پژوهش های خاک
سال:1379 | دوره:14 | شماره:1 |تعداد مقالات:11

یکی از مشکلات اساسی گلخانه های کشور اعم از تولید سبزی و یا گل و گیاهان زینتی عدم دسترسی به دانش فنی تغذیه گاز کربنیک می باشد.این تحقیق با هدف بررسی اثرات متقابل غنی سازی گازکربنیک، ازت و آهن بر شاخص های کمی و کیفی گل بریده میخک (Dianthus caryophyllus L.) در شرایط نوری استان تهران طی سالهای 1374 تا 1378 در گلخانه تحقیقاتی موسسه تحقیقات خاک و آب و گلخانه های تجاری تولید گل میخک در منطقه ورامین به مرحله اجرا گذارده شد در سال اول به منظور ایجاد تیمار شاهد با تغذیه متعادل براساس منابع علمی نسبت به تعیین میزان حد بحرانی عناصر در مرحله بلوغ و مصرف کودهای معدنی بررسی هایی صورت پذیرفت سپس در شرایط تغذیه ای منتج از بخش اول میزان غلظت گازکربنیک در دو سطح 340 و 1000 میکرولیتر بر لیتر تنظیم گردید و هر دو تیمار تحت تاثیر دو سطح اضافه ازت )یک میلی اکی والان آمونیوم و 2 میلی اکی والان نیترات در لیتر( و آهن 0.1) گرم کلات آهن Fe-EDDHA به ازای هر گلدان( قرار گرفتند. هر تیمار شامل 5 تکرار و هر تکرار شامل دو واحد آزمایشی بود که در قالب طرح کاملا تصادفی بصورت اسپلیت پلات با سه فاکتور ارزیابی شد. طی سه سال آزمایش، صفات ارتفاع ساقه گل دهنده، قطر ساقه گل دهنده، تعداد گل تولید شده توسط هر بوته، قطر جام گل، قطر کاسه گل، کیفیت ظاهری گل، طول عمر بعد از برداشت، وزن خشک و مقدار ازت و آهن جذب شده در اندام های هوایی اندازه گیری و مطالعه گردید. در نهایت براساس آزمون دانکن نسبت به ارزیابی اثر تیمارها اقدام شد. نتایج حاصل از میانگین سه سال نشان می دهد که تعداد گل تولید شده در بوته در تیمار اثر متقابل گازکربنیک و ازت به میزان 60 درصد افزایش یافته و عمر بعد از برداشت در تیمار اثرات سه جانبه دی اکسید کربن و ازت و آهن 55 درصد ارتقا طولانی تر گردید. صفت وزن خشک در تیمار گازکربنیک و تیمار گازکربنیک، ازت و آهن به میزان 38 درصد زیاد شد. ارتفاع شاخه گل دهنده در تیمار اثرات یکطرفه گازکربنیک و سه طرفه گازکربنیک، ازت و آهن حدود 5.81 درصد و کیفیت گل در تیمار اثرات دو جانبه گازکربنیک و ازت حدود 50 درصد افزایش یافت. صفت قطر جام گل در هیچیک از تیمارها افزایش معنی داری نشان نداد و در تیمار آهن اضافی به دلیل بروز اثرات سمیت تداخل اثر دو عامل کلاته کود کامل کریستالون و کود آهن سکوسترین 138 کاهش نشان داد.

این آزمایش در سال زراعی 77-1376 برای تعیین اثر روش های مختلف کاربرد سولفات منیزیم و کودهای محتوی عناصر کم مصرف بر عملکرد کمی و کیفی گندم دیم و تعیین بهترین روش و زمان مصرف کودهای حاوی این عناصر در ایستگاه تحقیقاتی ماهیدشت واقع در استان کرمانشاه انجام گرفت. آزمایش شامل چهار روش کوددهی: 1) خاکی؛ 2) محلول پاشی؛ 3) خاک + محلول پاشی؛4) بذر + محلول پاشی و با پنج تیمار کودی: 1) ازت، فسفر و پتاسیم؛ 2) تیمار اول + منیزیم؛ 3) تیمار اول + روی، منگنز و مس؛ 4) تیمار سوم + آهن و بور؛ 5) تیمار چهارم + منیزیم و با سه تکرار در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی بود. حداکثرعملکرد با تیمار کودی سوم و با استفاده از روش خاکی بدست آمد و میانگین افزایش عملکرد نسبت به شاهد با روشهای مختلف 17درصد بود. حداکثر درصد پروتیین با تیمار کودی پنجم با روش توام خاک + محلول پاشی به دست آمد که از 11.9 به 14.3 درصد افزایش یافت. غلظت این عناصر در دانه در روشهایی که محلول پاشی داشتند نسبت به مصرف خاکی بیشتر افزایش یافت. متوسط غلظت آهن، روی، منگنز، مس، بورومنیزیم در دانه گندم دیم در تیمارهای مختلف نسبت به شاهد به ترتیب 27%، 38%، 17%، 15% و 13%افزایش یافت. اگرچه بین روشهای مصرف اختلاف معنی داری وجود نداشت.تاثیر کاربرد سولفات منیزیم با روش های مختلف در افزایش عملکرد در حد اثر عناصر کم مصرف بود و میانگین افزایش عملکرد دانه گندم با روشهای مختلف 222 کیلوگرم در هکتار شد. با توجه به نتایج این تحقیق برای افزایش عملکرد، مصرف خاکی موثرترین و اقتصادی ترین روش بود. در صورتی که علاوه بر افزایش عملکرد، غلظت بالای منیزیم و عناصر کم مصرف در دانه گندم مد نظر باشد که از نظر تامین سلامتی برای انسان و دام بسیار حائز اهمیت می باشد، روش توام خاک و محلول پاشی مناسب ترین خواهد بود. هم چنین با توجه به اثرات آنتاگونیستی بین پتاسیم و منیزیم، انجام تحقیقاتی در این زمینه به منظور تعیین نسبت مناسب این عناصر و در نهایت کاربرد مصرف سولفات منیزیم در خاک های آهکی کشور پیشنهاد می شود.

نان غذای اصلی مردم ایران بوده حدود 45 درصد کالری و 70 درصد پروتیین مورد نیاز مردم را تامین می نماید. افزایش عناصر معدنی موجود در آن برای ارتقای سلامتی جامعه و رفع عوارض ناشی ازسو تغذیه اهمیت ویژه ای دارد این پژوهش به منظور بررسی اثرات کاربرد عناصر ریز مغذی در غنی سازی گندم و کاهش اسید فیتیک در دانه و سبوس گندم در چند استان کشور در سال زراعی 1377-78 به اجرا درآمد. عملیات کاشت، داشت و برداشت مطابق عرف منطقه انجام گرفت. پس از برداشت، کیل گیری و تعیین پروتئین، غلظت فسفر، روی و اسید فیتیک در دانه، سبوس و آرد گندم اندازه گیری گردید.نتایج به دست آمده نشان داد با مصرف سولفات روی، علاوه بر افزایش عملکرد 19) درصد( که در سطح یک و پنج درصد به ترتیب معنی دار می باشد و بهبود کیفیت (پروتیین)، غلظت روی در دانه گندم و سبوس در سطح یک و پنج درصد به ترتیب معنی دار شد که در دانه گندم 25 درصد افزایش نشان داد، ولی این افزایش عمدتا در سبوس بوده است که بخش اعظم آن در تهیه آرد جدا می گردد. همچنین اثر تیمار بر جذب روی توسط دانه گندم در سطح یک درصد معنی دار گردید. اندازه گیری اسید فیتیک در دانه گندم و سبوس نمونه های شاهد و گندم های تیمارشده نشان داد که اثر تیمار بر اسید فیتیک دانه گندم در سطح پنج درصد معنی دار ولی بر اسید فیتیک سبوس معنی دار نشده است و مقدار آن از 9.35 گرم بر کیلوگرم در نمونه های شاهد، به 8.55 گرم بر کیلوگرم در دانه های گندم تیمار و از 20.1 گرم بر کیلوگرم در نمونه های شاهد، به 18.7 گرم بر کیلوگرم در سبوس دانه های گندم تیمار شده کاهش یافت. اثر تیمار بر نسبت مولی اسید فیتیک به روی (PA/Zn) در دانه گندم و سبوس در سطح یک و پنج درصد به ترتیب معنی دارگردید و به ترتیب از متوسط 36.4 گرم در کیلوگرم در دانه گندم و 51.2 گرم در کیلوگرم در سبوس نمونه های شاهد به 26.4 گرم در کیلوگرم در دانه گندم و 37.4 گرم در کیلوگرم در سبوس تیمار شده کاهش یافت. ضمنا مقدار اسید فیتیک در آرد بسیار ناچیز 0.5) گرم بر کیلوگرم( بود. با مصرف بهینه کود (کاهش مصرف کودهای فسفاته و افزایش سولفات روی)، ضمن غنی سازی گندم، اسید فیتیک در سبوس نیز کاهش یافته 7) درصد( و بدین ترتیب قابل دسترس بودن روی و سایر عناصر معدنی مهم در جهت ارتقای سلامتی جامعه افزایش می یابد. بنابراین گام بعدی، همکاری و همدلی متخصصین نان را می طلبد تا استفاده از این گندم در تهیه نان سبوس دار همگانی گردد.

مایه تلقیح سویا از جمله نهاده های کشاورزی ایران است که قریب به سی سال از کشورهایی چون امریکا و ایتالیا خریداری شده است و هم اکنون بار ارزی حدود سیصد هزار دلار در سال را به بخش کشاورزی تحمیل می نماید. مایه تلقیح از دو بخش تشکیل شده است: الف- Bradyrhizobium japonicum ب- ماده حامل، که ضمن حفظ جمعیت قابل قبولی از باکتری برای مدت معین، وسیله ای برای عرضه باکتری به سطح بذر یا ریزوسفر گیاه می باشد. معروفترین و رایج ترین ماده حامل مایه تلقیح های ریزوبیومی، پیت می باشد که متاسفانه معادن وسیع قابل بهره برداری در ایران ندارد و این از اصلی ترین دلایل عدم تولید این محصول بیولوژیک در سالهای گذشته بوده است. این تحقیق با هدف جایگزینی پیت با مواد ارزان قیمت داخلی و در نهایت تحقیق تولید مایه تلقیح سویا در ایران صورت گرفت. دراین مطالعه، مواد بسیار زیادی از نظر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی مطلوب برای یک ماده حامل مورد مقایسه قرار گرفتند و در نهایت توان ماندگاری Bradyrhizobium japonicum بر روی مواد و مخلوط های انتخاب شده که عبارت بودند از: 1، کمپوست باگاس 2، کمپوست باگاس و کمپوست فیلتر ماد 3، کمپوست باگاس و ورمیکولیت خام 4، کمپوست کاه گندم و زغال سنگ 5، کمپوست باگاس و بنتونیت مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این تحقیق که در قالب یک طرح فاکتوریل کاملا تصادفی با پنج تیمار ماده حامل و 9 زمان شمارش و در سه تکرار صورت گرفت، نشان داد که پتانسیل تولید مایه تلقیح سویا با تکیه بر مواد زاید و ارزان قیمت داخلی وجود دارد. بطوری که کمپوست باگاس توانست تا پایان دوره شش ماهه نگهداری، جمعیت باکتری را تا حد بهترین استانداردهای جهانی حفظ نماید. لگاریتم جمعیت باکتری در کمپوست باگاس پس از شش ماه، 17/9 و بر روی بذر حاصل از تلقیح آن 5/6 بود.

منطقه مطالعه شده واقع در 60 کیلومتری شمال غربی شیراز، با متوسط بارندگی سالیانه حدود 367 میلی متر و متوسط درجه حرارت سالیانه حدود  17 درجه سانتی گراد، جز مناطق نیمه خشک جنوب ایران محسوب می شود. خاکهای منطقه بیضا بمنظور بررسی هدفهای ذیل مورد مطالعه قرار گرفت.1-  مطالعه نحوه تشکیل و تکامل خاک از مواد مادری آهکی در شرایط پستی و بلندی مختلف2-  مطالعه تشکیل و تحول کانی های رسی در خاک های منطقهپنج واحد فیزیوگرافی درمنطقه بیضا تشخیص داده شد. رژیم رطوبتی و حرارتی خاکهای مطالعه شده در منطقه بیضا بترتیب زریک (Xeric) و ترمیک (Thermic) می باشد. براساس روش جامع طبقه بندی خاک (Soil Taxonomy) خاکهای در سه رده انتی سولز(Entisols) ، اینسپتی سولز (Inceptisols) واریدی سولز (Aridisols) طبقه بندی شدند. نتایج بدست آمده نشان داد که وضعیت پستی و بلندی باعث نوع در بافت، شوری و تجمع کربنات کلسیم در خاکهای منطقه شده است بطوریکه خاک دشتها در مقایسه با اراضی مرتفع دارای بافت سنگین تر، شوری بیشتر همراه با تجمع آهک ثانویه هستند. اراضی مرتفع واقع درمخروط افکنه های آبرفتی واریزه ای (سری شیخ عبود) دارای خاکهای جوان و فاقد تکامل پروفیلی و دشتها شامل خاکهای تکامل یافته با افقهای کمبیک (Cambic)، کلسیک (Calcic) و سالیک (Salic) هستند. مطالعه کانی شناسی خاکهای منطقه نشان داد که این خاکها از نظر محتوای کانی های رسی کم و بیش مشابه بوده و شامل ایلیت، کلریت، اسمکتیت و ورمی کولیت می باشند، اما مقدار نسبی این کانی ها متفاوت و تابع شرایط پستی و بلندی می باشد بطوریکه پست اسمکتیت و در مخروط افکنه ها کلریت و ایلیت غالب می باشند.

به منظور بررسی عکس العمل گندم دیم رقم سرداری به آبیاری تکمیلی و تعیین حساسترین مرحله رشد گندم به آبیاری، آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با پنج تیمار شامل تیمار شاهد (بدون آبیاری)، تیمار I1 آبیاری در مرحله کاشت 100) میلی متر(، I2 آبیاری در مرحله گلدهی 100) میلی متر(، I3 آبیاری در مرحله شیری شدن 100) میلی متر( وI4  آبیاری در مراحل شیری شدن 50) میلیمتر( و پرشدن دانه 50) میلیمتر( در چهار تکرار در ایستگاه تحقیقات دیم سرارود اجرا شد.نتایج نشان میدهد که تاثیر آبیاری تکمیلی در افزایش عملکرد دانه و کاه گندم دیم (سرداری) از نظر آماری معنی داری است. آبیاری تکمیلی به میزان 100 میلیمتر در مراحل آخر رشد و نمو (مراحل شیری شدن یا پرشدن دانه) باعث افزایش عملکرد دانه و کاه شده است. افزایش دانه در تیمارهای مختلف نسبت به تیمار شاهد (بدون آبیاری تکمیلی) حدود 300 کیلوگرم در هکتار )یا 12 درصد( می باشد، به ازای هر میلیمتر آبیاری تکمیلی حدود 3 کیلوگرم در هکتار به عملکرد دانه این رقم اضافه شده است. علت عدم عکس العمل قابل ملاحظه این رقم به آبیاری تکمیلی در 2 سال از سه سال اجرای آزمایش، مناسب بودن شرایط جوی و مقاومت به خشکی در این رقم می باشد. بنابراین در سالهایی که بارندگی بهار در حدود یا کمتر از میانگین بلندمدت (130میلیمتر( باشد، 100 میلیمتر آبیاری در مرحله گلدهی یا شیری شدن دانه باعث افزایش عملکرد دانه آن می شود.

در این تحقیق معادله یک بعدی جریان توام آب و هوا (جریان دو فاز) که براساس جمع جبری سرعتهای آب و هوا استخراج شده برای زهکشی یک ستون قائم مورد آزمون و ارزیابی قرار گرفته است. برای تعیین بعضی از ضرائب این معادله )نفوذ پذیری نسبی فازهای خیس کننده و غیرخیس کننده krw وKra، و درجه اشباع موثر، (Se از روابط بروکز و کوری (1964) استفاده شده است. برای تعیین ضرایب هیدرولیکی معادلات بروکزوکوری شامل هیدرولیکی اشباع، پتانسیل نقطه ورود هوا، شاخص توزیع اندازه خلل و فرج، تخلخل و رطوبت باقیمانده، آزمایشات لازم بر روی ستونی از شن انجام گرفته، و سپس همان ستون مجددا اشباع و آزمایش زهکشی برای تعیین حجم آب خروجی به صورت تابعی از زمان صورت گرفته است. در تمام موارد از آب لوله کشی شهری هواگیری شده استفاده گردید. ستون خاک ازلوله پلکسی گلاس به قطر 3.2 سانتیمتر ساخته شد و یک فیلتر درجه بندی شده (شن در اندازه های مختلف) در انتهای ستون قرار داده شد. شن خشک شده در هوا به صورت یکنواخت از طریق قیف وارد لوله شده و پس از برخورد با توریهای کار گذاشته شده در دستگاه پرکننده با سرعت یکنواخت و از ارتفاع ثابتی )حدود 8 سانتیمتر( درون ستون قرار گرفت مقایسه نتایج حل معادله با داده های تجربی نشان می دهد که در زمانهای کوتاه و طولانی بین نتایج محاسباتی و داده های تجربی توافق خوبی وجود دارد. از طرفی با استفاده از معادلات بروکز و کوری پارامترهای D* و α (پارامترهای در برگیرنده گرانروی نسبی) محاسبه و اثر تغییرات این دو برروی نتایج محاسبات مورد ارزیابی قرارگرفت. این ارزیابی نشان می دهد که اثر تغییرD* روی نتایج کاملا معنی دار بوده ولی تغییرات α چندان تاثیری روی محاسبات ندارد و برای مقاصد عملی می توان آن را برابر واحد فرض کرد، که ضمن داشتن دقت کافی به میزان قابل توجهی از حجم محاسبات می کاهد.

از آنجایی که تولید و صادرات پسته از محصولات مهم و ارزآور استان کرمان و کشور می باشد، برای تداوم تولید و صادرات محصول پسته لزوم مدیریت منابع آبهای زیرزمینی منطقه و استفاده بهینه از آن امری ضروری است. هرگونه برنامه ریزی با اجرای آبیاری تحت فشار در باغات پسته شهرستان رفسنجان که بتواند حیات این منابع با ارزش را برای مدت طولانی تری تضمین نماید، در خور توجه است. این مطالعه در سال 1376 در سطح مزارع پسته کاران شهرستان رفسنجان که متوسط مساحت باغات پسته آن 5 هکتار است، صورت گرفت. داده های مورد نیاز این تحقیق توسط پرسشگری و تکمیل پرسشنامه از کل تعداد باغداران منطقه که از سیستم آبیاری تحت فشار استفاده کرده بودند (20 باغدار( جمع آوری شد.در این تحقیق ارزیابی آبیاری قطره ای با استفاده از روشهای بودجه بندی جزیی، ارزش حال خالص، نرخ بازده داخلی و فایده، هزینه در پنج حالت متفاوت براساس اظهار نظر کارشناسان آبیاری در منطقه و باغداران مورد بررسی قرار گرفت. پنج حالت مورد بررسی عبارتند از: حالت اول: کاربرد آبیاری قطره ای با 20 درصد افزایش تولید و افزایش راندمان آبیاری از 30 درصد به 90 درصد. حالت دوم: کاربرد آبیاری قطره ای با 20 درصد افزایش تولید و افزایش راندمان آبیاری از 30 درصد به 70 درصد. حالت سوم: کاربرد آبیاری قطره ای بدون افزایش تولید، ولی راندمان آبیاری از 30 درصد به 90 درصد افزایش یابد. حالت چهارم: کاربرد آبیاری قطره ای بدون افزایش، اما راندمان آبیاری از30 درصد به 70 درصد برسد. حالت پنجم: کاربرد آبیاری قطره ای10 درصد کاهش تولید ولی راندمان آبیاری از 30 درصد به 90 درصد افزایش یابد. نتایج تحقیق نشان داد که در حالتهای اول و دوم اجرای طرح آبیاری قطره ای در باغات پسته اقتصادی می باشد. اما در حالتهای سوم تا پنجم اجرای این سیستم آبیاری برای باغات پسته اقتصادی نیست.

انتقال املاح در خاک بحث مهمی است که کاربردهای زیادی در کشاورزی دارد از جمله حرکت عناصر غذایی در خاک، انتقال آلاینده ها در خاک، آبشویی خاکهای شور و غیره. دراین مطالعه حرکت برماید در کرت زیرکشت گندم با کرت شاهد (بدون کشت) در سه تکرار با طرح بلوکهای کامل تصادفی مورد بررسی قرار گرفت. 300 کیلوگرم در هکتار برماید خالص (به صورت برماید پتاسیم) در آب حل شد و با 15 میلیمتر آبیاری بارانی بصورت یکنواخت به کرتهای آزمایشی اضافه گردید. آبیاری در هشت مرحله انجام شد و در هر مرحله 85 میلیمتر آب به زمین داده شد. نمونه برداری به وسیله مته از عمقهای 30-0، 60-30، 90-60 و 120-90 سانتیمتر در هشت نوبت انجام گردید. غلظت برماید در محلول خاک به وسیله الکترود انتخابگر و بیلان رطوبتی کرتها با استفاده از نوترون متر اندازه گیری شد. پس از محاسبه تبخیر از سطح خاک مقدار آب خالص اضافه شده به کرتها در هر مرحله نمونه برداری تعیین گردید. از برنامه CXTFIT و مدل انتقال منطقه ای برای برآورد انتقال استفاده شد نتایج حاصل از برازش مدل تفاوت معنی داری بین کرتهای گندم و شاهد نشان نداد. به نظر می رسد برای مشاهده تاثیر عملیات کشت و کار بر فرایند انتقال نیاز به چند سال کشت متوالی باشد. برازش مدل بر داده ها بسیار مناسب و از نظر آماری قابل قبول بود و خطاهای حاصل با توجه به تغییرات ناحیه ای زیاد در محیط خاک منطقی به نظر می رسد. کاربرد عملی مدل در حرکت عناصر غذایی (مدیریت کودی) و آبشویی خاکهای شور می تواند باعث سادگی محاسبات و سرعت کار شود و امکان محاسبه غلظت ماده مورد نظردر هر عمق و زمان دلخواه را به دست می دهد.