راهبرد فرهنگ
سال:1387 | دوره:1 | شماره:2 |تعداد مقالات:8

درست است که در جامعه دانش محور، یکی از راه های سنجش علم، بررسی میزان تولید مقالات علمی است اما نمی توان برای رسیدن به چنین جامعه ای صرفا سیاست افزایش تعداد مقالات را پیش گرفت. در جامعه دانش محور، تولید مقاله نتیجه تحقق دانش و نفوذ آن در متن جامعه است نه علت یا عین آن. این جامعه با صورت یا وجهی از علم اداره می شود و آنچه به صورت کتاب و مقاله گرد می آید، جلوه انتزاعی علمی است که به صورت فعال در جامعه وجود دارد.برای تحقق جامعه دانش محور باید برنامه ریزی کرد اما بدین منظور نباید چشم بسته از جوامع دیگر تبعیت نمود، چرا که برنامه ریزی آموزشی و پژوهشی باید متناسب با شرایط فرهنگی و تاریخی هر کشور باشد و اولویت های پژوهشی دقیقا مطابق با نیازهای جامعه تنظیم گردد. در برنامه ریزی علم و پژوهش، همچنین باید استعداد جامعه برای علم پذیری و آمادگی دانشگاه برای بیرون آمدن از خلوت تمرین های علمی را در نظر گرفت.

به محاق افتادن حقیقت و سیطره مجاز، خصلت روزگار ما در عرصه های گوناگون معرفت و معیشت (معرفت شناسی، فلسفه، علم، الهیات، معنویت، اخلاق، ارزش ها، تاریخ، هویت، سیاست، حقوق، اقتصاد، تجارت و معاملات، صنعت، هنر، ادبیات، فهم و تفسیر و...) است. سنت، تجدد و فراتجدد، ادوار حیات و هویت تاریخی و فرهنگی اقالیم و اقوام خطه فرنگ است، سنت گرایی، در ظرف فرهنگی و ارزشی خاص خود معنی دار و نیز برای غربیان دچار فقر معنوی با سودمند باشد، تحلیل حال و وضع ملل و مناطق دیگر گیتی در قالب ادوار تاریخی غرب و همچنین طرح و ترویج سنت گرایی و معنویت غیر نبوی، از سوی مسلمین به ویژه در میان جوامع برخوردار از معنویت غنی و قویم علوی- شیعی، از مظاهر سیطره مجاز بر حیات و هویت تاریخی دعوت گران آن است.

در مراکز آموزشی ما، نه استاد در فرایند آموزش، نقش تربیتی ایفا می کند و نه شاگرد در فراگیری مطالب، نقش فعال دارد. در حالی که فراگیر باید قبل از کلاس مبحث مورد نظر را مطالعه کند، مفاهیم، نظریات، قوانین و اصول مربوط به هر مبحث را بشناسد، و آنها را به زبان خود در کلاس بیان کند. وظیفه معلم نیز هدایت فعالیت فراگیران و پاسخگویی به اشکالات و ابهامات آنهاست.با به کارگیری این روش، فراگیران به تدریج با شیوه منطقی مواجهه با مسایل آشنا می شوند و پیروی از عقل و دوری از تعصب در آنها تقویت می گردد. همچنین به لحاظ تربیتی یاد می گیرند که چگونه احساسات خود را مهار و رابطه ای معقول، سنجیده، صمیمانه و مشارکت جویانه با دیگران برقرار کنند.

سه نوع رابطه و تعامل میان علم و فرهنگ، بر مبنای سه نوع تعریف از علم می توان در نظر گرفت. بر پایه تعریف پوزیتیویستی علم، رابطه میان آن دو بیرونی است و هیچ یک نمی توانند بر دیگری احاطه داشته باشند. بر مبنای تعریف پسامدرن از علم، ساختار درونی علم، توسط فرهنگ تعریف می شود و علم، هویتی فرهنگی دارد. مطابق تعاریف عقلانی و وحیانی، علم و محیط بر فرهنگ بوده و از امکان ارزیابی انتقادی فرهنگ به گونه ای همه جانبه برخوردار است.

پژوهش حاضر با هدف بررسی وضعیت هم تالیفی در مقالات ایرانی منتشر شده در مجلات ISI و تاثیر آن بر میزان استناد به این مقالات با روش علم سنجی از نوع تحلیل استنادی انجام شده است. در این پژوهش، تعداد 23497 مقاله منتشر شده نویسندگان ایرانی در مجلات ISI در طول سال های 1989 تا 2005 مورد بررسی قرار گرفته است. داده ها نشان می دهد تعداد 23357 مقاله (%95.1) دارای نویسنده اول از ایران بوده اند، تعداد 20718 مقاله (%88.2) از نویسنده همکار در تالیف مقاله استفاده کرده اند و در 18291 مقاله (%77.8) نویسنده همکار از ایران بوده است. پس از این، درصد کمی از مقالات به ترتیب با همکاری نویسندگانی از کشورهای انگلیس، کانادا و آمریکا تالیف شده اند. یافته های پژوهش نشان داد که بین وجود نویسنده همکار درتالیف مقالات و میزان استناد به آنها رابطه معنی داری وجود دارد. همچنین بین مقالاتی که با همکاری نویسندگان داخلی تهیه شده و مقالاتی که همکار غیر ایرانی دارند از نظر میزان استناد، تفاوت معناداری دیده می شود. همین تفاوت بین مقالاتی که همکاران آنها از قاره های مختلف اند، مشاهده می شود.

آموزش و تحقیق به طور عام و آموزش عالی به طور خاص عامل مهمی در ایجاد بنیان های تکامل هر جامعه ای محسوب می شوند. از این رو، در عصر حاضر توجه به نگرش استراتژیک به دانشگاه ها به منظور برخورد منطقی و کارآمد با چالش های معاصر- از جمله پدیده جهانی شدن و اجتناب از هر گونه آسیب زایی و یا منزوی شدن در بافت جهانی، ضروری است. از سویی دیگر، یکی از اهداف اساسی مراکز آموزش عالی، رشد و توسعه دانش بنیادی در قلمرو علوم مختلف است و هر گونه برنامه ریزی با نظر به این هدف باید صورت پذیرد. بر این اساس، سوال اصلی ما در مقاله حاضر این است که پدیده جهانی شدن چه پیامدهایی برای تحقیقات بنیادی دانشگاه ها به همراه داشته است؟ به منظور پاسخگویی به این سوال، ابتدا مفهوم و سیر تاریخی جهانی شدن و مفروضات و پیامدهای فلسفی آن تشریح شده و پس از بررسی برخی از پیامدهای جهانی شدن بر آموزش عالی به طور عام، در پایان به طور خاص اثرات چالش های اخیر بر تحقیقات بنیادی دانشگاهی، تحلیل شده است.گفتنی است که در این پژوهش، به منظور تجزیه و تحلیل یافته ها از روش تحقیق فلسفی تحلیلی- استنتاجی استفاده شده است.

بررسی تاثیر عوامل اجتماعی بر میزان همکاری علمی اعضای هیات علمی دانشگاه ها هدف اصلی این مقاله است. مبانی نظری این پژوهش برآمده از آرای نظریه پردازان جامعه شناسی علم، به ویژه نظریات «وارن هگستروم» و «راندل کالینز» است. جامعه آماری آن را 160 نفر از اعضای هیئت علمی دانشگاه کردستان در سال 86-87 تشکیل می دهند. روش تحقیق پیمایشی است و داده ها با استفاده از روش های آماری توصیفی و استنباطی تجزیه و تحلیل شده اند. یافته های این پژوهش نشان می دهد که اساتید دارای سرمایه فرهنگی و انرژی عاطفی بیشتر، از میزان همکاری علمی بیشتری برخوردارند. بین سابقه کاری اعضای هیئت علمی و همکاری علمی آنها رابطه معکوسی وجود دارد. متغیر ارتباطات و تعاملات، همبستگی ضعیفی با همکاری علمی دارد. از سایر دستاوردهای اصلی این پژوهش، فراهم ساختن زمین های تجربی برای جلب توجه سیاست گذاران به اهمیت فضای هنجاری مناسب، برای شکل گیری انرژی عاطفی و سرمایه فرهنگی بالا در بین اساتید و برنامه ریزی برای جامعه پذیری علمی است.

هدف این تحقیق فراتحلیل مطالعات انجام شده در حوزه ارزش ها و هنجارهای اجتماعی است. برای این منظور 39 پژوهش مورد بررسی قرار گرفت. تحقیق به دو بخش اصلی تقسیم شد: بخش اول، ارزیابی تئوریک و روشی تحقیقات مطالعه شده است. در ارزیابی روشی پژوهش های مذکور این نتایج به دست آمد: کلیات 57) درصد(، مبانی نظری و تجربی 54) درصد(، روش شناسی 59) درصد(، نتایج 58) درصد( و راهکارها 22) درصد( از نظر داوران خوب ارزیابی گردید. درصدهای باقی مانده بیشتر متوسط و کمتر ضعیف ارزیابی گردید. بخش دوم، طبقه بندی و جمع بندی تحقیقات بود که به دو روش انجام پذیرفت: در ابتدا مهم ترین متغیرهای تاثیرگذار بر پایبندی افراد به ارزش ها و هنجارهای اجتماعی (سن، تحصیلات، جنسیت، پایگاه اقتصادی- اجتماعی، خانواده، ثبات آن و الگوهای رفتاری والدین، اعتقادات مذهبی و کنترل اجتماعی) مورد بررسی قرار گرفت. در ادامه، راهکارهای ارائه شده برای پایبندی مردم به ارزش ها و هنجارهای اجتماعی بر این مبنا که خطاب به کدام یک از نهادهای فرهنگی- اجتماعی (خانواده، رسانه ها، نهادهای آموزشی و نهاد دین)، نهادهای اقتصادی و حمایتی یا نهادهای قانون گذار و کنترل کننده باشد، دسته بندی شد.