گیاه و زیست بوم
سال:1388 | دوره:5 | شماره:20 |تعداد مقالات:8

علف های هرز از مهم ترین عوامل کاهش تولید محصولات کشاورزی به شمار می آیند. در یک مطالعه میدانی در سال 1384 علف های هرز مزارع ذرت استان قزوین جمع آوری، شناسایی و تراکم و فراوانی آن ها تعیین شد. نتایج این مطالعه نشان داد که 31 گونه علف هرز از 17 جنس گیاهی در مزارع ذرت استان قزوین پراکنش داشتند. در استان قزوین بیش ترین آلودگی مزارع ذرت به علف هرز به ترتیب فراوانی و تراکم شامل گونه های غالب تاج خروس خوابیده (Amaranthus blitoides S watscn.)، تاج خروس وحشی(Amaranthus retroflexus L.) ، خرفه (Portulaca oleracea L.) و چسبک (.Setaria ciridis L) بودند. از نظر شکل زیستی بیش تر گونه های علف هرز فرم رویشی تروفیت و همی کریپتوفیت را تشکیل می دادند. همچنین گونه های علف هزر شناخته شده دارای پراکنش ایرانی-  تورانی هستند. 

مناطق پراکنش سرو طلایی (Cupressus macrocarpa) در جنوب، شمال غربی آمریکا و کالیفرنیا است. درختی است همیشه سبز، متوسط ارتفاع 30 متر و قطر برابر سینه آن به 2.4 متر می رسد. علاوه بر تولید چوب به علت هرس پذیری خوب در ایجاد فضای سبز، بسیار مورد توجه تولید کنندگان گل و گیاه می باشد. در دهه های اخیر توسط تولید کنندگان گل و گیاه، این درخت زیبا به مناطق شمال ایران وارد شده است. مناسب ترین روش تکثیر آن به روش غیرجنسی (قلمه) می باشد. برای افزایش تولید نهال در واحد سطح از فضاهای مختلف و ترکیبات متفاوت خاک به روش آماری اسپلیت پلات (تاثیر متقابل عوامل) که عبارتند از: تیمار اصلی، فضاهای تولید. -1 گلخانه بدون حرارت با ارتفاع 2 متر -2 گلخانه بدون حرارت با ارتفاع 1 متر -3 فضای آزاد و تیمارهای فرعی، چهار نوع خاک از قبیل (ماسه بـادی، لوم و  1/2ماسه بادی+ 1/2خاک برگ+1/3 خاک جنگلی). در هر گلدان 10x7 سانتی متری دو عدد قلمه نیمه خشبی جای داده شد و در هر روش (فضای تولید) 240 گلدان با 480 قلمه و در کل 3 روش 720 گلدان و 1440 عدد قلمه اواخر شهریور ماه فراهم شد. بعد از 12 ماه نتایج نشان می دهد که در تیمارهای اصلی (فضای تولید) در سطح %5 و تیمارهای فرعی (ترکیبات مختلف خاک) در سطح %1 اختلاف معنی دار بوده است. بیش ترین درصد ریشه زایی مربوط به تیمار اصلی (گلخانه با ارتفاع 2 متر) %54.15، تیمار فرعی (1/2خاک برگ+1/3ماسه بادی) %54 و کم ترین درصد مربوط به فضای بدون پوشش (%2.2) و ماسه بادی (%1.4) می باشد.

خاک های مناطق خشک و نیمه خشک پراکنش زیادی در ایران دارند که یکی از مهم ترین محدودیت های آن ها شوری می باشد. استفاده از روش های بیولوژیک برای غلبه بر این محدودیت یکی از راه های مناسب است. برای این هدف در منطقه چاه افضل، طرح تحقیقاتی با پنچ تیمار و پنج تکرار انجام شد. فاکتورهای EC، SAR، Na، pH در سه عمق (0-20، 20-40، 40-80 سانتی متری) در پنج ناحیه (-1 منطقه شاهد (بدون کشت آتریپلکس) -2 منطقه آتریپلکس کاری بدون تیمار هرس -3 منطقه آتریپلکس کاری با تیمار هرس هر ساله -4 منطقه آتریپلکس کاری با تیمار هرس هر دو سال یکبار -5 منطقه آتریپلکس کاری با تیمار هرس سه سال یکبار) مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج نشان داد آتریپلکس لنتی فورمیس سبب کاهش شوری خاک به خصوص تا عمق 40 سانتی متری شد اما تیمار هرس تغییر معنی داری در میزان پارامترهای مورد اندازه گیری حاصل نکرد. بنابراین با توجه به توان گیاه در کاهش شوری و همچنین قابلیت خوب در تولید علوفه برای دام کاشت آن در چنین مناطقی توصیه می شود.

برای بررسی واکنش های فیزیولوژیک دو رقم جو تحت تنش شوری، آزمایشی در گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد مرودشت در سال 1385 انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل ارقام سروستان و ریحان در پنج سطح شوری صفر، 85،171 ، 256 و 342 میلی مولار کلریدسدیم با 4 تکرار در قالب طرح آماری کاملا تصادفی بود. کشت دانه ها در گلدان های پلاستیکی و آبیاری گیاهان به کمک محلول غذایی هوگلند صورت گرفت. در پایان مرحله رشد، مقادیر وزن خشک گیاه، طول ریشه و ساقه، مقدار سدیم و پتاسیم اندام های هوایی، کلروفیل کل برگ ها و پرولین اندام های هوایی اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که با افزایش درجه شوری کلروفیل کل برگ ها و وزن خشک گیاه کاهش یافت. هر چند مقادیر کاهش برای رقم سروستان در مقایسه با رقم ریحان کم تر بود. با افزایش شدت تنش غلظت یون سدیم اندام هوایی در رقم ریحان بیش تر از رقم سروستان بود. پتاسیم اندام های هوایی به طور معنی دار کاهش پیدا کرده بود. مقدار K+ در رقم سروستان بیش تر از رقم ریحان بود. با افزایش درجه شوری میزان پرولین اندام های هوایی افزایش یافت، مقدار پرولین در رقم سروستان بیش تر از رقم ریحان بود. همچنین نتایج نشان داد که تنش شوری فرایندهای فیزیولوژیک را در رقم سروستان کم تر از رقم ریحان تحت تاثیر قرار می دهد و غلظت کم تر یون سدیم و مقدار بیش تر یون پتاسیم در اندام هوایی می تواند به عنوان معیاری در انتخاب ارقام مقاوم جو برای کشت در شرایط شوری در نظر گرفته شود.

یکی از مهم ترین مراحل تولید کشمش، فرآیند خشک کردن انگور می باشد. در این مرحله رطوبت اولیه حصول به 15 تا 17 درصد بر پایه خشک کاهش می یابد. در این تحقیق تاثیر دمای دو مرحله ای و همچنین روش آماده سازی محصول بر روی زمان و آهنگ خشک شدن انگور بیدانه سفید مورد بررسی قرار گرفت. خشک شدن به دو صورت انجام گرفت یکی با دمای ثابت 50، 60، 70 و 80 درجه سانتی گراد و دیگری با دمای دو مرحله ای، برای انجام کار ابتدا نمونه ها تحت دمای 80 درجه سانتی گراد قرار گرفته و پس از رسیدن رطوبت محصول به 50 درصد، دما به 50، 60 و 70 درجه سانتی گراد کاهش پیدا کرد. روش آماده سازی محصول نیز در چهار سطح بدون آماده سازی، آماده سازی با آب داغ، آماده سازی با کربنات پتاسیم %5 و %0.4 روغن زیتون و آماده سازی با هیدروکسید سدیم %0.5 انجام گرفت. نتایج بدست آمده نشان داد که پارامترهای دما و آماده سازی محصول اثرات معنی داری بر زمان و متوسط آهنگ خشک شدن دارند. زمان خشک کردن انگور با دمای دومرحله ای نسب به خشک کردن با دمای ثابت کم تر شده و در بعضی از آماده سازی ها تا %61 کاهش می یابد. بیش ترین و کم ترین انرژی فعال سازی نیز به ترتیب بین 4065.6 و 3015.8 کیلوژول بر کیلو گرم تعیین شد.

برای رسیدن به توسعه پایدار باید بهره وری را در تمام ابعاد مورد توجه قرار داد، مانند ماشین های کشاورزی که بخش بزرگی از نهاده ها را به خود اختصاص می دهند. بررسی کمی و کیفی عملکرد ماشین های خاک ورزی و کاشت از چند بعد ضرورت دارد. یک بعد آن اقتصادی است، دوم در دسترس بودن و استفاده راحت تر توسط کشاورزان هر منطقه و سوم که از نظر توسعه ای از دو مورد قبل مهم تر است، حفظ خاک و جلوگیری از فرسایش و تخریب ساختمان این نعمت خدادادی است. در این تحقیق الگوهای مختلف خاک ورزی و کاشت (حدود 18 الگو) که هر کدام شامل استفاده از چندین ماشین کشاورزی به صورت پیاپی می باشد، بررسی شدند.در این طرح روش های مختلف خاک ورزی پس از برداشت ذرت علوفه ای برای کاشت گندم پاییزه آبی به عنوان عامل اصلی در 6 سطح شامل استفاده از گاوآهن برگردان دار+دو بار دیسک+لولر، استفاده از گاوآهن برگردان دار+یک بار دیسک+لولر، استفاده از گاوآهن چیزل+دو بار دیسک+لولر، استفاده از دو بار دیسک عمود بر هم+لولر، استفاده از رتیواتور+لولر و استفاده از گاوآهن چیزل+رتیواتور+لولر؛ و روش های مختلف کاشت گندم پاییزه آبی به عنوان عامل فرعی در سه سطح شامل بذرپاش سانتریفیوژ+فارور، خطی کار تاکا+فارور و خطی کار همدانی مورد ارزیابی و مقایسه قرار گرفتند. بررسی نتایج شاخص نفوذ مخروط، میانگین وزنی خاکدانه ها و اجزا عملکردی محصول نشان داد بهترین تیمار اصلی تیمار گاوآهن چیزل+دو بار دیسک و بهترین تیمار فرعی خطی کار همدانی با مجموع زمان 5.6 ساعت در یک هکتار برای آماده سازی و کاشت زمین بودند.

برای بررسی روند تغییرات ماده خشک و عملکرد سیب زمینی در شرایط تداخل با سلمه تره و تاج خروس، این آزمایش در بهار سال 1383 و 1384 به صورت کرت های دو بار خرد شده بر پایه طرح بلوک های کاملا تصادفی با 4 تکرار در منطقه فیروز کوه انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل علف های هرز تاج خروس و سلمه تره (در کرت های اصلی)، سه تراکم 2، 4 و 8 بوته علف هرز در هر متر ردیف کاشت (در کرت های فرعی) و سه زمان نسبی سبز شدن 4 و 8 روز قبل از کاشت سیب زمینی و همزمان با سبز شدن سیب زمینی در سال 1383 و همزمان با سیب زمینی، 2 و 4 هفته پس از سیب زمینی (در کرت های فرعی فرعی) در سال 1384 بودند. نتایج نشان داد که درصد ماده خشک تجمعی سیب زمینی در میانگین سه تراکم در تیمار سلمه تره و تاج خروس در سال دوم آزمایش به ترتیب 27.5 و 25.1 درصد کم تر از سال اول آزمایش بود. به طور میانگین تاج خروس در سال اول و دوم آزمایش در مقایسه با سلمه تره 33.8 و 38.1 درصد کاهش بیش تری در ماده خشک تجمعی سیب زمینی ایجاد کرد.

برای بررسی روند رشد در سه رقم نخود دیم، آزمایشی به صورت کرت های یکبار خرد شده در قالب بلوک های کاملا تصادفی، در چهار تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی ماهیدشت کرمانشاه انجام شد. در این آزمایش از دو عامل رقم و تاریخ کاشت استفاده شد که عامل رقم در سه سطح شامل ارقام و ژنوتیپ های ILC482، هاشم (FLIP 84-48 C)  و آرمان به عنوان عامل اصلی و عامل تاریخ کاشت نیز در سه سطح شامل20  آبان،20 آذر و20  اسفند که به عنوان تیمار فرعی در نظرگرفته شدند. نتایج تحقیق نشان داد با تاخیر در کاشت (بهاره) وزن خشک اندام های هوایی کاهش یافت. از نظر ماده خشک برگ، ژنوتیپ ILC 482 درتاریخ کاشت 20 آذر نسبت به سایر ارقام برتری نشان داد. همچنین بیش تر ماده خشک ساقه با 4.8 گرم متعلق به ژنوتیپ FLIP 84-48 C و تاریخ کاشت 20 آبان بود. به طورکلی بیش ترین وزن خشک کل بوته با 12.6 گرم مربوط به تاریخ کاشت 20 آبان و رقم آرمان بود. بررسی شاخص سطح برگ در ارقام مختلف نشان داد، بیش ترین شاخص سطح برگ با 3.1 متعلق به ژنوتیپ FLIP 84-48 C بود. هم چنین با تاخیر در کاشت شاخص سطح برگ نیز کاهش یافت به طوری که بیش ترین مقدار آن در تاریخ کاشت 20 اسفند معادل 2.4 بود. بیش ترین سرعت رشد گیاه (CGR) در تاریخ کاشت 20 آبان مربوط به رقم آرمان و معادل 21.8 گرم در متر مربع در روز بود. بیش ترین مقدار سرعت رشد نسبی  (RGR)گیاه متعلق به ژنوتیپ FLIP 84-48 C  و کم ترین آن مربوط به رقم آرمان بود. از نظر سرعت رشد نسبی گیاه، تاریخ کاشت 20 اسفند نسبت به سایر تاریخ های کاشت برتری نشان داد، در این شرایط بیش ترین مقدار صفت ذکر شده %67 گرم در گرم در روز بود.