابته تفضّل، ولکن الثواب یکون استحقاقاً من حیث المکافأة علی العمل. وإذا اردنا تلخیص کل ذلک فی رأی رابع، یمکن حینها القول: بما أن الله کمال مطلق، لا ینبغی أن تؤخذ بنظر الاعتبار علاقة المالک والمملوک وما سلف من نعم الهیة؛ ورغم أن مثل هذه العلاقة موجودة فی واقع الحال، ففی هذه الحالة تکون مرتبة من الثواب استحقاقیة، وما زاد عنها یصبح تفضلاً. وطبعاً اذا اُخذت هذه العلاقة بنظر الاعتبار، ینبغی الاستحقاق.

چکیده فارسی:رویکرد اصلی نوشتار حاضر، واکاوی و بررسی پنج دیدگاه طرح شده در دوره معاصر، درباره مساله شر در عالم حیوانات است. همچنان که می توان به نحو محصلی درباب شرور وارده بر انسان ها سخن گفت و راه کارهایی ارائه نمود، در حیوانات نیز، این دشواره، جای پژوهش و سنجش دارد. آنگاه این مساله، اهمیت خویش را نمایان می سازد، که دفاع از اختیار و اراده مندی در حیوانات، به سختی قابل اثبات و طراحی است. دامنه طرح مساله شر، تحقق داشتن ادراک و وجود تصادم و به آستانه ادراک رسیدن آن است. با این سخن، طرح آن در صرف محدوده انسانی، نوعی تحویلی نگری به شمار می آید. ویلیام رو، سازواره وجود خدا را با شر، گزاف خواندن شرور حیطه حیوانی، دگربار به چالش فرامی خواند. اندیشمندان مختلفی درپی پاسخ دادن به دشواره رو هستند. جستار حاضر با پذیرفتن طرح مساله شر در عالم حیوانات، به گزارش و نقادی پاسخ به این دشواره، در قالب پنج رهیافت: رهیافت لوئیس مبنی بر نگرش تعیین عامل شر، رهیافت هریسون مبنی بر عدم آگاهی در حیوانات، رهیافت هیک مبنی بر تفکیک رنج و درد، رهیافت پیتر گیچ مبنی بر بی اعتنایی بر شرور وارده بر حیوانات، و رهیافت سوئین برن مبنی بر معرفت زا بودن آن، می پردازد. چکیده عربی:الاتجاه الأساسی الذی ینصبّ علیه هذا البحث هو بحث خمسة آراء مطروحة فی الزمن المعاصر حول قضیة الشر فی عالم الحیوانات. فمثلما یمکن بنحو المحصل التکلّم حول الشرور التی تصیب الإنسان وتقدیم الاجابات عن ذلک، فان هذه القضیة العویصة لها مکانها من البحث والتقییم فی ما یتعلّق بالحیوانات أیضاً. وعندئذ تُبرز هذه القضیة مدی أهمیتها، فمن الصعب طرح واثبات قضیة الاختیار والارادة عند الحیوانات. ان حدود دائرة طرح قضیة الشر تمتد إلی تحقق وجود الادراک ووجود التعارض وبلوغ حدّ ادراکه. وذلک یعنی أن طرحه فی حدود الحیاة البشریة فقط یعد نوعاً من الابتعاد عن الواقع. ویذهب ولیم رو، إلی طرح قضیة التوفیق بین الشر ووجود الله، وعبثیة الشر الذی یصدر من الحیوانات، یذهب إلی طرح هذه القضیة علی بساط البحث مرّة اخری. وقد حاول الکثیر من المفکّرین العثور علی حلًّ لهذه الاشکالیة. یحاول هذا البحث من خلال طرح قضیة الشر فی عالم الحیوانات، أن یعرض ما طرح بشأنها من اجابات، ویناقشها مناقشة ناقدة عن طریق خمس مقاربات وهی: مقاربة لوسیس التی تقوم علی فکرة تعیین عامل الشر، ومقاربة هریسون التی تقوم علی مبدأ عدم الادراک عند الحیوانات، ومقاربة هیک التی تُبنی علی الفصل بین العذاب والألم، ومقاربة بیتر گیچ التی تتجاهل الشرور التی تصیب الحیوانات، ومقاربة سویین برن القائلة بأنه یولّد المعرفة.