علوم آب و خاک (علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی)
سال:1385 | دوره:10 | شماره:4 (الف) |تعداد مقالات:23

در این مقاله تاثیر سطوح مختلف شوری آب آبیاری بر میزان جوانه زنی و وزن ماده خشک نهال 8 برگی و حدود تحمل به شوری هشت رقم کلزا (V1=ACSN1 فالکون =V2، شیرالی =V3، سرز=V4، تاور =V5، کبری =V6، گلوبال =V7 و اویرکا =V8) بررسی گردید. برای ارزیابی حد تحمل به شوری از 3 روش تعیین کاهش عملکرد در شرایط شور نسبت به غیرشور، شاخص حساسیت به شوری و روش وان گنوختن و هافمن استفاده گردید. نتایج به دست آمده از تجزیه و تحلیل آماری به روش دانکن در سطح 1% نشان داد که تاثیر هر یک از عوامل شوری، رقم و اثر متقابل آنها بر جوانه زنی بذر و وزن ماده خشک نهال 8 برگی از نظر آماری معنی دار است، به طوری که با افزایش شوری آب آبیاری میزان جوانه زنی و وزن ماده خشک نهال به شدت کاهش می یابد. هم چنین با استفاده از روش وان گنوختن و هافمن، شوری های آب آبیاری منتاظر با 10%، 25%، 50% و 90% کاهش در میزان جوانه زنی و وزن خشک نهال 8 برگی هشت رقم کلزا، در جدولی ارایه گردیده است. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل آماری نشان داد که ارقام مختلف کلزا در مراحل مختلف رشد واکنش های مختلفی به شوری نشان داده و در یک مرحله متحمل و در مرحله ای دیگر حساس به شوری می باشند. دراین تحقیق، ارقام ACSN1، فالکون و شیرالی در مرحله جوانه زنی و سه رقم ACSN1، فالکون و کبری در مرحله رویش نهالی به شوری متحمل بوده اند. ارقام اویرکا، گلوبال و سرز در مرحله جوانه زنی و ارقام شیرالی، گلوبال و اویرکا نیز در مرحله رویش نهالی حساس ترین ارقام به شوری بوده اند که درنهایت دو رقم  ACSN1و فالکون متحمل به شوری و دو رقم گلوبال و اویرکا حساس به شوری شناخته شدند.

عدم وجود مدیریت صحیح استفاده از اراضی در یک حوزه آبخیز، تاثیرات نامناسبی بر منابع موجود در آن دارد. بهینه سازی کاربری اراضی یکی از راه کارهای مناسب برای دست یابی به توسعه پایدار و کاهش هدررفت منابع می باشد. تحقیق حاضر در حوزه آبخیز بریموند به مساحت 9572 هکتار در استان کرمانشاه به منظور تعیین مناسب ترین ترکیب کاربری اراضی شامل باغ، کشت آبی، کشت دیم و مرتع جهت کمینه سازی فرسایش خاک وبهینه سازی سود صورت گرفت. برای انجام تحقیق حاضر، مقادیر فرسایش، سود خالص و نیز نقشه های تهیه شده طبق استانداردهای استفاده از اراضی به عنوان ورودی توابع هدف و محدودیت های مدل بهینه سازی کاربری اراضی استفاده شد. مدل برنامه ریزی خطی چند هدفی تهیه و با استفاده از روش سیمپلکس در نرم افزار ADBASE حل شد. نتایج به دست آمده از تحقیق، ضمن معرفی کاربری بهینه اراضی حوزه آبخیز بریموند، میزان کاهش فرسایش خاک و افزایش سود سالانه را به ترتیب 7.78 درصد و 118.62 درصد ارایه نمود. بهینه سازی انجام شده بر کاهش اراضی دیم و افزایش اراضی باغ درمنطقه تاکید دارد. نتایج به دست آمده از تحلیل حساسیت نیز نمایانگر تاثیرپذیری زیاد توابع هدف از حداکثر سطح اراضی کشاورزی آبی و باغی است.

از جمله نتایج به کارگیری فاضلاب خانگی خام و پساب تصفیه شده آن در کشاورزی و آبیاری اراضی زراعی، اضافه شدن انواع ترکیبات شیمیایی به خاک علاوه بر تامین آب مورد نیاز گیاه می باشد. با تدارک عناصر کودی از این طریق به افزایش حاصلخیزی خاک کمک شده و در نتیجه تقلیل مصرف کود، به کاهش هزینه های عمده جاری در فعالیت های کشاورزی منجر می شود. بنابراین به منظور بررسی کارایی مجموعه خاک و گیاه، در جذب املاح و آلاینده های موجود در فاضلاب و پساب (از جمله ترکیبات فسفردار) و نیز تعیین میزان و نحوه انتقال آنها به زیر عمق توسعه ریشه ها درنتیجه عملیات آبیاری، تحقیق حاضر به انجام رسید. در همین راستا با بهره گیری از لایسیمتر به مدت دو سال از فاضلاب خانگی خام ورودی و پساب تصفیه ثانویه خروجی از تصفیه خانه فاضلاب شهرک اکباتان برای آبیاری سبزی هایی مانند گوجه فرنگی، جعفری و هویج استفاده شد. این تحقیق با منظور نمودن آب چاه به عنوان تیمار شاهد و بهره گیری از آزمایش آماری فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی به اجرا در آمد. نتایج به دست آمده بیانگر آن بود که میزان انتقال فسفر به عمق خاک در نتیجه کاربرد فاضلاب خام بین 0.9-3.56 درصد و در پساب تصفیه شده بین 1.03-4.15 درصد غلظت فسفر ورودی توسط آب آبیاری در نوسان است. با محاسبه بیلان جرمی، میزان حذف فسفر از فاضلاب و پساب توسط مجموعه خاک و گیاه بین 97.2 تا 99.9 درصد برآورد گردید. حداکثر غلظت فسفات در طول مدت دو سال آزمایش، در زه آب خروجی از لایسیمترهای آبیاری شده با فاضلاب خام و به میزان 0.21 میلی گرم بر لیتر مشاهده شد که این میزان، بسیار کمتر از مقدار فسفات مجاز از نظر استاندارد سازمان حفاظت محیط زیست ایران جهت تخلیه پساب به منابع آب سطحی (6.0 میلی گرم بر لیتر) و تنها در حدود 3.5 درصد آن می باشد.

کمبود آب آبیاری عمده ترین عامل بازدارنده در زراعت آبی محسوب می شود. بنابراین مصرف بهینه آب مخصوصا در مناطقی که قیمت آن نیز زیاد باشد ضروری است و تحت تاثیر مقادیر بارندگی فصلی قرار می گیرد. نیتروژن خاک نیز نقشی کلیدی در تغذیه گیاهی دارد. دراین پژوهش نقش باران فصل رشد در تابع تولید گندم که دو عامل آب آبیاری و نیتروژن را شامل می شود، وارد و سپس مقادیر بهینه این عوامل بر مبنای تحلیل اقتصادی منحنی های تولید یکسان تعیین شد. تابع تولید گندم شامل دو متغیر آب (مجموع آب و آبیاری و باران فصل رشد) و نیتروژن (مجموع کود نیتروژن کاربردی ونیتروژن اولیه خاک) مصرفی با استفاده از نتایج یک طرح پژوهشی اجرا شده درمرکز تحقیقات دیم مراغه، تعیین و در این تحلیل به کار رفت. پیشینه محصول قابل دست یابی براساس تابع تولید به دست آمده، 8.12 تن در هکتار است که با مصرف 1.56 متر آب و 193 کیلوگرم نیتروژن حاصل می شود. تعیین ترکیب بهینه عوامل تولید در شرایط محدودیت آب و زمین نشان داد که وجود قیمت های پایین هر دو عامل، آب به دلیل نقش موثرتر در فرایند تولید در مقایسه با نیتروژن تغییرات بیشتری را نشان می دهد. طبق این تحلیل اگر عوامل تولید فراهم بوده و قدرت پرداخت هزینه برای آنها هم فراهم باشد، کاربرد 1.47 متر آب و 190 کیلوگرم نیتروژن در هکتار منجر به کسب بیشترین سود در واحد سطح زیر کشت گندم خواهد شد. هم چنین مصرف 0.556 متر بر آب و 190 کیلوگرم نیتروژن در هکتار سبب کسب بیشترین درآمد بر واحد حجم آب مصرفی شده که نسبت به شرایط محصول پیشینه باعث صرفه جویی 64.4 درصدی مصرف آب و 2.81 برابر شدن سطح زیر کشت می شود. تفاوت کم مقادیر بهینه نیتروژن در سه حالت مذکور به خاطر نقش اندک این عامل در تولید و قیمت یارانه ای پایین آن است. هم چنین ترسیم مسیر توسعه، اتکای بیشتر فرایند تولید گندم بر عامل آب را به نمایش گذاشت.

تحقیق حاضر به منظور بررسی تاثیر آبیاری با فاضلاب روی عملکرد، کیفیت گندم و برخی ویژگی های خاک انجام گرفته است، هم چنین با توجه به SAR و شوری فاضلاب (EC>3). سعی شده تا تاثیر آبیاری با فاضلاب و آب چاه به صورت نوینی درمراحل مختلف رشد گیاه بررسی شود و در نهایت روشی ارایه شود تا علاوه بر حصول عملکرد مطلوب، از شور و سدیمی شدن خاک جلوگیری شود. این آزمایش در سال زراعی 83-1382 در مرکز تحقیقات کشاورزی زابل درخاکی با بافت لوم شنی اجرا گردید، که محدودیتی از نظر زه کشی نداشت. آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و در چهارتکرار اجرا گردید. تیمارها عبارت بودند از: آبیاری با آب چاه در تمام مراحل (T1)، آبیاری با آب چاه تا مرحله گل دهی و آبیاری با فاضلاب از زمان گل دهی تا آخر دوره رشد (T2)، آبیاری با آب چاه تا مرحله ظهور ساقه و آبیاری با فاضلاب از زمان ظهور ساقه تا آخر دوره رشد (T3)، آبیاری با آب چاه تا مرحله پنچه زنی و بقیه مراحل آبیاری تا فاضلاب (T4)، آبیاری با فاضلاب در تمام مراحل رشد گیاه (T5). نتایج تجزیه شیمیایی آب چاه نشان داد آب چاه محدودیت خاصی برای آبیاری ندارد، اما شوری و SAR (نسبت جذبی سدیم) فاضلاب بیش از حد مجاز تعیین شده توسط FAO برای آبیاری می باشد. براساس نتایج آزمایش عملکرد، اجزای عملکرد و کارایی مصرف آب در تیمارهای T4, T3 و T5 افزایش معنی داری نسبت به شاهد نشان داد. هم چنین درصد پروتیین دانه در تیمار T5 افزایش معنی داری نسبت به شاهد نشان داد. بین تیمارهای مختلف از نظر تجمع عناصر سنگین در دانه گندم و در خاک تفاوت معنی داری مشاهده نشد. نتایج حاصل از تجزیه خاک سطحی (30-0) نشان داد درصد مواد آلی خاک، درصد نیتروژن کل خاک، میزان شوری و SAR محلول خاک در تیمارهای T4 و T5 نسبت به شاهد به طور معنی داری افزایش یافته است. به طور کلی به منظور استفاده پایدار از پساب فاضلاب شهر زابل، باید مراحل رویشی رشد گندم را با پساب فاضلاب آبیاری کرد و سایر مراحل رشد، گندم را با آب غیرشور (آب چاه) آبیاری کرد تا علاوه بر حصول عملکرد مطلوب از شور وسدیمی شدن خاک نیز جلوگیری گردد.

عناصر سنگین از جمله کادمیوم و سرب از مسیرهای مختلف و عمدتا تحت تاثیر فعالیت های انسان وارده زمین های کشاورزی شده و به دلیل تحرک کم در طول زمان در خاک انباشته می شوند. انباشت کادمیوم و سرب در خاک درنهایت باعث ورود آنها به چرخه غذایی و تهدید سلامت انسان و سایر حیوانات می شود. بنابراین بررسی روند انباشت عناصر سنگین برای پیشگیری از آلودگی خاک و حفظ کیفیت محیط زیست ضروری بوده و باید مد نظر محققین و برنامه ریزان درسطوح مختلف مدیریتی قرار گیرد. این مطالعه به منظور مدل سازی روند انباشت کادمیوم و سرب در زمین های زراعی شهرستان اصفهان، برخوار، خمینی شهر، لنجان، فلاورجان، مبارکه و نجف آباد صورت گرفت. روند انباشت عناصر در زمین های زراعی منطقه به کمک روش تصادفی مبتنی بر توازن جرمی و با استفاده از ترکیب روش لاتین هایپر کیوب و شبیه سازی مونت کارلو محاسبه گردید. به این منظور از اطلاعات زارعی (نوع، سطح زیر کشت و عملکرد محصولات)، اطلاعات مرتبط با احشام (انواع و تعداد)، آمار مربوط به میزان مصرف کودهای شیمیایی، کمپوست و لجن فاضلاب و همین طور اطلاعات مرتبط به غلظت عناصر درگیاهان و مواد اصلاح کننده خاک استفاده شد. نتایج حاکی از انباشت مقادیر قابل توجهی از عناصر کادمیوم و سرب در زمین های کشاورزی شهرستان های مورد مطالعه می باشد. بیشترین نرخ انباشت کادمیوم و سرب به ترتیب، (260 g ha-1yr-1) , (18 g ha-1yr-1) در شهرستان اصفهان و کمترین نرخ انباشت کادمیوم و سرب به ترتیب، (10 g ha-1yr-1) , (3 g ha-1yr-1) در شهرستان لنجان و مبارکه دیده شد. صرف نظر از ریزش های جوی، مهم ترین مسیر ورود کادمیوم به زمین های کشاورزی درمقیاس شهرستان کودهای فسفره است. در صورتی که در مورد سرب کودهای حیوانی نقش مهم تری را در شهرستان مورد مطالعه به جز اصفهان دارند. ورود سرب از طریق کودهای حیوانی به طور عمده ناشی از ریزش جوی سرب روی سطح گیاهان و انتقال آن به زنجیره غذایی حیوانات می باشد. در شهرستان اصفهان کمپوست مهم ترین مسیر ورود سرب به زمین های کشاورزی است زیرا بیشترین مقدار کمپوست در این شهرستان استفاده می شود.

در کشور ما، به خاطر رشد روزافزون جمعیت وتوسعه شهرها از امکان گسترش سطح زیر کشت به مرور زمان کاسته می شود و در نتیجه نیاز شدیدی به استفاده بهینه از اراضی موجود احساس می گردد. مطالعات تناسب اراضی با بررسی جنبه های فیزیکی و اجتماعی و اقتصادی اراضی، استفاده بهینه و پایدار را هر زمینی را ممکن می سازد. هدف از این مطالعه ارزیابی کیفی، کمی و اقتصادی تناسب اراضی دشت تالاندشت کرمانشاه برای محصولات گندم ، جو و نخود دیم بوده است. منطقه تالاندشت به مساحت تقریبی 4500 هکتار در جنوب غربی شهرستان کرمانشاه واقع شده است. اقلیم منطقه نیمه خشک سرد، دارای زمستان های سرد و تابستان های ملایم است. مراحل مختلف تحقیق شامل مطالعات صحرایی و آزمایشگاهی خاک و ارزیابی کیفی، کمی و اقتصادی اراضی است. در ارزیابی کیفی، مشخصات اقلیمی، پستی و بلندی زمین و خصوصیات خاک منطقه با نیازهای رویشی هر محصول مقایسه و بسته به میزان تطابق آنها، کلاس تناسب کیفی به روش های محدودیت ساده، شدت و تعداد محدودیت و پارامتریک تعیین گردید. مبنای ارزیابی کمی، میزان عملکرد در واحد سطح و مبنای ارزیابی اقتصادی، میزان سود ناخالص در واحد سطح در نظر گرفته شد. اراضی مذکور از نظر کیفی، برای کشت گندم، جو و نخود دیم تماما تناسب پایینی دارند. این امر ناشی از کمبود آب در بخشی از مراحل رشد می باشد. با آبیاری تکمیلی محدودیت آب واحدهای اراضی کاملا رفع می گردد. علاوه بر محدودیت های اقلیمی محدودیت های شیب، میکرورلیف و سنگریزه مهم ترین عوامل محدود کننده برای رشد نباتات مورد نظر وجود دارد. نتایج ارزیابی کمی نشان می دهد که کشت گندم و جو در اغلب واحدهای اراضی مناسب تا نسبتا مناسب است. از نظر اقتصادی، نخود به عنوان مناسب ترین نبات و در درجات بعدی گندم و جو در منطقه معرفی می گردند.

استان همدان از عمده ترین مناطق تولید یونجه در سطح کشور است. با این وجود مطالعات اندکی در مورد وضعیت فسفر خاک های این منطقه صورت گرفته و تاکنون عصاره گیر مناسبی برای استخراج فسفر قابل استفاده این خاک ها معرفی نگردیده است. بنابراین این پژوهش با هدف ارزیابی 9 روش عصاره گیری به منظور تعیین عصاره گیر یا عصاره گیرهای مناسب جهت تعیین فسفر قابل استفاده در تعدادی از خاک های استان همدان اجرا شد. این پژوهش در قالب بلوک های کامل تصادفی و به صورت فاکتوریل شامل 15 نمونه خاک و دو سطح صفر و 200 میلی گرم فسفر در کیلوگرم خاک انجام و گیاهان یونجه در سه چین برداشت شدند. نتایج این پژوهش نشان داد که مقدار فسفر عصاره گیری شده توسط روش های استفاده شده به ترتیب زیر بود: کلرید کلسیم 0.01 مولار < مهلیچ  2< مهلیچ  1< دی تی پی ای < اولسن < بری 1 < اسید کلریدریک < بری 2 < نوارهای کاغذی < کالول. مقدار فسفر استخراج شده با کلیه روش ها به جز کلرید کلسیم 0.01 مولار هم بستگی معنی داری داشتند. نتایج مطالعات هم بستگی نشان داد که در چین اول روش کالول، در چین دوم روش های بی کربنات آمونیوم- دی تی پی ای، کالول، بری 1 و مهلیچ 2 و در چین سوم بی کربنات آمونیوم- دی تی پی ای، اولسن، کالول، بری 1، مهلیچ 2 می توانند جهت تعیین فسفر قابل استفاده به کار روند.

مطالعه واکنش های فسفر در طول زمان و نقش مواد آلی در خاک های آهکی در راستای مدیریت صحیح استفاده از کودهای فسفر و کودهای دامی سودمند خواهد بود. هدف از این پژوهش تعیین تاثیر مواد آلی بر فراهمی فسفر و اجزای آن در طول زمان بود. به این منظور 8 خاک از خاک های آهکی دشت مشهد جمع آوری شد. تیمارهای آزمایش شامل تیمار فسفر، با دو سطح صفر و 300 میلی گرم فسفر بر کیلوگرم خاک از KH2PO4 و تیمار ماده آلی با دو سطح صفر و یک درصد کود گاوی بود. آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی به صورت فاکتوریل اجرا گردید. مقدار فسفر قابل دسترس (Olsen-P) در خاک ها، 2، 5، 10، 30، 60، 90 و 150 روز پس از تیمار شدن اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که در پایان دوره آزمایش تنها 17 درصد فسفر افزوده شده در تیمار فسفر قابل دسترس بود در حالی که در این زمان در تیمار کود دامی این مقدار 34 درصد بود. استفاده از کود دامی به همراه فسفر معدنی، درصد بازیافت فسفر را افزایش داد. در بررسی توزیع اجزای معدنی فسفر در زمان های 5، 30 و 150 روز مشخص شد که کاربرد کود دامی به همراه فسفر موجب افزایش مقدار فسفر در جزء CBD (سیترات- بی کربنات- دی تیونات) گردیده است. این امر می تواند به دلیل تشکیل کمپلکس های آلی فسفر با اکسیدهای آهن باشد. استفاده از کود دامی در مقایسه با تیمارهای فسفر و فسفر به علاوه ماده آلی باعث افزایش بیشتر فسفر در جزء NaCl- NaOH گردید. می توان نتیجه گرفت که فسفر کود دامی در مقایسه با فسفر معدنی در طول زمان ممکن است برای گیاه بیشتر قابل استفاده باشد.

به منظور ارزیابی اثرات تنک شیمیایی و دستی بر حفظ جوانه گل پسته: آزمایش هایی در سال های 1382 و 1383 انجام شد. در سال اول، تیمارهای اتفن 100 و 200 میلی گرم در لیتر، اوره 2.5 درصد و 5 درصد، نفتالین استیک اسید 125 و 250 میلی گرم در لیتر و نفتالین استامید 250 و 500 میلی گرم در لیتر روی دو شاخه از 9 درخت یک نواخت با چهار تکرار محلول پاشی شدند. در سال دوم، علاوه بر تیمارهای سال گذشته از تیمارهای تنک دستی (10، 20 و 30 برگچه به ازای هر خوشه میوه) نیز استفاده شد. تمام تیمارهای شیمیایی باعث کاهش ریزش جوانه گل شدند که از این میان، تیمار اتفن 100 و 200 میلی گرم در لیتر در مقایسه با سایر تیمارها بیشترین تاثیر را در حفظ جوانه گل داشت. تیمارهای تنک دستی هم مانند اتفن در کاهش ریزش جوانه گل تاثیر مثبت داشتند. تنک میوه هم چنین، باعث افزایش وزن مغز، کاهش تعداد خشک میوه در هر اونس، کاهش تعداد میوه های پوک و افزایش درصد خندانی میوه ها شد. تنک میوه ها تاثیر معنی داری بر عملکرد شاخه های تیمار شده در سال پرمحصول نداشت.

به منظور بررسی مهم ترین صفات کمی و کیفی میوه و اجزای آن و استفاده از این صفات برای گروه بندی ژنوتیپ های انار، آزمایشی با استفاده از 24 ژنوتیپ صورت گرفت. در این مطالعه 28 صفت کمی و کیفی مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تمام صفات مورد بررسی در محدوده ارقم معنی دار هستند که نشان دهنده تنوع در هر صفت می باشد. نتایج تجزیه هم بستگی ساده صفات، وجود هم بستگی های مثبت و منفی معنی دار بین برخی صفات مهم را نشان داد. هم چنین از تجزیه عامل برای تعیین تعداد عامل های اصلی استفاده شد. تجزیه عامل نشان داد که اغلب صفات مربوط به عصاره میوه و صفات دانه ها و هسته ها را اجزای تشکیل دهنده عوامل اصلی هستند. صفات موثر در هفت گروه عاملی قرار گرفتند که مجموعا 89 درصد از کل تغییرات را توجیه نمودند. در محدوده هر عامل صفات با ضرایب عاملی بالای 0.7 به عنوان ضریب عاملی معنی دار در نظر گرفته شدند. تجزیه کلاستر با استفاده از این هفت عامل انجام شد و ژنوتیپ ها در فاصله 9 به پنج گروه اصلی تقسیم شدند. گروه ها اغلب در صفت طعم میوه دارای تفاوت بودند و صفت نرم دانگی نیز در تشکیل کلاستر ها موثر بود. علاوه بر این، با استفاده از سه عامل اصلی موقعیت ژنوتیپ ها در آنالیز تری پلات مشخص شد که ژنوتیپ های با طعم شیرین تر از ژنوتیپ های با طعم ملس و ترش از هم تفکیک گردیدند.

چمن ها مهم ترین گیاهان پوششی جهان محسوب می شوند. بررسی کیفیت آنها براساس زیبایی و برپایه تخمین صفاتی مانند رنگ، بافت، تراکم و یک نواختی بوده و معمولا به وسیله ارزیاب صورت می گیرد. ممکن است نظر ارزیاب ها متفاوت باشد و در نتیجه موجب نگرانی محقق گردد. رنگ و بافت از جمله صفات کیفی در چمن است که روش های کمی مختلفی برای افزایش دقت اندازه گیری وثبات درنتایج آن به کار گرفته شده است. در این مطالعه سه روش اندازه گیری رنگ از طریق اسپکتروفتومتری (میزان کلروفیل)، دستگاه کلروفیل متر SPAD-502 و ارزیاب و هم چنین اندازه گیری بافت توسط ارزیاب و اندازه عرض برگ برای مقایسه 75 توده گیاه چمنی مرغ (Cynodon dactylon L. Pers.) و رقم "تیف دوآرف" به کار گرفته شد. نتایج نشان داد بین توده های مختلف تفاوت معنی داری در سطح یک درصد از نظر رنگ وبافت وجود دارد. در اندازه گیری رنگ از طریق بررسی کلروفیل در برگ ها با استفاده از روش های اسپکتروفتومتری، دستگاه کلروفیل متر SPAD-502 و هم چنین درجه بندی توسط یک نفر ارزیاب با تجربه، هم بستگی معنی داری بین سه روش مشاهده نشد. استفاده از دستگاه SPAD-502 در چمن های آفریقایی به علت عرض کم برگ ها قابل توصیه نیست. هم بستگی معنی داری بین دو روش تعیین بافت توسط ارزیاب و اندازه گیری عرض برگ ها دراین توده ها به دست آمد، بنابراین درصورت عدم وجود ارزیاب با تجزیه می توان از عرض برگ ها برای تعیین بافت در این گیاهان استفاده نمود.

امروزه در صنعت مرکبات کاری تولید دانهال های سالم و یک نواخت جهت پایه در محیط های کنترل شده که پرهزینه است، متداول می باشد. کوتاه کردن دوره رسیدن به حد پیوند باعث کاهش هزینه های تولید خواهد شد. در دانهال های مرکبات، کوتاه کردن دوره رسیدن به حد پیوند با استفاده از تنظیم کننده های رشد امکان پذیر می باشد. لیمو آب در سطح گسترده به ویژه در مناطق جنوبی ایران به عنوان پایه استفاده می شود. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر اسید جیبرلیک تنها و یا همراه با پاکلوبوترازول، اتفن و جوانه برداری بر افزایش ارتفاع و قطر دانهال لیمو آب و گیرایی پیوند انجام شد. دانهال ها در مرحله 4 تا 6 برگی با اسید جیبرلیک 100 میلی گرم در لیتر محلول پاشی شدند و پس از آن که ارتفاع دانهال ها به 50 سانتی متر رسید تیمارهای پاکلوبوترازول 500 و 1000 میلی گرم در لیتر، اتفن 150 و 300 میلی گرم در لیتر یا جوانه برداری اعمال شد. تمام تیمارهای اعمال شده در مقایسه با شاهد به طور معنی دار ارتفاع، قطر و وزن تر شاخساره را افزایش دادند. اسید جیبرلیک تنها نسبت به شاهد و سایر تیمارها طول میانگره را افزایش داد. اثر تیمارهای اعمال شده بر تعداد گره، سطح برگ و وزن تر و خشک ریشه تقریبا یکسان بود. اتفن باعث کاهش میزان کلروفیل برگ شد. اتفن و پاکلوبوترازول به ترتیب در غلظت های 300 و 1000 میلی گرم در لیتر گیرایی پیوند را کاهش دادند.

به منظور بررسی آثار میزان مختلف شوری آب آبیاری بر رشد و کیفیت ارقام چمن آفریقایی در خاک شور (ECe=17.2 دسی زیمنس بر متر) یک آزمایش گلدانی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در دانشگاه صنعتی اصفهان در سال های 1381 و 1382 به اجرا در آمد. ده رقم چمن آفریقایی به عنوان فاکتور اول و پنج سطح شوری (3.30، 6.93، 10.20، 14.80، 17.80 دسی زیمنس بر متر) آب به عنوان فاکتور دوم در نظر گرفته شدند. در طول آزمایش ارزیابی رنگ به روش مشاهده ای (1 تا 9، 9 بهترین) و سطح برگ، وزن خشک بخش هوایی و ریشه، طول و تعداد استولن (دستک) اندازه گیری شد. نتایج آزمایش نشان داد که شوری آب آبیاری بر کیفیت رنگ ارقام مختلف تاثیر منفی گذاشت به طوری که با افزایش سطوح شوری درجه رنگ کاهش یافت. براساس میانگین ماهیانه در ماه های مرداد و دی، به ترتیب قوی ترین وضعیف ترین رنگ مشاهده گردید. میانگین سالیانه، نشان داد ارقام ISF2 و Tifdwarf به ترتیب بیشترین و کمترین رنگ را داشتند. هم چنین با افزایش شوری آب آبیاری سطح برگ، وزن خشک قسمت هوایی، طول و تعداد استولن کاهش یافت. با افزایش شوری آب آبیاری از 3.30 تا 10.2 دسی زیمنس بر متر وزن خشک ریشه افزایش و پس از آن کاهش یافت. به دلیل اثر متقابل معنی دار شوری و ارقام برای بیشتر صفات، واکنش ارقام نسبت به شوری متفاوت بود. در بین ارقام مورد مطالعه در این آزمایش از نظر کلیه صفات مورد اندازه گیری اختلاف معنی داری مشاهده شد که حاکی از تنوع ژنتیکی بالا بین ارقام چمن آفریقایی مورد مطالعه می باشد. در سطوح بالای شوری، ارقام JP2 و Tifway از نظر وزن خشک برگ های سبز، ارقام 3200W18-4 و ISF2 از نظر وزن خشک ریشه، ISF1 و Tifway از نظر تعداد و طول استولن و ارقام 3200W18-4 و Midlawn از نظر میزان سطح برگ نسبت به سایر ارقام برتری داشتند.

به منظور بررسی نقش اندفایت ها در ایجاد خصوصیات با ارزش فیزیولوژیکی و افزایش مقاومت به سرما در دو گونه فسکیوی مرتعی (Festuca pratensis Huds.) و فسکیوی بلند (Festuca arundinacea Schreb.)، پژوهشی در سال 1381 در دانشگاه صنعتی اصفهان اجرا شد. در این راستا کلون های آلوده به قارچ اندفایت و عاری از آن، دو توده گیاه فسکیوی بلند با شماره های 75 و 83 و یک گیاه فسکیوی مرتعی با شماره 60 تهیه گردید. کلون ها تحت تاثیر تیمارهایی سرمایی شامل 6، 2-، 10- درجه سانتی گراد قرار داده شدند و با شاهد (20 درجه سانتی گراد) مقایسه شدند. آزمایش در هر تیمار دمایی در قالب طرح آزمایشی فاکتوریل با طرح یک پایه کاملا تصادفی در سه تکرار اجرا گردید. آنالیزهای آماری در هر سطح سرمایی به طور جداگانه و سپس به صورت تجزیه مرکب انجام شد. پس از اعمال تیمارها صفات محتوای نسبی آب برگ و طوقه، میزان تراوش یونی، درصد خسارت غشای سیتوپلاسمی و محتوای اسید آمینه پرولین اندازه گیری گردید. حضور اندوفایت ها منجر به افزایش جزیی در مقدار نسبی آب برگ و طوقه گردید. میزان اسید آمینه پرولین در گیاهان حاوی اندفایت در مقایسه با گیاهان فاقد آن در هر دو شرایط تنش و عدم تنش به طور قابل ملاحظه ای بیشتر بود. قارچ های اندوفایت در حفظ پایداری غشاهای سلولی و در نتیجه کاهش میزان نشت الکترولیتی در کلیه سطوح دمایی تاثیرگذار بودند. در میان ژنوتیپ های مورد بررسی، ژنوتیپ 83 به ویژه در حضور اندوفایت از نظر برخی از صفات بررسی شده کاراتر عمل نموده و مقاومت به سرمای بیشتری از خود نشان داد. ژنوتیپ های 75 و 60 در مراتب بعدی قرار گرفتند.

به منظور تعیین روابط هم بستگی بین سرعت و دوره پرشدن دانه با سایر صفات فیزیولوژیک و اجزای عملکرد و پی بردن به آثار مستقیم و غیرمستقیم صفات مختلف بر سرعت پرشدن دانه، تعداد 93 رقم برنج در سال زراعی 1380 در مزرعه موسسه تحقیقات برنج کشور واقع در رشت دریک آزمایش بدون طرح آماری مورد ارزیابی قرار گرفتند. خوشه های مربوط به ساقه های اصلی علامت گذاری شده و 10 روز بعد از گرده افشانی در فواصل 3 روزه برداشت شدند. داده های وزن خشک دانه در یک مدل چند جمله ای درجه 3 برازش شد (میانگین R2 برای کلیه ارقام 0.98)، و به کمک آن سرعت و دوره پرشدن دانه برای همه ارقام ارزیابی گردید. در این بررسی سرعت پرشدن دانه با صفات وابسته به ظرفیت مخزن یعنی وزن دانه، اندازه دانه و تعداد دانه در خوشه هم بستگی نشان داد، ولی با صفات وابسته به مبدا به جز مقدار کلروفیل برگ پرچم و برگ دوم هم بستگی معنی داری نداشت. نتایج تجزیه رگرسیون گام به گام نشان داد که وزن نهایی تک دانه، دوره پرشدن دانه و زاویه برگ پرچم سه صفت سهیم در سرعت پرشدن دانه هستند، ولی نتایج تجزیه علیت مشخص کرد که فقط دو صفت از سه صفت یاد شده (وزن نهایی تک دانه و دوره پرشدن دانه) بیشترین تاثیر را بر سرعت پرشدن دانه دارند. نتایج تجزیه رگرسیون گام به گام بدون در نظر گرفتن وزن نهایی تک دانه نشان داد که مقدار کلروفیل برگ پرچم، عرض دانه، دوره پرشدن دانه و طول دانه در سرعت پرشدن دانه سهیم هستند. چنین به نظر می رسد که پس از وزن نهایی دانه که بیشترین اثر مستقیم و مثبت، و دوره پرشدن دانه که بیشترین اثر مستقیم منفی را بر سرعت پرشدن دارند، اندازه دانه نیز بر سرعت پرشدن دانه تاثیر گذار است.

به منظور بررسی نقش قارچ های هم زیست اندفایت (Neotyphodium coenophialum) در القای زودرسی، چهار ژنوتیپ فسکیوی بلند و دو ژنوتیپ فسکیوی مرتعی در این آزمایش استفاده گردید. پس از انتخاب گیاهان سازگار با قارچ هم زیست اندوفایت، پنجه های هر ژنوتیپ به دو قسمت تقسیم شد و قارچ اندوفایت در یک بخش از پنجه های بااستفاده از مخلوط قارچ کش پروپیکونازول و فولیکور حذف گردید. پنجه های جدید از گیاهان حاوی اندوفایت و بدون اندوفایت هر ژنوتیپ، در قالب یک طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه کشت گردیدند. صفات تعداد روز تا ظهور اولین خوشه، تعداد روز تا 50 درصد گرده افشانی، تعداد روز تا شروع رسیدگی فیزیولوژیک، تعداد خوشه در هر هفته، وزن کل بذر تولید شده، وزن بذر خالص و وزن بذر پوک در هر دو هفته یک بار روی این گیاهان اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که قارچ های اندوفایت قادرند ظهور خوشه، شروع رسیدگی و میزان عملکرد مرحله ای بذر را در گیاه فسکیوی بلند و فسکیوی مرتعی افزایش دهند. قارچ های اندوفایت به طور متوسط ظهور اولین خوشه را 2 روز جلو انداختند. هم چنین قارچ های هم زیست اندوفایت، تاریخ 50 درصد گرده افشانی و تاریخ رسیدگی فیزیولوژیک را کاهش دادند. تعداد خوشه گیاهان حاوی اندوفایت نیز در هر هفته به صورت معنی دار بیشتر از گیاهان بدون اندوفایت بود. بررسی میزان عملکرد مرحله ای بذر گیاهان حاوی اندوفایت و بدون اندوفایت که برای هر دو هفته به صورت جداگانه انجام شد، نشان داد که قارچ های هم زیست اندوفایت هم زمان میزان کل بذر در هر مرحله، میزان بذر خالص و نیز میزان بذر پوک و بقایا را افزایش می دهند. ظاهرا افزایش بذر خالص، نشان دهنده برخی تغییرات فیزیولوژیک از جمله تغییرات احتمالی هورمون ها درگیاه است که شرایط بهتر دانه بندی را فراهم می کند. بدین ترتیب براساس تحقیق حاضر به نظر می رسد که قارچ های هم زیست اندوفایت قادر باشند منجر به القای زودرسی درگیاه فسکیوی بلند و فسکیوی مرتعی گردند.

به منظور بررسی اثرات فاصله بین ردیف کاشت و فاصله روی ردیف کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد سه رقم سورگوم علوفه ای، آزمایشی در قالب یک طرح اسپلیت فاکتوریل در سه تکرار در بهار سال 1380 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان در منطقه لورک اجرا شد. کرت اصلی شامل سه فاصله ردیف کاشت (45، 60 و 75 سانتی متر) و کرت های فرعی شامل نه تیمار حاصل از فاکتوریل سه رقم سورگوم علوفه ای (KFS1, IS722, IS3313) و سه فاصله بوته روی ردیف (4، 6 و 8 سانتی متر) بود. تعداد پنجه نارس و بالغ در مترمربع، تعداد برگ در مترمربع، وزن خشک ساقه و برگ با افزایش فاصله بین ردیف و فاصله بوته روی ردیف به صورت معنی دار کاهش یافت. در اثر کاهش صفات فوق، علمکرد علوفه با افزایش فواصل مختلف بین و روی ردیف، به طور معنی دار کاهش یافت. فاصله بین ردیف 45 سانتی متر بیشترین و فاصله ردیف 75 سانتی متر کمترین عملکرد را ایجاد کردند. هم چنین فاصله بوته 4 سانتی متر بیشترین و فاصله بوته 8 سانتی متر کمترین عملکرد را ایجاد نمودند. رقم بومی KFS1 بیشترین عملکرد علوفه را به خود اختصاص داد و رقم اصلاح شده IS722 عملکرد علوفه پایین تری نسبت به رقم KFS1 تولید کرد. تعداد پنجه نارس و کامل در مترمربع و تعداد برگ درمترمربع در هر دو چین به صورت معنی دار تحت تاثیر بر هم کنش فاصله ردیف با رقم، فاصله ردیف با فاصله بوته و رقم با فاصله بوته قرار گرفتند. وزن خشک ساقه و برگ (کیلوگرم در مترمربع) در چین دوم تحت تاثیر معنی دار بر هم کنش فاصله ردیف با رقم و رقم با فاصله بوته قرار گرفتند. با توجه به نتایج به دست آمده کشت با فاصله ردیف 45 سانتی متر و فاصله روی ردیف 4 سانتی متر حداکثر عملکرد را ایجاد نمود.

این آزمایش با هدف بررسی امکان ارزیابی تحمل به یخ زدگی گیاه نخود در شرایط کنترل شده با استفاده از دو ژنوتیپ متحمل به سرما (MCC252, MCC426) و یک ژنوتیپ حساس به سرما (MCC505) اجرا شد. ترکیب ژنوتیپ و خوسرمایی (خوسرمایی و عدم خوسرمایی) در پلات اصلی و درجه حرارت های صفر، 4-، 8-، 12-، 16- و 20- درجه سانتی گراد به عنوان پلات فرعی در نظر گرفته شدند. از نظر درصد بقای پس از اعمال تیمارهای یخ زدگی تفاوت بین ژنوتیپ ها معنی دار بود (P≤0.05). براساس میانگین داده های حاصل از اثرات خوسرمایی و دماهای یخ زدگی، درصد بقای ژنوتیپ های MCC426 و MCC252 به ترتیب 41 و 32 درصد بیشتر از ژنوتیپ MCC505 بود. دمای کشنده برای 50 درصد گیاهان (LT50) و دمایی که سبب 50 درصد کاهش در وزن خشک گیاه شد (DMT50) در ژنوتیپ MCC426 به ترتیب 10.8- و 8.4- درجه سانتی گراد و پایین تر از ژنوتیپ حساس (MCC505) بود. با افزایش شدت یخ زدگی رشد گیاه در دوره بازیافت شدیدا کاهش یافت، به نحوی که در دمای -12ºC وزن خشک گیاه و ارتفاع ساقه نسبت به تیمار صفر درجه سانتی گراد به ترتیب 63 و 66 درصد کاهش یافت. بیشترین خسارت یخ زدگی در ژنوتیپ حساس به سرما (MCC505) مشاهده شد به صورتی که تیمار دمایی -12oC سبب کاهش وزن خشک گیاه و ارتفاع این ژنوتیپ به میزان حدود 90 درصد شد، در حالی که در این تیمار دمایی در ژنوتیپ MCC426 وزن خشک و ارتفاع گیاه به ترتیب 55 و 49 درصد و ژنوتیپ MCC252 به ترتیب 60 و 54 درصد کاهش یافت. به نظر می رسد که استفاده از شرایط کنترل شده در تخمین LT50 و DMT50 برای ارزیابی تحمل به یخ زدگی در ژرم پلاسم نخود امکان پذیر است و در برنامه های اصلاحی از این روش می توان به گزینی لاین ها استفاده کرد.

به دلیل افزایش تعداد ارقام سیب زمینی و اهمیت تولید غده های بذری با خلوص ژنتیکی بالا، شناسایی دقیق و نیز ارزیابی ژنتیکی ارقام از فعالیت های مستمر در تحقیقات مربوط به اصلاح سیب زمینی محسوب می شود. برای دست یابی به یک روش قابل اعتماد جهت شناسایی 28 رقم سیب زمینی، کارایی 10 نشانگر ریزماهواره ای که در مطالعات سایر محقیقین چند شکلی مناسبی نشان داده بودند، بررسی شد. جفت آغازگرهای ریز ماهواره مورد استفاده از 3 تا 10 آلل در بین 28 رقم سیب زمینی و در مجموع 57 آلل تکثیر کردند که متوسط تعداد آلل ها به ازای هر جفت آغازگر5.7 بود. تعداد ارقام هتروزیگوت (افرادی که بیش از یک آلل تکثیر کردند) از 6 تا 28 رقم متغیر بود و تعداد متوسط آنها به ازای هر جفت آغازگر 18 رقم برآورد شد. تجزیه خوشه ای به روش UPGMA و با ضریب جاکارد، 28 رقم سیب زمینی را در دو گروه مجزا گروه بندی کرد. براساس دندروگرام ترسیم شده ارقام آمریکایی کنبک، فلوریدا و آتلانتیک در یک گروه قرار گرفتند و رقم استانبولی که یک رقم ناشناخته در ایران محسوب می شود. در گروه ارقام اروپایی دسته بندی شد. احتمال داده می شود که این رقم به همراه سایر ارقام ناشناخته که در مناطق مختلف کشور کاشته می شوند از اروپا به ایران وارد شده می باشد. نتایج به دست آمده در این تحقیق نشان داد که استفاده از ریزماهواره ها برای تعیین رابطه ژنتیکی ارقام سیب زمینی و ارزیابی خلوص بذری مناسب می باشد.