علوم غذایی و تغذیه
سال:1398 | دوره:17 | شماره:1 (پیاپی 65) |تعداد مقالات:11

مقدمه: سبوس گندم به عنوان منبع غنی از فیبر رژیمی، پروتئین (6/14 درصد)، مواد معدنی (7 درصد)، اسید چرب غیراشباع (اسید اولئیک، لینولئیک و لینولنیک) (17 درصد) و انواع ویتامین ها شناخته می شود اما سبوس گندم دارای ویژگی های حسی نامطلوب نظیر طعم تلخ یا احساس دهانی شنی است. از طرف دیگر، غلظت برخی مواد نامطلوب سبوس گندم نظیر اسید فیتیک بالا می باشد. هدف از این پژوهش، بررسی تأثیر رطوبت خوراک ورودی و شرایط اکستروژن شامل دما و سرعت مارپیچ اکسترودر بر ویژگی های عملکردی، شیمیایی و تغذیه ای سبوس گندم می باشد. مواد و روش ها: به منظور اصلاح خصوصیات تغذیه ای و تکنولوژیکی سبوس گندم، تأثیر رطوبت خوراک ورودی به اکسترودر (18، 21 و 25 درصد) و شرایط اکستروژن شامل دما (° C 120، 160 و 200) و دور مارپیچ (rpm170، 235 و 300) بر خصوصیات عملکردی (اندیس جذب آب، اندیس جذب حلالیت در آب و اندیس جذب روغن)، شیمیایی (فیبر محلول و نامحلول) و تغذیه ای (اسید فیتیک) سبوس گندم فراوری شده مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته ها: نتایج حاکی از آن بود بیشترین مقدار شاخص جذب آب و همچنین کمترین مقدار شاخص حلالیت در آب در رطوبت خوراک ورودی 25 درصد، دمای° C 120 و دور مارپیچ rpm 170 به دست آمد. همچنین بیشترین مقدار شاخص حلالیت در آب و شاخص جذب روغن در رطوبت خوراک ورودی 18 درصد، دمای° C 200 و دور مارپیچ rpm 300 مشاهده شد. بیشترین میزان کاهش اسید فیتیک در رطوبت خوراک ورودی 21درصد، دمای ° C120 و دور مارپیچ 300 دور بر دقیقه مشاهده شد (mg/100g 09/3). نتیجه گیری: بررسی ها نشان داد فرایند اکستروژن سبب کاهش فیبر نامحلول به میزان 6 درصد و افزایش فیبر محلول به میزان 55 درصد می گردد.

مقدمه: رادیکال های آزاد، محصولات جانبی طبیعی سوخت و ساز بدن به شمار می روند که در حضور آنتی اکسیدان ها اثر این رادیکال های آزاد خنثی شده و آسیب های ناشی از آنها کمتر می شود. یکی از آنتی اکسیدان های طبیعی ریبوفلاوین می باشد که در بیشتر مواد گیاهی و حیوانی وجود دارد. مولکول ریبوفلاوین یک ماده حساس به نور نیز هست که از طریق واکنش فوتوشیمیایی باعث ایجاد تغییر شیمیایی در مولکول های مجاور می شود. خاصیت آنتی اکسیدانی ریبوفلاوین متاثر از تابش نور بوده و حساسیت آن به نور باعث بازده بیشتر خاصیت آنتی اکسیدانی آن می شود. مواد و روش ها: در این پژوهش چهار پارامتر مهم شامل دما، غلظت ریبوفلاوین، زمان و تابش دهی نور بر خاصیت آنتی اکسیدانی ریبوفلاوین مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور، فعالیت آنتی اکسیدانی ریبوفلاوین بر اساس فعالیت مهار رادیکال آزاد پایدار دی فنیل پیکریل هیدرازیل (DPPH) به وسیله دستگاه اسپکتروفوتومتر UV-Vis تعیین شد. یافته ها: فعالیت آنتی اکسیدان ریبوفلاوین با افزایش غلظت در گستره غلظتی 7/0-4/0 میلی مولار بیشتر شد. در حضور نور خورشید فعالیت آنتی اکسیدانی ریبوفلاوین به گونه ای است که رادیکال آزاد DPPH را به طور کامل مهار می کند. همچنین در گستره دمایی به کار رفته، با افزایش دما فعالیت آنتی اکسیدان در مهار رادیکال آزاد شدیدتر شده است. از نظر سینتیکی، واکنش مهار رادیکال آزاد DPPH با استفاده از معادله سینتیک مرتبه یک توصیف شد. نتیجه گیری: با توجه به مطالعه انجام شده ریبوفلاوین به عنوان یک ماده حساس نوری دارای خاصیت آنتی اکسیدانی قابل ملاحظه ای در مهار رادیکال آزاد DPPH در حضور نور خورشید می باشد.

مقدمه: جلبک سیستوسریا یک ماکروجلبک قهوه¬ای متعلق به خانواده فیافیتا می¬باشد. این جلبک با انشعابات نامنظم، در آب¬های گرم، در مناطق کم¬عمق و در نزدیکی سنگ ها و تالاب¬ها یافت می شود. این مطالعه با هدف شناسایی ترکیبات فعال زیستی عصاره جلبک قهوه¬ای سیستوسریا و ارزیابی خصوصیات فیزیکوشیمیایی و حسی ژله خوراکی غنی شده با آن انجام گرفت. مواد و روش¬ها: ترکیبات شیمیایی عصاره جلبک سیستوسریا توسط روش GC-MS شناسایی شدند و عصاره آن به غلظت¬های 50، 100 و 150 میلی¬گرم به فرمولاسیون ژله افزوده شد و سپس تأثیر آن بر ویژگی های حسی و سینرسیس مورد مطالعه قرار گرفت. ارزیابی¬ حسی ژله خوراکی توسط ده ارزیاب و با استفاده از آزمون هدونیک پنج امتیازی جهت بررسی رنگ، عطر و طعم، بافت و پذیرش کلی ژله¬های تهیه شده انجام گرفت. یافته¬ها: آنالیز GC-MS، تعداد دوازده ترکیب فعال زیستی موثر در غذا و دارو را نشان داد. این مطالعه نشان داد که امتیاز رنگ با افزودن عصاره جلبک افزایش می یابد. بر اساس نتایج پذیرش کلی، افزودن 50 میلی¬گرم عصاره به ژله، بیشترین تاثیر را از نظر رنگ، طعم و بافت دارا بود. کاهش ﺳﯿﻨﺮﺳﯿﺲ در تیمارها، گواه بر ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺣﻔﻆ آب درون ﺑﺎﻓﺘﯽ ژﻟﻪ و در نتیجه افزایش ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻇﺎﻫﺮی ژﻟﻪ بود. نتیجه¬گیری: به طور کلی می¬توان نتیجه گرفت که افزودن 50 میلی¬گرم عصاره جلبک سیستوسریا می تواند به عنوان معیار انتخاب بهترین فرمولاسیون باشد که بتوان از ارزش تغذیه ای بالای آن نیز بهره برد.

مقدمه: محصولات خمیری به عنوان غذاهای سالم شناخته می شوند، ولی مقدار اندک امگا-3 در این فرآورده ها سبب شده است تا غنی سازی با اسیدهای چرب زنجیره بلند امگا-3 موجود در منابع دریایی به دلیل اثرات سلامت بخشی در بدن مورد توجه قرار گیرد. مواد و روش ها: جهت غنی سازی پودر میکروکپسول امگا-3 حاوی حداقل 9% اسیدهای چرب زنجیره بلند امگا-3 در سطح 2/1% استفاده گردید. پس از خشک کردن تحت شرایط دمایی مختلف (Cº 90، C ° 75، C º 55) پایداری اسیدهای چرب ایکوزاپنتاانوئیک اسید (EPA) و دوکوزاهگزاانوئیک اسید(DHA) از طریق تجزیه متیل استرهای اسیدهای چرب به مدت هجده ماه و ویژگی های کیفی اسپاگتی (عدد لعاب، پخت و چسبندگی) مورد ارزیابی قرار گرفتند. یافته ها: خشک کردن اسپاگتی تحت شرایط دمایی مختلف از نظر پایداری اسیدهای چرب زنجیره بلند امگا-3 قبل و بعد از پخت دارای تاثیر معناداری بود (01/0>P). خشک کردن در دمای Cº 90 در مقایسه با دمای Cº 55 و Cº 75 سبب کاهش پایداری گردید. بالاترین محتوای اسیدهای چرب امگا-3 بعد از پخت در اسپاگتی تولید شده تحت شرایط دمایی Cº 75 مشاهده شد. نتیجه گیری: نتایج کلی نشان داد از طریق غنی سازی این قبیل از محصولات می توان ویژگی های کیفی و تغذیه ای آنها را افزایش داد.

مقدمه: روغن هسته انگور از ویژگی های ظاهری، ارزش تغذیه ای و ترکیبات سلامت بخش مناسبی برخوردار است و از این رو در سالیان اخیر مصرف آن در رژیم غذایی گسترش یافته است. یکی از کاربردهای متداول روغن های گیاهی، سرخ کردن مواد غذایی است که معمولا چندین بار مورد استفاده قرار می گیرند. استفاده طولانی مدت از روغن منجر به کاهش مقبولیت و ارزش تغذیه ای محصولات سرخ شده می شود که این امر ناشی از اثرات تخریبی واکنش های اکسیداتیو (کاهش اسیدهای چرب غیر اشباع)، هیدرولیتیک و حرارتی ایجاد شده در روغن است. بنابراین کنترل دقیق و بررسی تغییرات روغن های مختلف در طی فرایند سرخ کردن امری ضروری به نظر می رسد. مواد و روش: در این بررسی تاثیر فرایند سرخ کردن عمیق در دمای 180 درجه سلسیوس (به مدت زمان 24 و 48 ساعت) بر روی ویژگی های روغن هسته انگور ارزیابی شد. بعد از انجام فرایند سرخ کردن عمیق، نمونه ها با استفاده از تکنیک کروماتوگرافی از نظر تغییرات ایجاد شده در ترکیب اسیدهای چرب و فیتواسترول ها مورد بررسی قرار گرفتند. یافته ها: بر اساس نتایج بدست آمده، بیشترین اسید چرب موجود، اسید لینولئیک بود و افزایش زمان سرخ کردن باعث کاهش اسیدهای چرب غیراشباع ضروری مانند اسید لینولئیک به علت اکسید شدن و متعاقب آن افزایش نسبت اسیدهای چرب اشباع شد. بررسی فیتواسترول ها نشان داد، بالاترین میزان فیتواسترول مربوط به بتاسیتوسترول بوده است و فرایند سرخ کردن عمیق تغییری بر ترکیب فیتواسترول های روغن هسته انگور ایجاد نکرد. نتیجه گیری: با توجه به مقادیر بالای اسید چرب لینولئیک و بتا اسیتواسترول در روغن هسته انگور می توان بیان کرد که این روغن دارای ارزش تغذیه ای بالایی است اما با توجه به تغییرات اسیدهای چرب این روغن در حین سرخ کردن عمیق به نظر می رسد روغن مناسبی برای سرخ کردن نمی باشد.

مقدمه: میزان عناصر فلزی موجود در چای می تواند تاثیر مهمی بر سلامت افراد داشته باشد. تحقیق حاضر به منظور بررسی میزان فلزاتی شامل کادمیوم (Cd)، سرب Pb))، روی (Zn)، آهن Fe))، آلومینیومAl) ) و مس (Cu) در نمونه های چای وارداتی و چند چای ایرانی صورت پذیرفت. مواد و روش ها: ابتدا با استفاده از سه روش، هضم اسیدی Digestion))، دم کردن با حرارت تا دمای جوش(Brew) و روش دمکردگی Infusion)) آماده سازی نمونه های چای انجام گرفت و با استفاده از تکنیک های طیف بینی نشر اتمی با پلاسمای جفت شده القایی ICP-OES) ) و طیف سنجی جرمی پلاسمای جفت شده القایی (ICP-MS) میزان فلزات نمونه ها بررسی و نتایج به دست آمده مورد تحلیل آماری قرار گرفت. یافته ها: نتایج نشان می دهد که در میان عناصر مختلف، عنصر Al با غلظت μ g/g 659 و عنصر Cd با غلظت μ g/g 97/0 به ترتیب بیشترین و کمترین غلظت را در میان عناصر مختلف در نمونه های مورد بررسی داشته اند. در بین روش های استخراج، روش Digestion میزان غلظت عناصر به صورت معنی داری بالاتر از دو روش دیگر بود. آنالیز آماری نتایج میانگین غلظت عناصر توسط دستگاهای ICP-OES وICP-MS نشان داد که تفاوت معنی داری در میزان غلظت عناصرCd، Cu، Fe، Zn وAl بین نمونه های چای های وارداتی و بومی در هر یک از روش های استخراجیBrew, Infusion و Digestionوجود ندارد. نتایج تحلیل آماری نشان داد که در بین عناصر مختلف، میزان غلظت Pb به دست آمده با روش ICP-MS به صورت معنی داری بالاتر از میزان به دست آمده با ICP-OES برای چای های بومی یا وارداتی است. نتیجه گیری: با وجود بالاتر بودن غلظت فلزات اندازه گیری شده در کار حاضر نسبت به مرجع استاندارد فلزات در گیاه چای، محاسبه میزان دریافت روزانه نشان داد که میزان دریافت عناصر برای هر فرد بالغ همچنان در گستره مقدار مجاز سازمان بهداشت جهانی می باشد.

مقدمه: برنج قهوه ای از نظر ویژگی های تغذیه ای و ترکیبات فنولیک در مقایسه با برنج سفید، مفیدتر می باشد. به کارگیری پیش تیمار فراصوت روش موثری می باشد که علاوه بر صرف زمان کمتر، راندمان عمل و سرعت فرآیند استخراج را افزایش داده و مصرف حلال را کاهش می دهد. مواد و روش ها: در این تحقیق، میزان فنل تام، فلاونوئید و فعالیت آنتی اکسیدانی (با استفاده از ظرفیت مهارکنندگی DPPH) دو عصاره برنج سفید و قهوه ای با استفاده از حلال های مختلف (آب، متانول 100%، اتانول%، اتانول 50%-متانول 50%، اتانول50%-آب50% و متانول 50%-آب 50%) و دو روش استخراج معمولی و فراصوت اندازه گیری شد. یافته ها: بیشترین میزان فلاونوئید (mg Gallic acid/ kg 162)، پلی فنل (mg quercetin / kg 5/142) و قدرت مهارکنندگی رادیکال DPPH ( % 4/76 ) مربوط به برنج قهوه ای در شرایط استخراج توسط فراصوت و حلال متانول-اتانول بود. از آزمون کولموگروف اسمیرنوف به منظور بررسی نرمال بودن متغیرهای پژوهش استفاده شد. تمام اثرات اصلی شامل (روش استخراج، نوع برنج و حلال مورد استفاده برای استخراج) و تمام اثرات متقابل (روش استخراج × نوع برنج، روش مورد استفاده برای استخراج × حلال مورد استفاده برای استخراج، نوع برنج × روش استخراج × نوع برنج × حلال مورد استفاده برای استخراج) تاثیر معناداری بر میزان پلی فنل، فلاونوئیدها و قدرت مهارکنندگی رادیکال DPPH دارند (05/0>P). نتیجه گیری: نتایج کلی این تحقیق نشان داد که تحت شرایط یکسان استخراج توسط حلال های مختلف، میزان محتوی فنول تام و فلاونوئیدی برنج قهوه ای بیش از برنج سفید بود و روش فراصوت بسیار موثرتر از سوکسله به منظور فرایند استخراج ارزیابی شد.

مقدمه: در دهه های اخیر با توجه به ابتلای شمار زیادی از افراد به بیماری دیابت، گرایش به استفاده از جایگزین های طبیعی برای شیرین کننده ها افزایش یافته است. یکی از مهمترین جایگزین های طبیعی، عصاره گیاه استویا ربادیانا می باشد. در این تحقیق از امواج فراصوت جهت بهینه سازی فرآیند عصاره گیری از گیاه استویا ربادیانا استفاده شد. همچنین روش کروماتوگرافی لایه نازک با عملکرد بالا (HPTLC) به عنوان روشی سریع و دقیق جهت آنالیز کمی عصاره گیری مورد استفاده قرار گرفت. مواد و روش ها: در ابتدا مناسب ترین حلال برای استخراج عصاره آبی گیاه استویا ربادیانا از بین حلال های آب، مخلوط آب-متانول، متانول، مخلوط آب-اتانول و اتانول انتخاب شده و سپس فرآیند عصاره گیری به روش سوکسله (با مدت زمان های مختلف) و با استفاده از امواج فراصوت (با توان ها و مدت زمان های مختلف) انجام شد و میزان عصاره استخراج شده با این دو روش با یکدیگر مقایسه و نتایج مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته ها: نتایج نشان داد که آب نسبت به دیگر حلال ها نتایج بهتری برای استخراج نشان می دهد. سپس فرآیند استخراج به کمک سوکسله و همچنین امواج فراصوت انجام شد. بررسی شرایط زمانی مختلف در سوکسله و شرایط مختلف توانی و زمانی در فراصوت، برتری چشم گیر روش فراصوت را در استخراج استویوزید به مقدار g/mlμ 61/811 در مدت زمان 2 دقیقه و توان 90 وات نسبت به روش سوکسله به مقدار g/mlμ 70/795 در مدت 2 ساعت نشان داد. نتیجه گیری: نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که استفاده از تابش فراصوت در استخراج شیرین کننده از گیاه استویا ربادیانا می تواند به عنوان یک گزینه مناسب برای بهره برداری آزمایشگاهی و صنعتی مد نظر قرار گیرد. مدت زمان استخراج بسیار کوتاه، استفاده از آب به عنوان حلالی بی خطر، مصرف انرژی اندک و عدم نیاز به روش های آماده سازی پیچیده و وقت گیر و همچنین بهره گیری از روش HPTLC به عنوان روشی سریع، ساده و کارآمد برای شناسایی کیفی و کمی از مزایای روش مورد استفاده در این کار تحقیقاتی است.

مقدمه: تحقیقات اندکی در زمینه اثر مکمل یاری سلنیوم بر شاخص های آسیب عضلانی در افراد ورزشکار صورت گرفته است. هدف از تحقیق حاضر بررسی اثر مکمل یاری سلنیوم بر سطوح سرمی کراتین کیناز (CK)، لاکتات دهیدروژناز (LDH) و قدرت عضلانی در وضعیت استراحت و متعاقب یک مسابقه فوتبال در بازیکنان فوتبال جوان بود. مواد و روش ها: روش تحقیق حاضر از نوع نیمه تجربی بود و 19 بازیکن فوتبال جوان از میان بازیکنان فوتبال مرد شهرستان سقز انتخاب شده و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش (مکمل، 10=n) و کنترل (دارونما، 9=n) قرار گرفتند. ارزیابی ها در سه مرحله (قبل از مکمل یاری، پس از مکمل یاری و بلافاصله پس از یک مسابقه فوتبال) صورت گرفت. ویژگی های عمومی آزمودنی ها، قدرت عضلانی (پرس سینه و پرس پا) و سطوحِ در گردش آنزیم های LDH و CK اندازه گیری شد. دوره مکمل یاری یک ماه (روزانه یک کپسول 200 میکروگرمی سلنیوم) بود. گروه دارونما نیز هر روز یک کپسول نشاسته مصرف نمودند. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون تحلیل واریانس دو عاملی با اندازه گیری های مکرر در سطح معنی داری 05/0>P استفاده شد. یافته ها: مکمل یاری سلنیوم بر قدرت عضلانی (پرس سینه 790/0=p، پرس پا 912/0=p) و سطوح استراحتی و متعاقب یک مسابقه فوتبال CK (051/0=p) و LDH (244/0=p) تاثیر معنی داری ندارد. نتیجه گیری: به نظر نمی رسد مکمل یاری سلنیوم به مدت یک ماه و با مقدار مصرف روزانه 200 میکروگرم اثر مفید یا مضری بر قدرت عضلانی و سطوحِ در گردش آنزیم های شاخص آسیب عضلانی بازیکنان فوتبال جوان در وضعیت استراحت و متعاقب یک مسابقه فوتبال داشته باشد. تحقیقات بیشتری برای آشکار ساختن جوانب مختلف موضوع لازم می باشد.

مقدمه: یکی از روش های جدید در خشک کردن مواد غذایی، استفاده از تابش فروسرخ است که باعث افزایش سرعت خشک کردن، حفظ کیفیت محصول نهایی و کاهش هزینه های فرآیند می شود. مواد و روش ها: در این پژوهش مدل سازی سینتیک خشک شدن توت فرنگی در یک خشک کن فروسرخ بررسی شد. تأثیر توان لامپ پرتودهی (150، 250 و 375 وات) و فاصله نمونه از لامپ (5، 5/7 و 10 سانتی متر) بر زمان خشک شدن و ضریب نفوذ رطوبت در طی فرآیند خشک شدن توت فرنگی بررسی شد. برای اندازه گیری وزن نمونه ها در طی آزمایش بدون خروج آن ها از خشک کن، سینی با نمونه ها بر روی ترازو دیجیتالی قرار گرفتند. مدل های استاندارد (ونگ و سینگ، هندسون و پابیس، تقریب انتشار، پیج، پیج اصلاح شده، نیوتن، میدیلی و لگاریتمی) جهت بررسی سینتیک خشک شدن بر داده های آزمایشی برازش داده شد و کیفیت برازش آن ها (ضریب تعیین و خطای استاندارد) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: با افزایش توان لامپ فروسرخ از 150 به 375 وات زمان خشک شدن توت فرنگی 8/79 درصد کاهش یافت. کاهش فاصله لامپ از سطح نمونه از 10 به 5 سانتی متر باعث کاهش 1/40 درصدی در زمان خشک کردن شد. افزایش توان منبع حرارتی و کاهش فاصله مقدار ضریب نفوذ مؤثر افزایش می یابد. ضریب نفوذ مؤثر رطوبت توت فرنگی بین 9-10×54/1 تا 9-10×83/13 مترمربع بر ثانیه بود. نتیجه گیری: تأثیر توان لامپ پرتودهی و فاصله بر فرآیند خشک شدن توت فرنگی معنی دار می باشد. مدل سازی فرآیند خشک کردن توت فرنگی نشان داد تمامی مدل ها نتایج قابل قبولی را در بر داشتند ولی در کل مدل پیج نسبت به سایر مدل های مورد بررسی با بزرگ ترین مقدار ضریب تعیین (R2=0. 999) و کوچک ترین خطا (011/0>)، نتایج نزدیک تری به داده های آزمایش را داشت.