علوم و فنون منابع طبیعی
سال:1390 | دوره:6 | شماره:2 |تعداد مقالات:12

امروزه در اکثر مناطق جهان فرآیند فرسایش آبی و پیامدهای حاصل از آن از مهمترین مسایل زیست محیطی به شمار می رود که لزوم مطالعه این فرآیند امری ضروری به نظر می رسد. از این رو حوزه آبخیز نومه رود با مساحتی معادل 50 کیلومترمربع در شمال ایران و در بخش جنوبی شهرستان نور انتخاب شده است. در این تحقیق از تلفیق نقشه های کاربری اراضی، طبقات شیب، جهت، نوع خاک و ژئومورفولوژی، نقشه واحد کاری به دست آمده است. سپس در هر یک از واحدهای کاری، به اندازه گیری میزان رواناب و رسوب معلق تولیدی حاصل از ایجاد رگباری با شدت 52.8 میلی متر بر ساعت و تداوم 30 دقیقه ای توسط دستگاه شبیه ساز باران در پلات 0.0625 مترمربعی و در سه تکرار مبادرت گردید. تجزیه و تحلیل های آماری که با استفاده از تحلیل آنالیز واریانس انجام شد نشان داد که اختلاف معنی داری بین واحدهای کاری مختلف از نظر مقدار رواناب و رسوب معلق در سطح اطمینان 0.05 وجود دارد. به طور کلی در این بین، اراضی مرتعی از نظر تولید مقدار رواناب و رسوب معلق در رتبه اول و اراضی کشاورزی رها شده در رتبه دوم اهمیت قرار دارند.

بدون شک یکی از پارامترهای موثر بر نوع ریزش های جوی، سیستم بارندگی و گرادیان بارش، شرایط توپوگرافی حاکم در منطقه می باشد. در مناطق شمالی کشور نزدیکی کوه و دریا که در برخی مناطق به کمتر از 10 کیلومتر می رسد و همچنین وجود رشته کوه البرز سبب شده که انواع سیستم های بارندگی در بازه های زمانی کوتاه مدت به شدت وابسته به شرایط توپوگرافی منطقه باشد. در این تحقیق به بررسی اجمالی تاثیر شرایط توپوگرافیک و نقش رشته کوه البرز بر انواع بارش و مقادیر مجموع بارش سالانه منطقه پرداخته و گرادیان بارندگی به تفکیک شرایط توپوگرافیک مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج این تحقیق در استان مازندران حاکی از غیر یکنواختی تغییرات گرادیان بارش در طبقات ارتفاعی مختلف ژئومورفولوژیکی و عدم وجود گرادیان مشخص در مناطق دشت و تاثیر به سزای توپوگرافی کوهستانی بر سیستم بارش و گرادیان بارندگی است.

از ویژگی های مهم پایداری درختان ضریب قدکشیدگی می باشد، از نسبت قطر برابر سینه به ارتفاع به دست می آید و می تواند راهنمای بسیار خوبی در عملیات پرورشی باشد، با استفاده از آن توسط محققین مختلف، نظیر بورشل وهاس معیار های متفاوتی جهت سنجش پایداری درختان و رویشگاه بیان شده است. از جمله مناطقی که در شمال کشور با گونه زربین جنگل کاری شده اند می توان به مناطق درون (بابلکنار) ازدارسی (بندپی شرقی) و کمل بسر (بندپی غربی) در عرصه های جنگلی شهرستان بابل اشاره نمود، با توجه به اهمیت ضریب قدکشیدگی در پایداری درختان، به مطالعه در خصوص پایداری توده های دست کاشت زربین مطابق معیار بورشل وهاس پرداخته شد.در این بررسی از روش آمار برداری صد در صد به منظور گردآوری داده ها (ارتفاع و قطر برابر سینه) برای تعیین ضریب قدکشیدگی استفاده گردید و به کمک این ضریب برای گونه های سوزنی برگ مطابق معیار بورشل وهاس به مقایسه پایداری درختان زربین در مناطق فوق پرداخته شد (ضریب قدکشیدگی کمتر از 45 بیانگر رویش در فضای باز، بین 45-80 پایدار، بین 80-100 ناپایدار و بیش از 100 بسیارناپایدار) و در نهایت توسط آزمون آنوا ودانکن مشخصه های برداشت شده در شیب ها و جهت های مربوط به هر منطقه به تفکیک مقایسه شدند. در این پژوهش ضریب قدکشیدگی برای مناطق درون 95، ازدارسی 82.3 و کمل بسر 81.4 درصد تعیین گردید که با توجه به معیار بورشل وهاس مشخص شد سه منطقه فوق الذکر به دلیل داشتن ضریب لاغری بین 100–80 دارای عدم پایداری هستند.

برای رسیدن به جنگلی پویا و حفظ گونه های اصلی در جنگل و کمک به تجدید حیات طبیعی روش بهره برداری نزدیک به طبیعت می تواند اصلی ترین راه کار نگهداری از جنگل های شمال کشور باشد. در این مطالعه تنوع گونه های درختی و علفی در روشنه های ایجاد شده ناشی از برش تک گزینی در سری 7 جنگل های شن رود سیاهکل پارسل 704 مورد بررسی قرار گرفت. در ابتدا با جنگل گردشی تعداد 35 روشنه در سه دسته با مساحت های 200-100 و 300-200 و 400-300 مترمربعی تعیین گردید و از هر دسته بصورت تصادفی 5 روشنه و در کل 15 روشنه، جهت آمار برداری انتخاب گردید. برای بررسی پوشش علفی در طول دو قطر روشنه، قطعات فرعی 2×2 متری با فاصله یک متر از هم به صورت سیستماتیک پیاده گردید. این مطالعه نشان داد که با افزایش سطح روشنه ها تعداد (غنا) و فراوانی (یکنواختی) گونه های درختی افزایش داشته اما دارای نظم خاصی نمی باشد. همچنین در روشنه های 2-1 آری 20 گونه گیاهی و در روشنه های 3-2 آری 21 گونه گیاهی و در روشنه های 4-3 آری 23 گونه گیاهی مشاهده گردید. اندازه گیری شاخص های مختلف تنوع نشان داد که در روشنه های 400-300 مترمربعی شاخص تنوع شانون-وینر با مقدار 2.799 دارای بیشترین مقدار بوده و بر اساس محاسبه ارزش و اهمیت هر گونه (SIV) در هر یک از روشنه ها نیز بیشترین اهمیت را به گونه راش و کمترین آن را به گونه های لیلکی، گلابی وحشی و سیب وحشی اختصاص می دهد.

این تحقیق به ارزیابی تنوع بی مهرگان خاکزی در عرصه های جنگل کاری توسکای ییلاقی، پلت، بلندمازو، زربین و عرصه جنگل طبیعی مجاور آن ها در منطقه دارابکلا می پردازد. در زمان تحقیق این توده ها 20 ساله بوده اند. در طول یک سال نمونه برداری از بی مهرگان خاکزی به صورت فصلی و با استفاده از استوانه ای به سطح مقطع 81 سانتی مترمربع تا عمق 10 سانتی متر خاک انجام پذیرفت. در ارتباط با کرم های خاکی بالغ نیز 200 پلات یک مترمربعی به عمق 10 سانتی متر حفر گردید و نمونه های بالغ با روش دست چین جمع آوری شدند. همچنین در هر مرحله از نمونه برداری، متغیر های متعددی از ویژگی های توده، لاشبرگ و خاک مورد اندازه گیری قرار گرفت. بر اساس نتایج تحقیق حاضر جنگل کاری های پهن برگ افزایش تنوع زیستی بی مهرگان خاکزی را موجب شده و از نظر تنوع بی مهرگان خاکزی نیز عرصه جنگل کاری توسکا از بالاترین میزان و جنگل کاری زربین کمترین میزان را به خود اختصاص داده است. تجزیه و تحلیل مولفه های اصلی نیز نشان داد تغییرات فصلی تنوع بی مهرگان خاکزی در تیمار های مختلف تحت تاثیر متغیر های درجه حرارت، تاج پوشش، شدت نور نسبی، رطوبت لاشبرگ، رطوبت خاک و مقدار نسبت کربن آلی بر فسفر لاشبرگ است.

در این تحقیق به منظور گسترش صادرات محصولات متنوع صنایع مبلمان چوبی و دستیابی به بازارهای منطقه ای که از جمله اهداف کلان توسعه صنعتی و اقتصادی کشور بوده و در راستای سند چشم انداز می باشد، شاخص های موثر بر صادرات این محصول با استفاده از روش های تحقیق اسنادی و پیمایشی نمونه 90 نفری در قالب طراحی پرسشنامه هایی استاندارد و استفاده از نظرات متخصصین و صاحب نظران آگاه در دانشگاه و صنعت و دیگر نهادهای مرتبط در هشت گروه اصلی تعریف شدند. میزان اهمیت شاخص های اصلی با روش دلفی تعیین و با در نظر گرفتن کلیه الزامات روش طیف لیکرت بدون اعمال و با اعمال ضرایب اهمیت نسبی هر شاخص، رتبه بندی نهایی شاخص های موثر بر صادرات محصولات مبلمان چوبی انجام پذیرفت. نتایج نشان دادند که علی رغم یافته های بسیاری از محققین، شاخص های دانش و مدیریت، حمایت های دولت از تولید کنندگان داخلی و نوآوری در زمینه های مختلف فن آوری تولید، بسته بندی، طراحی محصول و غیره به ترتیب در الویت اهمیت قرار دارند. شاخص های نیروی انسانی، مزیت رقابت نسبی، اقتصادی (هزینه ای)، مواد اولیه و محصول نهایی، و محدودیت های محیطی که نشان دهنده عوامل غیرقابل کنترل هستند، به ترتیب در درجات بعدی اهمیت قرار دارند. بنابراین ملاحظه می گردد که دلایل عمده عدم توفیق در صادرات مبلمان چوبی و از دست دادن بازار های منطقه ای به نفع کشور هایی از قبیل چین و ترکیه ریشه در عواملی غیر از کمبود مواد اولیه و ساختار های تولید داشته و نتیجه گیری می شود که توجه بیشتر به استفاده از مدیران دانش محور، ارایه آموزش های کاربردی، حمایت جدی دولت از صادر کنندگان و تولید کنندگان داخلی و ضرورت نوآوری در زمینه های مختلف، بسیار ضروری می باشد.

هدف از این تحقیق بررسی امکان به کارگیری چوب گونه بید با نسبت های مختلف اختلاط با سایر گونه های چوبی مصرفی در کارخانه چوب و کاغذ مازندران بر خواص نوری و مکانیکی کاغذ روزنامه حاصل از خمیر شیمیایی/مکانیکی (CMP) و بر اساس شرایط کارخانه بود. به این منظور از گونه بید به طور خالص و مخلوط با خمیر CMP کارخانه، کاغذ دست ساز ساخته شد. درصدهای اختلاط شامل 15، 30، 45 و 60 درصد از خمیر بید با خمیر کارخانه انتخاب شد. پس از ساخت کاغذهای دست ساز، ویژگی های نوری مانند شفافیت، ماتی و زردی و ویژگی های مقاومتی شامل مقاومت به پارگی، مقاومت به ترکیدن، مقاومت کششی، طول پارگی و شقی اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که با افزایش نسبت اختلاط خمیر بید، میزان روشنی کاغذ کاهش و زردی و ماتی کاغذ نسبتا افزایش می یابد. بالاترین ویژگی های مکانیکی کاغذهای دست ساز مانند مقاومت به ترکیدن در نسبت 30 درصدی، مقاومت به پارگی در نسبت های 30 و 60 درصدی، مقاومت کششی، طول پارگی و شقی نیز عمدتا در نسبت های 45 و 60 درصدی اختلاط خمیر بید با خمیر CMP کارخانه مشاهده شد که در شرایط نسبتا برابری با کاغذهای کارخانه قرار داشتند.

در این تحقیق، ارتباط بین شرایط اقلیمی و پهنای دوایر رویشی گونه بلوط بلند مازو در حوزه 32 طرح تلیم رود واقع در منطقه دو هزار تنکابن مورد بررسی قرار گرفت. به این منظور تعداد سه اصله درخت سالم بلوط انتخاب و از هر درخت یک دیسک از ارتفاع برابر سینه قطع و کدگذاری و به آزمایشگاه دانشگاه تهران منتقل شد. میزان پهنای دوایر رویش با استفاده از بینوکلار محاسبه شد و سپس ارتباط بین پهنای دوایر رویشی و شرایط اقلیمی با استفاده از همبستگی پیرسون مورد بررسی قرار گرفت. روند تغییرات پهنای دوایر رویش در سال های آغازین رویش افزایشی و در سال های پایانی این دوره کاهشی است. نتایج همبستگی پیرسون نشان داد که ارتباط بین پهنای دوایر رویش با بارندگی ماه آوریل منفی است و در سایر ماه ها این ارتباط معنی دار نیست. ارتباط منفی بین پهنای دوایر رویش با متوسط دمای ماه های ژانویه، فوریه، مارچ و جولای و همچنین با حداقل دما ماه های ژانویه، فوریه و جولای وجود دارد. مطالعه ارتباط بین پهنای دوایر رویش با رطوبت نسبی نشان داد که بالاترین همبستگی بین پهنای دوایر رویش با رطوبت نسبی در ماه نوامبر (R2=0.153) و پایین ترین همبستگی بین پهنای دوایر رویش با رطوبت نسبی در ماه فوریه(R2=0.001) مشاهده گردیده است.

به منظور بررسی مقاومت کششی در اتصال پین چوبی (دوبل) اثر قطر پین چوبی در سه مقدار 6، 8 و 10 میلی متر و فاصله بین پین ها در سه مقدار 20 ، 25 و 30 میلی متر در 3 نوع گونه چوبی راش (Fagus orientalis)، توسکا (Alnus subcordata) و نوئل (Picea abies) مورد توجه قرار گرفت. برای ساخت اتصالات T شکل ابعاد عضو ها 2.5×5×5 سانتی متر در نظر گرفته شد. نوع گونه چوبی پین مورد استفاده در این تحقیق از جنس ممرز (Carpinus betulus) بود که پین چوبی متداول در بازار است. چسب مورد استفاده به عنوان ماده کمکی نیز پلی وینیل استات (چسب سفید نجاری) می باشد. از ترکیب عوامل متغیر فوق در اتصال پین چوبی 27 تیمار به وجود آمد که با توجه به 4 تکرار جمعاً 108 نمونه T شکل ساخته و مقاومت کششی اتصالات هر یک اندازه گیری شد. نتایج حاصل از آزمون های مکانیکی حاکی از آن است که بیشترین مقاومت کششی مورد بررسی مربوط به اتصالات گونه راش و کمترین مقدار آن مربوط به گونه نوئل است. ضمن آن که بیشترین و کمترین مقاومت کششی به ترتیب مربوط به پین با قطر 8 و 10میلی متر می باشد. با افزایش قطر دوبل از 6 به 8 میلی متر مقاومت کششی افزایش و با افزایش قطر دوبل به  10میلی متر مقاومت مزبور کاهش می یابد. بیشترین مقاومت کششی مربوط به فاصله 25 میلی متری می باشد.

این تحقیق به منظور بررسی تاثیر ماده جفت کننده بر خصوصیات میکروسکوپی و جذب آب در نانو کامپوزیت های ساخته شده از الیاف دورریز خمیر کاغذ سولفیت و سیمان انجام گرفته است. در این پژوهش هشت تیمار شامل تاثیر دو سطح ماده جفت کننده بر پایه آمینو سیلان (0 و  6درصد وزنی الیاف) و چهار سطح نانو سیلیس (0، 0.5، 1 و 3 درصد جایگزینی وزنی سیمان) به عنوان عوامل متغیر و میزان الیاف و آب به ترتیب در سطح 10 درصد و نسبت یک به یک وزنی سیمان ثابت، بر خصوصیت جذب آب نمونه های ساخته شده مورد بررسی قرار گرفت. کلیه نمونه ها مطابق با استاندارد BS 1881: Part 122-1983 در سه مرحله جامد، مایع و اختلاط نهایی ساخته و مورد آزمایش قرار گرفتند. تصاویر میکروسکوپیSEM  جهت بررسی خواص ریز ساختاری کامپوزیت ها از نمونه ها تهیه شد. نتایج به دست آمده نشان داد که با افزایش مقدار نانو ذرات سیلیس، جذب آب در مقایسه با نمونه شاهد کاهش یافت، همچنین افزودن ماده جفت کننده موجب افزایش جذب آب گردید. از طرفی اثر متقابل نانوذرات سیلیس و ماده جفت کننده در مقایسه با نمونه های شاهد که حاوی مقدار 10 درصد الیاف آزبست بوده اند، نشان دهنده کاهش میزان جذب آب بوده است. نمونه های حاوی 3 درصد نانو ذرات سیلیس و 6 درصد ماده جفت کننده دارای کمترین میزان جذب آب بوده اند. همچنین تصاویر SEM حاکی از بهبود ریزساختاری نانو کامپوزیت ها با افزودن ماده جفت کننده بود.