اقتصاد و توسعه کشاورزی
سال:1387 | دوره:22 | شماره:1 |تعداد مقالات:15

روش مناسب برای انتخاب تکنولوژی آبیاری، فرآیندی است که معیارهای فیزیکی، فنی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و قانونی که تکنولوژی برمبنای آنها مورد قضاوت واقع می شود را در برگیرد. در این مطالعه 21 معیار مختلف برای ارزیابی عملکرد 10 تکنولوژی آبیاری به منظور نیل به 8 هدف در قالب یک روش تصمیم سازی چندمعیاری به نام روش توافقی، به کار گرفته شد. اطلاعات لازم برای این تحقیق از طریق مصاحبه با 242 کشاورز در استان فارس جمع آوری شده است. یافته های تحقیق نشان داد که در یکی از گروه های همگن، نتایج حاصل از اجرای روش توافقی با انتخاب زارعین مطابقت کامل دارد اما در سایر گروه های همگن، تکنولوژی انتخاب شده به وسیله زارعین با نتایج حاصل از روش توافقی تفاوت دارد. در انتها پیشنهاداتی برای بهبود فرایند تصمیم سازی ارایه شده است.

در این تحقیق به منظور برآورد تابع تقاضا برای مواد غذایی در مناطق شهری ایران، از چارچوب سیستم تقاضای تقریبا ایده آل در دو حالت ایستا و پویا استفاده گردیده است. سپس نسبت به تعیین کشش های قیمتی و درآمدی تقاضا برای مواد غذایی اقدام شده است. برای این منظور از داده های سری زمانی مربوط به سالهای 1384-1353 استفاده گردید. نتایج مختلف تصریح مدل نشان داد که نتایج در حالت ایستا در مقایسه با حالت پویا ضعیف تر است. نتایج تجزیه و تحلیل مربوط به ساختار تفکیک پذیری، این فرضیه را که مصرف کنندگان تخصیص درآمد را ابتدا بین گروه های مختلف خوراکی و سپس بین انواع مختلف گوشت ها انجام می دهند را رد نمود. کلیه کشش های خود قیمتی جبرانی و غیر جبرانی منفی بدست آمد که از این جهت مطابق با انتظارات مبانی نظری می باشد. همچنین کشش های درآمدی برای کلیه مواد غذایی مورد مطالعه مثبت بدست آمد.

هدف اصلی این مطالعه بررسی تاثیر آزادسازی تجاری بر بهره وری نیروی کار در بخش کشاورزی است. از صادرات محصولات کشاورزی و نرخ تعرفه وارداتی به عنوان دو شاخص جهت تعیین اثر سیاست های آزادسازی تجاری بر بهره وری نیروی کار در بخش کشاورزی استفاده شده است. از یک مدل نئوکلاسیک استفاده گردیده که سرمایه انسانی در کنار سرمایه فیزیکی و نیروی کار مورد بهره برداری قرار گرفته است. با کمک داده های سری زمانی و با بکارگیری روش های OLS و تصحیح خطا (ECM) رابطه های بلند مدت و کوتاه مدت بین سیاست های آزادسازی تجاری و بهره وری نیروی کار در طی سال های 1382-1342 برآورد گردیده است. نتایج برآورد نشان می دهند که سیاست های توسعه صادرات و کاهش نرخ تعرفه وارداتی در بلند مدت و کوتاه مدت باعث افزایش بهره وری نیروی کار در بخش کشاورزی شده اند. هر چند سرمایه انسانی در بلند مدت بر بهره وری اثر مثبت دارد ولی اثر مثبت آن در کوتاه مدت داری اهمیت آماری نیست. در بلند مدت، در اثر 10 درصد افزایش صادرات سرانه، یا 10 درصد کاهش نرخ تعرفه وارداتی، مقدار بهره وری به ترتیب به میزان 0.5 درصد و 0.9 درصد افزایش می یابند. با توجه به این که تاثیر کاهش تعرفه بیش ار تاثیر افزایش صادرات سرانه است، سیاستگزاران لازم است سیاست های خود را به تعدیل تعرفه ها معطوف دارند.

هدف اصلی پژوهش حاضر سنجش دانش، نگرش و مهارت چغندرکاران در زمینه شیوه های مدیریت پایدار خاک زراعی و تحلیل رگرسیونی عوامل تاثیرگذار بر آنها بود که با روش توصیفی- تحلیلی و از طریق پیمایشی صورت پذیرفت. جامعه آماری مورد نظر را چغندرکاران استان خراسان رضوی تشکیل دادند که با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای اقدام به جمع آوری اطلاعات گردید و در نهایت، 375 پرسشنامه تجزیه و تحلیل شد. بررسی روایی صوری و محتوایی پرسشنامه توسط اعضای هیات علمی دانشگاه و کارشناسان اجرایی صورت گرفت و نظرات اصلاحی آنان لحاظ گردید. مطالعه پیش آهنگی نیز برای به دست آوردن پایایی پرسشنامه انجام شد و ضرایب آلفای کرونباخ بیش از 0.71 برای ابزار پژوهش به دست آمد. نتایج حاصل از یافته های توصیفی نشان داد که میزان دانش فنی، نگرش و مهارت بیش از نیمی از چغندرکاران مورد مطالعه در زمینه مدیریت خاک زراعی در حد «متوسط و پایین تر» قرار داشتند. نتایج نمودار ون در ارتباط با حیطه های سه گانه رفتار افراد مورد مطالعه نشان داد که صرفا حدود %11.2 (42 نفر) از کل افراد مورد مطالعه در طبقه رفتاری «کشاورزان صلاحیت دار» قرار گرفتند. به علاوه، برای شناسایی و تبیین پراهمیت ترین متغیرهای تاثیرگذار بر دانش، نگرش و مهارت کشاورزان چغندرکار در زمینه شیوه های مدیریت پایدار خاک زراعی در این پژوهش از رگرسیون چند متغیره به روش مرحله ای استفاده و در نهایت، بر اساس یافته های تحقیق پیشنهادهایی ارایه گردید.

ماشین های کشاورزی و نیروی کار دو عامل مهم و هزینه بر در تولید محصولات کشاورزی می باشند، هدف از انجام این پژوهش، مقایسه روش های مختلف تولید گندم از نظر سطح فناوری ماشینی و بهره وری ماشین های کشاورزی و نیروی کار در ناحیه جلگه ای بخش مرکزی شهرستان مشهد بوده است. برای نمونه گیری از روش خوشه ای سه مرحله ای استفاده شد. داده های پژوهش، مربوط به سال زراعی 1384-1383 بوده و با استفاده از پرسشنامه و از طریق مصاحبه حضوری با 169 کشاورز جمع آوری گردید. سیستم های تولید با استفاده از تعریف خاص برای هر سیستم به سه گروه مکانیزه، نیمه مکانیزه و نیمه سنتی تقسیم بندی شدند. شاخص میزان مکانیزه بودن برای کشاورزان سه گروه محاسبه شد و تجزیه واریانس نشان داد که اختلاف میانگین شاخص مکانیزه بودن بین سه سیستم در سطح احتمال %1 معنی دار می باشد. برای هر یک از سیستم های مورد نظر، تابع تولید با شکل تابعی کاب – داگلاس برآورد گردید. برای محاسبه بهره وری هر یک از عامل های تولید ماشین های کشاورزی و نیروی کار، از روش داوان و بنزال استفاده گردید. تجزیه واریانس و مقایسه میانگین مربوط به بهره وری ماشین های کشاورزی و نیروی کار سه سیستم نشان داد که اختلاف میانگین بین سه سیستم در سطح احتمال %1 معنی دار می باشد. مقایسات میانگین نشان داد که سیستم مکانیزه دارای بیشترین میزان بهره وری نیروی کار و ماشین های کشاورزی و سیستم نیمه مکانیزه و سیستم نیمه سنتی به ترتیب دارای دارای کمترین میزان بهره وری ماشین های کشاورزی و کمترین میزان بهره وری کارگر می باشد. بنابراین مکانیزاسیون می تواند افزایش بهره وری ماشین های کشاورز و نیروی کار را در پی داشته باشد.

این مقاله دیدگاه های کشاورزان را در باره سیاست های حمایتی حفاظت خاک از طریق سه مولفه سیاستی مهم تامین مالی، یارانه سبز و مداخله دولت در استان خراسان رضوی در سال 1385 با استفاده از آماره های توصیفی مورد بررسی قرار داده است. نتایج مطالعه نشان داد که کشاورزان انگیزه لازم را برای حفاظت خاک دارا می باشند اما توان مالی آنها برای حفاظت خاک پایین است. همچنین کشاورزان با پرداخت یارانه سبز در قالب اعتبارات یارانه ای برای عملیات حفاظت خاک موافق می باشند. علاوه بر آن معتقد به مداخله دولت در این حوزه از طریق کمک های فنی- اطلاعاتی (ترویجی) و اعتبارات می باشند. با توجه به یافته ها، نقش آفرینی بانک کشاورزی برای پرداخت اعتبارات حفاظت خاک، پرداخت یارانه سبز و اجرایی شدن  طرح یارانه سبز در یک منطقه و مداخله هدفمند دولت به عنوان پیشنهاد ارایه شده است.

در این تحقیق ابتدا با استفاده از آمار کلان اقتصادی سالهای 78-1353 و بهره گیری از رهیافت بهره وری متوسط تعمیم یافته به محاسبه بهره وری نیروی کار در بخش کشاورزی ایران پرداخته شده است، که نتایج نشان دهنده صعودی بودن روند بهره وری نیروی کار در این بخش می باشد. سپس به منظور بررسی عوامل موثر بر بهره وری نیروی کار تاثیر متغیرهای سرمایه گذاری خالص بخش کشاورزی و کل، خالص صادرات بخش کشاورزی و کل، بارندگی، درآمد روستاییان و متغیر روند بر بهره وری نیروی کار از طریق تخمین تابع سنجیده شد. برای این کار ابتدا متغیرها از نظر ایستایی بررسی گردید که طبق نتایج بعضی از متغیرها I (0) و برخی دیگر I (1) بودند پس برای جلوگیری از رگرسیون کاذب به تخمین تابع از طریق آزمون یوهانسن پرداخته شد. بنا بر رگرسیون تخمین زده شده ضریب تمام متغیرها معنی دار بوده و همه آنها بجز متغیر سرمایه گذاری کل که ضریب منفی دارد، دارای تاثیر مثبت بر بهره وری نیروی کار هستند.

یکی از مسایل مهم در ورود تکنولوژی های آبیاری تحت فشار، انتخاب سیستم مناسب با توجه به شرایط کشاورزی منطقه می باشد. هدف اصلی این مطالعه انتخاب و رتبه بندی سیستم های آبیاری بارانی و سنتی در مزارع استان خراسان رضوی می باشد. آمار و اطلاعات مورد نیاز این مطالعه از طریق تکمیل 186 پرسشنامه از کشاورزان و مزارع استان خراسان رضوی در دو منطقه سبزوار و مشهد در سال 1386 بدست آمده است. برای دستیابی به اهداف مورد نظر، از روش های برنامه ریزی توافقی و تاپسیس استفاده شده است. نتایج بدست آمده در رابطه با چهار گروه کشاورزان و مزارع مورد مطالعه نشان داد که در مورد دو گروه از کشاورزان منطقه، بهترین سیستم آبیاری، آبیاری بارانی (کلاسیک ثابت و متحرک) و در مورد دو گروه دیگر از کشاورزان، بهترین سیستم آبیاری، آبیاری سنتی می باشد. همچنین نتایج این مطالعه حاکی از آن است که سیستم آبیاری بارانی خطی و دورانی از نامناسب ترین سیستم های آبیاری منطقه می باشد.

در این تحقیق با استفاده از تابع مرزی پوششی رابطه شکاف تکنولوژیکی با اندازه مزرعه برای گندم کاران استان کرمان تجزیه و تحلیل شد. برای انجام تحقیق از اطلاعات 658 گندم کار در سال 1384 که به صورت تصادفی مورد مصاحبه قرار گرفته اند، استفاده شد. مزارع نمونه برحسب اندازه به سه گروه کوچک، متوسط و بزرگ تقسیم گردید. در این مقاله از سه رهیافت تابع تولید مرزی تصادفی ترکیبی، تابع تولید مرزی تصادفی گروهی و تابع مرزی پوششی برای محاسبه شاخصهای کارایی فنی و شکاف تکنولوژیکی استفاده شد. نتایج مطالعه نشان می دهد که متوسط کارایی فنی بهره برداران مزارع کوچک در سه روش مذکور به ترتیب حدود 64، 79 و 61 درصد، برای بهره برداران مزارع متوسط 62، 72 و 42 درصد و در مزارع بزرگ به ترتیب حدود 61، 83 و 35 درصد است. نسبت شکاف تکنولوژیکی در مزارع کوچک، متوسط و بزرگ به ترتیب حدود 0.78، 0.57 و 0.42 می باشد که بیانگر شکاف تکنولوژیکی در اندازه های مختلف است.

در این مطالعه همگرایی بهره وری کل عوامل تولید (TFP) کشاورزی برای محصول گندم در میان شش استان بزرگ (خراسان، تهران، فارس، کرمان، خوزستان، اصفهان) برای سال های 1383-1368 مورد بررسی قرار گرفت. از شاخص تورنکویست - تیل برای محاسبه رشد بهره وری کل عوامل تولید، از معیار انحراف معیار برای بررسی رفتار کوتاه مدت و از انواع تست های ریشه واحد در داده های پانل، برای بررسی رفتار بلندمدت تفاوت بهره وری میان استان ها استفاده شد. نتایج نشان داد که رشد بهره وری در استان های مورد مطالعه نوسانات زیادی داشته و در کوتاه مدت همگرا نبوده اند اما در بلندمدت از تفاوت بهره وری میان استان ها کاسته شده و همگرایی رخ می دهد بنابراین می توان از سیاست گذاری تقریبا یکسان در بلند مدت برای محصول گندم استفاده نمود.

بحث تجارت خارجی یکی از مباحث مهم در توسعه اقتصادی کشور است. این بخش منبع تامین درآمدهای ارزی برای سرمایه گذاری و جذب فن آوری های نوین در جهت افزایش توان تولیدی اقتصادی کشور است، از جمله مشکلات ایران در زمینه صادرات محصولات کشاورزی، عدم بسته بندی مطلوب، درجه بندی نامناسب محصولات کشاورزی صادراتی و عدم رعایت استاندارد کیفی در مورد محصولات صادراتی و همچنین عدم تطابق کالاها با سلیقه های مصرف کنندگان خارجی است. در نتیجه، ارزش افزوده حاصل از خدمات بازاریابی نصیب کشورهای وارد کننده محصولات از ایران می گردد. از اینرو در این مطالعه  توابع صادرات برخی محصولات کشاورزی صادراتی ایران شامل پسته، بادام، زعفران، خرما و سیب با استفاده از روش داده های پانل برآورد گردیده است. اطلاعات مورد استفاده، مربوط به دوره زمانی 1384- 1379 بوده و مقاطع به کار رفته در مدل کشورهای وارد کننده این محصولات از ایران می باشند. نتایج نشان داد رعایت سطح استاندارد صادراتی در اکثر محصولات مورد بررسی تاثیر مثبت و معنی دار بر میزان صادرات آنها دارد. یعنی با افزایش رعایت استانداردهای بین المللی در زمینه صادرات محصولات کشاورزی و بهبود کیفیت، می توان به بازارهای بیشتری دسترسی پیدا کرد و در نتیجه درآمدهای ارزی کشور را گسترش داد.

این مطالعه با هدف بررسی جنبه های محدود کننده تجارت آب مجازی صورت گرفت. بدین منظور ابتدا الگوی بهینه کشت مشروط بر محدودیت های آب و زمین ارایه گردید. در ادامه با توجه به اهمیت مصرف نهاده ها و اشتغال نیروی کار الگوهایی تعدیلی بصورت حداکثرسازی تابع هدف مشروط به حفظ سطح فعلی اشتغال و با قید افزایش اشتغال ارایه گردید. نتایج نشان داد برای تعدیل پیامد منفی بیکاری در تعیین الگوی کشت بر اساس آب مجازی بهتر است در کنار هدف حداکثرسازی واردات آب مجازی هدف حفظ سطح نسبی اشتغال نیز مورد توجه قرار گیرد زیرا توجه تنها به مساله واردات آب مجازی همراه با پیامدهایی همچون کاهش قابل ملاحظه اشتغال چندان مطلوب بنظر نمی رسد. بنابراین پرداختن به هر یک از اهداف شامل حداکثرسازی واردات آب مجازی، کاهش مصرف کود و آب و افزایش اشتغال منجر به الگویی می شود که تنها در تامین هدف تحت تعقیب مطلوب می باشد حال آنکه لازم است الگوی تجویزی تمامی اهداف را در سطحی نسبتا مطلوب تامین نماید. به عبارتی دیگر اهمیت بالای حداکثرسازی واردات آب مجازی نباید منجر به نادیده گرفتن هزینه های تامین این هدف شود.