پژوهش های تولید گیاهی
سال:1391 | دوره:19 | شماره:2 |تعداد مقالات:10

به منظور بررسی عملکرد و اجزای عملکرد ژنوتیپ های امیدبخش گندم نان زمستانه در شرایط آبی، همچنین تعیین ارتباط این خصوصیات با عملکرد دانه، تعداد 15 ژنوتیپ پیشرفته گندم همراه با سه رقم متداول منطقه، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در سال زراعی 1390-1389 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی خیرآباد زنجان مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که بین ژنوتیپ ها از نظر صفات وزن هزاردانه، تعداد روز تا ظهور سنبله، شاخص برداشت و تعداد دانه در سنبله ساقه اصلی، عملکرد دانه، طول سنبله اصلی و وزن دانه در سنبله اختلاف معنی داری وجود دارد. در شرایط آبیاری همبستگی مثبت و معنی داری بین عملکرد دانه با صفت ارتفاع بوته (r=0.70) و وزن دانه در سنبله (r=0.59) وجود داشته، در حالی که عملکرد دانه دارای همبستگی منفی و معنی داری با تعداد پنجه بارور (r=-0.73) بود. تجزیه علیت نشان داد که صفات شاخص برداشت، تعداد سنبله در واحد سطح و تعداد روز تا ظهور سنبله دارای بیشترین اثر مستقیم مثبت بر عملکرد دانه بودند. در مجموع ژنوتیپ شماره 4 (COl NO.3625//Alamoot) دارای بالاترین عملکرد دانه (7997 کیلوگرم در هکتار) نسبت به سایر ژنوتیپ ها بود. این ژنوتیپ بر اساس نتایج حاصله پرمحصول ترین ژنوتیپ تحت شرایط آبیاری انتخاب شد.

به منظور تعیین میزان انرژی مصرفی و شاخص های انرژی در کشت گوجه فرنگی گلخانه ای در استان کرمانشاه در سال 1387 تعداد سی واحد گلخانه ای در دو شهرک گلخانه ای در این استان مورد مطالعه و ارزیابی قرار گرفتند. این گلخانه ها از نظر سازه و کلیه سیستم های به کار برده شده کاملا مشابه بودند و فقط در سیستم های مدیریتی کشت دارای تفاوت هایی بودند. جهت انجام این تحقیق ابتدا پرسشنامه هایی تهیه گردید که پرسش هایی از قبیل مساحت های زیر کشت گلخانه، نوع و میزان مصرف کود و سم، تعداد کارگر، میزان مصرف آب، میزان مصرف برق و سوخت، پارامترهای سازه ای گلخانه، نوع و مدت زمان استفاده از ماشین آلات، سپس با تکمیل نمودن این پرسش نامه ها برای گلخانه های مورد مطالعه اطلاعات مورد نیاز برای محاسبه انرژی نهاده های مصرفی و تعیین شاخص های انرژی بدست آمد. پس از انجام محاسبات مربوطه، نتایج به دست آمده نشان داد که در گلخانه های مورد مطالعه متوسط انرژی مصرفی برای تولید یک کیلوگرم گوجه فرنگی گلخانه ای 0.8081 مگاژول بوده است. مقادیر متوسط بهره دهی انرژی، متوسط افزوده خالص انرژی و نسبت انرژی نیز به ترتیب برابر با 1.327 کیلوگرم بر مگاژول، -1225.426 مگاژول بر هکتار و 0.9899 محاسبه شدند. بدین ترتیب مقادیر شاخص های انرژی بدست آمده نشان داد که بازده انرژی در گلخانه های مورد مطالعه در استان کرمانشاه بسیار کم است. اما، چون قیمت نهاده های انرژی در ایران کمتر از سایر کشورها می باشد و قیمت گوجه فرنگی گلخانه ای نیز در بازار گران است بنابراین کشت و تولید گوجه فرنگی گلخانه ای در استان کرمانشاه هنوز مقرون به صرفه و اقتصادی است.

به منظور بررسی کارایی برخی از علف کش های جدید در کنترل علف های هرز مزرعه سیب زمینی، آزمایشی به صورت مزرعه ای و گلخانه ای در شهرستان دماوند منطقه رودهن، روستای مهرآباد واقع در 50 کیلومتری شرق شهر تهران انجام شد. این آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار و یازده تیمار شامل پروسولفوکارب (باکسر) EC%80 با غلظت های 2، 3، 4 و 5 لیتر در هکتار، علف کش متری بوزین (سنکور) WP%70 به میزان 750 گرم در هکتار، پندی متالین (استومپ) EC%33 به میزان 3 و 5 لیتر در هکتار، علف کش ریم سولفورون (تیتوس) DF%25 به میزان 40 و 60 گرم در هکتار به همراه 2.5% سیتوگیت، علف کش پاراکوات (گراماکسون) SL%20 به میزان 3 لیتر در هکتار و شاهد (عدم کاربرد علف کش) اجرا شد. هر کرت آزمایشی در طول به دو قسمت مساوی 4 متری تقسیم شد. قسمتی از هر کرت سم پاشی و قسمتی دیگر بدون استفاده از علف کش در نظر گرفته شد. 15، 30 و 45 روز پس از سم پاشی علف های هرز به تفکیک گونه در هر دو قسمت هر کرت شمارش شده و وزن خشک آن ها اندازه گیری شد. همچنین میزان خسارت ظاهری منطبق بر اساس ارزیابی چشمی و تاثیر علف کش ها بر عملکرد نیز بررسی شد. به علت عدم وجود علف های هرز باریک برگ در مزرعه، تاثیر سموم مختلف علف کش بر روی سه علف هرز باریک برگ سوروف، دم روباهی و قیاق در گلخانه مورد بررسی قرار گرفت. پس از کاشت بذر علف های هرز جوانه زده به همراه بذر سیب زمینی در گلدان، و اعمال تیمارها، درصد علف های بذر باقی مانده به تفکیک گونه در 15، 30 و 45 روز پس از سم پاشی ارزیابی شد. نتایج تجزیه واریانس آزمایش برای کلیه تیمارها در سطح یک درصد معنی دار شد. همچنین تاثیر علف کش ها بر روی عملکرد در سطح 5% معنی دار شد. در مجموع علف کش های پاراکوات با مصرف 3 لیتر در هکتار، ریم سولفورون با مصرف 40 و 60 گرم در هکتار همراه 2.5% سیتوگیت و متری بوزین با مصرف 750 گرم در هکتار بیشترین تاثیر را در از بین بردن پهن برگ ها داشتند و برای مبارزه با علف های هرز باریک برگ علاوه بر علف کش های توصیه شده در مورد پهن برگ ها، علف کش پندی متالین با مصرف 3 و 5 لیتر در هکتار نیز توصیه می شود.

جوانه زنی مرحله ای مهم در استقرار گیاهچه و نقش کلیدی در تولید گیاهان زراعی دارد. اما استقرار گیاه زراعی تحت تاثیر اثرات متقابل کیفیت بذر و تنش های محیطی قرار می گیرد. این آزمایش به منظور بررسی واکنش بذرهای زوال یافته پنبه به سطوح مختلف شوری در مرحله جوانه زنی و رشد گیاهچه صورت گرفت. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتورها شامل 6 سطح شوری (0، 5.5، 11، 16.5، 22 و 28 دسی زیمنس بر متر) و 7 سطح زوال بذر (0، 12، 24، 48، 72، 96 و 120 ساعت) بود. نتایج نشان داد که با افزایش شوری و شدت زوال، سرعت و درصد جوانه زنی و همچنین وزن خشک گیاهچه کاهش یافت. در کلیه زمان هی زوال با افزایش شوری، سرعت و درصد جوانه زنی و وزن خشک گیاهچه کاهش یافت اما میزان کاهش در بذرهای با شدت زوال بالا، بیشتر بود به طوری که در تیمار زوال 120 ساعت و شوری 28 دسی زیمنس بر متر هیچ بذری جوانه نزد، در صورتی که در این سطح شوری جوانه زنی بذرهای شاهد (زوال نیافته) بین 18 تا 65 درصد بود. به طور کلی نتایج این تحقیق نشان داد که تحمل بذرهای پنبه به شوری با افزایش زوال کاهش می یابد. بنابراین در مناطق شور برای حصول تراکم مطلوب و حداکثر عملکرد باید از کشت بذرهای زوال یافته خودداری کرد.

خارمریم (Silybum marianum) گیاهی دو لپه از خانواده آستراسه است که در صنایع داروسازی اهمیت فراوان دارد. ماده موثر این گیاه سیلیمارین نام دارد که ترکیبی از فلاونولیگنان ها است. این ترکیب در درمان انواع بیماری های کبدی، هپاتیت، دیابت، بیماری های قلب و عروق، سرطان، چربی خون و ... موثر است. هدف از این تحقیق بهینه سازی کشت بافت گیاه خارمریم به منظور تولید سیلیمارین است. در تحقیق حاضر اثر هورمون های 2, 4-D، Kin و NAA بر کال زایی قطعات جداکشت ریشه، برگ و دمبرگ مورد بررسی قرار گرفت و در نهایت غلظت بهینه هورمون های به کار رفته جهت تولید سیلیمارین از قطعات جدا کشت نشان داده شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار انجام گرفت. با توجه به نتایج بدست آمده، بالاترین درصد کال زایی (98 درصد) در قطعات جداکشت ریشه در محیط کشت حاوی 1 و 1.5 میلی گرم در لیتر هورمون های 2, 4-D و Kin دیده شد. همچنین استفاده از دو هورمون NAA و Kin نشان داد که بیشترین درصد کال زایی (97 درصد) در قطعات جداکشت ریشه در غلظت 1.5 میلی گرم در لیتر صورت می گیرد. رنگ کالوس های بدست آمده در اکثر تیمارها، زرد کمرنگ تا سبز کمرنگ بوده و ساختار فیزیکی آن ها نرم بود. بیشترین درصد فلاونولیگنان (14.4 درصد) از قطعه جداکشت ریشه در محیط کشت حاوی 0.5 و 1 میلی گرم در لیتر هورمون 2, 4-D و Kin دیده شد. همچنین استفاده از دو هورمون NAA و Kin نشان داد که بیشترین درصد فلاونولیگنان (9.68 درصد) از قطعه جداکشت ریشه در محیط کشت حاوی 1.5 و 1 میلی گرم در لیتر وجود دارد.

به منظور بررسی تاثیر تنش خشکی ناشی از پلی اتیلن گلایکول بر خصوصیات جوانه زنی بذر گلرنگ در بستر آلوده به بیمارگر پیتیوم آلتیموم، آزمایشی به صورت فاکتوریل با استفاده از 4 ژنوتیپ استریا، دینجر، ال آروی-5151 و اراک-2811 و سطوح تنش خشکی 0، 10-، 14- و 18- بار با 4 تکرار در بستر حوله کاغذی اجرا شد. خصوصیات مورد ارزیابی شامل درصد جوانه زنی بذور، سرعت جوانه زنی، نسبت مرگ و میر به جوانه زنی، سرعت مرگ و میر و وزن خشک گیاهچه بود. نتایج نشان داد که از نظر کلیه خصوصیات سطوح تنش خشکی با شاهد (سطح 0 بار) اختلاف معنی داری داشتند. برخلاف سطح تنش خشکی صفر بار (فاقد تنش) که در آن آلودگی قارچی موجب کاهش درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی و وزن خشک گیاهچه شد، در سطح تنش 10- بار وجود بیمارگر موجب افزایش این خصوصیات گردید. همچنین افزایش تنش خشکی از سطح 0 به 10- بار در محیط آلوده به بیمارگر باعث کاهش نسبت و سرعت مرگ و میر برای کلیه ژنوتیپ ها شد. نتایج نشان می دهد با وجود اینکه تاثیر جداگانه افزایش تنش خشکی و آلودگی قارچی باعث کاهش خصوصیات جوانه زنی بذور و رشد گیاهچه می شوند، لیکن تاثیر همزمان آن ها باعث افزایش درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی و وزن خشک گیاهچه در شرایط تنش خشکی 10- بار نسبت به شاهد (0 بار) شد. نتایج این مطالعه نشان داد که برهمکنش بیمارگر و تنش کم آبی در محدوده ای خاص مثبت و به نفع میزبان است و امکان کشت گلرنگ در چنین شرایطی وجود دارد.

آرسنات و فسفات دو ترکیب با خصوصیات شیمیایی بسیار مشابه هستند که بررسی اثر متقابل آنها بر یکدیگر جهت درک نحوه جذب و تجمع آنها در گیاهان مهم است. در این مطالعه اثر متقابل آرسنات و فسفات بر روی بیوماس و تجمع آنها در دو رقم زرین و سرداری گندم مورد بررسی قرار گرفت. گیاهان به مدت سه هفته در محیط های غذایی هوگلند رشد کردند و سپس تحت تاثیر تیمارهای مختلف آرسنات (0 تا 250 میکرومولار) و فسفات (0 تا 300 میکرومولار) قرار گرفتند. نتایج نشان داد که فسفر اثر معنی داری بر تجمع آرسنیک در ریشه و ساقه و بیوماس ریشه و ساقه دارد. غلظت های کم (0 تا 50 میکرومولار) فسفات اثر کمی بر تجمع آرسنات و بیوماس در هر دو رقم گندم داشت، ولی غلظت های بالاتر فسفات (150 و 300 میکرومولار) به طور معنی داری باعث افزایش بیوماس گیاه و کاهش تجمع آرسنیک همراه با کاهش سمیت آن شد. همچنین غلظت های کم آرسنات تاثیر معنی داری بر تولید بیوماس و جذب فسفات نداشت، اما در غلظت های بالا، آرسنات به دلیل سمیتی که ایجاد می کند باعث کاهش جذب فسفات و بیوماس گیاه شد. به طور کلی نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که به کارگیری غلظت های مناسب فسفر در محیط کشت های آلوده به آرسنیک می تواند به عنوان یک راهبرد مهم در کاهش تجمع آرسنیک در بافت های قابل برداشت گندم عمل کرد.

فوزاریوم سنبله یکی از بیماری های مهم گندم در مناطق مرطوب و نیمه گرمسیری کشور محسوب می شود. استفاده از عوامل بیولوژیکی یکی از روش های موثر در کنترل این بیماری می باشد. در این پژوهش سه گونه بومی Trichoderma harzianum، T. aroviridae و T. virens به عنوان عوامل بیولوژیک در کنترل این بیماری در سه زمان مختلف اسپورپاشی مورد استفاده قرار گرفتند. همچنین به منظور مقایسه بین میزان تاثیر کنترل عوامل آنتاگونیست با قارچکش های رایج منطقه از قارچکش پروپیکونازول (تیلت) استفاده شد. آزمایش بر روی دو رقم فلات و مغان به صورت آزمایش اسپیلت پلات-فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در شرایط مزرعه انجام شد. هنگامی که سنبله ها در مرحله گرده افشانی بودند اسپورپاشی ها در 3 زمان مختلف که شامل T1 (اسپورپاشی ابتدا با تریکودرما با غلظت 3×107 بعد از دو روز اسپورپاشی با فوزاریوم با غلظت 3×105)، T2 (اسپورپاشی همزمان تریکودرما و فوزاریوم) و T3 (اسپورپاشی ابتدا با فوزاریوم بعد از 2 روز با تریکودرما) انجام گرفتند. سه روز بعد از آخرین اسپورپاشی فاکتورهای بیماری زایی که شامل درصد آلودگی و شدت آلودگی بودند اندازه گیری شدند. عملکرد دانه و وزن هزار دانه نیز بعد از برداشت محصول اندازه گیری شدند. مقایسه میانگین ها نشان داد که در رابطه با درصد و شدت آلودگی و وزن هزار دانه، تمامی تیمارها با تیمار شاهد با آلودگی مصنوعی اختلاف معنی داری داشتند و درصد و شدت آلودگی در آنها کمتر و وزن هزاردانه در آنها بیشتر از تیمار شاهد آلوده بود. همچنین نتایج نشان داد که، تیمار قارچکش با درصد آلودگی 40.33 درصد، شدت آلودگی 7.38 درصد، وزن هزار دانه 32.3 گرم و عملکرد دانه 225.33 گرم در مقایسه با تیمارهای آنتاگونیستی تریکودرما توانست نتایج قابل قبولتری را نشان دهد. در رابطه با زمان های مختلف اسپورپاشی در ارتباط درصد و شدت آلودگی و عملکرد دانه، نتایج نشان داد که تیمارهایی که در زمان T1 استفاده شده بودند نتایج بهتری را در مقایسه با زمان های T2 و زمان T3 نشان داد. در نتیجه زمان T1 به عنوان کارآمدترین زمان مصرف سوسپانسیون تریکودرما شناخته گردید. در رابطه با ارقام گندم نتایج حاکی از این بود که، بین دو رقم فلات و مغان در رابطه با درصد و شدت آلودگی و عملکرد دانه اختلاف معنی داری مشاهده شد و رقم مغان توانست نتایج بهتری را در مقایسه با رقم فلات نشان دهد.

نمدار از درختان پهن برگ است که در نوار ساحلی دریای خزر و دامنه های جنوبی رشته کوه های البرز پراکنش دارد. گل، برگ، میوه و پوست نمدار حاوی ترکیبات پلی فنلی مهم از جمله فلاونوئیدهای کرسیترین، کریستین، روتین و کامفرول است که در صنایع دارویی استفاده می شوند. در تحقیق حاضر سعی شد که تغییرات برخی ترکیبات فلاونوئیدی برگ، گل، براکته، میوه و پوست نمدار در دو منطقه پراکنش گرگان و کلاردشت مورد بررسی قرار گیرد. اندام های مختلف در زمان گلدهی (خرداد ماه) از دو منطقه مورد مطالعه جمع آوری شد. در آزمایشگاه وزن تر، وزن خشک، عصاره کل، میزان روتین و کرسیترین اندازه گیری شد. نتایج تجزیه اندام های مختلف نشان داد که بین مناطق رشد و اندام های مورد بررسی از نظر میزان ترکیبات فلاونوئیدی اندازه گیری شده در اکثر موارد اختلاف معنی داری وجود دارد. بطوری که بیشترین میزان روتین (0.53%) و کرسیترین (2.18%) به ترتیب در درختان نمدار منطقه کلاردشت مشاهده شد.