گیاهان دارویی
سال:1385 | دوره:6 | شماره:1 (ویژه نامه گیاهان با اثر ضد میکروبی) |تعداد مقالات:11

مقدمه: گیاهان دارویی در طب سنتی برای درمان انواع بیماری ها از جمله بیماری های عفونی به کار می روند. با توجه به پیدایش مقاومت دارویی در ویروس ها نیاز به بررسی داروهای ضد ویروسی را همیشه باید مد نظر قرار داد. برای پاسخ به این نیاز لازم است پژوهش هایی در مورد یافتن داروهای ضد ویروسی جدید انجام شود.هدف: در این پژوهش بیست گونه گیاهان دارویی ایران که در طب سنتی بر علیه بیماری های عفونی به کار می روند از نظر داشتن اثرات ضد ویروسی در برابر آدنو ویروس، ویروس سرخک، روتا ویروس، اکو ویروس 11 و HSV-1 بررسی شدند.روش بررسی: عصاره آبی گیاهان مورد نظر تهیه گردید و آستانه توکسیسیته آنها روی دودمان های سلولی Vero، Hep-II، BSC-1 و RD  با روش جذب رنگ قرمز خنثی و مشاهده میکروسکوپی CPE تعیین گردید. اثرات ضدویروسی داروها با روش های سنجش مهار اثرات CPE و سنجش کاهش پلاک بررسی شدند.نتایج: از بین گیاهان مورد بررسی عصاره زرآوند، هلیله سیاه و ریشه کاسنی روی HSV-1 و آدنو ویروس موثر بودند. زرآوند و ریشه کاسنی به طور کامل از تکثیر HSV-1 ممانعت می کردند ولی اثر کاملی روی تکثیر آدنو ویروس نشان ندادند. هلیله سیاه اثر کمی در ممانعت از تکثیر هر دو ویروس از خود نشان داد. برای مشخص شدن مکانیسم اثر عصاره ها پژوهش های بیشتری لازم است تا از آنها داروهای موثری به دست آورد.

مقدمه: می توان گفت استافیلوکوکوس اورئوس و پسودوموناس ائروژینوزا از مهم ترین عوامل عفونت زا برای انسان هستند. از طرفی با افزایش مقاومت باکتریایی نسبت به داروهای شیمیایی و عوارض جانبی کم داروهای گیاهی، امروزه گیاهان دارویی مورد توجه قرار گرفته اند.روش بررسی: در این تحقیق استافیلوکوکوس اورئوس و پسودوموناس ائروژینوزا در محیط های اختصاصی کشت داده شدند و از گیاه بومی Scrophularia striata غلظت عصاره آبی تهیه گردید. سپس سوسپانسیون هایی از 0.5 تا 4 مک فارلند از این باکتری ها تهیه شد. برای تعیین حساسیت در هر محیط کشت دو چاهک ایجاد شد در یک چاهک عصاره گیاهی و در چاهک دیگر شاهد مثبت (آمیکاسین و وانکومایسین) با غلظت های معین ریخته شد. پس از اندازه گیری هاله های ایجاد شده نتایج به دست آمده بررسی شد.نتایج: نتایج نشان داد میانگین قطر هاله های ایجاد شده توسط Scrophularia striata بیشتر از آنتی بیوتیک های داروهای شیمیایی کنترل مثبت بود ((p<0.05 و از طرفی با افزایش غلظت عصاره از 50 میکرولیتر تا 90 میکرولیتر میانگین قطر هاله ایجاد شده توسط عصاره افزایش پیدا کرد (p<0.05). هم چنین نتایج این تحقیق نشان دادکه با افـزایش تعداد باکتری قطر هاله برای باکتری استافیلوکوکوس اورئوس کمتر (p<0.05) ولی برای گونه ای از پسودوموناس این ارتباط معنی دار نبود.نتیجه گیری: عصاره گیاه Scrophularia striata می تواند به عنوان فرآورده ای آنتی سپتیک در درمان عفونت های خارجی جایگزین عفونت های حاصله از این دو میکروارگانیسم باشد.

مقدمه: در این تحقیق تاثیر روغن های فرار گیاهان نعناع، زیره، ترخان، آویشن و پونه در دو غلظت (نزدیک به MIC هر روغن فرار) بر روی جمعیت باکتری استافیلوکوکوس ارئوس در پنیر سفید ایرانی بررسی شد.روش بررسی: برای این منظور تعداد 25 بسته 100 گرمی پنیر برای هر غلظت روغن فرار در نظر گرفته شد و غلظت های 0.3و 0.4 درصد روغن های فرار گیاهان نعناع، پونه، زیره و ترخان و غلظت های 0.1 و 0.2 درصد برای روغن های فرار گیاه آویشن استفاده شد، سپس به هر یک از بسته های پنیر باکتری استاف به تعداد 106 در هر گرم تلقیح شد. در کنار نمونه های مورد بررسی تعداد 25 بسته پنیر بدون روغن های فرار به عنوان شاهد در نظر گرفته شد و به همان تعداد باکتری استاف در آنها تلقیح گردید. پنیرهای مورد استفاده پاستوریزه بوده و از نظر شرایط تولید یکسان بودند.نمونه ها به همراه شاهدها در سردخانه 12 درجه سانتی گراد (دمای مناسب برای رسیدن پنیر) برای مدت یک هفته نگهداری گردید و در زمان های صفر، 24، 48، 72 و 168 ساعت از نظر تعداد باکتری تلقیح شده شمارش شدند.نتایج: نتایج این بررسی نشانگر این بود که پس از گذشت 168 ساعت تعداد باکتری در گروه های شاهد افزایش یافته است ولی در گروه های تیمار روند کاهش باکتری مشاهده گردید، به طوری که روغن های فرار گیاه آویشن با بیشترین تاثیر به میزان 2 و 3 Log به ترتیب در غلظت 0.1 و 0.2 درصد نسبت به گروه شاهد موجب کاهش باکتری تلقیح شده گردید. پس از روغن های فرار آویشن، روغن های گیاهان زیره، پونه و نعناع تاثیر متوسط در کاهش باکتری از خود نشان دادند، و در نهایت کمترین اثر را بر روی باکتری تلقیح شده روغن های فرار گیاه ترخان به میزان 0.8 و 1.2 Log به ترتیب در غلظت های 0.3 و  0.4 درصد از خود نشان داد.نتیجه گیری: نتایج این بررسی نشان می دهد که از گیاهان مورد بررسی نه تنها به عنوان یک طعم دهنده طبیعی بلکه به منظور نگهدارنده در پنیر و یا سایر مواد غذایی می توان استفاده کرد.

مقدمه: فوزاریوم قارچی از تیره توبرکولاریاسه 2 است که در انسان، جانوران و گیاهان باعث بیماری می شود.هدف: در این پژوهش اثر ضد قارچی عصارهای آبی، الکلی و فنلی برگ و دانه سورگوم روی دو قارچ فوزاریوم سولانی و فوزاریوم پوآ بررسی شد.روش بررسی: ابتدا عصاره های آبی در غلظت های 0-50 میلی گرم در لیتر آزمایش شد. از 7 غلظت مورد آزمایش، دو غلظت 10 و 40 میلی گرم در لیتر عصاره دانه روی رشد فوزاریوم پوآ اثر بازدارنده داشت.نتایج: از غلظت های مختلف عصاره الکلی، سه غلظت 20، 30 و 40 میلی گرم در لیتر اثر ضد قارچی روی فوزاریوم پوآ نشان دادند که اثر غلظت30 میلی گرم در لیتر، 2.5 برابر بیشتر از دو غلظت دیگر بود. ترکیبات فنلی با غلظت های 0، 10 و 25 میلی گرم در لیتر روی هر دو قارچ بسیار موثر بود و به طور کامل مانع از رشد هر دو قارچ شد.

مقدمه: در طول تاریخ بشریت بسیاری از بیماری های عفونی با گیاهان دارویی درمان شده اند به طوری که امروزه در بسیاری از کشورهای در حال توسعه داروهای گیاهی نقش اصلی را در درمان های اولیه ایفا می کنند و در بسیاری از کشورها گیاهان به عنوان منبع منحصر به فردی در تهیه داروها محسوب می شوند.هدف: تجزیه و شناسایی مواد موجود در اسانس و بررسی اثرات ضد میکروبی آن، که در صورت داشتن اثرات مطلوب بعد از بررسی های تکمیلی بتوان از آن فرم های دارویی تهیه نمود.روش بررسی: گیاهPeucedanum ruthenicum M. Bieb  از ناحیه کلاردشت در مرداد ماه سال 1383 بعد از زمان گل دهی و قبل از زمان میوه دهی جمع آوری شده و بعد از خشک شدن در سایه، برگ آن آسیاب و با روش تقطیر با آب اسانس گیری شد. اسانس به دست آمده پس از آب گیری بر روی سولفات سدیم انیدر، با متد GC/MS و GC آنالیز شد. اثرات ضد میکروبی این اسانس بر روی چند میکروب گرم مثبت و گرم منفی (استافیلوکوکوس اورئوس، استافیلوکوکوس اپیدرمیدیس، باسیلوس سرئوس، ایشریشیاکولی، سودموناس آئروجینوزا، سالمونلا تیفی) با روش های Disk-diffusion و Agar-dilution مطالعه شد.نتایج: تعداد 17 ترکیب (100 درصد مواد) از اسانس گیاه شناسایی شد. نتایج به دست آمده نشان می دهد که ترکیب اصلی شناسایی شده، تیمول (57.79 درصد) است. یافته های آزمایش آنتی باکتریال نشان دادند که این اسانس اثر ضد میکروبی خوبی روی میکروب های گرم مثبت و گرم منفی دارد.نتیجه گیری: قطر هاله بازداری و میزان MIC آن در مقایسه با آنتی بیوتیک نئومایسین نتایج قابل توجهی را نشان می دهد از جمله میزان MIC آن برای باکتری های استاف اپیدرمیدیس، استاف اورئوس، ایشریشیاکولی و سالمونلا تیفی تقریبا معادل با نئومایسین است.

مقدمه: گیاه Allium jesdianum گیاهی است متعلق به تیره لاله  که در مناطق غرب و جنوب غرب ایران به صورت وحشی می روید و در این مناطق دارای استفاده های متعدد غذایی و دارویی است.هدف: شناسایی مواد تشکیل دهنده اسانس گیاه A. jesdianum و بررسی اثرات ضد میکروبی اسانس و عصاره های مختلف این گیاه.روش بررسی: گیاه مذکور از ارتفاعات شهرستان خرم آباد در فرورین ماه 81 در مرحله گل دهی جمع آوری گردید و با روش Hydrodistillation مورد اسانس گیری قرار گرفت. مواد متشکله اسانس با استفاده از دستگاهGC  و GC/MS مورد آنالیز قرار گرفت. در شناسایی تشکیل دهنده های اسانس از اندیس بازداری ترکیبات استفاده شد. در اثرات ضد میکروبی اسانس و عصاره های آبی، اتانولی، اتری و متانولی گیاه بررسی شده، از روش حفر چاهک و اندازه گیری قطر هاله بازدارندگی رشد و همچنین آنتی بیوتیک جنتامایسین برای مقایسه اثرات ضد میکروبی استفاده شد.نتایج: راندمان اسانس در این گیاه  0.1w/wدرصد بود. عمده ترین ترکیبات موجود در این اسانس عبارتند از: هگزادکانوییک اسید (19.03 درصد)، دی سولفیدمتیل – 1 – اتیل (9.25  درصد)، تری سولفید دی متیل (22.34 درصد)، فیتول (12.82 درصد)، پنتاکوسان (8.03 درصد) و کورزرن (7.62 درصد). نتایج بررسی اثرات ضد میکروبی نشان داد که اثرات بازدارندگی رشد عصاره ها به ویژه عصاره های اتانولی بیش از اسانس ها است، همچنین عصاره های آبی این گیاه تقریبا فاقد اثرات آنتی باکتریال است.نتیجه گیری: شناسایی مواد متشکله اسانس گونه مورد بررسی نشان داد که اسانس این گیاه همانند اغلب گونه های جنس Allium عمدتا از ترکیبات سولفیدی تشکیل یافته است و اثرات ضد میکروبی اسانس و عصاره های مختلف این گیاه احتمالا به دلیل حضور همین ترکیبات است.

مقدمه: افزایش روز افزون مقاومت آنتی بیوتیک ها و عوارض جانبی آنها و استفاده بیش از حد نگهدارنده های غذایی شیمیایی که بعضی مشکوک به سرطان زایی هستند توجه به عصاره و داروهای گیاهی و مواد ضدمیکروبی طبیعی را بیشتر نموده است. در این پژوهش اثرات آنتی باکتریال اسانس آویشن خرم آباد و الیگودرز، کنگر و برگ زعفران را بر روی تعدادی از باکتری های استاندارد گرم منفی و مثبت ارزیابی و ترکیبات شیمیایی اسانس دو گونه آویشن را تجزیه و مقایسه کردیم.مواد و روش ها: اسانس ها در دستگاه کلونجر Clevenger تقطیر و طی مراحلی در هگزان و PBS حل و استفاده گردیدند. ترکیبات شیمیایی اسانس آویشن با دستگاه GC/MS تجزیه و شناسایی شدند. مواد با آزمایش دیسک دیفیوژن و تعیین حداقل غلظت مهارکنندگی (MlC) بروش برات میکرودایلوشن مورد آزمایش قرار گرفته سپس حداقل غلظت کشندگی آنها (MBC) نیز معین گردید.یافته ها: پانزده ترکیب در اسانس الیگودرز و بیست و هفت ترکیب در اسانس آویشن خرم آباد شناسایی شد. مهم ترین ترکیب ها تیمول و کارواکرول بودند که به ترتیب در اسانس آویشن الیگودرز 66 درصد و 7.5 درصد و در اسانس آویشن خرم آباد 10 درصد و 25 درصد بودند. اثر آنتی باکتریال در دو اسانس آویشن بر باکتری های گرم مثبت و استاف ارئوس و باسیلوس سرئوس و بر اشرشیاکلی و سودوموناس ائروژنیوزا مشاهده گردید. اسانس برگ کنگر بر استاف اپیدرمیدیس و برگ زعفران بر استاف ارئوس اثر باکتریواستاتیک داشتند. با توجه به اثرات آنتی باکتریال از طرفی و بالا بودن غلظت تیمول و پایین بودن غلظت کارواکرول در اسانس آویشن الیگودرز از طرف دیگر می توان از این اسانس در هنگامی که از اثر سوزاننده و التهابی کارواکرول پرهیز می شود استفاده نمود. بنابراین می توان به کاربرد بعضی از اسانس های مورد مطالعه در صنایع دارویی بهداشتی و غذایی امیدوار بود.

مقدمه: کاندیدیازیس عفونت اولیه یا ثانویه ای است که به طور اعم توسط کاندیداالبیکنس ایجاد می شود. سیر بالینی آن به اشکال حاد، تحت حاد یا مزمن و عفونت منحصر به دهان، گلو، پوست، واژن و ... بوده و یا ممکن است به صورت سپتی سمی، اندوکاردیت و مننژیت مشاهده گردد.هدف: افزایش قابل ملاحظه مقاومت ذاتی یا اکتسابی گونه های کاندیدا نسبت به ترکیبات ضد قارچی لزوم استفاده از ترکیبات جایگزین به ویژه از میان گیاهان دارویی را اجتناب ناپذیر ساخته است. تاثیر عصاره های آبی و تام متانولی  گیاهان آویشن و مرزنجوش بر روی ایزوله های کاندیدا آلبیکنس حساس و مقاوم به فلوکونازول هدف این بررسی بوده است.بحث و نتایج: نتایج حاصل از ارزیابی حساسیت 33 ایزوله کاندیدا البیکنس به فلوکونازول به روش دیسک دیفیوژن نشان داد که 78 درصد ایزوله ها نسبت به دارو حساس، 12.1 درصد ایزوله ها حساسیت وابسته به دوز و 9.9 درصد ایزوله ها نسبت به دارو مقاوم بودند. بررسی تاثیر عصاره تام متانولی و عصاره آبی، دو گیاه دارویی آویشن و مرزنجوش بر روی ایزوله های کاندیدا البیکنس حساس و مقاوم فلوکونازول به روش رقیق سازی در محیط مایع در شرایط آزمایشگاه نشان داد که اسانس و عصاره از هر دو نوع گیاه قادر به مهار رشد ایزوله های حساس به فلوکونازول قارچ از طریق وابسته به غلظت بودند، که از این میان عصاره تام متانولی آویشن بیشترین اثر ضدقارچی را داشت (محدوده 125 – 0.49 میلی گرم در میلی لیتر). و پس از آن به ترتیب اسانس مرزنجوش و عصاره آبی آویشن و مرزنجوش در رده های بعدی قرار داشتند.در حالی که تنها عصاره تام متانولی آویشن توانایی مهار رشد ایزوله های مقاوم به فلوکونازول را داشت. بنابراین بین مقاومت قارچ به دارو و مقاومت آن به اثرات ضد قارچی این دو گیاه دارویی ارتباط مستقیمی وجود دارد و احتمال می رود اسانس و عصاره این دو گیاه با مکانیسمی مشابه داروی فلوکونازول رشد قارچ را مهار کنند. بنابراین جایگزینی داروهای ضد قارچی واجد آثار جانبی شدید با ترکیبات دارویی طبیعی توصیه می گردد.