گیاه و زیست بوم
سال:1390 | دوره:7 | شماره:29-1 (ویژه نامه تنش و خشکی) |تعداد مقالات:9

نیتروژن از عناصر مهم و ضروری برای گندم است که از نظر تغذیه گیاهی به عنوان یک عنصر غذایی پر مصرف شناخته شده است. تامین نیتروژن لازم برای تغذیه گندم از نظر زمان مصرف و مقدار مصرف آن اهمیت فراوانی داشته و رعایت مصرف بهینه آن به لحاظ اقتصادی و حفظ محیط زیست بسیار مهم می باشد.استفاده از دستگاه کلروفیل متر، روش جدیدی برای تسریع در انجام توصیه های کود نیتروژنه است. بدین منظور آزمایشی در قالب طرح پایه کاملا تصادفی شامل شش تیمار نیتروژن از منبع اوره (صفر، 50، 100، 150، 200، 250) کیلوگرم بر هکتار در 9 تکرار در شرایط کنترل شده گلخانه ای انجام شد. از شروع رشدگندم (Trititicum aestivum L.) تا مرحله برداشت، نمونه برداری از خاک و گیاه صورت گرفت. سپس آزمایش های نیتروژن گیاه و خاک و نیترات خاک و گیاه در تمام مراحل رشد انجام گرفت.هم زمان با نمونه برداری، قرائت کلروفیل متر از برگ ها نیز صورت گرفت. نتایج تجزیه شیمیایی برگ ها و مقایسه آن با قرائت کلروفیل متر نشان می دهد که مقادیر مختلف کود نیتروژنه با درجه سبزینگی گندم همبستگی مثبت و معنی داری دارد. نقطه بحرانی عددکلروفیل متر در این آزمایش 48.5 تعیین گردید. در این آزمایش بالاترین سطح عملکرد با به کار بردن 100 کیلوگرم بر هکتار از منبع اوره ایجاد شد. نتایج این تحقیق در جلوگیری از مصرف بی رویه کودهای نیتروژنه و آلودگی محیط زیست کاربرد خواهد داشت.

یکی از تنش های زیستی که گیاهان دائما تحت تاثیر آن قرار می گیرند، آللوپاتی یا دگرآسیبی می باشد. آللوکمیکال ها فرایندهایی نظیر فتوسنتز، تنفس، جذب آب و فعالیت آنزیم ها رشد و نمو گیاهان هدف را تحت تاثیر قرار می دهند. گیاه کلزا یک گیاه زراعی و استراتژیکی است که دارای توان آللوپاتی نیز می باشد. آسکوربات یکی از ترکیبات آنتی اکسیدانی بوده که سبب بهبود پاسخ گیاهان به تنش های محیطی می گردد. با توجه به مطالب فوق هدف از انجام این تحقیق بررسی اثر آسکوربات اگزوژن بر پارامترهای رشد و نیز دستگاه فتوسنتزی سویا در حضور اللوکمیکالهای موجود درعصاره آبی کلزا بود. بدین منظور عصاره های آبی از ریشه و اندام هوایی کلزا (Brassica napus L.cv Hayola 420) در مرحله سه برگی تهیه و از آنها غلظت های 100% و 50% آماده شد. اثر هر یک از عصاره ها به تنهایی و نیز به همراه آسکوربات (1 و 2 میلی مول) در قالب 9 تیمار بر اساس طرح کاملا تصادفی و در سه تکرار در محیط کشت هوگلند بر گیاه سویا (Glycine max L.cv DPX) ارزیابی شد. نتایج نشان داد که عصاره آبی کلزا سبب کاهش پارامترهای رشد نظیر طول ریشه، هیپوکوتیل و اندام هوایی سویا گشت که اثرات بازدارندگی در عصاره حاصل از اندام هوایی کلزا بیش از ریشه بود. از سوی دیگر چنین اثر بازدارندگی برمیزان کلروفیل a و b و نیز قندهای محلول بخش ریشه، برگ نیز مشاهده شد. افزودن آسکوربات به محیط کشت حاوی عصاره های آبی کلزا سبب بهبود پارامترهای رشد، قندهای محلول و کلروفیل a گیاه سویا در پاسخ به عصاره آبی کلزا گشت.

از آنجائیکه نیتروژن برگ گیاه ذخیره نیتروژنی کل را از تمام منابع دریافتی منعکس می نماید، بنابراین وضعیت نیتروژن برگ می تواند نشانگر خوبی از فراهمی نیتروژن برای گیاه در هر زمان در طول فصل رشد باشد. کلروفیل متر(SPAD)  وچارت رنگ برگ (LCC) میتوانند برای تعیین وضعیت نیتروزن در مزرعه و نیز تعیین زمان دقیق سرک نیتروژن مورد استفاده قرار گیرند. این تحقیق به منظور بررسی دو ابزارکلروفیل متر و چارت رنگ برگ بعنوان شیوه های مناسب برای تعیین زمان مصرف کود نیتروژن با توجه به زمان مقطعی نیاز گیاه نسبت به روش تقسیطی مصرف کود در موسسه تحقیقات برنج کشور در آمل در سال 1387 انجام شده است. آزمایش بصورت طرح بلوک کامل تصادفی با 8 تیمار در سه تکرار انجام شد تیمارها شامل تیمار شاهد، دو تقسیط، قرائتهای 35، 37 و 40 کلروفیل متر و LCC شماره 4 و 5 بود. نتایج نشان داد که همه تیمارهای کلروفیل متر و چارت رنگ برگ شماره 5 در مقایسه با دو تیمار تقسیطی افزایش عملکرد بیشتری را نسبت به شاهد نشان دادند. چارت رنگ برگ شماره 5 نسبت به شماره 4 آن افزایش عملکرد معنی دار نشان داده است. بنابراین با استفاده از این ابزارها ضمن کاهش هدررفت کود به عملکرد بالاتری نیز می توان دست یافت.

در این پژوهش برای بررسی اثر محلول پاشی اوره، اسیدبریک و کلرید کلسیم بر رشد رویشی، زایشی توت فرنگی (Fragaria´ananassa Duch.cv.Camarosa) رقم کامروسا، در آزمایشی بصورت فاکتوریل که در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار انجام شد. فاکتور اول آن شامل عدم استفاده از اوره و مصرف اوره در دو غلظت 100 و 200، فاکتور دوم عدم استفاده ار اسید بریک و مصرف اسید بریک در دو غلظت (1 و 1.5 پی پی ام) و فاکتور سوم عدم استفاده از کلرید کلسیم و مصرف کلرید کلسیم در دو غلظت (1000 و 1500 پی پی ام) استفاده شده. نتایج نشان داد که غلظت اوره (200 پی پی ام) بیشترین تاثیر را بر روی تعداد برگ دارد. کلرید کلسیم (1000 پی پی ام، اسید بریک 1 پی پی ام و اوره 100 پی پی ام) بیشترین تاثیر را بر روی تعداد میوه داشته است. کلرید کلسیم 1500 پی پی ام، اسید بریک 1.5 پی پی ام و اوره 100 پی پی ام بیشترین اثر را بر روی وزن میوه داشته است. کاربرد غلظت های مختلف در تیماری با کلرید کلسیم به میزان (1500 پی پی ام، اسید بریک صفر، و اوره به میزان 200 پی پی ام)، بیشترین اثر را بر طول دمبرگ نشان داده، که در حالی که در تیماری که فقط از اسید بریک به میزان 1.5 پی پی ام استفاده شده و فاقد کلرید کلسیم و اوره بود بیشترین تاثیر را بر روی قطر میوه داشته است.

به منظور بررسی اثر تنش شوری ناشی از کلرید سدیم بر فراسنجه های رشد در گیاهان بادمجان پرورش یافته در هوای آزاد، پژوهشی در قالب طرح کاملا تصادفی با 10 تکرار انجام شد. تیمارهای شوری در 6 سطح شامل غلظت های 10، 20، 40، 60 ،80 و 100 میلی مولار کلرید سدیم و تیمار شاهد (بدون کلرید سدیم) مورد استفاده قرار گرفتند که مقادیر مختلف نمک کلرید سدیم به آب آبیاری (با هدایت الکتریکی 219 میکرو زیمنس بر سانتی متر) اضافه شدند. نشاءهای آماده شده سه رقم بادمجان (محلی جهرم، قلمی دزفول و دلمه هندی) در خاک غالب منطقه خنج لارستان در کیسه های پلاستیکی 9 کیلوگرمی کشت گردید. تیمارهای شوری به مدت 5 ماه اعمال شد. نتایج نشان داد که به طور کلی شوری باعث کاهش صفات تعداد برگ، ارتفاع کلی ساقه، طول ریشه، وزن خشک کل و نسبت وزن خشک شاخساره به ریشه در مقایسه با تیمار شاهد شده اما بر قطر ساقه اثر معنی داری نداشت. در بین ارقام مورد بررسی بر اساس صفات مطالعه شده، رقم دلمه هندی به عنوان رقمی با بردباری بیش تر و رقم قلمی دزفول به عنوان حساس ترین رقم در برابر شوری ناشی از کلرید سدیم ارزیابی گردید.

این آزمایش به منظور بررسی تاثیر مقدار و زمان مصرف نیتروژن بر درصد پروتئین دانه و کارایی مصرف نیتروژن در یک رقم گندم نان به نام پیشتاز (Triticum aestivum.L.Var: Pishtaz) به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در مزرعه آموزشی - تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه در سال زراعی 87-1386 اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل پنج سطح کود نیتروژنه N5:160, N4:120, N3:80, N2:40, N1:0 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار (از منبع اوره 46%) و چهار زمان مصرف کود نیتروژنه، T1: مصرف تمام کود هنگام کاشت، T2: یک سوم در زمان کاشت + دوسوم در مرحله پنجه زنی، T3: یک سوم در زمان کاشت + دو سوم در مرحله ساقه رفتن، T4: یک سوم در زمان کاشت + یک سوم در مرحله پنجه زنی + یک سوم در مرحله ساقه رفتن بودند. نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که با افزایش میزان مصرف نیتروژن عملکرد دانه، میزان پروتئین دانه و عملکرد پروتئین دانه به صورت خطی افزایش می یابد ولی کارایی مصرف نیتروژن (NUE)، کارایی زراعی نیتروژن (NAE) و همچنین کارایی فیزیولوژیک نیتروژن (NPE) به طور معنی داری کاهش پیدا می کند. همچنین در این آزمایش بالاترین مقدار پروتئین دانه مربوط به تیمار T2N5 به میزان 12.45 درصد بود. زمان مصرف نیتروژن نیز فقط بر عملکرد دانه، میزان پروتئین و کارایی زراعی نیتروژن تاثیر معنی داری داشت.

میخک (Dianthus) یکی از گیاهان زینتی مهم است که از دیر باز مورد کشت و کار قرار می گرفته است. این گیاه به صورت گلدانی و شاخه بریده کاربرد داشته و به علت سهولت تولید و قیمت مناسب از نظر اقتصادی ارزش بالایی دارد. در این پژوهش اثر بنزیل آدنین با غلظت های 50، 25 و 100 میلی گرم در لیتر به صورت تیمار کوتاه مدت (48 ساعته) و نانوسیلور با 2 غلظت 2 و 4 پی پی ام و 8- هیدروکسی کوئینولین سولفات با غلظت 300 پی پی ام به همراه ساکارز 3% به عنوان تیمار مداوم (محلول نگه دارنده) بر روی گل شاخه بریده میخک رقم کرم ویانا مطالعه گردید. گل ها در دمای 20 درجه سانتیگراد، رطوبت نسبی 80% و فتوپریود 14 ساعت که توسط لامپ فلورسنت با شدت 15 میکرومول بر متر مربع در ثانیه در قسمت بالای اتاق تامین می شد، قرار داده شد. اطلاعات عمر پس از برداشت، وزن تر نسبی گل، قطر گل، مواد جامد محلول، درجه خمیدگی ساقه، درصد نشت یونی، میزان کلروفیل و جذب محلول در تمام زمان اندازه گیری از نظر آماری آنالیز گردید. نتایج نشان داد که تیمار کوتاه مدت بنزیل آدنین با غلظت 100 میلی گرم در لیتر به همراه محلول نگه دارنده نانوسیلور با غلظت 4 پی پی ام و ساکارز 3% بیشترین تاثیر را بر خصوصیات کیفی و ماندگاری گل میخک داشته است.

به منظور بررسی اثرات متقابل سطوح مختلف عناصر روی و مس بصورت مصرف خاکی و محلول پاشی بر خصوصیات کمی و کیفی گندم، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک کامل تصادفی با 3 تکرار در آبان ماه سال 1387 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه اجرا گردید. فاکتورهای آزمایشی شامل ترکیبی از 3 مصرف کود جامد روی و مس و 2 سطح مصرف محلول پاشی این دو عنصر بوده است. نتایج کاربرد هیچکدام از تیمارها بر روی درصد پروتئین و تعداد پنجه و تعداد دانه در سنبله اثر معنی داری را نشان نداد. مصرف خاکی روی و خاکی مس موجب افزایش معنی دار عملکرد، وزن هزار دانه، محتوای جذب روی و مس در دانه و غلظت روی و مس در دانه و اندام هوایی و تعداد پنجه بارور گردید در صورتیکه کاربرد خاکی و محلول پاشی روی موجب افزایش معنی دار محتوای جذب روی و مس در دانه، غلظت روی در دانه و اندام هوایی گردید، همچنین نتایج نشان داد که کاربرد خاکی روی و برگی مس در مقایسه با شاهد موجب افزایش معنی دار غلظت و محتوای جذب روی در دانه، غلظت روی در اندام هوایی گردید در صورتیکه کاربرد خاکی مس و برگی روی موجب افزایش معنی دار غلظت و محتوای جذب روی و مس در دانه، پنجه بارور و غلظت روی و مس در اندام هوایی گردید. کاربرد خاکی مس و برگی مس باعث افزایش معنی دار غلظت و محتوای جذب روی و مس در دانه، غلظت روی و مس در اندام هوایی و وزن هزار دانه گردید. کاربرد برگی روی و برگی مس باعث افزایش معنی دار غلظت روی و مس در دانه و اندام هوایی، و محتوای جذب مس در دانه گردید. نتایج حاصل از این آزمایش نشان دهنده این است که بین عناصر مس و روی برهمکنش منفی وجود دارد. نتایج این آزمایش نشان داد که مصرف خاکی مس و روی بصورت توامان بیشترین تاثیر را بر عملکرد گیاه گندم دارد.

روی از عناصر غذایی ضروری گیاه می باشد که کمبود آن در خاک های آهکی ایران بسیار محتمل است. بخش قابل ملاحظه ای از روی مصرفی در کشت اول جذب گیاه نشده و در خاک باقی می ماند. تحقیق حاضر به منظور بررسی تاثیر روی باقیمانده و شکلهای مختلف شیمیایی آن بر رشد و جذب این عنصر توسط برنج (Oryza sativa L) انجام گردیده است. آزمایش در 20 نمونه خاک سطحی از مناطق برنجکاری استان فارس در قالب بلوکهای کامل تصادفی بصورت فاکتوریل (3´20) با فاکتورهای اصلی سه سطح روی و فرعی 20 نوع خاک مختلف در سه تکرار انجام شد. طی این آزمایش به هر نمونه خاک سه سطح روی (5، 0 و 10 میلی گرم در کیلوگرم خاک بصورت سولفات روی) همراه با سایر عناصر غذایی مورد نیاز بر اساس آزمون خاک اضافه گردید. پس از کشت برنج و برداشت آن، خاک هر گلدان پس از جدا سازی ریشه مجددا در گلدان های پلاستیکی ریخته شد و پس از اضافه کردن عناصر غذایی مورد نیاز بجز روی بزیر کشت برنج برده شد. شصت روز پس از کاشت، گیاه را کمی بالاتر از طوقه قطع نموده وزن خشک قسمت هوایی و غلظت فسفر، آهن، مس، منگنز و روی در گیاه اندازه گیری شد. در نمونه های خاک نیز غلظت روی و مقدار شکلهای مختلف شیمیایی روی نیز تعیین گردید.طبق نتایج بدست آمده افزایش سطح روی باقیمانده بدلیل کافی بودن روی بومی خاک تفاوت محسوسی در رشد برنج ایجاد نکرد. غلظت و جذب کل روی در هر گلدان توسط برنج با افزایش روی باقیمانده بطور معنی دار افزایش یافت. بین شکل روی کربناتی و غلظت روی در گیاه نیز همبستگی معنی داری در سطح یک درصد بدست آمد. از آنجا که طبق نتایج بدست آمده حدود 41 درصد روی مصرفی به شکل کربناتی تبدیل می شود می توان نتیجه گرفت علت اصلی اثر باقیمانده روی بر جذب و غلظت روی در گیاه تبدیل این عنصر به شکل کربناتی می باشد.