علوم گیاهان زراعی ایران
سال:1389 | دوره:41 | شماره:4 |تعداد مقالات:23

اصلاح برای افزایش عملکرد اسپرس تحت محیط شور از راه حل های مناسب برای غلبه نسبی بر این مشکل بوده، و حفظ تنوع ژنتیکی و بالا بودن وراثت پذیری عملکرد در محیط شور لازمه اصلی این رویکرد است. این پژوهش با هدف ارزیابی عملکرد و خصوصیات زراعی ژنوتیپ های اصلاحی اسپرس، برآورد پارامتر های ژنتیکی، تعیین فاصله ژنتیکی و شناسایی نمونه های مناسب جهت مطالعات تکمیلی انجام پذیرفت. بدین منظور تعداد 30 ژنوتیپ اصلاحی طی دو سال (85-1384) در یک منطقه شور در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاکی از اختلاف بارز بین ژنوتیپ ها برای عملکرد و برخی صفات زراعی بود که نشان دهنده تنوع ژنتیکی مناسب در این ژرم پلاسم ها می باشد. مقادیر ضرایب تنوع ژنتیکی نشان داد که در سال اول صفات تعداد ساقه و عملکرد علوفه خشک و در سال دوم تعداد ساقه و تعداد خوشه در بوته دارای حداکثر تنوع ژنتیکی بودند. بیشترین میزان وراثت پذیری صفات مربوط به حساسیت به سفیدک سطحی و ارتفاع بوته و کمترین میزان آن به صفات درصد سبز شدن و قطر تاج پوش اختصاص داشت. گروهبندی ژنوتیپ ها بر اساس خواص فنوتیپی، آنها را در سه گروه طبقه بندی کرد که بر این مبنا نمونه های برتر و ژنوتیپ های دارای فواصل ژنتیکی بیشتر به منظور استفاده در مطالعات بعدی شناسایی شدند. در مجموع نتایج حاکی از بالا بودن تنوع ژنتیکی و وراثت پذیری عملکرد و برخی خصوصیات زراعی در ژرم پلاسم های اسپرس تحت محیط شور می باشد که کارایی روش های گزینش برای توسعه ارقام متحمل را نوید می دهد.

به منظور بررسی اثر کاربرد مایه تلقیح چهار سویه باکتری های افزاینده رشد گیاه شامل ازوتوباکتر کروئوکوکوم، آزوسپیریلوم لیپوفروم، آزوسپیریلوم برازیلنس و پسودوموناس فلورسنس بر میزان تجمع و بررسی الگوی تسهیم ماده خشک اجزای بوته و شاخص برداشت دورگ های دیررس ذرت 700، 704 و دورگ امیدبخش B73×K18 آزمایشی در سال های 1383 و 1384 در مزرعه پژوهشی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج به صورت فاکتوریل اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل تلقیح بذر دورگ ها با مایه تلقیح هریک از باکتری ها، به تنهایی و یا تلقیح توام با تلفیق دو و جنس سه باکتری و عدم تلقیح باکتریایی بعنوان تیمار شاهد بودند. با رسیدگی فیزیولوژیک دانه، وزن خشک کل بوته، ساقه، برگ ها، گل تاجی، دانه، پوشش های بلال و چوب بلال و شاخص برداشت تعیین شدند. نتایج نشان داد که به جز وزن خشک گل تاجی و پوشش بلال، سایر ویژگی های مورد بررسی تحت تاثیر اثر متقابل سال، دورگ ها و PGPR قرار گرفتند و بالاترین وزن خشک بوته، برگ، ساقه، و چوب بلال و بیشترین وزن خشک بلال، دانه و شاخص برداشت در سال دوم به ترتیب به دورگ SC704 و دورگ SC700 تلقیح شده با باکتری های سه جنس مربوط بوده است. همچنین در هر سه دورگ در دو سال آزمایش تیمار تلقیح بذر با باکتری های سه جنس بیشترین تاثیر بر تسهیم ماده خشک داشت. این تیمار سبب افزایش 48، 4، 15 و 30 درصدی به ترتیب در تسهیم ماده خشک به بوته، برگ ها، ساقه و دانه و افزایش 34 درصدی شاخص برداشت نسبت به شاهد (عدم تلقیح) شد و پس از آن، تیمار تلفیق باکتری های ازوتوباکتر و پسودوموناس و تلقیح با هر یک از باکتری های ازوتوباکتر و پسودوموناس به ترتیب در مرتبه های بعدی قرار گرفتند. نتایج این پژوهش، مشخص نمود که الگوی تسهیم ماده خشک در دورگ های مورد مطالعه بر اساس نوع دورگ ها، دانه ای یا دو منظوره (دانه ای و علوفه ای)، تحت تاثیر PGPR قرار گرفت. همچنین کاربرد PGPR موجب تغییر روند تسهیم ماده خشک به اندام های بوته گردیده به نحوی که ماده خشک مبدا (اندام های فتوسنتزکننده مانند برگ ها) و مقصد (اندام ذخیره ای مانند ساقه و اندام زایشی مانند بلال) و چوب بلال که معیاری از رشد و نمو می باشد، افزایش یافت. همچنین میزان این افزایش برای برگ ها که اندام اصلی فتوسنتزکننده بوته می باشند و بلال بیشتر بوده که می تواند به طور مستقیم و غیرمستقیم منجر به افزایش شاخص برداشت و در نتیجه افزایش عملکرد دانه و علوفه این دورگ ها گردد.

برای اصلاح تحمل شوری گندم از طریق شناسایی و انتقال ژن های تحمل شوری به ارقام سازگار، تنوع بین واریته ای کافی نیست و غربال سازی ژرم پلاسم گندم ضروری است. به منظور ارزیابی ژرم پلاسم گندم، 34 نمونه مختلف از چهار گونه از ژرم پلاسم گندم شامل: نمونه های هگزاپلوئید (AABBDD)، تتراپلوئید (AABB)، دیپلوئید (DD) و دیپلوئید با ژنوم (AA) که از مناطق مختلف ایران جمع آوری شده بودند، در دو محیط بدون شوری و با تنش شوری، در یک طرح آشیانه ای فاکتوریل (تقاطعی) با سه تکرار در گلخانه مورد ارزیابی قرار گرفتند. صفات وزن خشک بیولوژیک، نسبت آب بافت گیاهی به وزن خشک(WC) ، غلظت Na+ و تحمل استرس (ST) اندازه گیری گردیدند. همبستگی معنی داری بین شاخص تحمل و مقدار سدیم بافت گیاهی و WC وجود داشت. برآورد ضریب تغییرات ژنتیکی صفات از طریق امیدهای ریاضی، نشان داد که جمعیت از تنوع ژنتیکی معنی داری برخوردار است. تجزیه کلاستر بر اساس روشWARD ، کلیه ژنوتیپ ها را در فاصله 7.4 در چهار گروه قرار داد و فاصله دورترین افراد 22.2، و کمترین فاصله بین افراد  0.89برآورد شد و مطابقت خوبی بین نتایج حاصل از تجزیه کلاستر و ضریب تغییرات ژنتیکی وجود داشت. در داخل گونه های مختلف، نمونه هایی با غلظت سدیم زیاد و تحمل بالا و نمونه هایی با سدیم کم و تحمل بالا مشاهده شد. به منظور اصلاح گندم نان در مقابل شوری، باید از تنوع موجود در سایر گونه های خویشاوند گندم و جمع کردن مکانیزم های دفع و تحمل سدیم در داخل یک ژنوتیپ با کمک مارکرهای ملکولی، بهره جست.

به منظور ارزیابی مبنای مولکولی مقاومت توده های مختلف چچم Lolium rigidum استان فارس به علف کش های آریلوکسی فنوکسی پروپیونات، آزمایشی به روش dCAPS در آزمایشگاه بیوتکنولوژی دانشگاه شیراز، انجام شد. 18 جمعیت چچم مشکوک به مقاومت از زرقان، فسا، نورآباد و فیروزآباد که با دوزهای پیشنهادی علف کش زنده مانی نشان دادند، وارد آزمایش های مولکولی مقاومت شدند. آزمایش dCAPS در سه مرحله شامل استخراج DNA، واکنش های PCR و هضم آنزیمی برای تعیین مبنای مولکولی مقاومت به علف کش انجام شد. نتایج نشان داد که از 18 توده چچم مورد بررسی، 11 توده مقاوم هموزیگوس، 3 توده مقاوم هتروزیگوس و 4 توده حساس بودند، که جانشینی اسید آمینه لوسین به جای ایزولوسین در دامنه کدکننده کربوکسیل ترانسفراز استیل کوآنزیم آ کربوکسیلاز و جهش در اسیدآمینه موقعیت 1781 آنزیم استیل کوانزیم آ کربوکسیلاز احتمالا دلیل مقاومت بالای برخی از توده های چچم به علف کش های مذکور می باشد.

به منظور ارزیابی اثر مقدار بذر بر صفات مهم زراعی سه رقم کلزای زمستانه، آزمایشی در طی سال های زراعی 86-1385 و 1387-1386 به صورت کرت های خرد شده با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی و در سه تکرار انجام شد. ارقام کلزا شامل اوکاپی (V1)، مودنا (V2) و لیکورد (V3) و مقدار بذر شامل 6 کیلوگرم درهکتار (S1)،8  کیلوگرم درهکتار (S2) و 10 کیلوگرم درهکتار (S3) به ترتیب به عنوان فاکتورهای اصلی و فرعی بودند. نتایج نشان داد که ارقام کلزا از لحاظ کلیه صفات به جز میزان روغن دانه متفاوت بودند. لیکورد بیشترین عملکرد دانه (4213.7 کیلوگرم در هکتار)، شاخص برداشت (31.07درصد) و عملکرد زیست توده ( 13071.4کیلوگرم در هکتار) را داشت. مقادیر بذر از نظر برخی صفات از قبیل تعداد دانه در خورجین، تعداد خورجین در بوته، ارتفاع بوته، تعداد شاخه های فرعی، تعداد روز تا رسیدگی، عملکرد تک بوته و انتقال مجدد ماده خشک، تفاوت معنی داری داشتند. بیشترین عملکرد دانه و انتقال مجدد ماده خشک در مقدار 6 کیلوگرم بذر در هکتار به دست آمد. با افزایش مقادیر بذر، عملکرد دانه، اجزای عملکرد و انتقال مجدد ماده خشک از اندام های هوایی گیاه به دانه کاهش یافت. کلزای رقم لیکورد در مقدار بذر 8 کیلوگرم در هکتار (88 بوته در مترمربع) بیشترین عملکرد دانه را داشت و در مقدار بذر 6 کیلوگرم در هکتار (66 بوته در مترمربع) بیشترین مقدار شاخص برداشت را دارا بود. همبستگی مثبت و معنی داری بین عملکرد دانه و بسیاری از صفات نظیر وزن هزار دانه، تعداد دانه در خورجین، تعداد خورجین در بوته، ارتفاع بوته، تعداد شاخه های فرعی، تعداد روز تا رسیدگی و طول دوره رسیدگی، میزان روغن، عملکرد روغن، شاخص برداشت، عملکرد زیست توده، عملکرد تک بوته و انتقال مجدد ماده خشک وجود داشت. همچنین همبستگی انتقال مجدد ماده خشک با تمامی صفات به جز تعداد روز تا خاتمه گلدهی و میزان روغن مثبت و معنی دار و با طول دوره گلدهی منفی و معنی دار بود. بر اساس نتایج این آزمایش به نظر می رسد که کلزای رقم لیکورد و مقدار بذر 6 کیلوگرم در هکتار در شرایط اراک و مناطق مشابه قابل توصیه باشد.

در این مطالعه پاسخ های القا شده سرما در یازده ژنوتیپ نخود سیاه تحت شرایط کنترل شده به منظور انتخاب ژنوتیپ متحمل به سرما از طریق اندازه گیری شاخص خسارت برگ (Electrolyte Leakage Index) و اکسیداسیون چربی های سلولی یا مالون دی آلدهید (Malondialdehyde) بررسی شد. ژنوتیپ های نخود سیاه پاسخ های متفاوتی به تیمار دمایی 23 و 10- درجه سانتی گراد نشان دادند. تیمار دمایی زیر صفر در 15 دقیقه افزایش معنی دار ELI و MDA را در همه گیاهان به جز ژنوتیپ های 4715 و 4322 نشان داد. مطالعات تکمیلی در دمای 12- درجه سانتی گراد نشان داد که ژنوتیپ 4322 با میزان شاخص خسارت کمتر، به عنوان ژنوتیپ کاندید مقاوم به سرما جهت مطالعات بعدی بوده و دارای پتانسیل برگشت پذیری پس از طی دوره سرمایی می باشد. این در حالی است که ژنوتیپ 4715 به علت خسارت شدید قادر به ادامه زندگی حتی پس از برگشت به شرایط دمایی طبیعی نیست. نتایج این تحقیق اولین پاسخ های فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی غشاهای سلولی ژنوتیپ های متحمل نخود سیاه تحت تنش سرما را نشان داد. شاخص های ELI و MDA می توانند به عنوان نشانگر تحمل به سرما در ارزیابی ژنوتیپ ها در تنش های کوتاه مدت سرما به موازات مطالعات مورفولوژیکی مورد استفاده قرار گیرند.

جنس اسپرس دارای گونه های مرتعی و زراعی متعددی در ایران است که به شرایط متنوع آب و هوایی کشور، سازگار شده اند. در این تحقیق تعداد 7 نمونه اسپرس به همراه یک نمونه یونجه یکساله (جهت مقایسه)، به منظور تجزیه و تحلیل کاریوتیپی مورد بررسی قرار گرفت. با مطالعه کروموزوم های متافازی مریستم ریشه روی نمونه ها، کاریوتیپ و آیدیوگرام آنها ترسیم گردید. نتایج نشان داد که گونه های O. melanotricha (سمیرم)، O. melanotricha (فریدن) به همراه دو گونه زراعی O. sativa (اراک و بروجن)، با 2n=28 کروموزوم و گونه O. sativa (نجف آباد) با 2n=32 کروموزوم تتراپلوئید بوده و سایر گونه ها با 2n=14 کروموزوم، دیپلوئید می باشند، همچنین در جنس اسپرس دو عدد پایه 7 و 8 مشاهده گردید. بررسی تقارن بین کروموزومی به روش استیبنز نشان داد که گونه های  O. melanotricha(سمیرم)، O. melanotricha (فریدن) و) O. sativa نجف آباد) در کلاس) B عدم تقارن) و سایر گونه ها در کلاس A (دارای تقارن) قرار گرفتند. تجزیه واریانس بر اساس صفات کروموزومی، بیانگر اختلاف معنی دار بین گونه ها از لحاظ اغلب صفات بود. در تجزیه خوشه ای برمبنای صفات کاریوتیپی، گونه ها بر اساس نوع و سطح پلوییدی در سه گروه متمایز قرار گرفته و کمترین فاصله بین دو گونه O. melanotrich (سمیرم) و O. melanotricha (فریدن) و بیشترین فاصله بین O. melanotricha (فریدن) و) sativa O. بروجن) مشاهده شد. بر اساس تجزیه به مولفه های اصلی، دو مولفه اول و دوم در مجموع بیش از 85 درصد از تنوع کل را توجیه نمودند به طوری که مولفه اول بر خصوصیات مرتبط با اندازه کروموزوم ها و مولفه دوم بر موقعیت سانترومر تاکید داشت.

به منظور ارزیابی کارایی روش های مختلف شیمیایی و مکانیکی و تلفیق آنها در کنترل علف های هرز نیشکر، آزمایشی مزرعه ای در سال 1386 و در کشت و صنعت امیرکبیر واقع در جنوب خوزستان انجام شد. آزمایش به صورت کرت های خردشده بر پایه بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. عامل اصلی دارای چهار سطح (تیمارهای خاکدهی پای بوته نیشکر (هلینگ آپ)، کولتیواتور و دیسک کولتیواتور و تیمار بدون خاکورزی) و عامل فرعی شش سطح سمپاشی نواری با شش سطح با ترکیب تبوتیورون (تبوسان) و آمترین (گزاپاکس) به نسبت 2 لیتر+3 کیلوگرم در هکتار، ترکیب تری فلوکسی سولفورون سدیم (انوک) +آمترین به نسبت 6.52 گرم+2 کیلوگرم در هکتار، ترکیب تری فلوکسی سولفورون سدیم+آمترین (کریسمت) +توفوردی - ام سی پی آ به نسبت 2 کیلوگرم+1 لیتر در هکتار، مزوتریون (لوماکس) +مویان سیتوگیت با نسبت 3.5 کیلوگرم در هکتار+2 در هزار، ترکیب آمترین+توفوردی - ام سی پی آ با نسبت 2.5 کیلوگرم+2 لیتر در هکتار و شاهد بدون سمپاشی بودند. صفات مورد بررسی شامل نمره دهی اثر تیمارها بر کنترل علف های هرز و خصوصیات ظاهری نیشکر، وزن خشک علف های هرز و همچنین خصوصیات کمی و کیفی محصول نیشکر بود. نتایج نشان داد که در بین روش های مکانیکی، تیمار هلینگ آپ توانست علف های هرز را تا 75 درصد شاهد بدون سمپاشی (در حد یک تیمار علف کشی) کنترل کند ولی در کاربرد تیمارهای مکانیکی کولتیواتور پنجه غازی و دیسک کولتیواتور به ترتیب با 15 و 5 درصد کنترل، استفاده از سمپاشی نواری برای کنترل مطلوب علف های هرز ضروری است. ترکیب علف کش کریسمت با توفوردی - ام سی پی آ، انوک با آمترین و کاربرد علفکش لوماکس با مویان، در کنترل پس رویشی علف های هرز پهن برگ خصوصا در ترکیب با تیمارهای مکانیکی قابلیت بسیار خوبی داشت ولی هیچیک از این علفکش ها از نظر کنترل علف های هرز اختلاف معنی داری با شاهد استاندارد آمترین و توفوردی - ام سی پی آ نداشتند. از نظر اثر تیمارها بر عملکرد نیشکر، بین تیمارهای کنترل مکانیکی و همچنین اثر متقابل تیمارهای مکانیکی و شیمیایی اختلاف معنی داری مشاهده نشد و تنها بین تیمارهای شیمیایی و شاهد بدون سمپاشی اختلاف معنی دار مشاهده گردید. مقایسات اقتصادی نشان داد که علاوه بر کنترل بسیار خوب علف های هرز توسط تلفیق تیمارهای مکانیکی و سمپاشی نواری، اعمال این تیمارها هزینه های مدیریت علف های هرز را به میزان قابل توجهی کاهش می دهند.

به منظور بررسی اثر محلول پاشی متانول بر محتوای آب نسبی، محتوای کلروفیل و فلورسانس کلروفیل برگ چغندر قند در شرایط تنش کمبود آب آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار در اردیبهشت سال 1387 در مزرعه پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج واقع در ماهدشت کرج به اجرا در آمد. عامل محلول پاشی متانول با 6 سطح، شاهد (بدون محلول پاشی) و 7 و 14 و 21 و 28 و 35 درصد حجمی متانول بود که به هر کدام از سطوح 2 گرم در لیتر گلیسین اضافه شد. محلول پاشی از 16 برگه شدن گیاه، در سه نوبت انجام شد. عامل آبیاری نیز با دو سطح عادی (آبیاری پس از 40 درصد تخلیه رطوبتی قابل دسترس) و تنش خشکی (آبیاری پس از70 درصد تخلیه رطوبتی قابل دسترس) اعمال شدند. محلول پاشی 3 بار طی فصل رشد گیاه و با فواصل 14 روزه روی گیاه انجام شد. نتایج نشان داد بین سطوح مختلف متانول اختلاف معنی داری در مولفه های فلورسانس اولیه (F0) و فلورسانس متغیر (FV)و فلورسانس حداکثر (FM) وجود نداشت ولی در مولفه عملکرد کوانتومی فتوشیمیایی (FV/FM) اختلاف معنی داری در سطح 5 درصد وجود داشت. تفاوت بین سطوح متانول قبل از محلول پاشی سوم از نظر تاثیر برمحتوای کلروفیل معنی دار نبود در حالی که بعد از محلول پاشی سوم بین آنها اختلاف معنی داری در سطح 5درصد مشاهده شد. نتایج نشان داد که تنش خشکی باعث کاهش معنی داری در فلورسانس حداکثر (FM) و فلورسانس متغیر (FV) و همچنین عملکرد کوانتومی فتوشیمیایی (FV/FM) در سطح پنج درصد می گردد. در حالی که در مولفه فلورسانس اولیه (F0) اختلافی دیده نشد. تحت شرایط تنش خشکی افزایش معنی داری در سطح پنج درصد در محتوای کلروفیل حاصل شد، و بین عملکرد شکر سفید و عملکرد کوانتومی فتوشیمیایی بیشترین همبستگی مشاهده شد (R2=0.45**). بین سطوح متانول و سطوح آبیاری نیز در محتوای آب نسبی اختلاف معنی داری در سطح یک درصد مشاهده شد. در این آزمایش در هیچ کدام از صفات اثرات متقابل معنی دار نبود. با توجه به افزایش سطوح متانول در مولفه عملکرد کوانتومی فتوشیمیایی (FV/FM) می توان گفت احتمالا متانول بازدارندگی نوری در گیاهان تیمار شده را کاهش می دهد. تنش خشکی نیز با آسیب به دستگاه فتوسنتزی بر ظرفیت پذیرش الکترون اثر منفی داشت.

تنش خشکی یکی از مهمترین تنش های غیرزنده محیطی است که باعث کاهش عملکرد گیاهان زراعی به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک جهان می شود. حفظ و بهره گیری از تنوع ژنتیکی می تواند یک استراتژی مفید در امر اصلاح برای مقاومت به خشکی باشد. به منظور شناسایی منابع مقاومت به خشکی و نیز صفات موثر بر عملکرد و بررسی میزان تنوع این صفات در مطالعه حاضر تعداد 20 رقم بومی و 2 رقم تجاری گندم دوروم از نظر برخی صفات فنولوژیک، فیزیولوژیک و مورفولوژیک مرتبط با مقاومت به خشکی تحت شرایط تنش آبی و نرمال در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در سال 1384 در کرج، بررسی شدند. نتایج تجزیه واریانس صفات نشان داد که ارقام اختلاف معنی دار از نظر تمام صفات به جز تعداد برگ با همدیگر داشتند. تنش خشکی بیشترین تاثیر را بر روی صفات وزن سنبله، عملکرد دانه و محتوای آب نسبی داشته است. نتایج حاصل از تجزیه همبستگی تحت شرایط تنش آبی و آبیاری طبیعی نشان داد که صفات اجزا عملکرد شامل تعداد سنبلچه در سنبله، وزن صد دانه، تعداد دانه در سنبله و وزن سنبله، و همچنین صفات عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت و طول پدانکل همبستگی مثبت و معنی داری را با عملکرد دانه بوته داشتند. تجزیه رگرسیون گام به گام صفات نشان داد که در شرایط نرمال صفات شاخص برداشت، عملکرد بیولوژیک، تعداد سنبلچه و روز تا گلدهی دارای اهمیت بیشتری می باشند. در شرایط تنش آبی نیز وزن سنبله های بوته، تعداد دانه در سنبله، تعداد پنجه، شاخص برداشت و عملکرد بیولوژیک دارای اهمیت بیشتری می باشند. شاخص های میانگین هارمونیک، متوسط تولید، میانگین هندسی تولید و شاخص تحمل به خشکی، که همبستگی مثبت و بسیار معنی داری با عملکرد ارقام در شرایط تنش آبی و بدون تنش داشتند، به عنوان بهترین شاخص ها شناخته شدند. بر اساس مقادیر این شاخص ها و همین طور رسم بای پلات بر اساس تجزیه به مولفه های اصلی ارقام 21، 15 و 9 مقاومترین ارقام و ارقام 5، 4، 6 و 8 حساس ترین ارقام می باشند. نتایج حاصل از شاخص های مذکور در تایید نتایج آزمون مقایسه میانگین ها که در این آزمون ارقام 9 و 15 بالاترین عملکرد دانه را در هر دو شرایط تنش آبی و آبیاری طبیعی دارا بودند.

آزمایش مزرعه ای به منظور ارزیابی تاثیر میزان های کاهش یافته علف کش های مزوسولفورون متیل و کلودینافوپ پروپارژیل در تلفیق با قدرت رقابتی گندم در کنترل علف هرز چچم در سال زراعی 86-1385 در قالب طرح کرت های خرد شده فاکتوریل در چهار تکرار، در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد واحد کرج اجرا شد. کرت های اصلی شامل دو سیستم کشت مخلوط گندم و علف هرز چچم و کشت خالص چچم و کرت های فرعی شامل دو فاکتور علف کش های مزوسولفورون متیل (400 g/ha) و کلودینافوپ پروپارژیل (250 g/ha) و (سطوح مختلف میزان علف کش 0، 12.5%، 25%، 50%، 100% میزان توصیه شده بود). بر اساس نتایج حاصله با افزایش میزان علف کش بیوماس علف هرز کاهش یافت و این رابطه به خوبی با منحنی میزان پاسخ توصیف شد میزان های کامل و 50 در صد از میزان توصیه شده علف کش مزوسولفورون متیل در شرایط رقابت چچم و گندم توانست کنترل مناسب نشان دهد. میزان میزان علف کش مورد نیاز برای کنترل علف هرز در شرایط کشت خالص علف هرز بیشتر از حالت کشت مخلوط گندم و چچم بود. علف کش کلودینافوپ پروپارژیل حتی با کاربرد میزان توصیه شده نیز نتوانست چچم را به خوبی کنترل کند و علی رغم کاربرد میزان توصیه شده از این علف کش 205 گرم ماه خشک در مترمربع مشاهده گردید.

به منظور بررسی تاثیر گیاهان پوششی و سیستم های خاک ورزی توام با مقادیر مختلف کود نیتروژن بر عملکرد کمی و کیفی سورگوم علوفه ای رقم KFs3، آزمایشی به صورت فاکتوریل - اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار طی دو سال زراعی 85-1383 در مزرعه آموزشی - پژوهشی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی (کرج)، دانشگاه تهران اجرا گردید. کرت اصلی ترکیب سیستم خاک ورزی کاهش یافته (دیسک) و متداول (گاوآهن برگردان+دیسک) با مقادیر مختلف کود نیتروژن به میزان صفر (شاهد)، 75 و 150 کیلوگرم در هکتار و کرت فرعی گیاهان پوششی شامل چاودار، ماشک گل خوشه ای و آیش (بدون گیاه پوششی) بودند. تاثیر سیستم های خاک ورزی بر خصوصیات کمی و کیفی سورگوم علوفه ای در هر دو سال آزمایش معنی دار نبود، اما عملکرد علوفه سبز و خشک سورگوم در هر دو سال آزمایش تحت تاثیر تیمارهای کود نیتروژن و گیاهان پوششی تفاوت معنی داری نشان داد، به طوری که حداکثر عملکرد علوفه سبز و خشک سورگوم با مصرف بیشترین میزان کود نیتروژن به دست آمد. اختلاف عملکرد علوفه سبز و خشک سورگوم در تیمارهای گیاهان پوششی از نظر آماری به طور معنی دار بیشتر از تیمار آیش بود، ولی بین تیمارهای گیاهان پوششی چاودار و ماشک گل خوشه ای از نظر آماری تفاوت معنی داری مشاهده نشد. در تجزیه مرکب صفات کیفی علوفه سورگوم نظیر ماده خشک قابل هضم، کربوهیدرات های محلول در آب، پروتئین خام و خاکستر بین تیمار شاهد با سطوح کود نیتروژن و همچنین تیمار آیش با تیمارهای گیاهان پوششی از نظر آماری تفاوت معنی دار وجود داشت. نتایج نشان داد که استفاده از گیاهان پوششی توام با 150 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و سیستم خاک ورزی کاهش یافته برای تولید سورگوم علوفه ای، مناسب ترین ترکیب قابل توصیه در منطقه کرج می باشند.

ارزیابی ژنوتیپ ها و شناسایی محیط های بزرگ از اهداف مهم آزمایشات ناحیه ای عملکرد می باشند. اگرچه عملکرد اندازه گیری شده ترکیب اثرات ژنوتیپ، محیط و اثر متقابل ژنوتیپ×محیط است، ولی فقط اثر ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ×محیط در ارزیابی ژنوتیپ ها و شناسایی محیط های بزرگ دخالت دارند. روش GGE بای پلات با بررسی توام اثر ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ×محیط در آزمایشات ناحیه ای عملکرد، شناسایی محیط های بزرگ را تسهیل می کند. در این مطالعه، از روش GGE بای پلات برای تجزیه آزمایشات ناحیه ای کلزای زمستانه (Brassica napus L.) استفاده شد. دو مولفه اصلی اول مدل رگرسیون مکانی، 65 درصد از کل تغییرات مشاهده شده را توجیه نمودند. نمودار چند ضلعی بای پلات نشان داد که شش ژنوتیپ برتر و سه محیط بزرگ بر اساس مدل رگرسیون مکانی وجود دارد. بر اساس بای پلات ژنوتیپ ایده آل، ژنوتیپ DP.94.8 بر اساس هر دو مقوله پایداری و میانگین عملکرد، بهتر از سایر ژنوتیپ ها در تمامی محیط های مورد مطالعه بود و سازگاری عمومی بالایی داشت. بررسی عملکرد نسبی ژنوتیپ ها در محیط کرج نشان داد که ژنوتیپ SLM046 بیشترین عملکرد را در این محیط دارا می باشد. بر اساس منابع تغییر ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ×محیط، ژنوتیپ های Olara، Consul و SLM046 ژنوتیپ های مناسب و برتر با سازگاری خصوصی برای هرکدام از محیط های بزرگ تحت کشت کلزا در ایران بودند. بر اساس نتایج این تحقیق، ژنوتیپ های Olaraو Consul به ترتیب برای مناطق اراک و شهرکرد و ژنوتیپ SLM046 برای مناطق اصفهان، اسلام آباد، سنندج، زرقان، زنجان، کرج و همدان پیشنهاد می شوند.

اثر دو هورمون گیاهی، جیبرلین و آبسیزیک اسید به ترتیب در بذر خواب و پس رس شده گندم نان مورد بررسی قرار گرفت. اهداف این تحقیق ارزیابی تاثیر تیمارهای مختلف پس رسی در مقایسه با تاثیر هورمون جیبرلین بر شکست خواب بذر و همچنین ارزیابی اثر هورمون آبسیزیک اسید در القا مجدد خواب در بذر پس رس شده بود. بدین منظور بذر خواب تحت تیمار پس رسی و جیبرلین و بذرهایی که 6 هفته دوره پس رسی را طی کرده بودند تحت تیمار آبسیزیک اسید قرار داده شدند. نتایج نشان داد که استفاده از تیمار جیبرلین 100 میکرومول بر روی بذر خواب گندم نان می تواند جایگزین اثر پس رسی به مدت 6 هفته به منظور از بین بردن خواب گردد. در رابطه با اثر هورمون آبسیزیک اسید در القا خواب در بذر پس رس شده، تیمار 100 میکرومول هیچگونه تاثیری روی خواب بذر نشان نداد، اما تیمار 200 میکرو مول باعث القا خواب معادل چهار هفته پس رسی شد. به عبارت دیگر آبسیزیک اسید برحسب غلظت مورد استفاده آن می تواند القا کننده خواب در بذر گندم نان باشد. تیمار پس رسی سبب افزایش فعالیت آنزیم اسید فسفاتاز در محور جنینی تا هفته سوم گردید در حالی که فعالیت آنزیم آلکالین فسفاتاز تحت تاثیر این تیمار کاهش یافت. میزان فعالیت اسید فسفاتاز تحت تیمار هورمون جیبرلین قرار نگرفت ولی در مقابل هورمون آبسیزیک اسید اثر منفی روی فعالیت این آنزیم داشت. در مورد آنزیم آلکالین فسفاتاز پس رسی سبب کاهش فعالیت این آنزیم شد. اما جیبرلین و آبسیزیک اسید تاثیری بر افزایش و یا کاهش فعالیت آلکالین فسفاتاز نداشتند.

تنش خشکی یکی از مهمترین عوامل خسارت زا در به تولید محصول توتون در بیشتر مناطق دنیا، از جمله ایران می باشد. بنابراین شناسایی ارقام توتون متحمل به خشکی یک هدف مهم به شمار می رود. در سال های 1386- 1385، پانزده هیبرید توتون ویرجینیا، شامل 10 هیبرید داخلی و 5 هیبرید معرفی شده از طرف مراکز تحقیقاتی دیگر کشورها، در دو آزمایش جداگانه (تنش خشکی و بدون تنش) و در دو منطقه (مرکز تحقیقات توتون تیرتاش و رشت) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار کشت شدند. میانگین بهره وری (MP)، شاخص تحمل (TOL)، میانگین هندسی بهره وری (GMP)، شاخص حساسیت به تنش (SSI)، شاخص تحمل به تنش (STI) و میانگین متوازن (Harm) بر مبنای عملکرد برگ خشک در شرایط آبی (Yp) و تنش (YS) محاسبه گردید. اختلاف بسیار معنی داری بین ژنوتیپ ها از نظر کلیه شاخص ها و عملکردهای آبی و تنش وجود داشت که بیانگر وجود تنوع ژنتیکی بین ژنوتیپ ها است و انتخاب برای تحمل به خشکی را امکان پذیر می سازد. تحلیل همبستگی بین عملکرد برگ خشک توتون در شرایط آبی و تنش و شاخص های تحمل به خشکی نشان داد که شاخص های MP،GMP و STI  مناسب ترین شاخص ها برای غربال کردن ژنوتیپ های متحمل توتون می باشند. نمودار چند متغیره بای پلات گابریل نیز نشان داد که در منطقه تیرتاش، هیبریدهای NC89×K394،NC55  و Coker347×NC89 و در رشت هیبریدهای CC27 و VE1×Coker254 بیشترین عملکرد و بیشترین تحمل را به تنش خشکی دارند. توزیع ژنوتیپ ها در فضای بای پلات وجود تنوع ژنتیکی بین ژنوتیپ ها به تنش خشکی را نشان داد.

هر ژن از سه بخش اصلی شامل پیشبرنده، بدنه اصلی ژن و خاتمه دهنده تشکیل شده است که بدون پیشبرنده امکان بیان ژن وجود ندارد. عموما پیشبرنده برای هر ژن اختصاصی می باشد و منجر به تنظیم محصول نهایی ژن می گردد. یکی از عمومی ترین پیشبرنده هایی که توسط مهندسین ژنتیک گیاهی جهت بیان ژن در گیاهان استفاده می گردد پیشبرندهCaMV35S  می باشد. اگرچه فرض کلی بر این است که CaMV35S یک پیشبرنده دایمی می باشد، اما بعضی گزارش ها مبین این موضوع است که این پیشبرنده در همه بافت ها و در همه انواع سلول ها بیان نمی شود. به علاوه اطلاعات قابل دسترس درباره نحوه بیان این پیشبرنده در همه سلول های ممکن و بافت های مختلف و در مراحل اولیه نمو ناقص می باشد. با توجه به محدودیت های اشاره شده در فوق در این تحقیق جزئیاتی از فعالیت این پیشبرنده در بافت های مختلف گیاه تنباکو مورد بررسی قرار گرفت. جهت بررسی فعالیت این پیشبرنده از گیاهان تراریخته تنباکویی که یکی از آنزیم های کلیدی دخیل در مسیر بیوسنتز ویتامین E آن به کمک روش RNAi و تحت پیشبرنده CaMV35S غیرفعال گردیده بود استفاده شد. خاموشی ژن مسوول آنزیم ذکر شده منجر به کاهش محتوی ویتامین E در گیاهان تراریخته نسبت به شاهد می گردد. به همین خاطر محتوی ویتامین E بافت های مختلف از جمله ریشه، برگ، قسمت های مختلف گل، بذرهای بالغ و غیربالغ محاسبه گردید و میزان درصد کاهش ویتامین E نسبت به شاهد به عنوان فعالیت پیشبرنده در نظر گرفته شد. نتیجه بررسی ها نشان داد که این پیشبرنده در بافت های برگ، کاسبرگ، گلبرگ، پرچم و مادگی بیان بسیار بالا در بافت های ریشه، در بذور نابالغ بیان متوسط و در بذور بالغ بیان بسیار پایینی دارد.

جهت بررسی اثر سطوح مختلف شوری بر ژنوتیپ های گلرنگ آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار بصورت آبکشت انجام گردید. پنج ژنوتیپ گلرنگ شامل اراک 2811، نبراسکا 10، SOD25،CA116  و CA128 به عنوان فاکتور اول و 4 سطح شوری شامل تیمار بدون نمک به عنوان شاهد و محلول های 0.3، 0.5 و 0.7 درصد نمک طعام به عنوان فاکتور دوم در نظر گرفته شدند. در این آزمایش ارتفاع گیاه، وزن خشک اندام هوایی و ریشه، غلظت سدیم، پتاسیم، کلسیم و منیزیم در برگ و ریشه و همچنین غلظت پرولین در برگ ها اندازه گیری شد. شوری باعث کاهش ارتفاع گیاه، وزن خشک اندام هوایی و ریشه، و همچنین کاهش غلظت عناصر پتاسیم، کلسیم و منیزیم در برگ و ریشه شد. از طرف دیگر شوری باعث افزایش غلظت سدیم و نسبت سدیم به پتاسیم در برگ و ریشه گیاه گردید. برهمکنش بین شوری و ژنوتیپ بر وزن خشک اندام هوایی معنی دار شد. بر این اساس ژنوتیپ CA128 با دارا بودن کمترین کاهش در وزن خشک اندام هوایی در کلیه سطوح شوری مقاوم ترین ژنوتیپ به شوری بود. تاثیر شوری بر نسبت وزن خشک اندام هوایی به ریشه معنی دار نبود. به عبارت دیگر میزان کاهش وزن خشک گیاه در اثر شوری برای اندام هوایی و ریشه مشابه بود. غلظت پرولین در برگ در تیمارهای شور نسبت به تیمار شاهد افزایش یافت ولی اختلاف بین ژنوتیپ ها و همچنین اثر متقابل بین شوری و ژنوتیپ بر غلظت پرولین معنی دار نشد. نسبت غلظت سدیم به پتاسیم در برگ و ریشه با افزایش سطح شوری افزایش یافت. تفاوت بین ژنوتیپ ها از نظر نسبت سدیم به پتاسیم در برگ معنی دار ولی برای ریشه معنی دار نگردید، در برگ، این نسبت برای ژنوتیپ نبراسکا 10 بالاترین بود. برهمکنش شوری و ژنوتیپ بر این نسبت در برگ و ریشه معنی دار نشد. نتایج این آزمایش نشان می دهد که شوری می تواند تاثیر منفی بر رشد گیاه گلرنگ داشته و واکنش ژنوتیپ های مختلف گلرنگ به شوری از نظر تجمع ماده خشک و نسبت یون ها در گیاه متفاوت است.

در طول دهه اخیر تعداد زیادی QTL برای صفات زراعی سویا توسط گروه های تحقیقاتی مختلف به ثبت رسیده است. به دلیل اثرات متقابل بین QTLها، محیط و زمینه ژنتیکی در ظهور آنها، تایید نتایج بررسی های گذشته و نیز شناسایی QTLهای جدید نیاز به بررسی های بیشتری دارد. به منظور نقشه یابی QTLهای کنترل کننده برخی صفات زراعی، جمعیتی شامل 140 تک بوته F2 از تلاقی Williams82×RGR-JAP توسط 17 نشانگر SSR و 70 نشانگر AFLP تعیین ژنوتیپ گردید، که سرانجام 12 نشانگر SSR و 50 نشانگر AFLP با توجه به نسبت مندلی مورد انتظار برای تشکیل نقشه ژنتیکی و نقشه یابی QTL به کار رفت. ارزیابی فنوتیپی 21 صفت زراعی روی خانواده های F2:3 انجام گردید. در نهایت نقشه ژنتیکی با 13 گروه لینکاژی تشکیل شد که نقشه ژنتیکی به طول 733cM را پوشش داد. مکان یابی QTLها به روش نقشه یابی بازه ای مرکب انجام گردید که در مجموع 13QTL برای 10 صفت شناسایی گردید. یک QTL بزرگ اثر با اثرات چندگانه برای برخی از صفات درفاصله دو نشانگر Satt-365 و Satt-489 در گروه لینکاژی U9 شناسایی شد. نتایج بررسی های گذشته نیز وجود اینQTL را تایید نمود. یک QTL نیز برای دو صفت طول دوره زایشی و تعداد شاخه فرعی در نزدیکی نشانگر Satt-231 در گروه لینکاژی U4 شناسایی گردید.

این تحقیق با هدف ارزیابی صفات مختلف هشت رقم سورگوم علوفه ای (سویت جامبو، نکتار، چاپر، پاسیفیک بی ام آر، اسپید فید، KFS1،KFS2 و (KFS3در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی، در چهار تکرار به مدت سه سال (84-1382) اجرا گردید. 115 کیلوگرم در هکتار فسفر (کود فسفات آمونیوم  (P2O5=%18و در مجموع 183 کیلوگرم در هکتار نینروژن (کود اوره  (N=%46در چهار نوبت مصرف شد. شش صفت شامل عملکرد علوفه تر، علوفه خشک، پروتئین، ارتفاع بوته، قطر ساقه و تعداد پنجه در دو چین در هر سال یادداشت برداری گردید. جهت برآورد عملکرد، برداشت از سطح 7.8 متر مربع به عمل آمد. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که بین ارقام، سال ها و اثر متقابل سال × رقم برای همه صفات مورد بررسی اختلاف معنی دار وجود دارد. مقایسه میانگین ها (به روش دانکن) نشان داد که بیشترین و کمترین میانگین علوفه تر به ترتیب در ارقام نکتار با 186.8 و چاپر با 137.2 تن در هکتار تولید شد، که با تعداد دیگری از ارقام مورد بررسی از نظر آماری اختلاف معنی دار ندارند. از نظر میانگین عملکرد علوفه خشک ارقام سویت جامبو، نکتار، KFS3 و KFS2 به ترتیب با تولید 39.21، 39.11، 37.54 و 37.41 تن در هکتار در رتبه اول قرار گرفتند. رقم سویت جامبو بیشترین تعداد پنجه را با 3.69 عدد تولید کرد. بیشترین عملکرد پروتئین علوفه به رقم نکتار با عملکردی معادل3.14  تن در هکتار تعلق گرفت. بیشترین ارتفاع بوته با 224.2 سانتی متر به رقم اسپیدفید و قطر ساقه با 17.99 میلی متر به رقم KFS2 تعلق گرفت. رقم چاپر در چهار صفت عملکرد علوفه خشک با 32.95 تن در هکتار، پروتئین با 2.62 تن در هکتار، ارتفاع بوته با 181.7 سانتی متر و تعداد پنجه با2.11  عدد کمترین تولید را به خود اختصاص داد و کمترین قطر ساقه با 12.33 میلی متر را رقم اسپیدفید تولید کرد.

به منظور بررسی تغییرات عملکرد و اجزای عملکرد گندم دیم با مدیریت های متفاوت بقایای گیاهی و کاربرد سطوح مختلف نیتروژن در روش های مختلف خاک ورزی آزمایشی مزرعه ای در سال زراعی 1385-1384 در اراضی زراعی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز انجام شد. این آزمایش در قالب طرح کرت های دو بار خرد شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل سه روش مختلف خاک ورزی به عنوان عامل اصلی (1- شخم با گاوآهن برگرداندار + دو دیسک عمود برهم، T1 2- شخم با گاوآهن قلمی + دو دیسک عمود بر هم، 3 T2- تنها دو دیسک عمود برهم، T3)، سه سطح باقی گذاردن بقایای گیاهی (صفر، 50 و 100 درصد وزن بقایای گندم به ترتیبR1 ، R2 و (R3 به عنوان عامل فرعی و سه سطح نیتروژن (صفر، 100 و 200 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص از منبع اوره به ترتیبN1 ، N2 و (N3 به عنوان عامل فرعی - فرعی بود. نتایج بدست آمده نشان داد که نیتروژن، عملکرد و اجزای عملکرد دانه گندم دیم را به صورت معنی دار افزایش داد. حفظ بقایای گندم با ازدیاد عملکرد دانه و وزن هزاردانه در سال بعد همراه بود. تیمار خاک ورزی بر عملکرد دانه اثر معنی داری داشت و بیشترین عملکرد دانه از روش خاک ورزی دو دیسک عمود بر هم (99.01 g/m2) به دست آمد. عملکرد دانه تحت تاثیر متقابل تیمارهای آزمایشی قرار گرفت. از بین اجزای عملکرد دانه، وزن هزاردانه و تعداد دانه در سنبله تحت تاثیر متقابل بقایا و نیتروژن قرار گرفت و بیشترین وزن هزاردانه و تعداد دانه در سنبله از تیمار N3×R3 به دست آمد. به طور کلی نتایج حاکی از آن است که حفظ بقایا همراه با کاربرد کود نیتروژن در شرایط مشابه با پژوهش حاضر می تواند موجب بهبود عملکرد گندم دیم از راه ازدیاد وزن هزاردانه و تعداد دانه در سنبله گردد.