علوم گیاهان زراعی ایران
سال:1396 | دوره:48 | شماره:3 |تعداد مقالات:29

در این پژوهش، برای همانند سازی و پیش بینی عملکرد گیاه لوبیاچیتی در شهرستان خمین با استفاده از مدل، تغییرات روزانه مربوط به گذارشناسی (فنولوژی)، ماده خشک، سطح برگ و موازنه آب خاک، از طریق آمار روزانه هواشناسی (دمای کمینه و بیشینه، میزان تابش و بارندگی) و با استفاده از داده های استانی و داده های دیگر پژوهشگران در نقاط مختلف جهان، محاسبه شد و عملکرد در پایان فصل پیش بینی شد. عملکرد مشاهده شده دامنه تغییرپذیری 2518 تا 3066 کیلوگرم در هکتار داشت و با میانگین 2832 کیلوگرم در هکتار بود، درحالی که دامنه تغییرپذیری عملکرد پیش بینی شده 2260 تا 2780 کیلوگرم در هکتار و میانگین 2643 کیلوگرم در هکتار داشت. مقدار R 2 ، ضریب تغییرپذیری (CV) و جذر میانگین مربعات انحرافات (RMSD) مدل به ترتیب 83 درصد، 1.6 درصد و 205 کیلوگرم در هکتار بود. بنابراین استنباط می شود که این مدل می تواند برای پیش بینی رشد و عملکرد لوبیا در شرایط شهرستان خمین دقت مناسبی داشته باشد. همچنین این امکان وجود دارد تا در صورت فراهم بودن داده های مربوط به زیرمدل های نام برده و نیز نتایج به دست آمده از داده های منطقه ای مربوط به تراکم و تاریخ های کشت دیگر گیاهان بذر محصول، بتوان از این مدل، برای همانند سازی و پیش بینی رشد و عملکرد آن ها استفاده کرد.

بهینه سازی کنترل یولاف وحشی در غلات، مستلزم پیش بینی دقیق مراحل نموی این علف هرز در طول فصل رشدی است. در این زمینه بررسی به صورت کرت های دو بار خردشده در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1392-1391 در پردیس دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران، انجام شد. کرت اصلی شامل پنج تاریخ کاشت (26 مهر، 14 آذر، 30 دی، 24 اسفند و 4 اردیبهشت)، کرت فرعی تیمار رطوبتی (آبیاری و بدون آبیاری) و کرت فرعی فرعی شش جمعیت یولاف وحشی (اهواز، شیراز، قائم شهر، کرج، قزوین، اصفهان، کرمانشاه و کامیاران) بود. صفات تاریخ سبز شدن، پنجه زنی، ساقه رفتن، خوشه رفتن و رسیدگی شش جمعیت یولاف وحشی در طی فصل رشد یادداشت برداری و در مرحله رشدی زادوکس 92 (مرحله رسیدگی) خوشه ها گرد آوری شدند. سرعت سبزشدن در دو جمعیت یولاف وحشی کامیاران (0.11) و کرج (0.1) به ازای افزایش هر واحد دما در مقایسه با دیگر جمعیت های یولاف وحشی بالاتر بود. گیاهچه های جمعیت کامیاران در مقایسه با دیگر جمعیت ها، با میزان دمای دریافتی (درجه روز رشد) کمتری هر مرحله رشدی را سپری کرد. بنابر نتایج تجزیه چند متغیره جمعیت های یولاف وحشی را می توان در چند دسته گنجاند. دو جمعیت کامیاران و کرمانشاه از لحاظ وزن بذر، سرعت سبزشدن و ارتفاع بوته همبستگی بالاتری را نشان می دهند و به هم نزدیک ترند. جمعیت اهواز نسبت به دیگر جمعیت ها تفاوت بیشتری نشان داده و رشد آن با دما ارتباط نزدیکی داشته است. احتمالا به دلیل بارندگی بالا در مازندران سرعت پنجه زنی و به ساقه رفتن در این جمعیت (اکوتیپ) بیشتر بوده است. به دلیل همزمانی رشد و نمو یولاف وحشی و گندم مدیریت و مهار این علف هرز با پیش بینی به هنگام مراحل رشدی از راه شاخص درجه روز رشد، می توان در بهینه سازی مدیریت و مهار از جمله تعیین زمان دقیق کاربرد علف کش ها همراه با کاهش میزان سموم که کاهش آلودگی های زیست محیطی را به دنبال خواهد داشت اقدام کرد و موفق بود.

کینوا (Chenopodium quinoa) یک گیاه شبه غله ای با ارزش غذایی بالا و متحمل به تنش های غیرزنده مانند گرما، سرما و تنش خشکی است. به منظور بررسی تاثیر دما بر جوانه زنی بذر کینوا در شرایط تنش خشکی آزمایشی به صورت فاکتوریل با هفت سطح دما (5، 10، 15، 20، 25، 30 و 35 درجه سلسیوس) و چهار سطح تنش خشکی شامل (0، 4-، 8- و 12- بار) انجام شد. نتایج نشان داد، با کاهش پتانسیل اسمزی به 12- بار درصد جوانه زنی در دماهای 5، 10 و 15 درجه سلسیوس به 0 کاهش یافت ولی به تدریج با افزایش دما به 30 درجه سلسیوس، درصد جوانه زنی به 85 درصد افزایش یافت. در همه سطوح دمایی با کاهش پتانسیل اسمزی، سرعت جوانه زنی کاهش یافت. با کمی کردن سرعت جوانه زنی با استفاده از برازش دو مدل دندان-مانند و بتا، پنجره مجاز دمایی برای جوانه زنی (دماهای کاردینال) با کاهش پتانسیل اسمزی، محدودتر شد. به طوری که، در پتانسیل های 0، 4-، 8- و 12- بار میزان دمای کمینه (پایه) به ترتیب به 1، 1، 2 و 15 درجه سلسیوس افزایش یافت و دمای بیشینه (سقف) به ترتیب به 54، 41، 41 و 36 درجه سلسیوس کاهش یافت ولی دمای بهینه بذر در شرایط مختلف اسمزی کمتر تحت تاثیر قرار گرفت.

کشت بافت منبع بالقوه ای در جهت تولید متابولیت های ثانویه است. محرک (الیسیتور) ها نقش مهمی در القای سامانه دفاعی گیاهان و تولید متابولیت های ثانویه ایفا می کنند. الکالوئیدها گروهی از متابولیت های ثانویه و با ارزش اقتصادی هستند که استفاده از آن ها توسط انسان به عصر باستان باز می گردد. بسیاری از گونه های Papaver توانایی تولید آلکالوئیدهایی مانند پاپاورین، نوسکاپین، مورفین و کدئین را دارند. در این پژوهش تغییرپذیری بیان ژن های دخیل در زیست ساخت (بیوسنتز) این آلکالوئیدها در کشت دروایه (سوسپانسیون) یاخته ای Papaver orientale در فاصله های زمانی24 و 48 ساعت پس از اعمال محرک های نانو نقره و نانو دی اکسید تیتانیوم با qRT-PCR بررسی شد. نتایج بیانگر افزایش بیان DBOX، SDR، COR و CODM 24 و 48 ساعت پس از تیمار با نانو نقره بود درحالی که کاهش بیان SaLAT و T6ODM در 24 ساعت آغازین مشاهده شد. نانو دی اکسید تیتانیوم پس از 48 ساعت منجر به افزایش بیان DBOX، COR و CODM شد. ولی افزایش بیان SDR، SaLAT و T6ODM تنها پس از 24 ساعت مشاهده شد. بنا بر نتایج به دست آمده از HPLC نانو نقره به صورت بسیار موثرتر از نانو دی اکسید تیتانیوم پاپاورین، نوسکاپسین و مورفین را به ترتیب 19، 1.88 و 3.12 برابر پس از 48 ساعت در مقایسه با شاهد افزایش داد. بنابراین می توان از کشت دروایه یاخته ای شقایق شرقی به عنوان منبعی برای تولید آلکالوئیدهای مهمی مانند مورفین و نوسکاپین استفاده کرد.

از جمله مهم ترین هدف های برنامه های بهنژادی یونجه، بهبود عملکرد علوفه و اجزای آن است. هشت توده محلی یا بوم جور (اکوتیپ) و رقم یونجه از مناطق مختلف آب و هوایی ایران و یک رقم خارجی برای بررسی ترکیب پذیری عمومی و خصوصی از نظر صفات، عملکرد علوفه خشک، ارتفاع، شمار ساقه، سرعت رشد دوباره و نسبت برگ به ساقه در یک طرح دی آلل 9 × 9 یک سویه بررسی شدند. در پاییز سال 1392، 36 دورگ F 1 به همراه نه والد آن ها در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار، در مزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج کشت شدند. نتایج تجزیه وتحلیل دی آلل بر پایه روش دو از مدل B گریفینگ برای دو سال زراعی آزمایش (1394-1392) نشان داد، تفاوت معنی داری از نظر اثر ترکیب پذیری عمومی و خصوصی برای همه صفات وجود دارد. همچنین اثر متقابل ترکیب پذیری عمومی و خصوصی با سال برای صفت عملکرد ماده خشک و اثر متقابل ترکیب پذیری عمومی با محیط برای صفت نسبت برگ به ساقه مشاهده شد. نتایج این تحقیق نشان داد، دورگ (هیبرید) های قهاوند × نیک شهری و مهاجران × سیلوانه ترکیب پذیری خصوصی مثبت و معنی داری برای عملکرد ماده خشک علوفه و سرعت رشد دوباره دارند. درحالی که دورگ کوزره × یزدی افزون بر صفات عملکرد ماده خشک، ارتفاع و سرعت رشد دوباره، برای صفت نسبت برگ به ساقه نیز ترکیب پذیری خصوصی مثبت و معنی داری نشان داد. نتایج این بررسی نشان داد، امکان بهبود عملکرد یونجه و دیگر صفات از راه تلاقی بین بوم جور های یونجه وجود دارد.

در این بررسی واکنش 64 نژادگان (ژنوتیپ) نخود به تنش خشکی در ایستگاه تحقیقاتی دیم کوهین (دانشگاه تهران) با آزمایشی در قالب طرح لاتیس ساده 8×8 در دو شرایط تنش و بدون تنش ارزیابی شدند. بر پایه نتایج به دست آمده از نظر شاخص های واکنش خشکی MP، GMP، HARM، STI، YI، K1STI و K2STI نژادگان شماره 51، از لحاظ شاخص های SSI، YSI، YR و RDI، نژادگان شماره 18، از نظر شاخص های TOL، ATI، SSPI و DRI نژادگان شماره 16 و از لحاظ شاخص های DI و SNPI نژادگان شماره 42 به عنوان متحمل ترین نژادگان ها مشخص شد. شاخص های MP، GM، HARM، STI، TOL، YI، DI، ATI، SSPI، SNPI، K1STI و K2STI در هر دو شرایط بدون تنش و تنش همبستگی قوی و مثبتی را با عملکرد در شرایط بدون تنش و تنش نشان داده و برای گزینش نژادگان متحمل و حساس معرفی شدند. تحلیل عاملی در عامل اول با توجیه 62.57 درصد تغییر، بیشترین نمره را به نژادگان های 51، 60، 53 و 52 (منطقه A) به عنوان متحمل ترین، کمترین نمره را به نژادگان های 32، 27، 24 و 62 (منطقه D) به عنوان حساس ترین نژادگان داده و عامل دوم با توجیه 33.28 درصد از تغییر، بیشترین نمره را به نژادگان های 29، 51، 60 و 28 (منطقه A) و کمترین نمره را به نژادگان های 18، 16، 42، 24 و 64 (منطقه C و D) داد. بر پایه تجزیه خوشه ای شاخص های واکنش به خشکی، نژادگان ها در سه خوشه گروه بندی شدند، به طوری که نژادگان های متحمل در خوشه 3، حساس در خوشه 2 و بینابین در خوشه 1 دسته بندی قرار گرفتند.

برای تعیین تنوع ژنتیکی صفات و درک روابط همبستگی بین هفت صفت کمی عدس به منظور یافتن نژادگانی (ژنوتیپ هایی) با ظرفیت عملکرد بالا، 760 نژادگان (نمونه) موجود در کلکسیون عدس طرح حبوبات پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران (کرج)، در سال زراعی 93-1392 ارزیابی شدند. فراسنجه (پارامترهای) آماری صفات در جامعه اصلی شامل میانگین، واریانس، انحراف معیار، کمینه و بیشینه و دامنه تغییرات محاسبه شد. صفات مورد بررسی عبارت از زمان 50درصد گل دهی، تاریخ 90درصد رسیدگی فیزیولوژیک، ارتفاع بوته، وزن هزاردانه، عملکرد زیست توده (بیوماس)، عملکرد دانه و شاخص برداشت بودند. در هر بلوک از رقم اصلاح شده زیبا به عنوان شاهد استفاده شد. مقادیر فراسنجه های آماری صفات نشان داد، صفت زیست توده کل (وزن کل بوته) تنوع چشمگیری در بین نمونه ها داشت و پس از آن شاخص برداشت و وزن هزاردانه بالاترین دامنه تغییرات را نشان دادند. نتایج به دست آمده از همبستگی ساده پدیدگانی (فنوتیپی)، رگرسیون چندگانه گام به گام نیز نشان داد، این سه صفت بیشترین تاثیر را بر عملکرد دانه عدس داشتند. بین شمار روز از کاشت تا 50 درصد گل دهی و نیز میانگین ارتفاع بوته رابطه مثبت و معنی دار با عملکرد دانه در جامعه مشاهده شد، که نشانگر عملکرد بیشتر عدس در نمونه های دیر گل ده و پابلند بود. برای روشن شدن روابط گروهی بین متغیرها تجزیه به مولفه های اصلی انجام گرفت، که نتایج تجزیه هفت صفت مورد بررسی را در سه مولفه با توجیه 70درصد تغییرپذیری گروه بندی کرد. همچنین، برای اندازه گیری و تعیین فاصله ژنتیکی بین نژادگان های عدس، به کمک تجزیه خوشه ای (کلاستر) چهار خوشه بندی تشخیص داده شد.

تنوعی که در موجودات زنده اعم از گیاه و جانور وجود دارد ناشی از جهش (موتاسیون) های طبیعی در سطح DNA و درپی نوترکیبی و انتخاب است که در طی میلیون ها سال رخ داده است. هدف از انجام این آزمایش بررسی امکان ایجاد تغییر ژنتیکی در گیاه نخود با استفاده از پرتوهای لیزر است. پرتوهای لیزر با نفوذپذیری بالایی که دارند باعث ایجاد تغییرات ریخت شناختی (مرفولوژیک) و فیزیولوژیک در گیاهان می شوند. در این آزمایش پرتوهای لیزر YAGND : با طول موج 530 نانومتر، لیزر هلیوم نئون با طول موج 632 و لیزر UV با طول موج 308 نانومتر در مدت زمان های مختلف روی بذر نخود رقم ILC 482 به کار برده شد. پس از پرتوتابی و کاشت بذرها (M1)، تا زمان برداشت صفات: روز تا جوانه زنی، گلدهی و غلاف دهی، درصد جوانه زنی، شمار ساقه های دارای غلاف، شمار کل غلاف ها، شمار غلاف های خالی و پر، شمار بذر در بوته، وزن صددانه، ارتفاع بوته، وزن خشک بوته و عملکرد دانه اندازه گیری شد. بذرهای تولیدی از تیمارهای پرتوتابی شده همراه با شاهد در نسل بعد (M2) کشت و صفات بالا دوباره اندازه گیری شدند. نتایج در نسل اول نشان داد، در سه صفت (ارتفاع بوته، شمار غلاف های خالی و وزن خشک) تفاوتی بین شاهد و تیمارهای پرتوتابی شده وجود نداشت. اما در دیگر صفات در تیمارهای مختلف تغییراتی نسبت به شاهد در نسل اول و دوم به وجود آمد. به طورکلی پرتوتابی موجب کاهش میزان صفات نسبت به شاهد شد. در ضمن بررسی های مولکولی رخداد جهش را در سطح DNA توسط اشعه لیزر اثبات کرد.

به منظور بررسی نقش قارچ قارچریشه (میکوریز) در کاهش خطر آلودگی فلز سنگین نیکل آزمایشی در سال 1394 در گلخانه ای در شهر ورامین روی گندم رقم SW انجام شد. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی با چهار سطح نیکل (0، 60، 120و 180 میلی گرم بر کیلوگرم خاک) و دو سطح قارچ قارچریشه شامل (کاربرد و بدون کاربرد قارچ قارچریشه Glomus intraradices) در سه تکرار اجراء شد. نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان داد، تاثیر کاربرد نیکل بر همه صفات مورد بررسی معنی دار است. افزایش غلظت نیکل سبب کاهش ارتفاع گیاه، وزن خشک بوته، وزن خشک ریشه و محتوای سبزینه (کلروفیل) کل شد. درحالی که نیکل سبب افزایش میزان فعالیت آنزیم کاتالاز و محتوای نیکل در اندام های هوایی و ریشه های گندم شد. همچنین کاربرد قارچریشه سبب افزایش ارتفاع گیاه، وزن خشک بوته، وزن خشک ریشه، محتوای سبزینه کل و محتوای نیکل ریشه شد و همچنین سبب کاهش فعالیت آنزیم کاتالاز و محتوای نیکل در اندام های هوایی بوته های گندم شد. به طور کلی این آزمایش نشان داد، کاربرد قارچ قارچریشه می تواند تاثیر مثبتی بر رفع تنش ناشی از فلز سنگین نیکل داشته باشد و می تواند سبب کاهش آسیب تنش اکسایشی (اکسیداتیو) در گندم شود.

یونجه یکی از گیاهان علوفه ای است که به علت میزان پروتئین بالا، خوش خوراکی، قابلیت هضم بالا و سازگاری آن در شرایط مختلف محیطی اهمیت بالایی دارد. در این تحقیق تنوع ژنتیکی نوزده نژادگان (ژنوتیپ) از گونه Medicago sativa با استفاده از نشانگر های سیتوژنتیکی و مولکولی بررسی شد. بر پایه داده های سیتوژنتیکی تنوع معنی داری برای صفات کاریوتیپی وجود داشت. نژادگان های 211- ES (اصفهان1)، 027- ES (شاهرود)، 199- ES (کدی1)، 065- ES (زردشت)، 037- ES (اصفهان 2) بیشترین میزان کروماتین و بیشترین نبود تقارن را داشتند و کاریوتیپ متکاملی داشتند.بیشترین شاخص بدون تقارن (AI) را نژادگان های 211- ES (اصفهان 1) و 119- ES (کدی 1) و کمترین میزان را نژادگان 037- ES (اصفهان 2) داشت. همچنین بیشترین میزان تغییرات نسبی طول کروموزوم (CV CL)، میانگین بدون تقارن سانترومری (MCA)، انحراف معیار نسبت بازوها (r-value) و طول نسبی کروموزوم (RL %) مربوط به نژادگان 119- ES (کدی 1) و کمترین میزان متعلق به نژادگان 058- ES (کدی 2) بود. بررسی الگوی نواری (باندی) هشت آغازگر (پرایمر) ISSR شمار 29 نوار چندشکلی (پلی مورف) را مشخص کرد. پس از امتیاز دهی نوارهای چندشکلی میانگین شاخص محتوای داده های چند شکلی (PIC) در هر آغازگر برابر 0.32 محاسبه شد. کمترین میزان درصد چندشکلی را آغازگرهای IS14 (50%) و IS15 (50%) و IS5 (57.14%) داشتند و درصد چندشکلی برای دیگر آغازگرها 100 درصد است، همچنین میانگین درصد چندشکلی برابر 86 درصد بود.شمار نوارهای چندشکلی برای آغازگرها از سه تا شش نوار متغیر بود. میانگین شمار نوار در هر آغازگر برابر 4.62 تعیین شد. تجزیه خوشه ای داده های مولکولی و سیتوژنتیکی 19 نژادگان را در سه گروه قرار داد.

گندم نان یکی از منابع غذایی با ارزشی است که در معرض بیماری های زیادی قرار گرفته که موجب کاهش کمیت و کیفیت آن می شود.از بیماری های مهم گندم، پاخوره گندم با عامل Gaeumannomycs graminis var. tritici است، که اغلب در مناطق مرطوب شیوع دارد. هدف از این بررسی، ارزیابی نژادگان (ژنوتیپ) های گندم نان با سطوح مقاومتی مختلف که از غربالگری گلخانه ای انتخاب شده بودند، در شرایط مزرعه و بررسی رابطه بین شاخص مقاومت به بیماری و صفات زراعی و عنصرهای کم مصرف بذر بود.برای این منظور 15 نژادگان در شرایط آلوده به بیماری و بدون آلودگی در مزرعه کشت شدند و صفات: میزان سبزینه (کلروفیل)، کاروتنوئید، سطح برگ پرچم، ارتفاع، شمار سنبلچه در خوشه، طول خوشه، طول دمگل (پدانکل)، وزن صددانه، وزن دانه در خوشه، شمار دانه در خوشه، وزن کل دانه در بوته، وزن کل زیست توده (بیوماس)، شاخص برداشت و میزان عنصرهای کم مصرف بذر (آهن، منگنز و روی) اندازه گیری شد. میزان آهن موجود در بذر، در شرایط آلوده افزایش معنی داری نسبت به شاهد نشان داد. در نهایت نژادگان های 485، 1528، 501، 8031 و 585 از نظر بیشتر صفات اندازه گیری شده در مزرعه در شرایط آلوده به بیماری نسبت به دیگر نژادگان ها برتری داشتند و شدت بیماری اندازه گیری شده در گلخانه، با ارتفاع گیاه، وزن دانه در خوشه، سطح برگ پرچم، وزن صددانه و میزان آهن موجود در بذر که در مزرعه در شرایط آلوده به بیماری اندازه گیری شد، همبستگی منفی و معنی دار داشت که نشان می دهد، می توان از ارزیابی های گلخانه ای برای گزینش نژادگان های متحمل به بیماری پاخوره استفاده کرد.

به منظور بررسی تاثیر روش های مختلف خاک ورزی حفاظتی و مدیریت پسماندها (بقایا) بر ویژگی های فیزیولوژیکی گندم، آزمایشی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مشهد در سال زراعی 93-92 انجام شد. آزمایش به صورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. عامل اصلی شامل شیوه های مختلف خاک ورزی در سه سطح (خاک ورزی متداول، خاک ورزی کم و بدون خاک ورزی) و عامل فرعی شامل مدیریت پسماندها در سه سطح (حفظ 0، 30 و 60 درصد پسماندها) بود. طول ساقه، سنبله، دمگل (پدانکل)، طول، سطح و وزن خشک برگ پرچم اندازه گیری شد. نتایج نشان داد، بیشترین مقادیر صفات یادشده در تیمار بدون خاک ورزی به دست آمد که به ترتیب معادل 91.18، 10.04، 28.37، 22.48 سانتی متر، 26.3 سانتی متر مربع و 0.194 گرم بود. اما در مدیریت پسماندها، هیچ کدام از صفات یادشده تفاوت معنی داری را نشان ندادند. تاثیر نظام خاک ورزی و مدیریت پسماندها بر ماده خشک انتقال یافته از ساقه، اختصاص مواد نورساختی (فتوسنتزی) به سنبله، مشارکت مواد پرورده (اسیمیلات های) ذخیره ای پیش از گرده افشانی در پر شدن دانه و بازده انتقال دوباره معنی دار نبود. اثر متقابل نظام خاک ورزی و مدیریت پسماندها بر طول ساقه معنی دار شد. بیشترین عملکرد دانه در نظام بدون خاک ورزی (6912.2 کیلوگرم در هکتار) و در پسماندهای 60 درصد (6980.8 کیلوگرم در هکتار) بود. آزمایش نشان داد خاک ورزی حفاظتی همراه با حفظ پسماندهای بیشتر روی سطح خاک موجب بهبود برخی از صفات زراعی و عملکرد گندم می شود و راه کاری برای احیاء منابع و پایداری در تولید است.

این تحقیق با استفاده از مدل های گردش عمومی با هدف پیش بینی تاثیر تغییر اقلیم آینده بر عملکرد گندم در هفت شهرستان استان خوزستان انجام شده است. به همین منظور، از مدل گردش عمومی HadCM3 با سه سناریوی انتشار (A2، A1B و B1) طی سه دوره زمانی آینده استفاده شد. برای تولید فراسنجه (پارامتر) های اقلیمی روزانه از برنامه LARS-WG استفاده شد. از مدل APSIM-Wheat نیز به منظور همانندسازی رشد و نمو گندم در شرایط اقلیم استفاده شد. نتایج نشان داد، بیشترین افزایش دما نسبت به دوره پایه مربوط به شهرستان اهواز و کمترین افزایش دما در مقایسه با دوره پایه در شهرستان ایذه خواهد بود. در بین همه مناطق مورد بررسی، عملکرد دانه، زیست توده و شاخص سطح برگ گندم در آینده استان خوزستان روند افزایشی و طول فصل رشد در این مناطق روند کاهشی خواهد داشت. در این بررسی بیشترین عملکرد دانه گندم در شرایط تغییر اقلیم آینده در شهرستان ایذه و رامهرمز (به ترتیب 7691 و 6595 کیلوگرم در هکتار) به دست آمد. به طورکلی نتایج این تحقیق نشان داد، روند عملکرد دانه گندم در استان خوزستان در آینده افزایشی خواهد بود و این افزایش به طور عمده ناشی از افزایش شاخص سطح برگ (که همبستگی بالایی با عملکرد دانه داشت) است. دیگر صفات مورد بررسی مانند طول فصل رشد در مقایسه با شاخص سطح برگ، تاثیر بسیار کمتری بر افزایش عملکرد دانه در شرایط تغییر اقلیم در استان خوزستان داشت. همچنین مناطقی با دمای کمتر در دوره پایه (مانند ایذه) در آینده عملکرد دانه بیشتری خواهند داشت.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

با توجه به اثرگذاری های سوء کاربرد کود های شیمیایی در بوم نظام های زراعی، به کارگیری مدیریت های پایدار عنصرهای غذایی و منابع غیر شیمیایی، از اولویت های نظام های تولید پایدار است. این تحقیق به منظور بررسی تاثیر کود دامی و محلول پاشی اسید آمینه بر ویژگی های کمی و کیفی گیاه دارویی گشنیز در بهار سال 1392 در اراضی تحقیقاتی شرکت کشاورزی ران واقع در فیروزکوه انجام شد. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. عامل اول شامل کود دامی در پنج سطح (0، 3، 6، 9 و 12 تن در هکتار) و عامل دوم محلول پاشی ترکیبی تجاری از چند اسیدآمینه (هیومی فورته) در دو سطح (بدون محلول پاشی و محلول پاشی) بودند. صفات مورد بررسی شامل ارتفاع بوته، قطر ساقه، شاخص سطح برگ، عملکرد زیست توده (بیوماس)، عملکرد دانه و درصد اسانس بودند. نتایج نشان داد، بیشترین ارتفاع بوته (62.83 سانتی متر) و عملکرد زیست توده (9281.71 کیلوگرم در هکتار) با کاربرد 9 تن در هکتار کود دامی به دست آمد. ولی کاربرد 12 تن کود دامی در هکتار باعث بیشترین شاخص سطح برگ (1.42)، عملکرد دانه (1399.84 کیلوگرم در هکتار) و درصد اسانس (0.56 درصد) شد. همچنین محلول پاشی اسیدهای آمینه تاثیر معنی داری بر همه صفات مورد بررسی داشت. نتایج مقایسه میانگین نشان داد، بیشترین ارتفاع بوته (61.27 سانتی متر)، شاخص سطح برگ (1.28)، عملکرد زیست توده (7693.15 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد دانه (1110.92 کیلوگرم در هکتار) و درصد اسانس (0.50 درصد) از محلول پاشی اسید آمینه به دست آمد. نتایج این آزمایش نشان داد، کاربرد کود دامی و محلول پاشی اسیدهای آمینه در تامین عنصرهای غذایی گیاه دارویی گشنیز در نظام های تولید پایدار نقش موثری دارند.

یکی از راه های رسیدن به پایداری در نظام های زراعی استفاده از قابلیت ریز جانداران سودمند در جهت بهبود رشد گیاه و کاهش کاربرد کود های شیمیایی است. بنابراین به منظور بررسی تغییر عملکرد و اجزای عملکرد دو رقم نخود تحت تاثیر مزوریزوبیوم و قارچریشه (مایکوریزا) در مقادیر مختلف کود آغازگر نیتروژن، آزمایشی در بهار و تابستان 1394 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا، اجرا شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد.عامل های مورد آزمایش شامل تلقیح بذرها با مزوریزوبیوم Mesorhizobium ciceri (دو سطح کاربرد و بدون کاربرد)، قارچریشه Glomus mosseae (دو سطح کاربرد و بدون کاربرد) و کود آغازگر نیتروژن (0، 30 و60 کیلوگرم نیتروژن در هکتار) بود که برای هر دو رقم نخود آزاد و هاشم جداگانه بررسی شد. نتایج آزمایش نشان داد، بیشترین عملکرد دانه و زیست توده (به ترتیب 2013.46 و 5341.3 کیلوگرم در هکتار) در رقم هاشم در شرایط کاربرد همزمان قارچریشه و مزوریزوبیوم در سطح 30 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به دست آمد. درحالی که در رقم آزاد بیشترین عملکرد دانه و زیست توده (به ترتیب 2283.6 و 4042.8 کیلوگرم در هکتار) در شرایط کاربرد همزمان منابع زیستی در سطح 60 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به دست آمد که البته با سطح 30 کیلوگرم در هکتار نیتروژن در حضور هر دو کود زیستی، تفاوت معنی داری نشان نداد. بنابر نتایج، کاربرد جداگانه و به ویژه همزمان کودهای زیستی مورد بررسی میزان نیاز به کود آغازگر نیتروژن را می تواند در هر دو رقم تا حد 50درصد کاهش دهد.

از مدل AquaCrop برای برآورد تاریخ کاشت مناسب برای تولید بیشترین عملکرد بر پایه تاریخچه اقلیمی منطقه دشت مغان استفاده شد. برای این منظور با استفاده از داده های پدیدشناختی (فنولوژیک) هشت گیاه زراعی عمده در دشت مغان، در کنار داده های اقلیمی سی ساله این منطقه، پس از واسنجی (کالیبراسیون) مدل، تاریخ کاشت بهینه هر محصول تعیین شد. مدل با استفاده از درجه روز رشد تجمعی، آستانه های دمایی فعال و موثر و شاخص برداشت محاسباتی، عملکرد هر محصول را محاسبه کرد. ضریب تشخیص، ریشه میانگین مربعات خطای نرمال و شاخص تطابق به ترتیب 0.99، 29.16 و 0.97 بود. این آمارها نشان دهنده کارکرد مناسب مدل در برآورد عملکرد محصولات عمده زراعی در منطقه است. بر پایه نتایج، بازه کاشت همانند سازی شده برای گندم پاییزه کوتاه تر بود. محصول جو پاییزه نیز از روند همسانی با گندم پاییزه پیروی می کرد. بازه کاشت ذرت بهاره درازمدت تر از بازه معمول منطقه بود، اما بازه کاشت همانند سازی شده در کلزا پاییزه، پنبه، سویا و ذرت کشت دوم همسان با بازه کشت منطقه بود. همچنین نیاز آبی گیاهان باغی مختلف در تاریخ کاشت های تعیین شده نیز توسط مدل محاسبه شد. این نتایج با خروجی نرم افزار NETWAT برای این منطقه مقایسه شد. در این مقایسه ضریب تبیین، 0.92 و ریشه میانگین مربعات خطای نرمال شده، 14.07 و شاخص تطابق، 0.99 محاسبه شد. بنا بر نتایج، کشت گیاهان پاییزه به منظور بهره مندی هرچه بیشتر از بارندگی های فصل های پاییز و زمستان در منطقه و کاهش مصرف آب آبیاری، باید توجه بیشتر شود.

در این پژوهش تاثیر هورمون های اندول استیک اسید (IAA) و آبسیزیک اسید (ABA) بر غده زائی در سیب زمینی رقم آگریا (Agria) در شرایط گلخانه ای بررسی شد. ریز غده های بدون عامل های بیماریزا به گلدان هایی با خاک مناسب و ضدعفونی شده منتقل شدند. گیاهچه ها در طرح فاکتوریل در مرحله 7-8 برگی با غلظت های 0، 5 و 10 میکرومولار IAA و 0، 2.5 و 5 میکرومولار ABA محلول پاشی شدند. نتایج نشان داد، با کاربرد IAA سطح برگ کاهش ولی با کاربرد ABA سطح برگ افزایش پیدا می کند. همچنین با افزایش غلظت هر دو هورمون شمار برگ و شمار غده افزایش پیدا می کند. افزون بر این با افزایش غلظت ABA، وزن غده و وزن اندام های هوائی کاهش پیدا می کند. نتایج نشان داد، با افزایش IAA، سبزینه (کلروفیل) کل و کاروتنوئیدها افزایش ولی با افزایش ABA، میزان آن ها کاهش پیدا می کند. همچنین با افزایش IAA، فعالیت آنزیم های پراکسیداز و پلی فنل اکسیداز در برگ گیاهان یک روند کاهشی دارند درصورتی که با افزایش ABA روند فعالیت این آنزیم ها افزایشی است. به نظر می رسد که تاثیر هورمون های اکسین و آبسیزیک اسید روی غده زائی در سیب زمینی به صورت متضاد باشد، هرچند این تاثیر ناهمسازی (آنتی گونیستی) به صورت کامل (100درصد) نیست و به غلظت هورمون های به کاررفته و شرایط و مراحل رشد و اندام های مورد بررسی در گیاه بستگی دارد.

به منظور بررسی تاثیر همزمان تاریخ و روش کاشت و کاربرد نهاده های بوم شناختی یا بوم سازگار بر عملکرد و اجزای عملکرد گاوزبان ایرانی، پژوهشی در سه سال زراعی متوالی 91-1390، 92-1391 و 93-1392 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد به صورت کرت های دو بار خرد شده در زمان در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. دو تاریخ کاشت (20 اسفندماه 1390 و 15 فروردین ماه 1391) در کرت های اصلی، سه نوع کود زیستی و شیمیایی قارچریشه یا میکوریزا (حاوی قارچ Glomus mosseae)، بیوسولفور (حاوی باکتری های Thiobacillus spp.)، کود شیمیایی نیتروژن و شاهد) در کرت های فرعی، دو نوع روش کاشت (بذرکاری مستقیم و نشاکاری) در کرت های فرعی فرعی و زمان (سال زراعی دوم و سوم) در کرت های فرعی فرعی فرعی قرار گرفتند. نتایج آزمایش نشان داد، بیشترین عملکرد گل خشک در شرایط کاربرد قارچ ریشهدر تاریخ کاشت اسفند و در روش بذرکاری به دست آمد. کاربرد کودهای زیستی (بیولوژیک) و شیمیایی در هر دو تاریخ و هر دو روش کاشت افزایش عملکرد دانه را نسبت به شاهد سبب شدند، به طوری که کاربرد کودهای قارچ ریشه، بیوسولفور و شیمیایی در شرایط نشاکاری در تاریخ کاشت اسفند به ترتیب منجر به افزایش 45، 42 و 35 درصدی عملکرد دانه در مقایسه با شاهد شد. به طورکلی با توجه به یافته های این پژوهش به نظر می رسد کشت بذری گاوزبان ایرانی در اسفندماه و کاربرد نهاده های بوم شناختی (اکولوژیکی) به ویژه قارچریشه و بیوسولفور در شرایط مشهد نسبت به دیگر تیمارها برتری داشته باشد.

در این آزمایش به منظور شناسایی نژادگان (ژنوتیپ) های برنج متحمل به تنش خشکی با استفاده از شاخص های تحمل، شمار 31 نژادگان برنج هوازی و 22 رقم برنج غرقابی در شرایط بدون تنش و تنش خشکی با قطع آبیاری سی روز پس از نشا کاری در مرحله بیشینه پنجه زنی تا پایان دوره رویش نژادگان ها در بهار سال1393 در بخش سنگر- رشت ارزیابی شدند. نتایج نشان داد، چهار شاخص میانگین حسابی (MP)، میانگین هندسی (GMP)، تحمل به تنش (STI) و عملکرد (YI) بیشترین همبستگی را با عملکرد دانه در شرایط بدون تنش (YP) و تنش خشکی (YS) داشتند. گروه بندی نژادگان ها با استفاده از تجزیه خوشه ای همه نژادگان ها را به سه گروه متحمل، نیمه متحمل و حساس تقسیم کرد. شمار هفت نژادگان شامل IR81024-B-254-1-B، IR82590-B-B-32-2، IR82635-B-B-82-2، IR82639-B-B-140-1 و Panda و رقم های غرقابی درفک و صدری در گروه متحمل قرار گرفتند، در بین این هفت نژادگان، کمترین افت عملکرد به نژادگان های IR82590-B-B-32-2، Panda و IR81024-B-254-1-B به ترتیب با 1.28، 4.28 و 4.86 درصد کاهش اختصاص یافت. تجزیه به مولفه های اصلی روی شاخص ها نشان داد، دو مولفه اول به ترتیب 58 و 40 درصد (درمجموع 98 درصد) از تغییرات کل شاخص ها را توجیه کردند. نمودار دووجهی (بای پلات) به دست آمده از تجزیه گرافیکی ضمن تایید نتایج تجزیه خوشه ای، نشان دادند که برترین شاخص ها در شناسایی نژادگان های متحمل، شاخص های GMP، MP، YI و STI هستند. همچنین برترین نژادگان ها در شرایط بدون تنش درفک، IR82639-B-B-140-1، IR82635-B-B-82-2 و IR82590-B-B-32-2 بودند و در شرایط تنش خشکی نژادگان های IR82590-B-B-32-2، Panda، IR81024-B-254-1-B و درفک برترین نژادگان ها بودند.

بابونه گیاهی دارویی با کاربردهای پرشمار است. برای بررسی تاثیر اسیدسولفوریک و کودهای زیستی بر بابونه آلمانی در پاییز 1392 آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان اجرا شد. تیمارها شامل اسید سورلفوریک (0، 4، 5 و 6 لیتر در هکتار)، کود زیستی نیتروژنی (بدون کاربرد و کاربرد) و کود زیستی فسفری (بدون کاربرد و کاربرد) بود. بهترین سطح کاربرد اسیدسولفوریک در همه صفات، 5 لیتر در هکتار بود. بالاترین نتیجه برای صفات شامل شمار گل در مترمربع (805)، وزن تر گل (3705 کیلوگرم در هکتار) و خشک گل (741 کیلوگرم در هکتار)، شاخص برداشت (27.6 درصد)، درصد وزنی اسانس (0.88 درصد)، عملکرد اسانس (4.50 میلی لیتر در مترمربع)، ارتفاع گیاه (65.10 سانتی متر)، عملکرد دانه (147.17 کیلوگرم در هکتار) و درصد کامازولن اسانس (14.06) از کاربرد 5 لیتر اسیدسولفوریک در هکتار افزون بر کاربرد کودهای زیستی نیتروژنی و فسفری ناشی شد. کمترین میزان برای صفات شمار گل در مترمربع (503)، وزن تر گل (3104 کیلوگرم در هکتار) و خشک گل (620 کیلوگرم در هکتار)، درصد وزنی اسانس (0.47 درصد)، عملکرد اسانس (2.07 میلی لیتر در مترمربع)، ارتفاع گیاه (40.60 سانتی متر)، عملکرد دانه (120.43 کیلوگرم در هکتار) و درصد کامازولن اسانس (13.61) از کاربرد 6 لیتر اسیدسولفوریک و بدون کاربرد کودهای زیستی نیتروژنی و فسفری به دست آمد. بهترین عملکرد کمی و کیفی از کاربرد 5 لیتر اسیدسولفوریک در هکتار به همراه کودهای زیستی نیتروژنی و فسفری به دست آمد.

این آزمایش در سال 1394 به صورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. نیتروژن در پنج سطح (0، 150، 300، 450، 600 کیلوگرم در هکتار) و تراکم در سه سطح (10، 15 و20 بوته در مترمربع) به ترتیب عامل اصلی و فرعی آزمایش بودند. بنابر نتایج، بیشینه شاخص سطح برگ با کاربرد 450 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به دست آمد. کمترین سرعت رشد محصول در شرایط بدون کاربرد و بیشترین میزان این شاخص با کاربرد 450 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به دست آمد. صرف نظر از تراکم کشت، ارتفاع بوته ذرت در نتیجه افزایش کاربرد نیتروژن تا سطح 450 کیلوگرم در هکتار به طور معنی داری افزایش و پس از آن با افزایش نیتروژن به سطح 600 کیلوگرم در هکتار، به طور معنی داری کاهش یافت. بیشینه شاخص سطح برگ (معادل 6.32 واحد) و تجمع ماده خشک (3623 گرم بر مترمربع زمین در روز) در تراکم بیست بوته در مترمربع به دست آمد. بیشترین عملکرد علوفه (72.68 تن در هکتار) در تیمار 450 کیلوگرم نیتروژن در هکتار با تراکم بیست بوته در مترمربع و بیشترین عملکرد دانه (10.76 تن در هکتار) در تیمار 450 کیلوگرم نیتروژن در هکتار با تراکم ده بوته در مترمربع مشاهده شد. به نظر می رسد به رغم اثر سوء زیست محیطی ناشی از کاربرد بالای نیتروژن، کاربرد آن تا سطح 450 کیلوگرم در هکتار همراه با تراکم خیلی بالا، عملکرد علوفه را افزایش خواهد داد.

بادمجان (Solanum melongena L.)، یکی از مهم ترین گیاهان صیفی در خانواده سولاناسه است. در این پژوهش نرزایی (آندروژنز) از راه کشت بساک در دو رقم دورگ (هیبرید) بادمجان شامل شانتال و والنتینا بررسی شده است. برای این منظور، ارزیابی تاثیر هورمون بنزیل آمینو- پورین (1، 2، 3، 4، 5، 6 و 7 میلی گرم بر لیتر) و کینتین (4، 4.5، 5، 5.5، 6، 6.5 و 7 میلی گرم بر لیتر) و همچنین نیترات آمونیوم (0، 1238، 1547.5، 1857، 2166.5 و 2476 میلی گرم بر لیتر) در سه آزمایش جداگانه بررسی شدند. بنا بر نتایج تجزیه واریانس، رقم های مختلف در تیمارهای مختلف پاسخ متفاوتی داشتند. به طورکلی، رقم شانتال در دو تیمار 4 میلی گرم بر لیتر از بنزیل آمینو پورین و 6 میلی گرم بر لیتر از کینتین، بیشترین میزان گیاهچه های باززایی شده را به خود اختصاص داد (به ترتیب، 25 و 27.7 درصد). درحالی که رقم والنتینا در دو تیمار 5 میلی گرم بر لیتر از بنزیل آمینو پورین و 7 میلی گرم بر لیتر از کینتین، بیشترین میزان گیاهچه را تولید کرد (به ترتیب، 19.6 و 27.8 درصد).همچنین نتایج نشان داد، افزایش غلظت نیترات آمونیوم در محیط کشت، کارایی کشت بساک بادمجان را بهبود بخشیده است. به طورکلی در این پژوهش، از رقم های شانتال و والنتینا، به ترتیب 31 و 13 گیاه به دست آمد. برای بررسی های ژنتیک یاخته ای (سیتوژنتیکی)، به صورت تصادفی شمار ده گیاه از هر رقم تجزیه شد و نتایج نشان داد، در رقم های شانتال و والنتینا، به ترتیب 40 و 50 درصد گیاهان بررسی شده، هاپلوئید بودند.

به منظور بررسی تاثیر سطوح مختلف عملیات خاک ورزی، پیش تیمار (پرایمینگ) بذر و قارچ قارچریشه (میکوریزا) بر میزان عملکرد، اجزای عملکرد و برخی از صفات رشدی گیاه ذرت، آزمایشی به صورت کرت های خردشده (اسپلیت پلات) فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1393 در ایستگاه تحقیقاتی دانشگاه صنعتی شاهرود اجرا شد. عامل های مورد بررسی در این آزمایش شامل سه سطح خاک ورزی به صورت، 1) خاک ورزی رایج (گاوآهن برگردان دار، دیسک و فاروئر)، 2) کاهش یافته (دیسک و فاروئر)، 3) حداقل (فاروئر)، به عنوان عامل اصلی و ترکیب سطوح پیش تیمار بذرها (با و بدون پیش تیمار بذرها با اسید سالیسیلیک 0.1 نرمال) و سطوح قارچریشه (تلقیح و نبود تلقیح) به عنوان عامل فرعی بررسی شد. نتایج تجزیه واریانس بیانگر تاثیر معنی دار اثر متقابل سه گانه خاک ورزی، پیش تیمار بذرها و همزیستی قارچ بر صفات عملکرد زیست توده (بیوماس) و عملکرد دانه بود. وزن ظاهری خاک در سطوح مختلف خاک ورزی معنی دار شد. اثر متقابل خاک ورزی و همزیستی قارچ نیز بر صفات تنفس خاک، درصد پرگنه زایی (کلونیزاسیون) و وزن صددانه معنی دار بود. نتایج مقایسه میانگین ها نشان داد، ترکیب تیماری خاک ورزی رایج×پیش تیمار بذرها× همزیستی قارچ به افزایش معنی دار صفات عملکرد زیست توده و عملکرد دانه منجر شد. ترکیب تیماری خاک ورزی رایج× همزیستی قارچ نیز سبب افزایش معنی دار تنفس خاک و وزن صددانه شد. همچنین تیمار خاک ورزی رایج باعث افزایش معنی دار وزن ظاهری خاک شد.