تحقیقات اقتصاد کشاورزی
سال:1388 | دوره:1 | شماره:3 |تعداد مقالات:10

صنعت رب گوجه فرنگی یکی از صنایع مهم تبدیلی در کشور بوده است که در استان فارس نیز از اهمیتی ویژه برخوردار است. هدف اصلی این مطالعه تحلیل کارایی واحدهای تولیدی این صنعت در استان فارس می باشد و در این مطالعه از روش” تحلیل فراگیر داده ها “ استفاده شده است. نتایج مطالعه نشان داد که با استفاده از 97، 801 میلیون ریال سرمایه، 909 نفرسال نیروی کار، 56، 814 مترمربع زیربنا و 225، 492 متر مربع زمین در کل استان که به ترتیب 61.42، 36.05، 42.73 و 57.71 درصد کمتر از وضعیت جاری استفاده از این نهاده ها ست، می توان به تولید هدف 559، 164 تن رب گوجه فرنگی که 1.66 درصد بیشتر از مقدار فعلی تولید آن است، دست یافت. این مهم از راه تغییرات فناوری و استفاده از ظرفیت کامل صنایع تولید رب گوجه فرنگی امکان پذیر است. در این خصوص، حمایت های ویژه اعتباری، یارانه ای و قیمتی از تولیدکنندگان گوجه فرنگی و رب در استان توسط دولت دارای اهمیت است. همچنین، طراحی واحدهای جدید صنعت تولید رب گوجه فرنگی استان و هزینه های مربوطه، بایستی در چارچوب روش ارایه شده در این مطالعه بررسی شود.

هدف از این مطالعه تدوین الگوی کشت در شرایط ریسکی، با در نظر گرفتن کاهش مصرف آب در شهرستان مرودشت استان فارس بوده است. برای این منظور رهیافت برنامه ریزی چندهدفی بکار گرفته شد. هدف های بالا با توجه به تمایلات بهره برداران مبنی بر حفظ سطح مشخصی از درآمد مورد توجه قرار گرفت. الگوهای ریسکی شامل تارگت - موتاد و واریانس درآمد بود. از روش نمونه گیری خوشه ای دو مرحله ای از 50 بهره بردار، برای جمع آوری داده ها استفاده شد و با توجه به تعدد پاسخ های ارایه شده در الگوی واریانس درآمد، با استفاده از تحلیل خوشه ای پاسخ های بهینه انتخاب شدند. این انتخاب با استفاده از معیار ترکیبی که سه هدف کاهش مصرف آب، کاهش ریسک و افزایش بازدهی را در بر می گرفت، صورت پذیرفت. یافته های پژوهش نشان داد که میان هدف های یاد شده تبادل وجود دارد. در الگوهای منتخب سطح زیر کشت گندم با افزایش سطح ریسک دارای روند افزایشی بود. همچنین در این الگوها سطح زیرکشت ذرت و سبزی بیشتر از مقدار الگوی فعلی بدست آمد، اما از کشت جو کاسته شد. سطح زیرکشت باقلا نیز نزدیک به سطح فعلی آن بود. همچنین نتایج نشان داد که با افزایش ریسک فاصله میان الگوی فعلی با الگوهای بهینه افزایش می یابد.

با توجه به اهمیت تولیدات کیوی در ایران و ضرورت حضور در بازارهای جهانی، بررسی وضعیت صادرات در مقابل رقبا از اهمیت بالایی برخوردار است. این مطالعه به بررسی مزیت صادراتی کیوی ایران در مقابل رقبا می پردازد. نتایج بررسی مزیت نسبی آشکار شده نشان داد که مزیت صادراتی ایران طی سال های 2005 - 1990، رشدی مناسب داشته که شاخص مزیت نسبی آشکار شده متقارن نیز بیانگر این مطلب بوده است. کم ترین مقدار شاخص مزیت نسبی آشکار شده، مربوط به سال 1999، با مقدار 1.699 و بیش ترین مقدار نیز برابر 10.620، مربوط به سال 2005 و رشد آن طی سال های مورد بررسی 88.863 درصد بوده است. رابطه مزیت صادراتی کیوی ایران با صادرات آن در سطح بالایی معنی دار شد. افزایش مزیت صادراتی شیلی، اثر منفی و معنی داری بر مزیت صادرات ایران داشته و با افزایش مزیت صادرات شیلی، صادرات شیلی جایگزین صادرات ایران می شود. همچنین با افزایش مزیت صادراتی نیوزیلند، مزیت صادراتی ایران نیز تقویت شده است. با افزایش مزیت وارداتی کیوی ترکیه و روسیه، مزیت صادراتی ایران افزایش خواهد یافت. با توجه به این که ترکیه و روسیه به ترتیب بزرگترین واردکنندگان کیوی ایران هستند، به منظور تقویت مزیت صادراتی ایران، توجه به این بازارهای هدف از اهمیت شایان توجهی برخوردار خواهد بود.

در این پژوهش به منظور تعیین اثر چهار نهاده دان، دارو، سوخت و نیروی کار بر روی میانگین و ریسک تولید، از روش ”مبنی بر گشتاور“ استفاده شده است. آمار وداده های مورد نیاز، شامل 166 مشاهده ترکیبی از راه مطالعه پیمایشی و تکمیل پرسشنامه ها از مرغداران نمونه شهرستان سبزوار بدست آمده است. نتایج بدست آمده نشان می دهد که هر چهار نهاده اثری مثبت و معنی دار روی میانگین تولید دارند، ولی از میان این چهار نهاده، دو نهاده دان و نیروی کار تاثیر مثبت و نهاده های دارو و سوخت تاثیری منفی و معنی دار روی ریسک تولید دارند. با توجه به نتایج بدست آمده، توصیه می شود در جهت تشویق مرغداران به استفاده از فناوری های نوین، سرمایه گذاری صورت پذیرد. همچنین ترویج کشاورزی و یارانه سوخت می تواند سبب افزایش میانگین و کاهش ریسک تولید گردد.

تحلیل بازار فرآورده های دریایی و ارایه راه حلی برای رفع مشکلات موجود، افزون بر بهبود وضعیت صیادان، به پایداری ذخایر دریایی نیز کمکی بسیار میکند، لذا هدف از این مطالعه بررسی بازاریابی آبزیان در استان هرمزگان به منظور تدوین رهیافتی برای حل مشکلات و توسعه بازار این گروه از فرآوردهاست. در این راستا چهار شهرستان در استان هرمزگان جهت مطالعه انتخاب و از راه مصاحبه و تکمیل پرسشنامه نمونه تصادفی مرکب از 90 صیاد، 14 عمده فروش و تبدیل کننده و 25 خرده فروش داده های مود نیاز جمع آوری و کارایی فنی و قیمتی بازار محاسبه و توابع گوناگون حاشیه بازاریابی برآورد شد. بررسی وضعیت بازار آبزیان در منطقه هرمزگان نشان داد که عموما سهم تولید کننده یا صیاد از قیمت پرداخت شده به وسیله مصرف کننده نهایی بسیار کم است. سهم پایین صیادان و حاشیه بالای بازار رسانی انواع ماهی در شهرستان بندر لنگه در مقایسه با بندرعباس نیز بیشتر است. دلیل موضوع اخیر را می توان در فاصله زیادتر مراکز صید و مصرف در بندرلنگه نسبت به بندرعباس و عدم فعالیت تعاونی های صیادی جستجو نمود.همچنین ارزیابی نشان می دهد که نا آگاهی از شرایط بازار، نبود تسهیلات، مجوزهای صیادی و امکانات زیربنایی از مهم ترین مشکلات صیادان است. براین اساس به نظر می رسد که برای رفع مشکلات یاد شده، خروج از مشکلات موجود و بهبود شرایط بازار رسانی آبزیان در استان هرمزگان پیگیری یک استراتژی مبتنی بر کارگروهی ضروری باشد. تشکل های تعاونی از گذشته وجود داشته است، اما بیشتر به صورت ادغام افقی می باشند یعنی این که تعاونی ها بیشتر از صیادان تشکیل شده و سایر عامل های بازار از جمله تولید کنندگان نهاده ها، تبدیل کنندگان و سردخانه داران در آن نقشی نداشته اند، لذا ادغام عمودی در کنار ادغام افقی توصیه می شود.

عدم تشخیص پتانسیل ها و توان بالقوه یک کشور در صادرات و عدم درک بهترین بازارهای هدف محصولات، همواره فرصت های زیادی را از صادرکنندگان گرفته است. در این پژوهش در طی سال های 2001 تا 2005، ابتدا با استفاده از دو شاخص مزیت نسبی آشکار شده (RCA) و شاخص مزیت نسبی آشکارشده متقارن(RSCA)  به بررسی مزیت صادراتی زیره سبز پرداخته شده است. در ادامه با استفاده از شاخصDRC ، مزیت نسبی تولید محاسبه شده است. سپس با استفاده از شاخص نبود مزیت نسبی و چند شاخص دیگر بازارهای هدف این محصول اولویت بندی شده اند. در ادامه با استفاده از شاخص های نسبت های تمرکز و هرفیندال به بررسی ساختار بازار زیره سبز پرداخته شده است و در پایان هم با استفاده از شاخص نقشه برداری تجاری و شاخص ادغام جهانی وضعیت بازار بررسی شده است. نتایج نشان داد که ایران در این محصول دارای مزیت نسبی صادراتی بالایی است. هم چنین بهترین بازارهای هدف، کشورهای سریلانکا، نیوزلند، آمریکا و مکزیک می باشند. ساختار بازار واردات از نوع رقابتی است و سهم هر بنگاه هم ناچیز است، اما بازار صادرات از نوع انحصاری است، به گونه ای که پنج کشور نخست صادرکننده، نزدیک به 90% از صادرات را در اختیار دارند. در ضمن واردات این محصول در دنیا روند نزولی دارد، اما صادرات ایران رو به افزایش است. همچنین برخی از کشورهای وارد کننده (سنگاپور، بلژیک، هلند و ...) اقدام به صادرات دوباره محصول می نمایند و از این راه ارزش افزوده ای را برای خود ایجاد می نمایند.

سیاست های پولی از جمله متغیرهای کلان اقتصادی است که بر رشد تولید ناخالص ملی تاثیر دارد. با توجه به اهمیت بخش کشاورزی در اقتصاد ایران، در این مطالعه سعی شده است تا با استفاده از روش های خود توضیح برداری و فیلتر هودریک - پرسکات به بررسی تاثیر شوک های پولی بر رشد بخش کشاورزی پرداخته شود. نتایج مطالعه، حاکی از وجود ارتباط ضعیف میان سیستم پولی و بخش کشاوزی می باشد. در پایان، پیشنهادهایی در جهت تقویت ارتباط میان نظام پولی و بخش کشاورزی مطرح شده است.

این پژوهش به بررسی وضعیت توزیع درآمد کشور طی سال های 86 - 1363 به تفکیک مناطق روستایی و شهری پرداخته است. با استفاده از آمار هزینه و درآمد خانوارها که توسط مرکز آمار ایران گردآوری شده است، تغییرات توزیع درآمد در مناطق روستایی و شهری کشور محاسبه شده است، به این منظور از ضریب جینی، شاخص تایل، ضریب اتکینسون و نسبت دهک دهم درآمدی به اول استفاده شده است. یافته های مطالعه نشان داد در طول دوره مورد بررسی از نابرابری درآمد در کشور کاسته شده است هر چند که این کاهش بسیار کند است، در ضمن نتایج نشان می دهد که توزیع درآمد در مناطق روستایی نابرابرتر از مناطق شهری و از نوسان های بیشتری برخورداربوده که براین اساس به توجه بیشتر به توسعه مناطق روستایی توصیه شده است.