مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران
سال:1393 | دوره:20 | شماره:4 |تعداد مقالات:14

شهر تاریخی اصفهان، بسیاری از کهن ترین یادواره های دانش و هنر و فرهنگ ایران و جهان را در خود دارد. مقاله حاضر حاصل مطالعه ای است غیرسیستماتیک و می کوشد خلاصه ای از مستندات موجود در ادبیات تاریخ طب این شهر را از آغاز نخستین جنبش های اجتماعی و علمی در مراقبت از بیماران مبتلا به اختلالات روانپزشکی تا امروز که شاهد رویش و گسترش علم روانپزشکی و شاخه های تخصصی آن به عنوان بخش ویژه ای از علم طب در شهر اصفهان هستیم روایت کند.

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی مداخله مثبت نگر گروهی درکاهش نشانه های افسردگی و اضطراب و افزایش میزان رضایت از زندگی دختران نوجوان انجام شد. روش: 31 دانش آموز 14 تا 15 ساله، با نشانه های خفیف تا متوسط افسردگی و اضطراب با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند و به صورت تصادفی در دوگروه آزمایش و کنترل جای گرفتند. آموزش های مثبت نگر طی 11 جلسه دو ساعته، به گروه آزمایش ارائه شد. نشانه های افسردگی و اضطراب توسط مقیاس 21 گویه ای افسردگی، اضطراب و استرس (DASS-21) و میزان رضایت از زندگی توسط مقیاس رضایت از زندگی (SWLS)، پیش و پس از مداخله و چهار و نه ماه پس از اتمام مداخله اندازه گیری شد. برای تحلیل داده ها از روش تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر استفاده شد. یافته ها: یافته ها نشان داد درگروه آزمایش نسبت به کنترل، نشانه های افسردگی (p=0.002, F=11.87)، اضطراب (p=0.005, F=9.31) و استرس (p=0.001, F=12.62) کاهش و میزان رضایت از زندگی (p=0.003, F=10.18) افزایش داشت. تغییرات درون گروهی تمامی متغیرهای پژوهش در مرحله پیگیری چهار و نه ماهه در مقایسه با مرحله پس آزمون معنادار نبود. نتیجه گیری: آموزش های مثبت نگر باعث کاهش معنی دار افسردگی، اضطراب و استرس و افزایش معنی دار رضایت از زندگی می شود. بنابراین می توان آن را برای کاهش نشانه های پیش بالینی به کار برد.

هدف: این پژوهش با هدف مقایسه اثربخشی درمان شناختی مبتنی بر حضور ذهن با درمان فعال سازی رفتاری در کاهش علایم، بهبود کیفیت زندگی و کاهش افکار خودکشی افراد افسرده صورت گرفت. روش: پژوهش حاضر با طرح تحلیل واریانس مختلط بین - درون گروهی اجرا شد. جامعه آماری، دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملایر بود. از بین 364 نفر، 45 دانشجویی که در آزمون افسردگی بک نمره بالاتر از 20 داشتند انتخاب و در نهایت بر اساس مصاحبه بالینی ساختاریافته (SCID)،34 نفر که تشخیص دیس تایمیا داشتند، به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند و به طور تصادفی در دو گروه شناخت درمانی مبتنی بر حضور ذهن و درمان فعال سازی رفتاری قرار گرفتند. گروه های آزمایش در هشت جلسه مداخله های درمانی دریافت کردند. اندازه گیری ها با استفاده از پرسشنامه افسردگی بک (BDI-II) و پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی (WHO-QOL)، طی چهار مرحله پیش آزمون، ارزیابی هفته چهارم، پس آزمون و پیگیری دوماهه انجام شد. تحلیل داده ها با استفاده از آزمون آماری تحلیل واریانس آمیخته صورت گرفت. یافته ها: نتایج نشان داد هر دو مداخله شناخت درمانی مبتنی بر حضور ذهن و فعال سازی رفتاری در بهبود علایم افسردگی، کیفیت زندگی و افکار خودکشی به یک اندازه تغییر ایجاد می کند. به عبارتی اثر زمان (اثر درون گروهی) معنادار (p<0.05) بود، اما اثر بین گروهی معنادار مشاهده نشد. نتیجه گیری: درمان شناختی مبتنی بر حضور ذهن و فعال سازی رفتاری برکیفیت زندگی و افکار خودکشی افراد مبتلا به افسردگی اثربخشی یکسانی دارد.

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر برنامه ورزشی بر کاهش نشانه های کودکان مبتلا به اختلال کمبود توجه/ بیش فعالی (ADHD) انجام شد. روش: 30 پسر 10- 7 ساله مبتلا به ADHD از میان مراجعه کنندگان به یکی از کلینیک های شهر کرمان، به صورت تصادفی به دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم شدند. گروه آزمایش هشت هفته در برنامه ورزشی شرکت کرد. برای گردآوری داده ها، فرم پدر و مادر مقیاس درجه بندی ADHD (ADHD-RS) به کار رفت. پیش از مداخله و پس از هفته های دوم، چهارم، ششم و هشتم در طول برنامه ورزشی،ADHD-RS توسط والدین تکمیل شد. داده ها با روش تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر تحلیل شد. یافته ها: پس از پایان دوره مداخله و بررسی هر هشت هفته نسبت به شروع درمان، نمره هر دو خرده مقیاس کمبود توجه و بیش فعالی/ تکانشگری تحت تاثیر برنامه ورزشی کاهش یافت و با گذشت زمان کاهش نمره ها بیشتر شد (p<0.05) نتیجه گیری: برنامه ورزشی بر علایم ADHD موثر است.

هدف: مطالعه حاضر با هدف بررسی مدل علی فراشناختی برای تبیین نشانه های «اختلال استرس پس از ضربه»(PTSD) مزمن ناشی از جنگ انجام شد. روش: پژوهش توصیفی- همبستگی حاضر با 80 نفر از افراد مبتلا به PTSD مزمن ناشی از جنگ به روش نمونه گیری در دسترس از بین جانبازان مراجعه کننده به مدیریت امور درمان اداره بهداشت و درمان نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران انجام شد و پرسشنامه های کنترل افکار، باورهای فراشناختی، چک لیست نشانه های PTSD و نشخوار فکری برای سنجش علایم به‏کار رفت. از رگرسیون چندگانه برای بررسی فرضیه های رابطه ای و از شاخص های کلی برازش، شاخص های مقتصد و شاخص های مقایسه ای برای بررسی برازش مدل پیشنهادی و تدوین شده به وسیله نرم افزار SPSS و Amos graphic استفاده شد. یافته ها: نتایج مدل معادلات ساختاری به‏منظور تبیین نشانه های PTSD مزمن ناشی از جنگ، از مدل فراشناختی حمایت می کند. همچنین نتایج شاخص های برازش کلی مدل معادلات ساختاری (X2=1.82, GFI: 0.90, RMSEA=0.041) نشان داد که مدل طراحی شده با داده های نمونه، برازش مناسب و ارتباط نزدیکی با فرض های نظری دارد. نتیجه گیری: باورهای فراشناختی با میانجی گری راهبردهای کنترل فکر و نشخوار فکری بر نشانه های PTSD مزمن ناشی از جنگ تاثیر گذاشته و این مدل علی می تواند فرمول بندی موردی و درمان های بالینی را در کهنه سربازان مبتلا به این اختلال تسهیل کند.

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی ویژگی های روان سنجی نسخه فارسی آزمون پنج بعدی شخصیت انجام شد. روش: گروه نمونه 1040 نفری از دانشجوان دختر و پسر دانشگاه های شهر تهران با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شد. برای گردآوری داده ها از هر آزمودنی خواسته شد به همراه آزمون پنج بعدی شخصیت (5DPT) ، به یکی از هشت ابزار مقیاس سلامت روان دانشجویان ایرانی (ISMHS)، پرسشنامه سلامت روان (MHI)، نسخه 28 گویه ای پرسشنامه سلامت عمومی (GHQ-28)، نسخه 25 گویه ای فهرست نشانگان (SCL-25)، نسخه 10 گویه ای مقیاس پریشانی روان شناختی کسلر (KPDS)، نسخه 33 گویه ای پرسشنامه شخصیتی نئو (NEO-33)، مقیاس خودگویی (STS) و پرسشنامه ناامیدی بک (BHI) پاسخ دهد. برای تحلیل داده ها، از همبستگی پیرسون و تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی استفاده شد. یافته ها: نسخه کوتاه شده 75 گویه ای از پنج مولفه اشباع شده و دارای برازش مناسب با داده ها تشکیل شده بود. این مولفه ها عبارت بودند از روان رنجورخویی، جذب، نظم و ترتیب، برون گرایی و عدم حساسیت. ضرایب همسانی درونی به روش آلفای کرونباخ مولفه های این نسخه از 0.81 (برون گرایی) تا 0.68 (عدم حساسیت) و ضرایب همبستگی گویه ها با نمره کل مولفه ها نیز در حد قابل قبول بود. ضرایب روایی مولفه ها و تمامی ابزارهای همراه نیز مطابق با پیشینه پژوهش بود. نتیجه گیری: نسخه فارسی آزمون پنج بعدی شخصیت، برای استفاده در مجموعه های کلینیکی و پژوهشی، از ویژگی های مناسب روان سنجی برخوردار است.

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه نقص کنترل تکانه و خودجرحی بدون خودکشی با اثر واسطه ای خودبی کفایت پنداری در نوجوانان با سابقه بدرفتاری دوران کودکی انجام شد. روش: در قالب یک طرح همبستگی، 169 نفر از نوجوانان با سابقه بدرفتاری دوران کودکی، به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. از شرکت کنندگان خواسته شد به فهرست رفتارهای خودجرحی بدون خودکشی، مقیاس مشکلات تنظیم هیجانی (DERS) و مقیاس انواع خود انتقادی/ خوداطمینان بخشی (FSCSR) پاسخ دهند. از همبستگی پیرسون، تحلیل واریانس چند متغیره (مانوا)، رگرسیون چند متغیره و تحلیل واسطه ای برای تحلیل آماری داده ها استفاده شد. یافته ها: در 49درصد شرکت کنندگان حداقل یک نوع رفتار خودجرحی وجود داشت و سابقه خودجرحی در دختران بیشتر از پسران بود. بین نمره کلی مشکلات تنظیم هیجانی و خودانتقادی با فراوانی خودجرحی بدون خودکشی رابطه وجود داشت. نتایج تحلیل واسطه ای نشان داد خودبی کفایت پنداری، در رابطه نقص کنترل تکانه و فراوانی خودجرحی بدون خودکشی، نقش واسطه ای دارد. نتیجه گیری: به نظر می رسد نقص کنترل تکانه، به عنوان نوعی آسیب پذیری هیجانی، و خودبی کفایت پنداری، در نقش سازو کار واسطه ای، پیش بینی کننده های خودجرحی بدون خودکشی باشند. این یافته ها از مدل تنظیم هیجانی و مدل آسیب شناسی تحولی خودجرحی بدون خودکشی حمایت می کند، نوجوانان دچار خودجرحی دچار نقص پایدار درونی در کنترل تکانه ها هستند، اما علت خودجرحی شان بیزاری و تنفر از خود و مازوخیسم نیست.

هدف: هدف این مطالعه بررسی صحت قدرت پیش بینی کنندگی متغیرهای شناختی- اجتماعی رضایت از زندگی در دانشجویان بود. روش: در این پژوهش توصیفی- تحلیلی 460 نفر (243 دختر و 217 پسر) از دانشجویان دوره کارشناسی و کارشناسی ارشد دانشگاه ارومیه با استفاده از روش نمونه گیری چند مرحله ای انتخاب و در مطالعه شرکت کردند. در این مطالعه متغیرهای منابع و حمایت های محیطی، عاطفه مثبت، انتظارات خودکارآمدی، انتظارات پیامد، پیشروی هدف و رضایت تحصیلی متغیر پیش بین و رضایت از زندگی متغیر ملاک بودند که آزمون های هر یک اجرا شدند. داده ها با روش مدل معادلات ساختاری و نرم افزار لیزرل (Linear Structural Relations) تحلیل شدند. یافته ها: نتایج نشان دادند برازش مناسبی با مدل نظری شناختی- اجتماعی وجود داشته و متغیرهای مورد نظر این مدل پیش بینی کننده های مناسبی برای رضایت از زندگی در نمونه بود. از بین پیش بینی کننده ها، منابع و حمایت های محیطی نیرومندترین پیش بینی کننده و بالاترین ضریب مسیر به رضایت از زندگی تعلق داشت. نتیجه گیری: نتایج از ساختار نظری مدل شناختی اجتماعی رضایت از زندگی و صحت پیش بینی کننده های آن حمایت کردند. تمام مسیرهای علی به طرف رضایت از زندگی مثبت و معنی دار بوده و متغیرهای شناختی- اجتماعی قادرند رضایت از زندگی در دانشجویان را تبیین و پیش بینی کنند.

هدف: هدف پژوهش حاضر، مقایسه واکنش های سوگ ناشی از فوت خویشاوندان درجه یک (فرزند، همسر، پدر و مادر، خواهر و برادر) و بررسی تعامل آن با منتظره/ غیرمنتظره بودن مرگ متوفی بود. روش: از بین افرادی که پس از فوت یکی از خویشاوندان درجه یک، دچار سوگ شده بودند، 180 نفر (77 مرد و 103 زن) به روش هدف مند انتخاب شدند. شرکت کنندگان پرسش نامه تجربه سوگ (GEQ) را تکمیل کردند. داده ها به روش تحلیل واریانس چندمتغیری (MANOVA) تحلیل شد. یافته ها: اثر سوگ غیرمنتظره نسبت به سوگ مورد انتظار، از نظر جست وجوی تبیین (p<0.001) تفاوت معنی دار داشت و نسبت خویشاوندی (p<0.001) در برخی ابعاد واکنش سوگ تفاوت معنی دار ایجاد می کرد، بدین ترتیب که سوگ ناشی از فوت فرزند در ابعاد واکنش های بدنی، جست وجوی تبیین و احساس ترک شدن، شدیدتر از سوگ سایر خویشاوندان، و سوگ همسر از نظر احساس ترک شدن بالاتر از سوگ ناشی از فوت همشیرها و والدین بود. سوگ همشیرها از نظر جست وجوی تبیین بالاتر از سوگ ناشی از فوت والدین و سوگ ناشی از فوت مادر در این مولفه، بالاتر از سوگ ناشی از فوت پدر بود. نتیجه گیری: یافته های به دست آمده، با روشن کردن تفاوت شدت واکنش های سوگ ناشی از فوت خویشاوندان می تواند اشاراتی برای درمان سوگ داشته باشد.