مجله آموزش عالی ایران
سال:1389 | دوره:3 | شماره:1 (پیاپی 9) |تعداد مقالات:8

مباحث مقاله حاضر معطوف به این امر است که از چه شیوه ها و راه هایی می توان نظام آموزش عالی و پژوهش کشور را بهبود بخشید. طبعا در طرح شیوه ها و راهکارها، نوعی آسیب شناسی نیز مستتر است. این شیوه ها در سه حوزه مورد بحث قرار گرفته اند: نخست شیوه ها و سازوکارهای مشترک حوزه آموزش و پژوهش که در این قسمت در زمینه های نگرشی و فرهنگی، سیاست گذاری، زیرساخت ها، قوانین و روندها، و نیروی انسانی مباحثی مطرح شده است، دوم شیوه های مختص به حوزه آموزش عالی که در زمینه های سیاست گذاری و برنامه ریزی آموزشی، مباحثی مطرح شده و سوم شیوه و سازوکارهای مربوط به حوزه پژوهش که در این قسمت نیز به مباحثی در زمینه های سیاست گذاری و زیرساخت ها، قوانین و روندها مطرح شده است. اگرچه خود مقاله دارای مطالعات میدانی نبوده، اما سعی شده در موارد لازم، از مطالعات میدانیِ انجام شده، استفاده شود. توجه نویسنده بیشتر به مباحث حوزه علوم انسانی معطوف بوده است، اگرچه اغلب مباحث در مورد سایر حوزه های غیر علوم انسانی نیز صادق است. در نتیجه گیری تلاش شده مشکلات آموزش عالی و پژوهش در ایران و نحوه تحول و بهبود آن، از منظری متفاوت از آنچه در متن مقاله آمده، یادآوری شود.

استقلال دانشگاهی در ایران روند پر فرازونشیبی را در هفت دهه گذشته پشت سر گذاشته است. هم اکنون چهارمین مرحله از اعطای اختیارات به دانشگاه ها در قالب بند الف ماده 49 قانون برنامه چهارم توسعه در حال اجراست، اما تحقق کامل مفاد آن با موانعی روبه روست، ازاین رو آگاهی از نحوه نگرش مدیران مرکز علمی کشور نسبت به مقوله پیچیده استقلال دانشگاهی و آثار و پیامدهای آن اهمیت دارد.مطالعه حاضر که در سال 1387 صورت گرفته پیمایشی از نوع نگرش سنجی است. در این مطالعه ابتدا متغیرهای تشکیل دهنده مفهوم استقلال دانشگاهی در چهار گروه استقلال مالی، خودگردانی اداری، آزادی آکادمیک و استقلال در ارتباطات ملی و بین المللی شناسایی شد. سپس نگرش سه گروه از مدیران مراکز علمی نسبت به این مولفه ها و میزان اهمیت آنها سنجیده شد. در نهایت پس از شناسایی آثار و پیامدهای استقلال دانشگاهی در ایران (مشتمل بر 19 مورد) با استفاده از آزمون نسبت دوجمله ای مشخص شد که پاسخگویان کدامیک از این عوامل را به عنوان آثار و پیامد تلقی می کنند.

در اقتصاد نوین، دانش به عنوان عامل راهبردی در دستیابی به مزیت رقابتی پایدار یک قدرت محسوب می شود، اما صرف برخورداری از دارایی های دانشی، قدرت آفرین و ارزش آفرین نیست، بلکه تسهیم و اشتراک آن با دیگر اعضای درون سازمانی و برون سازمانی زمینه خلق دارایی های دانشی جدید و ارزش آفرین را فراهم خواهد ساخت. در این مقاله عواملی که در ایجاد بسترسازی برای اشتراک دانش در سازمان موثر هستند، مورد بررسی قرار گرفته است. نظر به مطالعات و شواهد تجربی موجود، سیزده عامل در زمره مهم ترین عوامل موثر بر اشتراک دانش شناسایی شده اند. برای دستیابی به این هدف، از روش پژوهش پیمایشی بهره گرفته شد. جامعه آماری مورد مطالعه مشتمل بر 23 نفر از اعضای هیات علمی دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی دانشگاه فردوسی است که نظر به گستره حجم جامعه آماری از روش سرشماری استفاده شد. گردآوری داده های مورد نیاز از طریق پرسشنامه انجام گرفت. در نتیجه محاسبه آلفای کرونباخ، ضریب پایایی پرسشنامه برابر با 90 درصد به دست آمد. به منظور تعیین روایی از روایی سازه با استفاده از روش تحلیل عاملی استفاده شد. در نتیجه تجزیه و تحلیل داده ها به شیوه تحلیل عاملی با چرخش واریماکس، نه عامل (ارتباطات، سودمندی ادراک شده از ICT، سهولت ادراک شده از ICT، کار تیمی، استراتژی، اعتماد، تعهد عاطفی، خودکفایتی، ماهیت دانش) به عنوان عوامل کلیدی موثر بر اشتراک دانش در گروه مورد مطالعه دریافت و برداشت شدند. از این مجموع، بالاترین میزان همبستگی، بین کار تیمی با اشتراک دانش مشاهده شد. نظر به نتایج به دست آمده از تحلیل رگرسیون چندگانه نیز استراتژی سازمانی، اعتماد و خودکفایتی افراد به عنوان سه عامل اصلی که بیشترین میزان اثرگذاری بر اشتراک دانش را دارند، استخراج شدند. بنابر یافته های حاصل از این مطالعه، توجه همه جانبه به عوامل فرهنگی، فردی، سازمانی، فنی و دانشی برای ترغیب اعضای سازمان به اشتراک دانش، تجارب و مهارت هایشان در زمره مهم ترین وظایف و مسوولیت های مدیران سازمان ها، قابل ملاحظه است.

این تحقیق هدفی دوگانه داشت: نخست آنکه با به کارگیری ابزارهای هنجاریابی شده در مورد نگرش، انگیزش و علاقه دانشجویان ایرانی به زبان انگلیسی، مورد بررسی قرار گیرد. دوم آنکه نوع جهت گیری غالب و ارتباط آن با برخی از متغیرهای روانی - اجتماعی تحلیل شود. در این پژوهش از روش تحقیق توصیفی - پیمایشی استفاده شد. جامعه مورد مطالعه، تمامی دانشجویان شاغل به تحصیل در سال تحصیلی 87-1386 در دانشگاه های تبریز و کردستان بودند. با استفاده از شیوه نمونه گیری تصادفی طبقه ای، از هرکدام از دانشگاه های مذکور 200 دانشجو انتخاب شدند. در تحقیق حاضر از یک پرسشنامه ترکیبی با عنوان مقیاس نگرش به زبان انگلیسی که شامل سازه های اصلی تحقیق است، استفاده شد. نتایج نشان داد که بیشتر دانشجویان از انگیزش بالایی نسبت به یادگیری زبان انگلیسی برخوردارند. در مورد میزان علاقه به یادگیری زبان انگلیسی نیز وضع مشابهی بین دانشجویان وجود داشت. همچنین یافته ها نشان داد تجارب یادگیری و آموزشی دانشجویان خارج از نظام رسمی آموزش و پرورش با میزان انگیزش و نگرش آنان رابطه مثبتی دارد. بین میزان علاقه و سواد انگلیسی والدین با میزان علاقه و معلومات انگلیسی فرزندان همبستگی مثبت وجود داشت. بیشتر دانشجویان تجارب یادگیری زبان خارجه را به غیر از مدرسه و دانشگاه نداشته اند و همه تلاش های یادگیری آنان محدود به محیط رسمی آموزشی بوده است. در نهایت، نتایج نشان داد هر دو نوع جهت گیری های ابزاری و انضمامی به ترتیب بر نگرش های دانشجویان انتخابی غالب هستند.

این تحقیق در پی تحلیل عوامل فردی موثر بر یادگیری شغل محور در بین دانشجویان کشاورزی دانشگاه تهران بر اساس عوامل فردی است که به روش پیمایشی انجام شد. جامعه آماری این پژوهش شامل دانشجویان کشاورزی سال آخر مقطع کارشناسی و دانشجویان مقطع تحصیلات تکمیلی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران است که در مجموع شامل 1103 نفر بودند. از بین آنها به صورت تصادفی و با رعایت انتساب متناسب، 201 نفر (برحسب محاسبه فرمول کوکران) انتخاب شدند. ابزار تحقیق پرسشنامه ای با سه بخش است که بخش اول ویژگی های روان شناختی، بخش دوم مقیاس اندازه گیری متغیر وابسته تحقیق (مقیاس یورک و نایت، 2004) و بخش سوم عوامل فردی موثر در شکل گیری یادگیری شغل محور بود. برای تعیین روایی، با استفاده از نظرات اساتید گروه ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه تهران از روایی محتوایی و برای تعیین پایایی ابزار، از روش آلفای کرونباخ استفاده شده که مقدار آن برای مقیاس اصلی 0.89 بود. روش آماریِ غالب مورد استفاده تحلیل مسیر و نرم افزار مورد استفاده SPSSwin15 بوده است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که نقش عوامل فردی در شکل گیری یادگیری شغل محور بسیار مهم، و عوامل مورد بررسی در مجموع 79 درصد واریانس مرتبط با متغیر وابسته را تبیین کردند. بر مبنای یافته های تحقیق علاقه به رشته تحصیلی، اعتقاد به توان اعضای هیات علمی، اعتماد در روابط متقابل، توانایی آزمایش و خلق فرصت ها و توانمندی جست وجوی اطلاعات مهمترین متغیرهای فردی در شکل گیری یادگیری شغل محور در بین دانشجویان کشاورزی بودند.

پژوهش حاضر به بررسی رابطه بین کیفیت خودارزیابی شناختی اعضای هیات علمی و کیفیت ارزشیابی از دانشجویان در دانشگاه های دولتی شهر اصفهان در سال تحصیلی 88-1387 پرداخته است. این پژوهش از نوع توصیفی ـ همبستگی بوده و جامعه آماری آن کلیه اعضای هیات علمی تمام وقت دانشگاه های صنعتی، اصفهان، علوم پزشکی، و هنر هستند. با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای نسبتی، بین 82 نفر به عنوان حجم نمونه، پرسشنامه خودگزارشیِ آگاهی فراشناختی چراو و دینینسون (1994) پخش شد. همچنین 820 نفر از دانشجویان نسبت به تکمیل پرسشنامه ارزیابی عملکرد تدریس اعضای هیات علمی منتخب اقدام کردند. نتایج حاکی از همبستگی معنادار بین کیفیت خودارزیابی شناختی اعضای هیات علمی و کیفیت ارزشیابی آنها از دانشجویان است (P<0.01) نتایج همچنین نشان داد که تفاوت معناداری در بین دانشگاه های دولتی شهر اصفهان از نظر میزان برخورداری اعضای هیات علمی از خودارزیابی شناختی و کیفیت ارزشیابی از دانشجویان وجود دارد (P<0.01) نتایج تجزیه و تحلیل رگرسیون نیز نشان داد خودارزیابی شناختی اعضای هیات علمی می تواند 0.013 واریانس کیفیت ارزشیابی از دانشجویان را تبیین کند (P<0.01).

هدف کلی این مطالعه توصیفی ـ پیمایشی، تلفیق روش کمی و کیفی به منظور طراحی ابزار ارزشیابی عملکرد اعضای هیات علمی است. جامعه مورد مطالعه را دانشجویان، اساتید، مدیران و همچنین کارشناسان دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی کرمانشاه تشکیل می دهند. تعداد دانشجویان این دانشکده 1076 نفر (N=1076) بود که حجم نمونه آماری با استفاده از فرمول کوکران (n=280) و به صورت کاملا تصادفی تعیین شد. ابزار گرد آوری داده های مورد نیاز از دانشجویان، پرسشنامه ای بیست گویه ای به منظور بررسی نظرات آنان در رابطه با اهمیت مواردی بود که در ارزشیابی عملکرد آموزشی اعضای هیئت علمی باید مد نظر قرار گیرد که با استفاده از طیف لیکرت طراحی شد. روایی ابزار توسط اساتید دانشکده کشاورزی رازی و پایایی آن با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ (0.72)، مورد تایید قرار گرفت. به منظور جمع آوری داده ها از اعضای هیات علمی، مدیران و کارشناسان نیز از روش دلفی استفاده شد. پس از بررسی نظرات دانشجویان، اساتید و غیره، «بسته ارزشیابی عملکرد اعضای هیات علمی» (FMPE)، طراحی شد که شامل بخش های مختلفی است و عملکرد اعضای هیات علمی را از جهات مختلف و توسط افراد متفاوت، مورد ارزشیابی قرار می دهد. عملکرد آموزشی، عملکرد پژوهشی و ویژگی های شخصی و مسوولیت های حرفه ای اعضای هیات علمی، از جمله حوزه هایی است که با استفاده از FMPE، مورد ارزشیابی قرار می گیرد.