گیاهان دارویی
سال:1385 | دوره:5 | شماره:20 |تعداد مقالات:12

 Artemisia annua گیاهی است یک ساله و آروماتیک که دارای ماده موثره ضد مالاریای آرتمیزینین بوده و به طور وسیعی در سراسر نواحی معتدل پراکنده است.به دلیل پایین بودن مقدار ماده آرتمیزنین در این گیاه و نیز عدم موفقیت در ساخت شیمیایی این ماده و تاثیر ناچیز روش های اصلاحی کلاسیک گیاهی، تنظیم مولکولی بیوسنتز این ماده از طریق انتقال ژن های آنزیم های کلیدی و یا جلوگیری از میان ژن های آنزیم های ممانعت کننده از تولید آن، مورد توجه قرار گرفته است. فراوانی تراریختی در این گیاه تحت تاثیر عواملی چون نوع ریز نمونه گیاهی، ژنوتیپ گیاه، سن منبع گیاهی و نژاد اگروباکتریوم است. لازمه تراریختی کشت بافت و باززایی گیاه است که کارهایی در این زمینه صورت گرفته است. این گیاه به میزان زیادی به کانامایسین حساس است و القای ساقه و ریشه در حضور این ماده به شدت کاهش می یابد. کشت های ریشه مویی نیز در این گیاه به دلیل رشد سریع و پایداری ژنتیکی و بیوسنتزی به عنوان جایگزین کشت های سوسپانسیون گیاهی جهت تولید این ماده انجام گرفته است که تلاش ها در طراحی بیوراکتورها برای تولید این متابولیت ثانویه از ریشه مویی ادامه دارد.

مقدمه: شیرابه گیاه انجیر به عنوان منبعی غنی از آنزیم پروتئاز فیسین مدت ها است که شناخته شده و این آنزیم کاربرد وسیعی در زمینه تهیه مواد خوراکی، دارویی و تشیخص طبی دارد. گیاه انجیر به خوبی در استان خراسان رضوی قابل پرورش و باروری است.هدف: تعیین میزان شیرابه در این گیاه برای تعیین بهترین زمان و اندام برای استحصال شیرابه. بنابراین این گیاه را از نظر میزان آنزیم موجود در شیرابه اش بررسی کردیم.روش بررسی: در این بررسی اندام های هوایی که در آنها شیرابه جریان دارد (سرشاخه، تنه، برگ و میوه نارس) انتخاب، و شیرابه موجود به روش خراش دادن توسط تیغ جمع آوری شد. به منظور بررسی تاثیر فصل بر میزان و فعالیت آنزیم، جمع آوری شیرابه ها در فصول مختلف انجام گردید.روش اندازه گیری فعالیت آنزیمی مبتنی بر تاثیر آنزیم بر سوبسترای کازیین بود. فعالیت آنزیمی در مقایسه با فعالیت آنزیمی محلول استاندارد پاپائین تعیین گردید. در این مطالعه غلظت یون کلسیم موجود در شیرابه به عنوان یک فعال کننده آنزیمی بررسی شد.یافته ها: فعالیت پروتئازی شیرابه انجیر بومی خراسان 50 الی 100 بار بیشتر از پاپاین به دست آمد. میزان فعالیت آنزیمی فیسین در اندام ها و فصول مختلف متفاوت بوده و با فصل تغییر می کند. میزان یون کلسیم شیرابه هم وابسته به فصل و اندام می باشد.نتایج: بهترین فصل جمع آوری شیرابه جهت استحصال فیسین پاییز و بهترین اندام جهت این منظور سرشاخه های جوان است.

مقدمه: گیاهان آویش شیرازی Boiss multiflora Zataria، خالواشMentha pulegium L. ، مرزنجوش Origanum vulgare L. و رازیانهFoeniculum vulgare Miller  از گیاهان دارویی در طب سنتی ایران بوده و مطالعه اثرات ضد میکروبی آنها ضروری و لازم به نظر می رسد.هدف: هدف این بررسی ارزیابی اثر ضد میکروبی اسانس های این گیاهان بر باکتری سالمونلاتیفی موریوم و مقایسه فعالیت باکتری کشی آنها با آنتی بیوتیک های انروفلوکساسین، اریترومایسین، کلرامفنیکل، اکسی تتراسایلکین و فلومکویین بود.روش بررسی: اسانس این گیاهان به روش تقطیر با بخار آب استخراج و ترکیب اسانس ها با دستگاه گاز کروماتوگرافی/طیف سنج جرمی MS/GC انجام شد. حداقل غلظت بازدارنده (MIC) و کشنده (MBC) با رقت های مختلف اسانس بر روی باکتری سالمونلاتیفی موریوم در آزمایشگاه بررسی شد.یافته ها: نتایج نشان داد در میان اسانس های گیاهی اسانس آویشن، رازیانه+آویشن و مرزنجوش+آویشن نسبت به سایر گروه ها با اختلاف معنی داری قطر هاله بزرگتری نسبت به سایرین دارند (p<0.5) کمترین غلظت اسانس ممانعت کننده از رشد (MIC) در مورد گیاه آویشن156.50ml/µg  و کمترین غلظت باکتری کشی آن (MBC) 312.50 ml/µg بود.نتیجه گیری: تاثیر اسانس آویش شیرازی بر سالمونلا تیفی موریوم در مقایسه با سه آنتی بیوتیک فلومکوئین، اکسی تتراسایکلین و اریترومایسین بسیار بیشتر بود. فعالیت اسانس خالواش نیز از دو آنتی بیوتیک اکسی تتراسایکلین و اریترومایسین بیشتر بود. اسانس دو گیاه آویش شیرازی و مرزنجوش در سه ترکیب گاماترپینن، تیمول، کارواکرول مشترک بود. ترکیب اصلی گیاه خالواش را پولگون، لیمونن و آلفاپینن تشکیل می داد و آلفاپینن بین دو گیاه آویشن و خالواش ترکیب مشترک بود.

مقدمه: تحقیقات قبلی ما نشان داد که سندروم محرومیت به مورفین توسط عصاره های تام آبی و الکلی رزماری مهار می شود.هدف: با توجه به تداخل عصاره تام گیاه رزماری طبی با سیستم اپیوییدی اثرات فراکسیون های عصاره این گیاه بر روی علایم سندرم محرومیت به مورفین بررسی شد.روش بررسی: برای ایجاد اعتیاد در موش ها، حیوانات تحت سه بار تزریق زیر جلدی مرفین در روز (75mg/kg ،50mg/kg ،50mg/kg) به مدت سه روز قرار گرفتند و آخرین تزریق مرفین در روز چهارم دو ساعت قبل از تزریق نالوکسان صورت گرفت. تعداد پرش ها در مدت 30 دقیقه به عنوان شدت سندرم محرومیت در نظر گرفته شد.نتایج: تزریق عصاره تام آبی، فراکسیون آبی – متانولی و کلروفرمی با دوز 1.68 و 0.96 گرم بر کیلوگرم و کنترل های مثبت کلونیدین (0.3 میلی گرم بر کیلوگرم) و دیازپام (5 میلی گرم بر کیلوگرم) به صورت داخل صفاقی یک ساعت قبل از آخرین دوز مرفین باعث کاهش تعداد پرش ها نسبت به گروه کنترل منفی گردید. دو فراکسیون قابل ارزیابی ناشی از دستگاه MPLC با دوز 0.96 گرم بر کیلوگرم باعث کاهش تعداد پرش در مقایسه با گروه کنترل شدند. همچنین به منظور تکمیل آزمایش ها، آزمون حرکت جهت هر دو فراکسیون بر روی موش ها انجام شد. بر این اساس مشخص گردید که فراکسیون شماره 1 و کلونیدین در مقایسه با گروه کنترل باعث کاهش فعالیت حرکتی شد اما اثر فراکسیون شماره 2 تفاوت معنی دار با گروه کنترل نشان نداد.نتیجه گیری: این نتایج نشان می دهد که احتمالا فراکسیون شماره 1 عصاره گیاه رزماری طبی به علت کاهش در میزان حرکت باعث کاهش علایم سندرم محرومیت گردیده، اما اثر فراکسیون شماره 2 بر کاهش تعداد پرش احتمالا مربوط به تداخل با سیستم اپیوئیدی است.

مقدمه: آوندول گیاهی است از خانواده جعفری که در نواحی غرب و جنوب غرب ایران به صورت وحشی می روید و در این مناطق این گیاه دارای استفاده های متعدد غذایی و دارویی است.هدف: شناسایی مواد تشکیل دهنده اسانس گیاه S. cordifolium رشد یافته در مناطق مختلف استان لرستان و بررسی تاثیر عوامل محیطی بر آن.روش بررسی: گیاه مذکور از پنج منطقه مختلف استان لرستان جهت بررسی تغییرات کمی و کیفی اسانس جمع آوری گردید. گیاهان جمع آوری شده پس از خشک شدن در سایه با روش تقطیر با آب اسانس گیری شدند. اسانس ها جهت تجزیه و شناسایی مواد متشکله آن به دستگاه های GC و GC/MS تزریق شدند.نتایج: بازده اسانس مناطق مختلف بین 0.07 %v/w تا0.55 %v/w  متغیر بود. بیشترین مقدار اسانس مربوط به منطقه پلدختر و کمترین مقدار مربوط به منطقه الیگودرز بود در اسانس این گیاه در مجموع 18 ترکیب شناسایی گردید. در اسانس مناطق مختلف دو سزکویی ترپن اکسیژنه Curzerene و Curzerenone بیشترین مقادیر را دارا هستند. از ترکیبات مشترک و شاخص این گیاه در مناطق مختلف می توان Germacrene-D، Isopimarol، Phyllocladanal را نام برد. در مناطق کوهدشت و خرم آباد Curzerene به ترتیب با 39.4 و 34.2 درصد و در مناطق پلدختر، نورآباد و الیگودرز Curzerenone به ترتیب با 49.4، 33.8 و 35.6 درصد ترکیبات اصلی اسانس را تشکیل می دهند .Germacrene-D از سزکویی ترپن های موجود در این گیاه است که در اسانس مناطق الیگودرز و نورآباد در مقدار قابل توجه وجود دارد.نتیجه گیری: ترکیبات شناسایی شده موجود در اسانس نواحی مختلف از نظر کمی و کیفی تفاوت ها و شباهت هایی را با هم نشان می دهند. آنالیزهای GC/MS نشان داد که در مناطق مختلف ترکیبات سزکویی ترپنی عمده ترین ترکیبات تشکیل دهنده اسانس گیاه آوندول محسوب می شوند. ترکیبات مونوترپنی آلفا - پینن و بتا - پینن فقط در نمونه های نورآباد و الیگودرز با اقلیم سرد مشاهده می شوند.

مقدمه: استفاده از گیاهان دارویی جهت پیشگیری و کنترل آلودگی های قارچی در مراکز تکثیر ماهیان قزل آلای رنگین کمان به عنوان جایگزین مالاشیت گرین امری ضروری و لازم به نظر می رسد.هدف: هدف این بررسی، ارزیابی قدرت مهار کنندگی اسانس اوکالیپتوس در کنترل آلودگی های قارچی تخم قزل آلای رنگین کمان است.روش بررسی: اسانس اوکالیپتوس در کنترل آلودگی های قارچی تخم استحصالی از مولدین 4 ساله قزل آلای رنگین کمان مورد ارزیابی بالینی و کارگاهی قرار گرفت. تاثیر این اسانس در دزاژ 1، 5، 10، 25، 50، 100 پی پی ام به مدت 1 ساعت روزانه با 3 تکرار تا رسیدن به مرحله چشم زدگی (20 - 18 روز) بررسی شد. گروه های کنترل با شرایط یکسان در معرض 1پی پی ام داروی مالاشیت گرین (به عنوان کاربردی ترین داروی ضد قارچ) و دیگری بدون هر گونه مداخله دارویی واقع شدند.یافته ها: نتایج کشت تخم های قارچ زده، آلودگی به ساپرولگنیا پارازیتیکاوفوزاریوم سولانی را مشخص نمود. نتایج آزمایش تعیین حداقل غلظت مهار کننده اسانس نسبت به ساپرولگنیا 2.3 و نسبت به فوزاریوم 8.2 میکروگرم در میلی لیتر بوده است. نتایج اندازه گیری فاکتورهای فیزیکی و شیمیایی آب قبل و بعد از تجویز اسانس به انکوباتورها موید عدم بروز تاثیر منفی در ویژگی آب است.نتیجه گیری: اوکالیپتوس در دوزهای 25، 50، 100 پی پی ام اختلاف معنی داری با گروه شاهد داشته و پوشش نسبتا مناسبی از نظر مهار رشد قارچ های آبی فراهم نموده است.

مقدمه: اثرات ضد تک یاخته ای گیاهان جنس آلیوم مثل سیر و پیاز از قرن ها پیش ثابت شده است.هدف: بررسی اثر مهارکنندگی عصاره آبی الکلی موسیر بر رشد لیشمانیا اینفانتوم در شرایط آزمایشگاهی بررسی شد.روش بررسی: تاثیر غلظت های مختلف این عصاره (0.01، 0.05 ، 0.1  و 0.2 میلی گرم در میلی لیتر) در محیط کشت اشنایدر بر روی انگل در فاصله 7 روز بررسی شد.یافته ها: غلظت 0.01 تا 0.1 میلی گرم در میلی لیتر از عصاره، رشد انگل را در روز سوم و بالاترین غلظت (0.2) رشد انگل را در روز اول متوقف کردند.نتیجه گیری: در این بررسی، اثر مهاری عصاره آبی الکلی (محتوی آلیسین، آجوئن و دیگر ترکیبات) بر روی رشد لیشمانیا اینفانتوم ثابت شد. برای ارزیابی دقیق تر خواص ضد لیشمانیایی موسیر نیاز به ارزیابی اثرات مهاری این گیاه در شرایط in vivo است.

مقدمه: آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE)، اگزوپپتیدازی است که باعث تبدیل آنژیوتانسین I به II می شود. آنژیوتانسین II سبب انقباض عروق و ترشح آلدسترون شده و با تجزیه برادی کینین باعث بی اثر شدن آن می گردد. به این ترتیب ACE نقش مهمی در تنظیم فشار خون بازی می کند.هدف: جستجو به دنبال داروهایی با اثرات ضد فشار خون در طب سنتی جهت پیدا کردن مهارکنندگان ACE از گونه های گیاهی مورد مصرف در طب سنتی ایران به عنوان درمان فشار خون و بیماری های وابسته. روش بررسی: در این مطالعه تعداد 135 گیاه مورد مصرف در طب سنتی ایران از لحاظ خاصیت مهارکنندگی آنزیم ACE مورد بررسی قرار گرفتند. این نمونه ها بر اساس خاصیت مدری، مقوی قلب و کاهنده فشار خون انتخاب شدند. از یک گرم از گیاهان فوق با 10 میلی لیتر آب یا اتانول 96 درصد در حمام اولتراسوند عصاره گیری به عمل آمد. عصاره های آبی لیوفیلیزه شدند و عصاره های الکلی نیز در شرایط خلا تغلیظ شدند. فعالیت آنزیم ACE با استفاده از دستگاه HPLC اندازه گیری گردید. عصاره هایی که توانستند بیش از 50 درصد فعالیت آنزیم را در مقایسه با شاهد مهارکنند، به عنوان مهارکننده احتمالی ACE در نظر گرفته شده و از لحاظ وجود تانن به علت ایجاد کمپلکس فلزی با بخش فعال مرکزی ACE و ایجاد تداخل مثبت در مهار فعالیت ACE، آزمایش شدند تا جواب مثبت کاذب حذف شود.نتایج: در مجموع از 135 نمونه مورد بررسی 52 نمونه (39 درصد) آنزیم را مهار کردند که در این میان 40 نمونه فاقد تانن بودند.

مقدمه: تجویز بذر گیاه عدس الملک (Securigera securidaca L.) جهت کاهش قند خون بیماران دیابتی در طب سنتی ایران رواج دارد، ولی تاکنون هیچ گونه بررسی بالینی علمی جهت بررسی اثرات درمانی و یا سمیت این گیاه در بیماران دیابتی گزارش نشده است.هدف: تعیین اثرات درمانی و سمیت پودر بذر گیاه عدس الملک با دوز میانگین مصرف در طب سنتی بر بیماران دیابتی نوع 2.روش  بررسی: تعداد 70 بیمار مبتلا به دیابت نوع 2 مراجعه کننده به درمانگاه بیمارستان شریعتی انتخاب و به طور تصادفی در دو گروه 35 نفری تقسیم شدند. به بیماران گروه اول روزانه 3 عدد کپسول 500 میلی گرم پودر بذر گیاه عدس الملک در 3 دوز منقسم و به گروه دوم به طور مشابه کپسول دارونما تجویز شد. کلیه بیماران داروهای رایج خود را بدون تغییر مصرف می نمودند. در زمان شروع مطالعه و همچنین بعد از دو ماه مطالعه مجموعه ای از آزمایش های بیوشیمیایی شامل میزان هموگلوبین گلیکوزیله خون و میزان قند، کلسترول تام، LDL، HDL، تری گلیسرید،SGOT ،SGPT ،BUN ، آلکالن فسفاتاز و کراتینین خون در حالت ناشتا انجام شد.نتایج: نتایج نشان داد که میزان قند خون ناشتا و هموگلوبین گلیکوزیله خون در بیماران دیابتی نوع دوم تحت درمان با بذر گیاه عدس الملک به مدت 2 ماه در مقایسه با گروه دارونما و در مقایسه با شروع درمان از نظر آماری هیچ گونه تغییر معنی داری نداشت. به علاوه در این تحقیق میزان کلسترول تام، LDL، تری گلیسرید و آنزیم های کبدی SGOT وSGPT BUN ، آلکالن فسفاتاز و کراتینین خون بیماران دیابتی که داروی گیاهی عدس الملک مصرف کرده بودند در مقایسه با گروه دارونما و در مقایسه با شروع درمان از نظر آماری هیچ گونه تغییر معنی داری نداشت.نتیجه گیری: نتایج طرح فوق حاکی از آن است که تجویز داروی گیاهی عدس الملک با دوز 1500 میلی گرم روزانه به مدت 2 ماه به بیماران دیابتی نوع دوم هیچ گونه تاثیری بر فاکتورهای بیوشیمیایی خون این بیماران ندارد. بی اثر بودن این داروی گیاهی روی میزان فاکتورهای بیوشیمیایی خون حاکی از سلامتی این داروی گیاهی است. آزمایش های بالینی تکمیلی نیاز است و در صورت مشاهده عدم تاثیر مطلوب، تجویز این داروی گیاهی توسط عطاران جهت درمان دیابت نوع دوم باید منع شود.