علوم آب و خاک (علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی)
سال:1386 | دوره:11 | شماره:41 (الف) |تعداد مقالات:23

سرریزهای زیگزاگی سازه های هیدرولیکی مهم جهت تنظیم سطح آب و کنترل جریان در کانال ها، رودخانه ها و مخازن سدها و نیز هوادهی جریان در شبکه اصلی فاضلاب به شمار می آیند. فرضیه اصلی در توسعه طرح زیگزاگی سرریزها، افزایش ظرفیت انتقال جریان روی سرریز از طریق افزایش طول تاج سرریز در یک محدوده معین عرضی بوده است. در این تحقیق، اصلاح طرح هندسی پلان سرریز زیگزاگی نوع مثلثی، ذوزنقه ای و یا مستطیلی- از طریق تغییر فرم دماغه سرریز به شکل قوسی از دایره با سه مدل قوسی سرریز در پلان مورد ارزیابی و آزمون قرار گرفته، و معادله جریان روی سرریز ارایه گردیده است. ضریب جریان به صورت تابعی از مشخصات هندسی و هیدرولیکی موثر به صورت منحنی های بدون بعد ارایه شده است. آستانه استغراق جریان بر حسب نسبت های موثر بدون بعد ارایه گردیده و برای شرایط جریان مستغرق، ضریب کاهش جریان به صورت تابعی از پارامترهای بدون بعد (تاثیر عمق پایاب و فرم قوسی سرریز) ارزیابی گردیده است. نتایج نشان می دهد که شکل قوسی «دماغه سرریز» همگام با واگرایی بیشتر «کانال پایین دست سرریز» منجر به افزایش کارایی هیدرولیکی می گردد. سرریزهای با دماغه قوسی باریک تر (R/w≤0.2) در محدوده نسبت ارتفاعی (2≤w/P≤3) از کارایی هیدرولیکی پایدارتری برخوردار هستند. مقایسه کار کرد سرریزهای با پلان متفاوت در شرایط مختلف جریان نشان می دهد که این فرم سرریز قوسی، کارایی هیدرولیکی برتری نسبت به سرریزهای معادل ذوزنقه ای و مثلثی (با طول تاج یکسان) دارند.

به منظور بررسی روش های آبیاری تیپ و شیاری از لحاظ عملکرد و کارایی مصرف آب در زراعت سیب زمینی، آزمایشی در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی همدان (ایستگاه اکباتان) در سال 1383 انجام شد. این تحقیق به صورت کرت های خرده شده در قالب بلوک های کامل تصادفی با فاکتور اصلی مقادیر متخلف آب آبیاری در سه سطح (75، 100 و 125 درصد تبخیر تجمعی از تشت تبخیر کلاس A) و فاکتور فرعی روش آبیاری در چهار تیمار (شامل نوارهای تیپ وسط پشته روی سطح خاک، نوارهای تیپ وسط پشته در عمق 5 سانتی متری، نوارهای تیپ کناره های پشته روی سطح خاک و آبیاری شیاری) در سه تکرار انجام گردید. نتایج نشان داد که با افزایش آب مصرفی، عملکرد محصول افزایش می یابد. بدون در نظر گرفتن روش آبیاری، در بین سطوح فاکتور اصلی، حداکثر عملکرد سیب زمینی (32.51 تن در هکتار) مربوط به تیمار آبیاری 125% و حداقل عملکرد (19.33 تن در هکتار) مربوطه به تیمار آبیاری 75% بود. در میان تیمارهای مختلف فاکتور فرعی، کمترین عملکرد (21.35 تن در هکتار) مربوط به روش آبیاری شیاری و بیشترین عملکرد (28.91 تن در هکتار) مربوط به روش آبیاری تیپ، تیمار نوار تیپ در عمق 5 سانتی متری از سطح زمین و وسط پشته می باشد. بیشترین کارایی مصرف آب (4.68 کیلوگرم بر متر مکعب) مربوط به روش آبیاری تیپ، تیمار نوار تیپ در عمق 5 سانتی متری از سطح زمین و وسط پشته و کمترین کارایی مصرف آب (3.32 کیلوگرم بر متر مکعب) مربوط به آبیاری شیاری بود. اختلاف کارایی مصرف آب بین تیمارهای آب آبیاری 75 و 100 درصد معنی دار نبود و بیشترین کارایی مصرف آب (4.49 کیلوگرم بر متر مکعب) در تیمار آبیاری 125 درصد به دست آمد. هم چنین از نظر اقتصادی، سطح آبیاری 125 درصد نسبت به سایر سطوح مورد استفاده مقرون به صرفه تر می باشد.

برای استفاده بهینه از آب در مزرعه، لازم است تا نیاز آبی گیاه پیش بینی شود. در این پژوهش ابتدا با استفاده از داده های حاصله از کشت ذرت دانه ای در سال های 1382 و 1383 در اراضی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز (باجگاه)، زیر برنامه تبخیر- تعرق و جریان آب خاک مدل MSM (تهیه شده در بخش آبیاری دانشگاه شیراز) ارزیابی و سنجش اعتبار گردید. مقایسه مقادیر پیش بینی شده رطوبت خاک توسط مدل و مقادیر اندازه گیری شده آن در اعماق مختلف خاک توام با مقادیر مختلف آب آبیاری نشان دادند که در این قسمت، مدل MSM نیاز به واسنجی ندارد و اعتبار آن در پیش بینی تبخیر- تعرق ذرت تایید گردید. در مرحله بعدی، تبخیر- تعرق گیاه ذرت با استفاده از رابطه پنمن- مانتیث با اعمال ضرایب گیاهی منفرد (Single crop coefficient) و دو گانه (Dual crop coefficient) برای دو سال آزمایش، به صورت روزانه محاسبه شدند. نتایج نشان داد که مدل MSM مقادیر فصلی تبخیر- تعرق و تعرق بالقوه گیاه و تبخیر از سطح خاک را به ترتیب برای سال اول برابر 863، 536 و 329 میلی متر و برای سال دوم برابر 832، 518 و 314 میلی متر تخمین زد. مقادیر تبخیر- تعرق و تعرق بالقوه گیاه ذرت و تبخیر از سطح خاک با استفاده از روش ضریب گیاهی دو گانه به ترتیب در سال اول برابر 693، 489 و 205 میلی متر و در سال دوم برابر 700، 487 و 213 میلی متر تخمین زده شدند. قابل ذکر است که مقدار تبخیر- تعرق بالقوه فصلی ذرت در این منطقه بر اساس روش پنمن- مانتیث نشریه فائو 56 با اعمال ضریب گیاهی منفرد برای سال اول و دوم به ترتیب برابر 615 و 632 میلی متر به دست آمد. با توجه به مقادیر آب آبیاری لازم بر اساس تامین رطوبت خاک تا حد ظرفیت زراعی در این آزمایش و مقادیر پیش بینی شده تبخیر- تعرق و مقایسه آن با سایر مقادیر گزارش شده در مناطق دیگر، می توان نتیجه گرفت که روش توصیه شده پنمن- مانتیث در نشریه فائو 56 با اعمال ضریب گیاهی منفرد و دوگانه، مقدار تبخیر- تعرق بالقوه فصلی گیاه ذرت را در منطقه پژوهش، به ترتیب 26 و 18 درصد کم برآورد می کنند.

میزان فلوراید محلول در آب های زیرزمینی، خاک و تعدادی از گیاهان زراعی در اطراف اصفهان به وسیله روش الکترود انتخابگر یونی (ISE) اندازه گیری شد. میانگین غلظت فلوراید در آب های منطقه مورد مطالعه در فصل بهار و تابستان به ترتیب 0.3 و 0.05 میلی گرم در لیتر بود. این مقادیر در محدوده مجاز برای مصارف آبیاری بوده ولی برای مصارف آب آشامیدنی دارای کمبود می باشد. میانگین غلظت فلوراید محلول در نمونه های خاک 1.0 و حداکثر آن 3.2 میلی گرم بر کیلوگرم بود. به طور کلی، نقشه پراکنش مکانی فلوراید محلول در خاک نشان داد که میزان فلوراید در اطراف مراکز عمده صنعتی یعنی کارخانه های ذوب آهن و فولاد مبارکه و هم چنین پالایشگاه و نیروگاه بیشتر می باشد. در اندام هوایی گیاهان نیز کمترین و بیشترین مقدار فلوراید به ترتیب در یونجه با 0.2 و در ذرت با 4.2 میلی گرم در کیلوگرم وزن خشک مشاهده گردید. بالاترین میانگین غلظت فلوراید مربوط به گوجه فرنگی با 3.6 میلی گرم در کیلوگرم بود. میزان فلوراید در گیاهان با میزان فلوراید در خاک و آب آبیاری دارای هم بستگی مثبت و در سطح 1 درصد معنی دار و با ظرفیت تبادل کاتیونی خاک دارای هم بستگی منفی و در سطح 5 درصد معنی دار بود.

به منظور بررسی تاثیرماده آلی و شوری روی محلول خاک یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 سطح شوری و 2 سطح ماده آلی و 2 سطح روی از نمک سولفات روی در 4 خاک در 3 تکرار انجام شد. نمونه ها به مدت 6 ماه در دمای آزمایشگاه نگه داری شدند. مقادیر pH و EC و نیز غلظت یون های SO4-2, Cl-, Zn+2, Mg+2, Ca+2, Na+, K+, PO4-3, NO3- و کربن آلی محلول (DOC) در عصاره اشباع خاک در پایان 2 و 6 ماه اندازه گیری شد. سپس با استفاده از نرم افزار MINTEQA2 گونه های شیمیایی موجود در عصاره اشباع خاک برآورد گردید. افزایش قابلیت هدایت الکتریکی عصاره اشباع خاک باعث افزایش معنی دار (در سطح 5 درصد) غلظت کل روی عصاره اشباع تمام خاک های مورد مطالعه شد. با افزایش شوری در تمام خاک های مورد مطالعه غلظت کاتیون دو ظرفیتی روی افزایش و مقدار کربن آلی محلول کاهش یافت. در تمام خاک های مورد مطالعه اضافه کردن ماده آلی باعث افزایش معنی داری (در سطح 5 درصد) غلظت روی کل محلول شد. با توجه به نتایج به دست آمده به نظر می رسد شوری، کاربرد کود سولفات روی و ماده آلی سبب افزایش غلظت روی محلول شود.

یک روش برای تخمین منحنی مشخصه آب خاک بر پایه استفاده از منحنی دانه بندی و چگالی ظاهری خاک استوار می باشد. در این روش، منحنی دانه بندی را به چند قطعه بر مبنای اندازه ذرات تقسیم کرده و با توجه به میانگین شعاع ذرات و درصد ذرات بزرگ تر از هر اندازه و روابط موجود می توان منحنی مشخصه آب خاک را به دست آورد. در این روش از یک پارامتر مقیاس به نام a استفاده می شود که می تواند مقداری ثابت فرض شود و یا از روش های خطی و لجستیک به دست آید. از طرف دیگر، در بسیاری از مواقع منحنی دانه بندی خاک مورد نظر به طور کامل وجود ندارد و تنها درصد ذرات رس، سیلت و شن خاک در اختیار می باشد. در این صورت، ابتدا منحنی دانه بندی خاک تخمین زده شده و سپس منحنی مشخصه آب خاک به دست می آید. بر اساس نتایج به دست آمده قبلی استفاده از حد انتهایی شعاع 999 میکرومتر برای تخمین منحنی دانه بندی مناسب تر از شعاع 125 میکرومتر می باشد. هم چنین ضرایبی اصلاحی برای تخمین منحنی دانه بندی برای شعاع های 1 تا 20 میکرومتر به دست آمده است. در این پژوهش از اطلاعات درصد ذرات و چگالی ظاهری 19 خاک مختلف از مجموعه آنسودا استفاده گردید و منحنی مشخصه خاک های فوق به روش های لجستیک و خطی و بر اساس تخمین منحنی دانه بندی به روش اولیه و روش اصلاح شده تخمین زده شد و با نتایج اندازه گیری شده مقایسه گردید. نتایج نشان داد که در اغلب خاک ها استفاده از ترکیب روش لجستیک و منحنی دانه بندی اصلاح شده برای تخمین منحنی دانه بندی مناسب تر از سایر حالت ها می باشد.

سیستم کشت تک محصولی نیشکر (Saccharum officinarum L.) و گیاهان زراعی دیگر بدون کاربرد کود پتاسیمی سالیان زیادی است که در جنوب غربی ایران ادامه دارد. با وجود تخلیه مقدار زیادی از پتاسیم خاک توسط گیاهان زراعی، تاکنون پاسخی به مصرف کودهای پتاسیمی در این اراضی گزارش نشده است. آزمایشی با هدف بررسی اثر تر و خشک شدن خاک بر پتاسیم قابل جذب گیاه و نیز افزایش پتاسیم قابل جذب خاک پس از افزودن پتاسیم به خاک و رس های آن طراحی شد. نتایج نشان داد که برخلاف خاک ها بایر، کانی های رسی قابل انبساط در خاک های کشت شده تشکیل شده است. عدم وجود این نوع کانی در اراضی کشت نشده بیانگر نوتشکیلی این رس ها در خاک های کشت شده در اثر کشت و آبیاری بود. 30 بار تر و خشک کردن خاک نمونه های سطحی اراضی تحت کشت نیشکر، تناوبی و بایر در مجاورت پتاسیم، پتاسیم قابل جذب خاک را از 133، 226 و 172 میلی گرم در کیلوگرم به ترتیب به 266، 447 و 628 افزایش داد. این نتایج نشان داد که با وجود تثبیت زیاد پتاسیم در لایه سطحی خاک تحت کشت به ویژه نیشکر، مقدار پتاسیم قابل جذب این خاک ها زیاد شده است. تثبیت پتاسیم توسط لایه های عمقی خاک کمتر از لایه سطحی بود. هم چنین پس از افزودن پتاسیم به خاک، میزان تثبیت آن با افزایش دفعات تر و خشک کردن، روند نزولی داشت. تثبیت پتاسیم در خاک ها در راستای میزان تغییرات مینرالوژی خاک های مذکور و افزایش ظرفیت تبادل کاتیونی بود. برای رس های جداسازی شده از این خاک ها نیز تثبیت پتاسیم به بیشترین میزان در لایه سطحی رخ داد. اختلاف معنی داری از لحاظ مقدار تثبیت پتاسیم توسط رس های خاک های مذکور برای نوع کشت و عمق در سطح 1% ملاحظه گردید. مقدار زیاد تثبیت پتاسیم به کانی های رسی ایلیت تخلیه شده از پتاسیم توسط کشت و کار نسبت داده شد به طوری که پس از قرار دادن این رس ها در مجاورت پتاسیم تثبیت آن، کانی های شبه میکایی در این رس ها تشکیل شده بود.

افزایش فرسایش و تراکم خاک به واسطه کشت مداوم محصولات ردیفی و خاک ورزی فشرده از دلایلی است که سبب نگرانی و توجه بیشتر به روش های خاک ورزی حفاظتی شده است. هدف از این تحقیق، بررسی آثار کوتاه مدت (یک ساله) مدیریت های متفاوت بر ویژگی های فیزیکی یک خاک لوم شنی تحت کشت ذرت بود. تیمارها شامل سه سیستم خاک ورزی (بی خاک ورزی، NT؛ خاک ورزی با گاو آهن قلمی، CP و خاک ورزی با گاوآهن برگردان دار، MP) و سه سطح کود گاوی کاملا پوسیده (صفر، 30 و 60 تن در هکتار) بودند. آزمایش در قالب طرح کرت های خرده شده انجام گرفت. سه تکرار از تیمارها به صورت بلوک های کامل تصادفی به کار رفت. هنگامی که 100 درصد پرچم های ذرت ظاهر شدند، ضریب آبگذری اشباع (Ks)، تخلخل کل (TP)، تخلخل درشت (Marco-P)، تخلخل ریز (Micro-P) خاک و میانگین وزنی قطر خاکدانه ها (MWD) در لایه های مختلف خاک تا عمق 22.5 سانتی متر اندازه گیری شد. خاک ورزی و کود دامی دارای اثرات معنی دار بر Macro-P, TP, Log[Ks] و Micro-P بودند. سست و مخلوط شدن کامل خاک سطحی در روش MP، حجم و پیوستگی منافذ را افزایش داد و در نتیجه سبب افزایش Macro-P, TP, Ks و Micro-P نسبت به روش NT شد. افزایش Macro-P در سیستم CP احتمالا سبب افزایش Ks نسبت به MP گردید. سیستم های کم خاک ورزی MWD را افزایش داده و افزایش کود آلی باعث افزایش MWD در تمامی تیمارهای خاک ورزی گردید. نتایج این تحقیق نشان دهنده اثرات مثبت کاربرد کود آلی (در دوره کوتاه مدت) بر ویژگی های منافذ و پایداری ساختمان خاک تحت خاک ورزی با گاوآهن برگردان دار و گاو آهن قلمی در این منطقه بود.

پژوهندگان بسیاری دگرگونی پوشش گیاهی در اثر چرای دام در منطقه زاگرس مرکزی را بررسی نموده اند، اما مطالعه دقیقی در ارتباط با نقش اقلیم و مدیریت چرا در تغییر ویژگی های خاک در این مناطق انجام نگرفته است. این مطالعه با هدف بررسی نقش اقلیم و قرق درازمدت بر ویژگی های بیوشیمیایی خاک انجام شد. چهارده قرق مطالعاتی و مناطق مجاور چرا شده آنها در سه منطقه چادگان، پیشکوه و پشتکوه انتخاب و از دو عمق 5-0 و 15-5 سانتی متری نمونه خاک جمع آوری گردید و ویژگی های خاک شامل کربن آلی (OC)، نیتروژن کل (TN)، نسبت کربن آلی به نیتروژن کل (C/N)، کربن توده زنده میکروبی (MBC)، نسبت کربن توده زنده میکروبی به کربن آلی (Cmic/Coc) و کسر متابولیکی (qCO2) اندازه گیری یا محاسبه گردید. کمترین میزان TN, MBC, OC و Cmic/Coc در منطقه چادگان مشاهده گردید که عمدتا به علت ورودی کمتر بقایای تازه گیاهی در اثر اقلیم خشک تر می باشد. مقادیر این ویژگی ها در مناطق پیشکوه و پشتکوه حدود 2.5 تا 3 برابر منطقه چادگان می باشند. شدت چرا در منطقه پیشکوه کمتر از منطقه پشتکوه بوده و تفاوتی بین مناطق چرا و قرق شده مشاهده نمی شود. اما به علت شدت بیشتر چرا در منطقه پشتکوه تفاوت شدید و معنی داری بین مناطق چرا و قرق شده وجود دارد. نتایج Cmic/Coc و qCO2 نشان داد کیفیت خاک در مناطق پیشکوه و پشتکوه مناسب تر می باشد. در مجموع به نظر می رسد مناطق پیشکوه و پشتکوه می توانند با مدیریت مناسب به سرعت احیا گردند در حالی که در منطقه چادگان احای خاک به زمان بسیار طولانی تری نیاز خواهد داشت.

در تحقیق حاضر که به منظور رفع مشکلات و کاهش انرژی مورد نیاز خاک ورزی عمیق در مزارع نیشکر در میان آب خوزستان انجام پذیرفت، سعی گردید که با تعبیه تیغه های سطحی در جلوی زیر شکن کج ساق، نیروی کشش لازم کاهش و ویژگی های فیزیکی خاک بهبود یابند. آزمایش ها در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی شامل 6 تیمار و در سه تکرار به اجرا درآمد. تیمارها عبارت بودند از: اول زیرشکنی به کمک تیغه های ریپر سوار بر بولدوزر، دوم زیرشکن کج ساق بدون تیغه سطحی، سوم و چهارم زیرشکن کج ساق با یک تیغه سطحی در عمق های 2/1 و 3/1 عمق اصلی و پنجم و ششم، زیرشکن کج ساق همراه با دو تیغه سطحی در عمق های 2/1 و 3/1 عمق اصلی. نتایج نشان داد که در میان تیمارهای زیرشکن کج ساق، زیرشکن کج ساق بدون تیغه های سطحی، دارای بیشترین مقاومت کششی بوده و در سایر تیمارهای زیر شکن کج ساق به لحاظ تعبیه تیغه های سطحی، مقاومت کششی کاهش یافته است. افزایش عمق و تعداد تیغه های سطحی در کاهش نیروی کششی موثر بوده است. زیرشکن کج ساق با دو تیغه سطحی و در عمق 2/1 عمق اصلی، دارای کمترین توان مصرفی بوده و در مجموع تعبیه تیغه های سطحی در عمق های یاد شده به طور متوسط 21 درصد توان مصرفی را نسبت به زیرشکن کج ساق بدون تیغه های سطحی کاهش داد. سطح به هم خورده خاک و هم چنین سطح مقطع خاک به هم خورده به ازای عرض واحد در تیمار ریپر حداقل بود. به طور متوسط به کارگیری تیمارهای زیرشکن کج ساق، سطح به هم خورده به ازای عرض واحد در مقایسه با تیمار ریپر را تا 2.3 برابر افزایش داد. سایر نتایج بیانگر آن است که بیشترین شاخص مخروطی مربوط به تیمار ریپر بوده و تیمار زیرشکن کج ساق بدون تیغه سطحی و زیرشکن کج ساق با تیغه های سطحی، کاهش شاخص مخروطی را موجب گردیده اند. درصد لغزش چرخ های محرک تراکتور در کلیه تیمارهای زیرشکن کج ساق در دامنه 16-12 درصد قرار داشته و بدین ترتیب گزینه مناسبی جهت زیرشکنی در اراضی سنگین، پیش رو قرار می گیرد.

مطالعه روی 10 ژنوتیپ نر به منظور تعیین زمان گل دهی، کمیت و کیفیت دانه گرده انجام شد. نتایج نشان داد که زمان گل دهی ژنوتیپ های نر p1 و p2 هم زمان با رقم ماده کله قوچی، ژنوتیپ های نر p4, p3 و p5 با رقم ماده احمد آقایی، ژنوتیپ های نر p6 و p7 هم زمان با رقم ماده اوحدی و ژنوتیپ های نر p9, p8 و p10 هم زمان با رقم اکبری بودند. ژنوتیپ های نر از نظر وزن گل آذین اختلاف زیادی نشان دادند به طوری که دامنه آنها از 4.5 گرم برای ژنوتیپ p6 تا 1.66 گرم برای ژنوتیپ p8 بود. ژنوتیپ های نر از نظر مقدار دانه گرده حاصل از گل آذین نیز اختلاف زیادی نشان دادند و دامنه آنها از 71 میلی گرم برای ژنوتیپ p2 تا 267 میلی گرم برای ژنوتیپ p5 بود. به منظور تعیین درصد جوانه زنی دانه گرده از دو نوع محیط کشت مصنوعی استفاده شد. درصد جوانه زنی دانه گرده از 30% در ژنوتیپ های p3 و p4 تا 85% در ژنوتیپ p10 متغیر بود. گرده های نگه داری شده در دمای چهار درجه سانتی گراد پس از یک و سه ماه به ترتیب 30 درصد و صفر درصد جوانه زنی داشتند.

به منظور بررسی تنوع ژنتیکی ژنوتیپ های کنجد، شناسایی و انتخاب ژنوتیپ های متحمل به خشکی بر اساس شاخص های کمی تحمل به خشکی، تعداد 8 ژنوتیپ کنجد در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو شرایط آبیاری مطلوب و محدود در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز مورد آزمایش قرار گرفتند. بر مبنای عملکرد در شرایط آبیاری مطلوب (Yp) و محدود (Ys) شاخص های کمی تحمل به خشکی از قبیل: میانگین بهره وری (MP)، میانگین هندسی بهره وری (GMP)، میانگین هارمونیک (HM)، شاخص تحمل تنش (STI)، شاخص حساسیت به تنش (SSI) و شاخص تحمل (TOL) محاسبه شدند. نتایج تجزیه واریانس، اختلاف بسیار معنی داری را بین ژنوتیپ ها از نظر کلیه شاخص های اندازه گیری شده، عملکرد در شرایط آبیاری مطلوب و محدود نشان داد که بیانگر وجود تنوع ژنتیکی بین ژنوتیپ ها و امکان انتخاب ژنوتیپ های محتمل به تنش خشکی می باشد. مقایسه میانگین ها نشان داد که بیشترین میانگین عملکرد در شرایط آبیاری مطلوب و محدود و نیز STI, HM, GMP, MP متعلق به ژنوتیپ شماره 5 می باشد. تحلیل هم بستگی بین شاخص ها و میانگین عملکرد در شرایط آبیاری مطلوب و محدود نشان داد که هر چهار شاخص برای غربال کردن ژنوتیپ ها مناسب هستند. با توجه به این شاخص ها و عملکرد بالا در دو محیط بهترین ژنوتیپ های متحمل به خشکی ژنوتیپ های شماره 4 و 5 بودند. نمودار چند متغیره بای پلات نشان داد که ژنوتیپ های شماره 4 و 5 در مجاورت شاخص های تحمل به خشکی یعنی STI, HM, GMP, MP قرار دارند. تجزیه خوشه ای و رسم دندروگرام فاصله ژنتیکی بین ژنوتیپ ها را مشخص نمود و ژنوتیپ های شماره 4 و 5 به عنوان ژنوتیپ های متحمل به خشکی و ژنوتیپ های شماره 1، 2 و 3 به عنوان لاین های حساس به خشکی شناخته شدند.

جمع آوری ژرم پلاسم اولین قدم در راه اصلاح گیاهان است. ایران به خاطر تمدن قدیمی و نیز داشتن اقلیم های مختلف یکی ازمهم ترین مراکز تنوع ژنتیکی محسوب می شود. در این مطالعه سعی گردید که تنوع ژنتیکی ملون ها در استان های مرکزی و شمالی کشور در حد امکان جمع آوری و بررسی شود. برای بررسی تنوع ژنتیکی بذرهای جمع آوری شده از نشانگرهای مرفولوژیکی و مولکولی رپید استفاده گردید. در این مطالعه 15 صفت کیفی و 6 صفت کمی روی 38 توده جمع آوری شده و نیز دریافت شده از بانک ژن گیاهی ایران واقع در کرج اندازه گیری شد. تجزیه خوشه ای بر اساس صفات مرفولوژی از روش یو.چی.جی.ام.ای و ضریب جاکارد گروه های مختلف جنس cucumis melo را از یکدیگر تفکیک نمود. 30 توده انتخابی برای ارزیابی میزان تنوع و نیز میزان قرابت گروه های مختلف با استفاده از نشانگر رپید مورد ارزیابی قرار گرفتند. تکثیر مکان های ژنی با استفاده از 10 آغازگر رپید انجام شد. درصد چند شکلی در این آزمایش 19% تعیین شد. تجزیه خوشه ای با استفاده از نشانگر مولکولی نتوانست گروه های مختلف را از یکدیگر متمایز کند که نشان می دهد ژنوم این گروه ها بسیار به هم نزدیک است. با این حال خیار چنبرهای مورد بررسی در یک گروه با فاصله نزدیکی از هم قرار گرفتند.

این تحقیق در سال 1382 در  مزرعه تحقیقاتی دانشکد کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در دو قطعه زمین تحت کشت جو علوفه ای به اجرا درآمد. نمونه برداری به روش سیستماتیک روی فواصل نمونه برداری 7 متر 7x متر و کوادرات های 0.5 متر0.5x متر، در سه مرحله، قبل از مصرف علف کش، بعد از مصرف علف کش و بعد از برداشت محصول انجام شد. نتایج نشان داد تراکم گیاهچه های علف های هرز یکساله در تناوب چغندر- جو بیش از مزرعه با تناوب آیش- جو و تراکم علف های هرز چند ساله در تناوب آیش- جو بیش از تناوب چغندر- جو بود. نقشه های توزیع و تراکم گونه ها، توزیع لکه ای علف های هرز را تایید کردند. شکل و اندازه لکه ها با توجه به گونه و مزرعه تغییر نمود اما موقعیت مکانی لکه ها قبل و بعد از مصرف علف کش تغییر زیادی نکرد. درصد نقاط عاری از علف هرز در مزرعه با تناوب آیش- جو، در مرحله اول و دوم نمونه برداری به ترتیب 11.5 و 1.5 درصد و در مزرعه با تناوب چغندر- جو، 0.6 و 0 درصد گزارش شد. این نتایج علاوه بر تاکید آلودگی بیشتر در مزرعه با تناوب چغندر- جو، ناکارامدتر بودن این تفاوت را از تناوب آیش- جو با مدیریت متعارف اعمال شده در مزرعه نشان می دهد.

کشف رابطه هم زیستی قارچ های اندوفایت با گراس های سردسیری دریچه تازه ای به روی تحقیقات به نژادی آنها گشوده است. در زمینه تاثیر اندوفایت ها بر خصوصیات بذری، گزارش های اندکی وجود دارد. در این پژوهش نقش قارچ های اندوفایت در تغییر هم بستگی صفات بذری و تاثیر این رابطه هم زیستی بر اثرات مستقیم و غیر مستقیم صفات بر عملکرد بذر فستوکا مورد بررسی قرار گرفت. کلون های عاری از اندوفایت (E-) از طریق اعمال قارچکش بر روی کلون های حاوی اندوفایت (E+) ایجاد و سپس هر دو نوع کلون به مزرعه انتقال داده شدند. طی دو سال مجموعه ای از صفات از جمله عملکرد و اجزای عملکرد بذر روی کلون ها اندازه گیری گردید. نتایج نشان داد که قارچ اندوفایت تولید بذر را به طور معنی داری از 38.1 تا 249 درصد افزایش داد. با این حال عملکرد برخی ژنوتیپ ها تحت تاثیر این رابطه هم زیستی قرار نگرفت که حاکی از وجود اثر متقابل بین قارچ و میزبان می باشد. حضور اندوفایت، هم بستگی صفات با یکدیگر و نیز اولویت وارد شدن آنها در مدل رگرسیون مرحله ای را نیز تغییر داد. نتایج تجزیه علیت نشان داد که هم زیستی با قارچ های اندوفایت، مقدار و جهت تاثیرگذاری صفات از طریق مسیرهای مستقیم و غیر مستقیم بر عملکرد دانه را تغییر داد. در گیاهان E+ افزایش باروری خوشه به طور مستقیم و افزایش اندازه سیستم تولید مثلی (تعداد خوشه در بوته و تعداد دانه در خوشه) به طور غیر مستقیم بر عملکرد دانه تاثیر گذاشت اما در گیاهان E+، باروری خوشه به طور غیر مستقیم و سایر صفات به طور مستقیم تاثیر خود را بر عملکرد دانه اعمال نمودند. نتایج نشان داد که لازم است اصلاحگران قبل از شروع پروژه های اصلاحی از حضور یا عدم حضور اندوفایت در ژرم پلاسم مورد مطالعه اطلاع کافی کسب نمایند سپس در صورت آلوده بودن جامعه به اندوفایت، از باروری خوشه و در غیر این صورت از سایر اجزای عملکرد به ویژه تعداد خوشه در بوته، تعداد دانه در خوشه و وزن دانه در خوشه برای گزینش ژنوتیپ ها به منظور افزایش عملکرد دانه استفاده نمایند.

به منظور مطالعه آثار تنش شوری بر جوانه زنی، رشد رویشی و برخی از خصوصیات فیزیولوژیکی ارقام کلزا، آزمایشی در سال 1383 در دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید باهنر کرمان در دو مرحله جوانه زنی و رشد رویشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار انجام گرفت. ترکیبات تیماری شامل سطوح سه واریته (کبرا x رجنت، سرز و اکاپی)، دو نوع نمک (کلرید سدیم و کلرید کلسیم) و چهار سطح شوری (12، 8، 4 و 0 دسی زیمنس بر متر) بودند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده ها نشان داد که سطوح مختلف شوری اثر بسیار معنی داری را بر درصد جوانه زنی، یک نواختی جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و طول ساقه چه در پایان مرحله جوانه زنی و وزن خشک ساقه، طول ساقه، قطر ساقه و تعداد گره در ساقه در مرحله رشد رویشی داشتند (p<0.001) ولی بین دو نوع نمک در هیچ یک از صفات اندازه گیری شده اختلاف معنی داری مشاهده نگردید. با افزایش شوری کلیه صفات مذکور کاهش یافتند به گونه ای که بالاترین میزان هر یک از صفات متعلق به تیمار شاهد و کمترین آن متعلق به تیمار 12 dS/m بود و تنها نشت یونی غشا با افزایش غلظت نمک به طور معنی داری افزایش یافت. مقایسه میانگین ها نشان داد در مرحله جوانه زنی، درصد جوانه زنی و یک نواختی جوانه زنی و در مرحله رشد رویشی تعداد گروه نسبت به سایر صفات کمتر تحت تاثیر شوری قرار گرفتند و تنها با افزایش شوری به 12 dS/m کاهش معنی داری را نشان دادند. هم چنین اختلافاتی بین ارقام از نظر کلیه صفات مورد مطالعه (به استثنای نشت یونی غشا) ملاحظه شد (P<0.001). با این وجود مقایسه میانگین ها نشان داد عکس العمل ارقام در دو مرحله جوانه زنی و رشد رویشی متفاوت و بدین صورت بود که در مرحله جوانه زنی از نظر کلیه صفات مورد مطالعه رقم سرز حساس ترین و رقم کبرا x رجنت مقاوم ترین بودند و اختلاف معنی داری بین ارقام اکاپی و کبرا x رجنت وجود نداشت. اما در مرحله رشد رویشی رقم اکاپی نسبت به رقم کبرا x رجنت رشد کمتری داشته و اختلاف معنی داری بین این دو رقم مشاهده گردید. بنابراین به نظر می رسد که ارزیابی عکس العمل صفات رشدی در  مرحله جوانه زنی برای تعیین تحمل به شوری ارقام کلزا موثر نباشد.

به منظور بررسی روابط بین صفات مختلف در 20 ژنوتیپ عدس (Lens culinaris Medik) این آزمایش در سال 1383 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان به اجرا درآمد. تجزیه واریانس صفات اندازه گیری شده نشان داد که بین ارقام از لحاظ اکثر صفات به جز تعداد شاخه های فرعی اولیه اختلاف معنی داری وجود داشت. تجزیه هم بستگی صفات نشان داد که بین ارقام از لحاظ اکثر صفات به جز تعداد شاخه های فرعی اولیه اختلاف معنی داری وجود داشت. تجزیه هم بستگی صفات نشان داد که عملکرد دانه با صفات شاخص برداشت، تعداد دانه در بوته، تعداد غلاف در بوته و تعداد شاخه های فرعی اولیه هم بستگی مثبت و معنی داری را دارد. نتایج حاصل از تجزیه به عامل ها نشان داد که صفات مربوط به عامل دوم شامل تعداد شاخه فرعی اولیه، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، عرض بوته و عملکرد دانه به عنوان صفات مهم دخیل در عملکرد دانه در عدس می باشند و تجزیه کلاستر بر اساس کلیه صفات ژنوتیپ ها را به 4 گروه با عملکرد بالا، نسبتا بالا، متوسط و پایین تقسیم بندی نمود.

شناسایی فلور هر منطقه نقش بسیار مهمی را در حفظ ذخایر ملی هر کشوری ایفا می نماید و به عنوان نقطه آغازین در مطالعات فیلوژنتیکی تکمیلی و بررسی تنوع ژنتیکی مطرح می باشد. در طول سال های زراعی 1374 و 1375 هر 15 روز یک بار تاکستان های دو منطقه اصلی مو کاری شده استان مورد بازدید قرار گرفت. نمونه برداری از علف های هرز مناطق هم زمان با مرحله گل دهی آنها آغاز شد و نمونه های جمع آوری شده با استفاده از منابع علمی و کلکسیون های موجود در هر باریوم دانشکده های کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان و منابع دیگر در موسسه های تحقیقاتی استان شناسایی گردید. در منطقه تیران و کرون 84 گونه متعلق به 71 جنس و 26 خانواده، و در منطقه رزین شهر 62 گونه متعلق به 51 جنس و 23 تیره شناسایی شد. غالبیت گونه ای دو منطقه به ترتیب متعلق به تیره کاسنی (Asteraceae) و تیره گندم (Gramineae) بود. ارزیابی شکل زیستی گیاهان به روش رانکایر نشان داد که تروفیت ها با 79.5% و ژئوفیت ها با 8.3% فراوان ترین اشکال زیستی را در هر دو منطقه تیران و کرون و رزین شهر به خود اختصاص دادند.

سی رقم سویا از گروه های رسیدگی متفاوت، در سال زراعی 83، در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران واقع در کرج در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار به منظور بررسی رابطه ژنتیکی برخی از صفات مهم زراعی و ارتباط آن با عملکرد دانه مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که ارقام از نظر صفات مورد بررسی اختلاف معنی داری داشتند که دلالت بر وجود تنوع ژنتیکی بین ارقام دارد. صفات تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته و وزن صد دانه (اجزای عملکرد) به ترتیب هم بستگی مثبت و معنی داری را با عملکرد دانه داشتند. در مدل رگرسیون چندگانه، حدود 85.6 درصد تغییرات عملکرد دانه به عنوان متغیر وابسته توسط صفات شاخص برداشت، عملکرد بیولوژیکی، درصد پروتیین و تعداد دانه در بوته توجیه گردید، که اهمیت شاخص برداشت بیش از صفات دیگر بود. طبق نتایج تجزیه علیت بیشترین و کمترین اثر مستقیم و مثبت بر عملکرد دانه به ترتیب مربوط به صفت شاخص برداشت (P=0.54) و درصد پروتیین (P=0.008) بود. بنابراین شاخص برداشت را می توان به عنوان معیار گزینش در برنامه های اصلاحی برای بهبود عملکرد دانه مورد استفاده قرار داد. طبق نتایج تجزیه به عامل ها، پنج عامل مستقل از هم، مجموعا 80.2 درصد از تغییرات کل داده ها را توجیه نمودند. عامل اول، 28.21 درصد از واریانس کل را توجیه نمود و به عنوان عامل فنولوژیکی نام گذاری شد.

به منظور بررسی تاثیر عمل سرزنی بعد از گرده افشانی و تراکم بوته بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه ذرت رقم سینکل کراس 704 از گروه دیررس، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در سال 1383 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه اجرای گردید. تراکم بوته در سه سطح 53000، 66000، 88000 بوته در هکتار به عنوان فاکتور اصلی و تیمار سرزنی نیز در سه سطح عدم قطع گل تاجی (شاهد)، قطع فقط گل تاجی و قطع گل تاجی همراه با حذف 3 برگ بالای بلال اصلی، به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج این بررسی نشان داد که تعداد بلال در بوته با افزایش تراکم بوته روند کاهشی داشت و بیشترین تعداد بلال در بوته در تیمار اثر متقابل تراکم 53000 بوته در هکتار و قطع گل تاجی و سه برگ بالای بلال اصلی به دست آمد. بیشترین تعداد دانه در بلال در تراکم 53000 بوته در هکتار مشاهده شد و بالاترین میزان وزن دانه در بلال در اثر اعمال تیمار قطع گل تاجی و به دلیل کاهش رقابت گل تاجی و سنبله ماده در کسب مواد فتوسنتزی به دست آمد. در میان تیمارهای سرزنی، بالاترین عملکرد دانه با اعمال تیمار قطع گل تاجی به دست آمد. شاخص برداشت با افزایش بیوماس کل گیاه ذرت همراه بود و در بوته های سرزنی شده نسبت به شاهد برتری نسبی نشان داد. مهم ترین صفات تعیین کننده میزان عملکرد دانه عبارت اند از: شاخص برداشت بلال، قدرت منبع و مخزن، وزن هزار دانه که افزایش کمی این صفات در ترکیب با جذب بیشتر تشعشع خورشیدی منجر به دست یابی به بیشترین عملکرد دانه می شود. نتایج این آزمایش نشان داد تراکم بوته را می توان به منظور حصول حداکثر عملکرد دانه، همراه با قطع تاج گل بعد از مرحله گرده افشانی تا 88000 بوته در هکتار افزایش داد و تراکم مطلوب بالاتری را برای ذرت فراهم ساخت.