پژوهش های حفاظت گیاهان ایران
سال:1389 | دوره:24 | شماره:2 |تعداد مقالات:17

به منظور شناسایی ویروس موزاییک چغندرقند در استان خراسان رضوی در تابستان 1386 نمونه برداری از بوته های دارای علایم موزاییک، لکه های نکروتیک و پیچیدگی برگهای میانی از مزارع چغندرقند صورت گرفت و همچنین جهت تعیین پراکنش این ویروس در سطح استان نمونه برداری تصادفی انجام شد. نمونه های آلوده به ویروس با استفاده از آزمون DAS-ELISA مورد بررسی قرار گرفته و مشخص گردید. جهت استخراج  RNAویروس از برگهای آلوده از روش رسوب با PEG6000 استفاده شد. سپس با استفاده از آغازگر اختصاصی cDNA مربوطه ساخته و برای انجام  RT-PCR مورد استفاده قرار گرفت. باند محصول واکنش RT-PCR به اندازه 658-bp بر روی ژل آگارز 1 درصد مشاهده شد. وجود این ناحیه تکثیر شده در نمونه های آزمایشی، آلودگی به ویروس مذکور را در مناطق مورد بررسی تایید می کند. نتایج بدست آمده نشان داد که متوسط میزان پراکنش BtMV در استان خراسان رضوی، از 530 نمونه جمع آوری شده در این سال، 14.9 درصد می باشد. آلودگی در همه شهرستان های مورد مطالعه به نسبت های مختلف وجود داشت و بیشترین میزان آلودگی مربوط به شهرستان فریمان بوده است.

سلمه تره یکی از مهمترین علف های هرز مزارع ذرت است. به منظور ارزیابی کمی رقابت ذرت با علف هرز سلمه تره آزمایشی در سال 1385 تحت شرایط آب و هوایی مشهد در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. در این آزمایش تاثیر زمان نسبی سبز شدن علف هرز سلمه تره بر رشد و عملکرد ذرت دانه ای رقم سینگ کراس 704 در سطوح مختلف تراکم این علف هرز مورد مطالعه قرار گرفت. آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به اجرا درآمد. زمان سبز شدن علف هرز سلمه تره با 3 سطح: سبز شدن سلمه تره به ترتیب 14 روز زودتر، 7 روز زودتر و همزمان با ذرت به عنوان فاکتور اصلی و تراکم این علف هرز با 6 سطح به ترتیب صفر، 4، 8، 12، 16 و 20 بوته در مترمربع به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شد. تجزیه داده های آزمایش نشان داد که سبز شدن زود هنگام علف هرز سلمه تره نسبت به ذرت در تراکم های بالا کاهش معنی داری در تعداد ردیف دانه در بلال، تعداد دانه در بلال و وزن هزار دانه بوجود می آورد. بیشترین کاهش در سبز شدن 14 روز زودتر سلمه تره نسبت به ذرت و تراکم های بالای این علف هرز (12، 16 و 20 بوته در مترمربع) مشاهده شد، بطوری که تحت این شرایط بوته های ذرت به طور کامل در سایه انداز بوته های سلمه تره قرار گرفتند و بلالی تولید نشد. کمترین کاهش در اجزای عملکرد نیز مربوط به زمان سبز شدن همزمان ذرت با سلمه تره در تراکم پایین این علف هرز (4 بوته در مترمربع) بود. بطور کلی بر اساس یافته های این تحقیق با افزایش تعداد روزهای سبز شدن علف هرز سلمه تره نسبت به ذرت توان رقابتی ذرت کاهش یافته و افت شدیدی در اجزای عملکرد ذرت دانه ای مشاهده شد.

گونه های فوزایوم یکی از بیمارگرهای مهم پیاز در ایران بوده که بعضا بذرزاد می باشند. بدین منظور بذور تولیدی در چهار شهرستان از استان های خراسان رضوی و شمالی جمع آوری و مورد بررسی قرار گرفتند. در آزمایشی دیگر بذور ضدعفونی شده به مدت 3 دقیقه در خاک اتوکلاو شده و تحت شرایط گلخانه کاشته شدند و در آزمایش سوم مبادرات به تشخیص ملکولی آلودگی بذور گردید. از بذور کشت در محیط PDA و گیاهچه ها در گلخانه، دو گونه Fusarium Proliferatum و F.oxysporum جدا و شناسایی شدند. فراوانی گونه F.Proliferatum در بین قارچ های حاصله از کشت بذور در محیط PDA و در بین قارچ های جدا شده از گیاهچه ها به ترتیب 15- 0و6.7 -0 درصد بود.این فراوانی در مورد گونه F.oxysporum 0-48 و 0-10 درصد تعیین گردید. به منظور تشخیص ملکولی آلودگی بذور به گونه F.Proliferatum پس از استخراج DNA از بذور و انجام پی. سی. آر با آغازگر اختصاصی، با استفاده از نرم افزار labwork 3/0/2 مبادرات به مقایسه وزن ملکولی باندهای مربوطه رویژل گردید و تفاوت واضحی بین وزن ملکولی باندهای مربوط به بذور مناطق مختلف مشاهده شد. مقایسه نتایج حاصل از کشت بذور در محیط PDA و بررسی های ملکولی نشان داد که همبستگی مثبت و معنی داری بین آن ها از نظر میزان آلودگی بذور به F.Proliferatum وجود دارد. با توجه به نتایج این تحقیق دوگونه F.Proliferatum و F.oxysporum را می توان به عنوان دو بیمارگر بذرزاد در پیاز معرفی نمود.

در سال های 1386 و 1387، تنوع گونه ای کنه های پسته با جمع آوری نمونه های متعدد از باغ های پسته در نقاط مختلف شهرستان مه ولات برای اولین بار بررسی گردید. هشت رقم پسته شامل اکبری، اوحدی، بادامی سفید، برگ سیاه، قرمز، کله قوچی، گرمه و ممتاز از لحاظ شدت آلودگی به دو گونه از کنه های زیان آور غالب در باغ پسته ایستگاه تحقیقات کشاورزی شهرستان مه ولات در طول فصل رشد مورد مقایسه قرار گرفتند. در این بررسی 9 گونه کنه متعلق به 9 جنس، 7 خانواده و 3 راسته شناسایی شدند که چهار گونه از آنها گیاهخوار بودند. گونهShevtchenkella recki (Bagd.) برای ایران و گونه های Typhlodromus bagdasarjani Wainstein & Arutunjan  و Tyrophagus brevicrinatus Robertson برای استان و کلیه نمونه ها برای شهرستان ثبت جدید اعلام می شوند. در بین گونه های گیاهخوار،Sh. recki Tenuipalpus granati Sayed گونه های غالب شناخته شدند. تجزیه واریانس تفاوت آلودگی ارقام مختلف پسته به جمعیت کنه های گیاهخوار غالب را در سطح احتمال ٪5 معنی داری نشان داد. رقم های قرمز، اوحدی و کله قوچی بیشترین و رقم گرمه کمترین آلودگی را به کنه های گیاهخوار غالب داشتند. در این بررسی بیشترین آلودگی به کنه های گیاه خوار در ماه های مرداد و شهریور دیده شد. در بین ارقام مختلف پسته کمترین و بیشترین تراکم جمعیت کنه Sh. recki  بترتیب در رقم های گرمه و کله قوچی و در مورد کنهTenuipalpus granati Sayed ، کمترین و بیشترین انبوهی جمعیت بترتیب روی گرمه و رقم اوحدی ثبت گردید. انبوهی جمعیت هر دو گونه کنه در سطح زیرین برگ های پسته در ارقام مختلف بیشتر بود.

تنش های شوری و خشکی از تنش های محیطی رایج در کشور است که بر مراحل مختلف رشد و نمو گیاهان اثر می گذارند. به منظور بررسی تاثیر تنش شوری و خشکی، بر خصوصیات جوانه زنی و رشد گیاهچه علف هرز ازمک (Cardaria draba ) آزمایشی در محیط پتری دیش در قالب طرح کاملا تصادفی با 4 تکرار در آزمایشگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند در سال 1387 انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل سطوح مختلف پتانسیل اسمزی و ماتریک ناشی از تنش شوری و خشکی در چهار سطح 0.3-، 5-، 10- و 15- بار به همراه تیمار شاهد (آب مقطر) بودند. نتایج نشان داد که با منفی تر شدن پتانسیل اسمزی و ماتریک درصد و سرعت جوانه زنی، وزن تر گیاهچه، ریشه چه و ساقه چه، طول ریشه چه و ساقه چه به طور معنی داری نسبت به شاهد کاهش یافت ( (p£0.05و این کاهش در تنش خشکی به طور معنی داری در اکثر صفات نسبت به تنش شوری بیشتر بود. کاهش طول ساقه چه در هر دو تنش بیشتر از ریشه چه بود که نشان دهنده حساسیت بیشتر این صفت می باشد. زمان رسیدن به 50 درصد حداکثر جوانه زنی در هنگام مواجه با سطوح تنش به طور معنی داری افزایش یافت. برازش مدل لجستیک سه پارامتری رابطه بین سطوح مختلف تنش و درصد جوانه زنی را به خوبی توجیه نمود. پارامتر X50 مدل مذکور حاکی از کاهش 50 درصدی حداکثر جوانه زنی ازمک در پتانسیل های اسمزی 23.997 بار و ماتریک 6.22 بار می باشد که این امر حساسیت بیشتر ازمک را به تنش خشکی نشان می دهد.

شیشه آرد Tribolum confusum Duval (Col.: Tenebrionidae) از جمله آفات انباری است که از لحاظ کمی و کیفی خسارت زیادی به آرد می رساند. در این تحقیق تاثیر ترکیبات تنظیم کننده رشد حشرات شامل تفلوبنزورون، هگزافلومورون و پایری پروکسی فن روی شاخص های تغذیه ای مراحل لاروی و حشره کامل شپشه آرد مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج اثر ترکیبات مورد مطالعه روی شاخص های تغدیه ای نشان داد که در غلظت های پایین 60 و ppm 250 ترکیبات پایری پروکسی فن و هگزافلومورون و در غلظت ppm 1000 ترکیب تفلوبنزورون دارای بیشترین تاثیر بر روی نرخ رشد نسبی و نرخ مصرف نسبی بودند. با افزایش غلظت ترکیبات مقادیر نرخ رشد نسبی و نرخ مصرف نسبی کاهش و مقدار بازدارندگی تغذیه افزایش یافت. ترکیب تفلوبنزورون در غلظت 1000 ppm دارای پایین ترین درصد شاخص بازدهی تبدیل غذای بلعیده شده (61.5 درصد روی حشرات کامل و 49.5 درصد روی لاروها) و بالاترین درصد شاخص بازدارندگی تغذیه (92 درصد روی حشرات کامل و لاروها) بود. با توجه به نتایج به دست آمده، به نظر می رسد که ترکیبات تنظیم کننده رشد حشرات می توانند به عنوان حشره کش های کم خطر برای کنترل شپشه آرد مورد استفاده قرار گیرند.

شب پره هندی Plodia interpunctella Hübner (Pyralidae) یکی از آفات مهم محصولات انباری در ایران می باشد که برای کنترل آن آفت از سموم شیمیایی تدخینی استفاده می شود. استفاده از اسانس های گیاهی و ترکیبات آن به دلیل خطرات کم آن روی پستانداران می تواند جایگزین مناسبی به جای سموم مرسوم تدخینی باشد. در این تحقیق اثر دورکنندگی 18 اسانس گیاهی روی حشرات کامل و لارو سن آخر شب پره هندی بررسی گردید. همچنین سمیت تنفسی اسانس ها روی لارو سن یک این شب پره مطالعه شد. بررسی میزان دورکنندگی ترکیبات روی حشره کامل شب پره هندی نشان داد که اسانس رزماری و شوید با غلظت 2 میکرولیتر اسانس در 2 گرم غذا 100 درصد دورکننده حشرات کامل بودند و جعفری و زوفا با 14.8 درصد کمترین دورکنندگی را داشتند. شوید و رزماری روی لارو سن آخر هم بیشترین دورکنندگی را داشتند. نتایج بررسی سمیت تنفسی اسانس های گیاهی روی لارو سن یک شب پره هندی نشان داد که اسانس همه گیاهان مورد بررسی دارای LC50 کمتر از 260 میکرولیتر اسانس بر لیتر هوا بودند که حاکی از سمیت قابل توجه اسانس گیاهان می باشد. شوید با LC50 معادل 25.48 میکرولیتر اسانس بر لیتر هوا کمترین سمیت و اسانس دارچین، زیره، بومادران گل سفید و بادرنجبویه به ترتیب با 2.12، 5.06، 5.20 و 5.57 میکرولیتر بر لیتر هوا بیشترین سمیت را روی این حشره داشتند. بنابراین بسیاری از این اسانس های گیاهی به ویژه شوید و رزماری از نظر دورکنندگی پتانسیل بالایی برای استفاده در برنامه های کنترل تلفیقی این آفت در انبارها را دارا می باشد.

مهارکننده های آنزیم های گوارشی ترکیباتی پروتئینی یا غیرپروتئینی هستند که با متصل شدن به جایگاه فعال و یا به سوبسترای آنزیم، فعالیت آن را مهار می کنند. ترکیبات مهارکننده گیاهی به دلیل داشتن اثر بسیار قابل توجه روی آنزیم های گوارشی حشرات و در نتیجه روی نشوونمای آن ها و نیز بی خطر بودن گیاهان تراژن تولید شده، امروزه بسیار مورد توجه قرار گرفته اند. در بررسی حاضر، اثرTris, NaCl ، اتیلن دی آمین تترااستات دی سدیم دی هیدرات (EDTA)، سدیم دودسیل سولفات (SDS) و مهارکننده آلفا - آمیلاز استحصالی از دانه های گندم (WAAI type 1) طی 60 دقیقه انکوباسیون روی فعالیت آلفا - آمیلاز بزاقی حشرات کامل سن Graphosoma lineatum (L.) بررسی گردید. آب مقطر نیز به عنوان شاهد در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که اثر نوع ترکیب مهارکننده روی فعالیت کلی آلفا - آمیلاز در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. به طور کلی، فعالیت آلفا - آمیلاز درEDTA, NaCl و Tris بیش ترین مقدار خود را داشت (حدود 54 درصد شاهد) و با هم فاقد اختلاف معنی دار بودند. پس از آن، بیش ترین فعالیت آنزیم مربوط به SDS (تقریبا 31 درصد شاهد) و سپس WAAI تقریبا 12.5) درصد شاهد) بود که با هم و نیز با سه ترکیب قبلی اختلاف معنی دار داشتند. همچنین، آلفا - آمیلاز بزاقی حشرات کامل ماده در مقایسه با آلفا - آمیلاز بزاقی حشرات کامل نر در مقابل غلظت های پایین ترکیبات مهارکننده Tris, EDTA, NaCl و SDS (1 و 2 میلی مولار) مقاومت بیش تری نشان داد و در اوایل دوره انکوباسیون، توسط آن ها به میزان کم تری مهار شد.

حشرات پارازیتویید ضمن کاوشگری از میزبان ها با تصمیم های متعددی مواجه می شوند از جمله این که، چه مدتی را در لکه ای از میزبان سپری نموده و بعد از چه زمانی باید آن را به امید یافتن لکه ای بهتر ترک نمایند. پژوهش حاضر به منظور تعیین تاثیر تجربه محرومیت از میزبان و همچنین اثر سن، بر چگونگی تخصیص نسبت های زمانی مرتبط با رفتارهای مختلف کاوشگری و همچنین راهبرد تخم گذاری در زنبورهای ماده Lysiphlebus fabarum انجام شد. در این مطالعه با مشاهده مداوم زنبورهای ماده طی حضور در لکه (دیسک برگی با 15 پوره سن دوم شته سیاه باقلا)، تعداد و مدت زمان بروز رفتارهای مختلف زنبور ثبت و با تشریح شته های پارازیته، راهبرد تخم گذاری آن ها تعیین شد. زنبورهایی که مدت زمان بیشتری از شته های میزبان محروم شده بودند، افزایش دو برابری مدت زمان حضور در لکه را نشان داده و نسبت به زنبورهای با تجربه بیشتر تماس با میزبان، سه برابر بیشتر شته های در دسترس را پارازیته نمودند. نتایج همچنین نشان داد در زنبورهایی که مدت زمان بیشتری از دسترسی به میزبان محروم بودند، دفعات بروز و مدت زمان صرف شده برای تمامی رفتارهای مرتبط با پارازیتیسم؛ شامل جستجو کردن، خم نمودن شکم و حمله با تخمریز، به طور معنی داری بیشتر بود، اما مقایسه دفعات و مدت زمان بروز رفتارها در «واحد زمانی حضور در لکه» در هیچ موردی اختلاف معنی داری را در زنبورهای دو تیمار نشان نداد. رفتارهای زنبورهای پنج روزه با زنبورهای جوان یک روزه مورد مقایسه قرار گرفته و نشان داده شده است که زنبورهای پنج روزه مدت زمان بیشتری در لکه های میزبان مانده و تعداد بیشتری شته را پارازیته نمودند، ولی تعداد شته های پارازیته شده در «واحد زمانی حضور در لکه» اختلاف معنی داری را نشان نداد. بر اساس نتایج به دست آمده، دفعات بروز و مدت زمان صرف شده برای تمامی رفتارهای مرتبط با پارازیتیسم در زنبورهای مسن تر به طور معنی داری بیشتر از زنبورهای یک روزه بود، ولی مقایسه داده های رفتاری در «واحد زمانی حضور در لکه» نشان داد که در هیچ موردی اختلاف معنی داری بین زنبورهای دو تیمار وجود ندارد. بر اساس نتایج مطالعه حاضر، تجربه زمانی متفاوت در رو در رو شدن با شته های میزبان و همچنین سن زنبور پارازیتویید، تاثیری بر میزان زمان اختصاص داده شده روی هر یک از رفتارهای کاوشگری ندارد، به عبارت دیگر راهبرد کاوشگری از لکه میزبان با تفاوت در سن زنبور یا دسترسی قبلی به میزبان، تغییر نمی کند.

کنه های خانواده Laelapidae یک خانواده بزرگ با انتشار جهانی هستند. بسیاری از آنها انگل خارجی پستانداران کوچک یا در ارتباط با بندپایان می باشند. سایر گونه ها شکارگرهایی با زندگی آزاد و خاکزی هستند، برخی نیز در مواد انباری یافت می شوند. جهت تعیین فون کنه های Laelapidae استان گیلان طی سالهای 88 - 1386 نمونه برداری هایی از زیستگاه های مختلف مانند خاک، بقایای گیاهی و مواد انباری به عمل آمد. در مجموع 17 گونه از 5 جنس متعلق به دو زیر خانواده مختلف جمع آوری و شناسایی شدند. از این تعداد چهار گونه برای فون ایران و 10 گونه برای فون استان گیلان جدید هستند. علاوه بر معرفی گونه های شناسایی شده از استان گیلان، خصوصیات تاکسونومیکی چهار گونه جدید برای فون ایران بررسی و کلیدی نیز برای شناسایی کنه های خانواده Laelapidae استان گیلان ارایه می شود. لیست گونه های شناسایی شده به تفکیک زیرخانواده و جنس به شرح زیر است. گونه های جدید برای فون ایران با یک ستاره مشخص شده اند.زیر خانواده :Laelapinae Berlese الف - جنس[Androlaelaps casalis (Berlese) - 1] Androlaelaps Berlese ب - جنس Hypoaspis vacua (Michael) -2] Hypoaspis CanestriniH.lutegiensid*Shcherbak -3H.karawaiewi Belese -4H.sclerotarsa Costa -5H.lubrica Voigts -6H.nolli Karg -7H.queenslandica (Womersley) -8H.angustiscutata*Willmann -9H.aculeifer (Canestrini) -10H.minor Costa -11H.Kargi Costa -12H.astronomica* (Koch) -13[Hypoaspis (Laelaspis) austriaca* Sellnick -14ج- جنس Haemogamasus Berlese [Stratiolaelaps miles(Berlese) -15]زیرخانواده Haemogamasinae Oudemans:د- جنس [Eulaelaps stabularis (Koch) Eulaelaps Berlese -16]هـ- جنس [Haemogamasus pontiger (Berlese)-17] Haemogamasus Berlese

طی سال های 1387و 1388 تنوع گونه ای کنه های زیان آور درختان پهن برگ سایه دار و درختچه های زینتی فضا های سبز مشهد مورد مطالعه قرار گرفت. در این بررسی 13 گونه و 10 جنس متعلق به سه خانوادهTetranychidae ،  TenuipalpidaeوEriophyidae  جمع آوری و شناسایی شدند. در فهرست ذیل گونه هایی که با یک و دو ستاره مشخص شده اند به ترتیب برای خراسان رضوی و ایران جدید می باشند. 1-Eriophyidae: Schevtchenkella ulmi * Farkas,1960; Aceria fraxinivora Nalepa, 1909; Aculops knowltoni ** Keifer, 1964; 2-Tetranychidae: Schizotetranychus hindustanicus ** Hirst,1924; Eutetranychus orientalis Klein,1936; Eutetranychus africanus** Tucker, 1926; Oligonychus yothersi ** Mc Gregore, 1914; Oligonychus mangiferus** Rahman & Sapra, 1940; Eotetranychus willametti Ewing; Panonychus ulmi Koch 1836; Tetranychus turkestani Ugrov & Nikolaskii, 1937; Tetranychus urticae Koch, 1836; 3-Tenuipalpidae: Cenopalpus pulcher Canestrini & Fanzago, 1876.

جهت ارزیابی وقوع بیماری غربالی و عوامل موثر در شدت آن از مناطق عمده پرورش ارقام تجاری درختان میوه هسته دار نمونه برداری به عمل آمد. قارچ اصلی عامل غربالی (Wilsonomyces carpophilus) از باغات آلوده جداسازی گردید. برای تعیین نحوه زمستانگذرانی قارچ در اندامهای زمستانگذران، شستشوی جوانه ها و به دنبال آن سانتریفیوژ آنها و کشت لکه ها روی محیط غذایی صورت گرفت و معلوم شد که قارچ در جوانه ها به صورت میسلیوم و کنیدی و در سرشاخه ها به صورت میسلیوم به سر می برد. ارزیابی بیماری در مناطق مختلف نشان داد که واکنش ارقام هسته دار به این بیماری در داخل یک اقلیم، ثابت است اما در مکانهای مختلف با یکدیگر فرق می کند.

تاکنون بررسی های انجام گرفته روی سن های خانواده Reduviidate در ایران به ویژه استان خراسان رضوی (3و4) و همچنین سایر کشورهای جهان بسیار اندک بوده است (1 ،2 و ). در این تحقیق در ارتباط با سن های مزبور، نمونه هایی از چند گونه آن از نواحی مختلف استان جمع آوری گردید. بین گونه های جمع آوری شده سن Coranus subapteres De Geer برای اولین بار از ایران گزارش می شود. نمونه هایی از این حشره در بخش گلمکان (شهرستان چناران) و در تاریخ 11/2/87 از روی خاک جمع آوری گردید. این نمونه ها پس از شناسایی مقدماتی به دکتر David Redei در موزه تاریخ طبیعی مجارستان ارسال گردید. این گونه متعلق به زیرچانه Harpactorinae می باشد و برخی از مسخصات مهم آن با توجه به پنج نمونه جمع آوری شده در زیر ارایه گردیده است.بدن حشره کامل به شکل استوانه ای، به رنگ قهوه ای و به طور متوسط به طول 10.9 و عرض 3.9 میلی متر است. سطح بدن مودار می باشد. سر باریک، طولش بیشتر از عرض آن و بخش جلوی سر نوک تیز است. چشم های مرکب برجسته و به شکل لوبیایی هستند. قسمت داخلی چشم مرکب دارای حاشیه زرد رنگ است. در هر دو طرف قسمت های میانی - کناری سر و زیر چشم های مرکب دو عدد برجستگی وجود دارد و یک نوار زرد رنگ از بین این دو برجستگی تا انتهای پیش گرده امتداد می یابد. قسمت غشایی بال ها رشد کافی یافته است.رگبال های بخش غشای بال ضخیم تر و واضح تر هستند. شکم لبه دار،لبه های آن به رنگ مخلوطی از زرد و سیاه و قسمت میانی استرنوم های شکم سیاه می باشد. پنجه های پا سه بندی، ران پاهای جلوی سیاه و ران پاهای میانی و عقبی دارای لک های سیاه و زرد می باشند.