پژوهش های تولید گیاهی
سال:1388 | دوره:16 | شماره:4 |تعداد مقالات:13

انتخاب مدل مناسب برای کمی سازی واکنش سرعت جوانه زنی نسبت به دما در تعیین دقیق دماهای کاردینال بسیار پراهمیت است. پژوهش حاضر به منظور ارزیابی مدل های رگرسیونی غیر خطی برای توصیف سرعت جوانه زنی کدو تخم کاغذی، براگو و سیاه دانه نسبت به دما صورت گرفت. برای توصیف جوانه زنی در مقابل دما از مدل های دندان مانند، دوتکه ای، بتا، منحنی، درجه دوم و درجه سوم و برای انتخاب مدل برتر از معیارهای جذر میانگین مربعات خطا، ضریب تبیین، ضریب همبستگی و ضرایب رگرسیون ساده خطی بین ساعت تا جوانه زنی مشاهده شده و ساعت تا جوانه زنی پیش بینی شده استفاده شد. بر این اساس، در کدو تخم کاغذی و سیاه دانه مدل های بتا و دندان مانند نسبت به مدل های دیگر واکنش سرعت جوانه زنی نسبت به دما را بهتر توصیف کردند. در براگو مدل های دندان مانند، بتا و منحنی توصیف مناسبی از سرعت جوانه زنی این گیاه داشتند. با توجه به این نتایج می توان برای کمّی سازی واکنش سرعت جوانه زنی این گیاهان از مدل های پیشنهادی استفاده کرد و از این مدل ها و پارامتر های آن (دمای پایه، دمای مطلوب و دمای سقف) در تهیه مدل های پیش بینی زمان جوانه زنی و سبز شدن استفاده کرد.

برداشت میوه های آلبالو کاری مشکل و پرهزینه می باشد که توسط ماشین و یا به صورت دستی (2- کلرو اتیل فسفونیک اسید) در غلظت های مختلف استفاده شد و اثر آن برروی کیفیت میوه نیز بررسی شد. در این پژوهش، اثر کاربرد اتفن ایرانی با چگالی 18/1 گرم بر سانتی مترمکعب و اتفن انگلیسی با چگالی 45/1 گرم بر سانتی مترمربع در غلظت های مختلف (0، 150، 225 و 300 قسمت در میلیون) به صورت آزمایش فاکتوریل 4×2 در قالب طرح کاملا تصادفی با فاکتورهای نوع و غلظت اتفن در سه تکرار برروی نیروی کشش میوه از دم میوه، درصد ریزش میوه ها و برخی صفات کمی و کیفی دیگر میوه بررسی شد. نوع اتفن بر برخی صفات از جمله وزن میوه ها، نیروی کشش میوه از دم میوه، درصد ریزش میوه و مواد جامد محلول (بریکس) تاثیر معنی داری داشت و در بیشتر موارد باعث افزایش این صفات شد، در حالی که برروی وزن متوسط 1000 هسته، نسبت گوشت به هسته، قطر میوه، سفتی بافت میوه، pH، اسیدیته قابل تیتر، نسبت قند به اسید و خصوصیات رنگی میوه هیچ گونه تاثیر معنی داری نداشت. با افزایش غلظت اتفن نیروی کشش میوه از دم میوه، سفتی بافت میوه و اسیدیته قابل تیتر کاهش و بریکس میوه، وزن میوه و درصد ریزش میوه افزایش یافت.

قبل از انجام هر کار اصلاحی شناخت تنوع ژنتیکی و پتانسیل ژنتیکی هر گونه گیاهی امری لازم و ضروری است و وجود تنوع ژنتیکی در کارهای اصلاحی به عنوان یک برتری تلقی می شود. برای بررسی تنوع ژنتیکی در 96 ژنوتیپ از 5 توده طبیعی گردوی ایرانی از 11 مکان ژنی ریزماهواره استفاده شد. سیستم مارکر در مجموع توانست 77 آلل را با اندازه ای بین 275-176 جفت باز شناسایی کنند. کم ترین و بیش ترین تعداد آلل مشاهده شده به ترتیب مربوط به مکان ژنی 027WGA (2 آلل) و مکان ژنی 202WGA (11 آلل) بود. میانگین تعداد آلل ها برای 11 مکان ژنی، 7 آلل بود. میانگین تعداد آلل ها برای 11 مکان ژنی، 7 آلل، و تعداد آلل های موثر در مکان های ژنی از 57/1 تا 32/5 متفاوت بود و میانگین تعداد آلل های موثر به ازای هر مکان ژنی 77/3 آلل گردید. به طورکلی روند افزایش یابنده تعداد آلل مربوط به شاخص اطلاعاتی شانون بود. این مورد برای جوامع گالیکش و کلاله مشاهده گردید. این جوامع بیش ترین مقدار تنوع را در درون خود دارا بودند بر خلاف دو جامعه ذکر شده توده کردکوی با کم ترین تعداد آلل، کم ترین شاخص اطلاعاتی شانون و کم ترین تنوع را در بین توده های انتخابی داشت. بیش ترین فاصله ژنتیکی بین توده های کردکوی و افراتخته (30/0) بود. کم ترین فاصله ژنتیکی بین توده های گالیکش و چشمه جوزی (12/0) بود. دسته بندی توده ها با استفاده از داده های مولکولی با دسته بندی آنها بر اساس موقعیت جغرافیایی انطباق پیدا نکرد.

اثر ازتوباکتر کروکوکوم (سویه Ago11) و کود آلی ورمی کمپوست و اثر توام آنها بر عملکرد و رشد گندم رقم زاگرس به صورت دیم در قالب طرح بلوک های کاملاً تصادفی در مزرعه بررسی شد. میزان عملکرد ماده خشک گیاه و اجزای عملکرد در مرحله برداشت، میزان تنفس میکروبی و شمارش باکتری ازتوباکتر در خاک و درصد رطوبت خاک به روش وزنی در 5 مرحله رشد گیاه گندم مورد بررسی قرار گرفت. در خاک ازت نیتراته و آمونیومی، پتاسیم، فسفر، کلسیم، منیزیم، آهن، روی، مس، منگنز، کادمیم در دو مرحله رشد گیاه گندم یعنی مراحل قبل خوشه دهی و برداشت گندم اندازه گیری شدند. ازت کل، پتاسیم، فسفر، کلسیم، منیزیم، آهن، روی، مس و منگنز، برای بافت گیاه در دو مرحله و در نمونه ورمی کمپوست مصرفی اندازه گیری شدند. حداکثر عملکرد خشک در مرحله قبل خوشه دهی و نیز دانه و کاه و کلش در مرحله برداشت گندم از طریق افزایش تعداد خوشه در واحد سطح با تیمارهای حاوی ازتوباکتر حاصل شد. ازتوباکتر با افزایش تراکم ریشه در ریزوسفر موجب افزایش قابلیت استفاده از پتاسیم و افزایش عملکرد گردید. ورمی کمپوست نیز موجب افزایش عملکرد دانه نسبت به تیمار شاهد گردید. علاوه بر همبستگی بسیار پایین با جذب پتاسیم توسط گیاه در این خاک با رس غالب ایلایت، مقادیر بالایی از پتاسیم با استات آمونیوم عصاره گیری و پتاسیم قابل استفاده خاک بسیار بالا برآورد می شود که اغواکننده است. همبستگی بسیار بالایی بین جذب پتاسیم و عملکرد گندم و پتاسیم عصاره گیری شده با تترافنیل بران سدیم به دست آمد که بیانگر تناسب این عصاره گیر در این خاک است. هیچ یک از تیمارها از جمله تیمارهای اختلاط ورمی کمپوست با خاک تاثیری بر افزایش رطوبت خاک نداشتند.

به منظور تعیین تاثیر روش های مختلف خاک ورزی بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام گندم دیم، آزمایشی در شهرستان سنندج طی دو سال زراعی 85-1384 و 86-1385 انجام گردید. آزمایش در قالب کرت های یک بار خرد شده با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با دو فاکتور در چهار تکرار انجام گردید. سه روش مختلف خاک ورزی شامل شخم با گاوآهن برگردان دار، قلمی و سیستم بدون خاک ورزی به عنوان سطوح عامل اصلی و دو رقم سرداری و آذر 2 به عنوان سطوح عامل فرعی در نظر گرفته شد. تاثیر روش های مختلف خاک ورزی بر خصوصیات فیزیکی خاک نیز در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج آزمایش نشان داد که روش های مختلف خاک ورزی تاثیر معنی داری بر وزن مخصوص ظاهری، تخلخل و شاخص مخروطی خاک داشتند. وزن مخصوص ظاهری در شخم با گاوآهن قلمی و شاخص مخروطی در سیستم بدون خاک ورزی در مقایسه با سایر روش های خاک ورزی دارای بیش ترین مقدار بودند. فاکتور های خاک ورزی و رقم، تاثیر معنی داری روی عملکرد دانه و اجزای عملکرد و رشد ریشه داشت. عملکرد رقم سرداری (1624 کیلوگرم دانه در هکتار) به طور معنی داری بیشتر از رقم آذر 2 بود  (p<0.01)عملکرد دانه در کشت با گاوآهن قلمی به دلیل افزایش رطوبت خاک و بهبود خواص فیزیکی خاک در مقایسه با سایر روش های خاک ورزی دارای بیش ترین مقدار بود. استفاده از گاوآهن قلمی منجر به تولید بیش ترین وزن هزاردانه و تعداد دانه در سنبله گردید. روش خاک ورزی و رقم تاثیر معنی داری بر وزن زیست توده و ارتفاع داشتند.

پاجوش ها مصرف کننده قوی آب و عناصر غذایی هستند و به همین علت با اندام های در حال رشد نظیر پیوندک نهال های پیوندی، رقابت شدیدی دارند. این مساله یک مشکل اساسی در نهالستان های مرکبات شمال کشور محسوب می شود، به طوری که هزینه و وقت زیادی صرف کنترل پاجوش های ناخواسته نهال ها می شود. این پژوهش که در قالب طرح فاکتوریل انجام شد، 10 روش مختلف کنترل پاجوش را در 3 پایه مرکبات (ترویرسیترنج، نارنج، سیتروملو) و با 5 تکرار مورد مقایسه قرار داده است. مقایسه میانگین های صفات مورد بررسی نشان می دهد که غلظت 2500 قسمت در میلیون NAA 20 روز بعد از پیوند و همچنین روش فویل آلومینیومی، پاجوش ها را از نظر تعداد، طول و تعداد کل برگ، به طور معنی داری بهتر از دیگر روش ها کنترل کرده است. وزن تر پاجوش در نهال هایی که حذف پاجوش در آنها انجام نشد، حداکثر بود. در این رابطه تیمارهای NAA، فویل آلومینیومی و حذف دستی دو ماهه، اختلاف معنی داری با هم نداشته و همگی وزن پاجوش را کاهش دادند. بررسی صفات مربوط به رشد رویشی پیوندک نیز نشان می دهد طول، تعداد برگ، سطح برگ کل و وزن تر پیوندک در تمامی روش های کنترل پاجوش نسبت به نهال های حذف درازمدت، به طور معنی داری کمتر بوده اند. ظهور پیوندک نیز در تیمارهای با غلظت بالای  2000) NAAو 2500 قسمت در میلیون بیست روز بعد از پیوند) به طور معنی داری به تاخیر افتاد.

پوسیدگی اسکلروتینیایی ساقه ناشی از قارچ Sclerotinia sclerotiorum، مهم ترین بیماری کلزا (Brassica napus) در ایران است. به منظور مطالعه تاثیر این بیماری بر عملکرد، وضعیت آلودگی و عملکرد 80 مزرعه کلزا در 4 شهرستان مختلف استان گلستان (گرگان، علی آباد، کلاله و گنبد) طی دو سال زراعی 85-84 و 86-85 ثبت گردید. شدت بیماری در مزارع بین 6/0 تا 8/66 درصد و خسارت ناشی از آن به عملکرد 3/0 تا 7/34 درصد بود. با بررسی رابطه آماری بین خسارت وارد شده به عملکرد و شدت بیماری در هر مزرعه، مشخص شد که هر یک درصد افزایش شدت بیماری، به 52/0 درصد کاهش عملکرد مزرعه منجر می گردد. به عبارت دقیق تر، هر یک درصد افزایش وقوع بیماری در گنبد، 25/0 درصد و در شهرستان های گرگان، علی آباد و کلاله 4/0 درصد به عملکرد محصول کلزا خسارت وارد می آورد. آستانه زیان اقتصادی بیماری نیز در مزرعه ای با عملکرد بالقوه دو تن در هکتار، برای منطقه گنبد و 3 شهرستان دیگر به ترتیب 2/17 و 5/10 درصد آلودگی بوته های کلزا محاسبه گردید.

برنامه ریزی مفید و اقتصادی نیازمند بررسی تاثیر علف هرز در طول دوره رشد گیاه می باشد. در این پژوهش دو گروه تیمار در نظر گرفته شده است گروه اول علف های هرز از ابتدای رشد تا زمان های مشخصی با گیاه زراعی رقابت نموده و پس از آن علف های هرز کنترل شده  است. گروه دوم علف های هرز از ابتدای دوره رشد تا زمان مشخصی کنترل و پس از آن تا پایان دوره رشد با گیاه زراعی رقابت نموده اند. در پایان دوره رشد عملکرد محصول هر یک از تیمارها اندازه گیری شده  و با استفاده از توابع لجستیک و گامپرتز تغییرات عملکرد نسبی تیمارها در طول دوره رشد بررسی شده است. این توابع به صورت پیوسته رابطه بین زمان و عملکرد نسبی را بیان می کنند. در تابع لجستیک متغیر مستقل، زمان پایان کنترل و در تابع گامپرتز، زمان شروع کنترل می باشد. با واسنجی و برآورد پارامترهای این دو مدل نقطه بحرانی کنترل علف های هرز تعیین  شد. در تمام پژوهش های گذشته این محدوده را با فرض درصد مشخصی (5 درصد) برای کاهش مجاز عملکرد نسبی محصول به دست آورده اند. در این پژوهش بر اساس کاهش اقتصادی عملکرد محصول محاسبه شده  است. به همین دلیل این محدوده، دوره اقتصادی کنترل علف های هرز نامیده شده است. با استفاده از مدل برنامه ریزی پویا EPWC که تابعی از نسبت درآمد حاصل از یک درصد محصول به هزینه یک روز کنترل علف های هرز در واحد سطح می باشد، محاسبه می شود. EPWC برای هر سال با تعیین ارزش واحد محصول و هزینه مبارزه با علف های هرز برای واحد سطح به روز می شود. نمودار و معادلات ارایه شده نتایج این مطالعه به راحتی مورد استفاده قرار می گیرد. نتایج نشان می دهد که بر اساس مدل های فوق طول نقطه تقاطع منحنی گامپرتز و لجستیک 27 روز بعد از کاشت ذرت و زمان بحرانی برای کنترل علف های هرز می باشد.

در سال های اخیر، علایم بیماری های ویروسی شامل موزاییک مخطط، بدشکل شدن پهنک برگ و لاغری خوشه در سطح وسیعی از مزارع غلات استان گلستان مشاهده شده اند. به منظور بررسی علل این عوارض، اقدام به ردیابی ویروس موزاییک مخطط گندم (WSMV) در میزبان های زراعی از جمله گندم و علف های هرز غالب مزارع شامل سوروف (Echinochloa crus-galli)، قیاق (Sorghum halepense)، دم روباهی (Setaria glauca)، علف خرچنگی (Digitaria sanguinalis)  و جوموشی (Bromus spp) و دژگال(Echinochloa colonum) ، که دارای علایم یاد شده بودند، گردید. در سال زراعی 87 -1386، تعداد 700 نمونه از میزبان های مشکوک به بیماری تهیه گردید. نمونه های یاد شده با آزمون الایزای غیرمستقیم با استفاده از آنتی سرم پلی کلونال ویروس WSMV و نیز تعدادی از نمونه های آلوده در آزمون PCR با استفاده از آغازگرهای اختصاصی WSMV شامل RCF1، WSM1،  WSMF10و WSMF13 که از ناحیه 5" ژنوم پوشش پروتئینی ویروس یاد شده تهیه شد، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از الایزای غیرمستقیم، برای اولین بار حضور این ویروس را برروی علف خرچنگی و دژگال تایید کرد. واکنش های مثبت در آزمونRT-PCR  با آغازگرهای اختصاصی WSMV نیز در گندم، علف خرچنگی و دژگال بیانگر وجود ویروس یاد شده بود. بر اساس نتایج این تحقیق، گرچه در مواردی مزارع گندم و علف های هرز خودرو در مزارع و باغات اطراف، علایمی از قبیل موزاییک، رگه های نامنظم، به رنگ زرد مایل به قهوه ای و کم رشدی از خود نشان می دادند، ولی در اغلب موارد وجود ویروس یاد شده در گندم منفی بود. تحقیق روی ردیابی ویروس در میزبان های اهلی از جمله گندم در این استان ادامه دارد.

در سال 1386، به منظور بررسی اثر عناصر غذایی و اسید سالیسیلیک بر میزان عملکرد و اجزای عملکرد گیاه گشنیز، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کاملا تصادفی با 10 تیمار (اسید سالیسیلیک، نیتروژن، فسفر، پتاسیم، منیزیم، روی، آهن، بر، مولیبدن و شاهد) و سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه گرگان انجام گردید. نتایج نشان داد که در بین تمامی صفات مورد بررسی تنها وزن هزاردانه پاسخ معنی داری به تیمارهای اعمال شده نداشت. همچنین اثر تیمارهای فسفر، روی، پتاسیم، نیتروژن و مولیبدن بر عملکرد بذر و اثر تیمارهای نیتروژن، روی، پتاسیم و فسفر بر وزن خشک شاخ و برگ نسبت به شاهد معنی دار بود. ارتفاع و تعداد شاخه های فرعی به طورمعنی داری در اثر تیمارهای نیتروژن، روی، پتاسیم، فسفر و مولیبدن افزایش یافتند. تمامی تیمارها به جز اسید سالیسیلیک، تعداد چتر در بوته را به طور معنی داری افزایش دادند و تعداد چتر در بوته بیش ترین همبستگی را با عملکرد بذر داشت.

طی چند سال اخیر، خشکیدگی های وسیعی در باغ های سیب استان کهگیلویه و بویراحمد مشاهده گردید. علایم این بیماری به صورت پژمردگی، ضعف عمومی، کم شدن شاخ و برگ ها و در برخی خشکیدگی ناگهانی مشاهده شد. به منظور جداسازی عامل بیماری، از اوایل بهار تا اواخر تابستان 1387 ضمن شناسایی درختان آلوده از ناحیه بین بافت های سالم و آلوده نمونه برداری شد. نمونه ها بعد از شستشو با آب لوله و خشک کردن با حوله کاغذی به قطعات کوچک تر خرد شدند و روی محیط کشت CMA حاوی آنتی بیوتیک دلواسید، آمپی سیلین، ریفامپیسین، و PCNB انتقال داده شدند. از بافت آلوده قارچ فیتوفتورا جدا گردید که بر اساس ویژگی های مورفولوژیک و نیاز دمایی پرگنه های جدا شده Phytophthora citricola تشخیص داده شد. جدایه ها دارای اسپورانجیوم پایدار یک، دو و گاهی سه پاپیلایی بودند. متوسط ابعاد آنها 65/31×8/48 میکرومتر بود. دمای بهینه رشد 25 درجه سانتی گراد بود. بیماری زایی جدایه های این قارچ روی شاخه های بریده شده سیب و نهال های 5 ماهه سیب اثبات گردید.

نماتودهای گره ریشه یکی از عوامل محدودکننده تولید نهال و احداث باغ های جدید زیتون در کشور هستند. نظر به یافتن ارقام مقاوم به نماتودهای مولد گره ریشه، شناسایی دقیق و تعیین نژاد آنها اهمیت بالایی دارد. به منظور بررسی نماتودهای مولد گره، نمونه هایی از خاک و ریشه درختان زیتون از باغات و مراکز تولید نهال در منطقه گرگان جمع آوری شدند. در این مطالعه، پس از بررسی ویژگی های مرفولوژیکی و مرفومتریکی ماده های بالغ و لاروهای سن دوم، گونه Meloidogyne incognita Author تشخیص داده شد. طول استایلت، طول بدن نماتود ماده، طول دم و طول ناحیه شفاف انتهای دم لاروهای سن دوم جمعیت بررسی شده، با شرح اصلی گونه تفاوت هایی را نشان دادند. به طوری که در شرح اصلی گونه، طول بدن ماده ها 500 تا 723 (609) میکرومتر است، در حالی که در گونه مورد بحث، طول بدن 512 تا 751 (622) میکرومتر بود. در شرح اصلی گونه، طول دم لاروهای سن دو (2/52-45) 7/48 میکرومتر و طول ناحیه شفاف انتهای دم به ترتیب (4/55-9/43) 1/52 و (2/14-6/10) 9/12 میکرومتر بودند. در تست میزبان های افتراقی، این گونه توانست روی توتون، گوجه فرنگی، فلفل و هندوانه به خوبی تکثیر یافته و ایجاد غده نماید، در حالی که پاسخ گیاهان پنبه و بادام زمینی به این گونه منفی بود. بر اساس ویژگی های مرفولوژیکی و مرفومتریکی ماده های بالغ، برش انتهای بدن آنها، لاروهای سن دوم و عکس العمل میزبان های افتراقی، نژاد شماره 2  incognita M.تشخیص  داده شد.