مطالعات قرآنی (فدک، فصلنامه دین پژوهی و کتابشناسی قرآنی)
سال:1389 | دوره:1 | شماره:1 |تعداد مقالات:9

عبادت که اصل ترین وظیفه بنده در برابر پروردگارش است مصون از آسیبها و بلایا نیست. این مقاله به آسیب شناسی عبادت از دو جنبه درونی و بیرونی می پردازد. ملاک این تقسیم بندی، فرد عبادت کننده است، از آن حیث که آسیب از جانب خود اوست یا عواملی خارج از حوزه وجودی او. مراد از عوامل درونی پرداختن به نقاط ضعف علمی عبادت از قبیل بیان فلسفه و آداب ظاهری و باطنی برخی عبادات است که نا آگاهی از آنها موجب آسیب زدن به عبادات و در نتیجه قبول نشدن آنها به درگاه خداوند می شود. همچنین نقاط ضعف اخلاقی فرد عبادت کننده از دیگر آسیب های عبادت است. آسیب پذیری از عوامل بیرونی از حیث تکوینی و غیر تکوینی دسته بندی می شوند. آسیب های تکوینی عبادت یعنی آنچه در خلقت و خارج از وجود هر فرد به عبادات او آسیب وارد کند، یعنی شیطان، نحوه عمل و تاثیر او در عبادات و چگونگی ایجاد مصونیت در مقابل آن. مراد از آسیب های غیر تکوینی چیزی است که انسانها فراهم آورده اند از قبیل عوامل سیاسی، فرهنگی و اقتصادی که هر یک می تواند آسیبی بر پیکره عبادات وارد کند.   چکیده عربی:إن العبادة بوصفها أهم تکالیف العباد تجاه معبودهم، لاتخلو من الإشکالیات. یلقی هذا المقال الضوء علی هذه الإشکالیات، من الناحیة الداخلیة، والخارجیة، والمعیار فی هذا التقسیم، هو الشخص الذی یتمثل العبادة، لأن هذه الإشکالیات تتجلی لدیه، أو هناک أسباب خارجیة تخلق هذه الإشکالیات. والقصد من الأسباب الداخلیة، هو التطرق إلی بعض الملاحظات العلمیة للعبادة، کبیان فلسفتها، والآداب الظاهریة، والباطنیة لبعض العبادات، والتی یؤدی جهلها إلی إلحاق المکروه إلی العبادات أو عدم قبولها عند الله تعالی.کما أن المساوئ الأخلاقیة للمتعبدین یؤثر سلبا علی العبادات. والإشکالیات الناجمة عن الأسباب الخارجیة یتم تقسیمها وفقا لتکوینها، أو عدم تکوینها. وأضرار العبادات التکوینیة تعنی ما یضرّ بعبادة الفرد خارج وجوده، أی الشیطان وطریقة عمله، وتأثیره فی العبادات، وکیفیة إیجاد الطرق المانعة له. أما أضرار العبادات غیر التکوینیة، فإنها تشمل ما أحدثه الإنسان کالظروف السیاسیة، والثقافیة، الاقتصادیة، ولکل من تلک الظروف، قابلیة التأثیر السلبی علی العبادة.

برخی از سوره های قرآن کریم دارای سرآغاز مشترک اند، به گونه ای که با همان نام شناخته می شوند. سور هفتگانه مسبحات، از این جمله است. مساله این تحقیق، یافتن مشترکات هفت سوره مسبحات، یعنی سوره های اسراء، حدید، حشر، صف، جمعه، تغابن و اعلی است که همه آنها با تسبیح آغاز شده اند. در این نوشتار سعی شده است ضمن خوشه چینی از خرمن فضل و اندیشه مفسران و صاحبنظران علوم قرآنی، برخی مضامین مشترک موجود در این سور مبارکه نمایان شود. از جمله مضامین مشترک اصلی در این هفت سوره، تسبیح، اسماءالحسنی و رسالت است. از طرفی آیات سور مسبحات گویای اصول پنجگانه دین است. این آیات با تکیه بر پنج اصل توحید، نبوت، عدل، امامت و معاد، فروع دین را نیز معرفی و وظایف اخلاقی شخص را نسبت به خدا، خود، افراد جامعه و خانواده اش بیان می دارد. چکیده عربی:تتمیز بعض السور القرآنیة ببدایاتها المشترکة حیث عرفت تلک السور لدی الجمیع باسم تلک الآیة المشترکة، وتعتبر المسبحات السبع من هذا القبیل. یهدف هذا المقال إلی کشف اللثام عن المشترکات الموجودة بین المسبحات السبع: الإسراء، والحدید، والحشر، والصف، والجمعة، والتغابن، والأعلی التی تبدأ کلّها بالتسبیح. فإلی جانب الإتیان بآراء المفسرین، وعلماء العلوم القرآنیة، یعبر المقال عن عن بعض المضامین المشترکة الموجودة فی تلک السور المبارکة، کالتسبیح، وأسماء الله الحسنی، والرسالة. ومن ناحیة أخری لایخفی عن الباحثین، أن آیات المسبحات، تعبیر عن أصول الدین الخمسة، إذ تعبّر تلک الآیات عن التوحید، والنبوة، والعدل، والإمامة، والمعاد إلی جانب الإشارة إلی فروع الدین، وتبیین الواجبات الأخلاقیة للمسلم تجاه معبوده، ونفسه، وأفراد مجتمعه، وأسرته.

با تامل در منابع اصیل اسلامی در می یابیم اسلام به کار و تلاش بهای زیادی می دهد، تاثیر و نقش آن را در زندگی مادی و معنوی بشر جدی می داند و آن را رکنی از ارکان حیات می شمارد که اگر مختل شود در سایر شئون نیز اثر می گذارد. به عبارت دیگر، اسلام تلاش برای امرار معاش و نیز کار در راه تولید برای رفع نیاز خود و دیگران را وظیفه ای می شمارد که موجب قرب خداوند و از عوامل مهم تامین کننده سعادت در دنیا و آخرت است و سیره معصومان و تمامی انبیا، اولیا و صالحان نیز موید آن است.  چکیده عربی:إذا تتبعنا المصادر الإسلامیة الرئیسة، نری أن الإسلام یهتم بالعمل والنشاط اهتماما وافرا، بحیث یری أثر النشاط واسعا فی حیاة البشریة المادیة، والمعنویة، معتبرا إیاه رکنا رکینا من أرکان الحیاة وإذا فقد الإنسان هذا الرکن یری آثاره السلبیة فی سائر أرکان حیاته. وبعبارة أخری یعتبر الإسلام السعی للحصول علی الرزق والعمل فی سبیل الإنتاج والوصول إلی الکفاءة الإنتاجیة، واجبا یؤدی إلی التقرب إلی الله، کما یعتبره أداة رئیسة لتوفر سعادة الدارین، وتؤکد سیرة المعصومین، والأنبیاء، والأولیاء، والصالحین علی هذه الحقائق.

یکی از جهات مهم در بحث دیه ماهیت حقوقی آن است که آیا پرداخت دیه از باب مجازات است یا از باب ضرر و زیان و خسارتی که به مجنی علیه وارد شده است، یا اینکه دارای هر دو جنبه است و ماهیت دو گانه دارد. نکته دیگر این است که آیا روشن شدن ماهیت حقوقی دیه دارای آثار عملی در احکام خواهد بود یا نه و اگر دارای آثار است باید دید چرا در کتابهای فقهی درباره آن بحث و گفت و گو نشده است و اگر اثر و نتیجه ای در حکم ندارد باید جهت فروعاتی که بر روشن شدن بحث شده است راه چارهای جست و جو کرد. در این مقاله دلایل خسارت بودن و مجازات بودن دیه را بررسی می کنیم و سرانجام به آثار و راه حلهای ارایه شده برای مسایل مربوط به آن می پردازیم. چکیده عربی: تعتبر الحقائق القانونیة للدیة من القضایا الهامة فی هذا المضمار، فهل دفع الدیة یرتبط بموضوع العقوبات، أم لها صلة بالخسارة التی تکبّدها المجنی علیه، أو لها حقائق ثنائیة ترتبط بکلیهما؟ أما الموضوع الآخر فیرتبط بإیضاح حقیقة الدیة من حیث آثارها العملیة فی الأحکام، فإذا کانت تلک الآثار موجودة، فلماذا لم تتطرق الکتب الفقهیة إلیها؟ وإذا لم تکن تلک الآثار ساریة فی الأحکام، فیجب البحث عن حلول للفروع التی تمت دراستها لإیضاح هذه المسألة. یهدف هذا المقال إلی دراسة الأدلة التی تم تقدیمها لصلة الدیة بالخسارة، أو علاقتها بالعقوبة، وأخیرا یلقی الضوء علی الآثار، والحلول المقدَّمة للقضایا المتعلقة بالدیة.

یکی از راه های پیشرفت علمی و فرهنگی هر ملتی انتقال دانشها و معارف بشری از راه ترجمه علمی است. همواره مللی که به نحو شایسته این گونه عمل کرده اند شاهد فرهنگ و دانش تخصصی والا و ارزشمندی بوده اند. تاریخ تمدن ملتهای بزرگ جهان چون ایران، یونان، چین و هند گویای این واقعیت است. حتی درباره بهره گیری کشورهای اروپایی از فرهنگ و تمدن مشرق زمین، نقش ترجمه بسیار چشمگیر است.قرآن یکی از معروف ترین کتابهای جهانی با عمق و محتوای بسیار والا همواره مورد استفاده ملل مختلف به ویژه مسلمانان سراسر جهان بوده است و هنوز هم هیچ ملتی از مسلمانان و حتی برخی کشورهای غیر اسلامی خود را بینیاز از آن نمی دانند. بنابراین، ترجمه آن از گذشته های دور به زبان فارسی و دیگر زبانها شروع شده است و روز به روز نیز بر تعداد ترجمه ها و تحقیقات پیرامون آن افزوده می شود. از این رو کتابهای فراوانی در زمینه علوم قرآنی و ترجمه آن به زبانهای گوناگون وجود دارد. حتی برخی از مترجمان زبانهای دیگر، به ویژه اردو زبانان که بیشترین تعداد ترجمه های قرآن را در زبان خود دارند از ترجمه منظوم قرآن دست برنداشته اند و از گذشته های دور ترجمه های مختلف کامل یا جزیی از قرآن به دست داده اند که مقاله حاضر به معرفی تعدادی از آنها می پردازد.   چکیده عربی:یعتبر نقل العلوم والمعارف البشریة کإحدی طرق التنمیة العلمیة، والثقافیة. والشعوب التی استمرت علی هذا النهج بجدارة، وصلت إلی ذروة الثقافة، وقمة العلوم. ولاینم تاریخ حضارات الأمم العریقة فی العالم کإیران، والیونان، والصین، والهند، إلا إلی هذه الحقیقة. ومما یلاحظ فی استخدام البلدان الأروبیة، لثقافة الشرق، وحضارته، هو أن للترجمة دورا بارزا فی هذا المضمار.استفاد مختلف الشعوب خاصة المسلمون فی أنحاء العالم من القرآن بوصفه أکثر الکتب العالمیة شهرة، وعمقا فی المعانی، والمضامین، ومازال المسلمون وحتی بعض الشعوب غیر المسلمة، لایبدون استغناءهم عن هذا الکتاب، ولهذا تمت ترجمته منذ أمد بعید إلی اللغة الفارسیة، وسائر اللغات، وتتزاید هذه الترجمات، والأبحاث علی وتیرة متصاعدة یوما بعد یوم.وهذا الأمر یتجلی فی کثرة الکتب حول العلوم القرآنیة، وترجمتها إلی مختلف اللغات. ولم یترک المترجمون، سیما الأردیین الذین یمتلکون أکثر الترجمات القرآنیة، الترجمة المنظومة للقرآن الکریم، حیث قاموا بترجمات منظومة لکلّ القرآن أو أجزاء منه، وهذا المقال یهدف إلی التعریف بعدد من تلک الترجمات.

در میان خصایص اخلاقی نبی اکرم(ص) اخلاق نیکو و عفو و گذشت از بارزترین و مهم ترین عوامل پیشبرد اهداف مسلمانان در صدر اسلام است که در همه اعصار و در مواجهه با همه اقوام، ملل و گروه ها کاربرد داشته و منشا اثر بوده است. به همین جهت رهاورد هم آغوشی رحمت و صلابت در وجود مقدس پیامبر(ص) را در واقعیت عینی برچیده شدن بساط جنگ و دشمنی از جزیره العرب و گسترش اسلام در بخش بزرگی از دنیای آن روز در اندک زمان به وضوح می توان دید، زیرا در جایی که اساس دین ثابت است نرمش می تواند در موفقیت تبلیغ موثر باشد، درحالی که صلابت و قاطعیت لازمه اجرای احکام و حدود الهی است که به دین بر می گردد و سستی در این عرصه سبب سست بنیادی حیات اجتماعی و فروپاشی ارزشهای اخلاقی، اعتقادی و مانند آن می شود.  چکیده عربی: تعتبر الأخلاق الحسنة، والعفو، والتسامح للنبی)ص( من أهم وأبرز العناصر التی أدّت إلی نجاح المسلمین فی صدر الإسلام، وکان لهذه الخصائص تأثیر عظیم فی جمیع الحقب عند مواجهة قاطبة الأقوام، والشعوب، والنحل. ومن الممکن أن نجد آثار تقارن الرحمة، والصلابة فی وجود الرسول)ص( عندما نری زوال أسباب الحروب، والعداوات فی الجزیرة العربیة، کما تتجلی هذه الآثار فی رواج الإسلام فی جزء کبیر من العالم آنذاک، وفی فترة قصیرة. وذلک لأن اللین، والرفق یؤثران إیجابا علی نجاح الدعوة إذا کانت دعائم الدین ثابتة، بینما تعتبر الصلابة، والغلظة من ملزومات تنفیذ الأحکام الإلهیة، وقد یؤدی التسامح فی هذا المضمار إلی ضعف الحیاة الاجتماعیة، وزوال القیم الأخلاقیة، والعقائدیة، وغیرها.

للتفسیر الأثری فی عالمنا الإسلامی ولا سیما فی عالم التشیع، تاریخ طویل جدیر بالدراسات المتأنیه، وکل واحد منّا یعرف التفسیرین الأثریین الشیعیین المشهورین، أحدهما للسید البحرانی وهو البرهان، وثانیهما للشیخ الحویزی وهو نور الثقلین، وکلاهما من أعلام الطائفه فی القرن الحادی عشر. وطال بعدهما الانتظار، وزاغت الأبصار طوال ثلاثه قرون أو أکثر، حتی طلع نجم ثالث فی سماء التفسیر الأثری الشیعی، وبرهن بظهوره للبرهان، وبهر بنوره نورَ الثقلین، ألا وهو المیزان فی تفسیر القرآن لمفسره الکبیر السید الطباطبائی رحمه الله علیه. وکاتب هذا المقال لم یعن بشئ إلا إظهار هکذا الظاهر، وإیضاح هکذا الواضح، الذی ربما یعد من القضایا التی قیاساتها معها، وهو ـ کما قال الأولون ـ کالشمس فی رابعه النهار؛ نظرا إلی أهمیه الموضوع بالنسبه إلی ما قد أضیف إلی صاحب المیزان ومؤلَّفه، منذ بزوغ هذا النیّر الأعظم فی الأفق الأعلی، والسماء العلیا لتفسیر کتاب الله الأکبر، وإلی ما قد قیل فیه وسوف یقال.   چکیده فارسی: تفسیر اثری در جهان اسلام، به ویژه در مکتب تشیع، پیشین های تاریخی دارد که درخور پژوهش هایی گسترده و عمیق است. در این میان دو تفسیر اثری شیعی برجسته که نخستین آنها البرهان، اثر سیدالبحرانی و دیگری نورالثقلین، اثر شیخ الحویزی است، برای همه اهل تحقیق آشنا می باشد. هر دو مفسر یادشده از بزرگان مفسران قرن یازدهم به شمار می آیند. پس از این دو، مدتی مدید، در حدود سه قرن یا بیشتر، این رویکرد متوقف شد، تا اینکه سرانجام در آسمان تفسیر اثری شیعی، سومین ستاره پدیدار شد و با ظهور خود، به برهان استوار رهنمون گشت، و با انوار استدلالی خود، سرآمد جهانیان شد. این تفسیر، المیزان نام دارد که به کوشش مفسر بزرگ، علامه سیدمحمدحسین طباطبایی رحمه الله علیه، مدون شد. نویسنده این مقاله بر آن است، این تفسیر بزرگ را که به گفته پیشینیان، همچون خورشید نیمروز است، مورد بررسی قرار دهد.

الجریمه هی أی فعل أو ترک فعل مستحق لعقاب أمنی أو تربوی قد عیّنه القانون. فی هذا البحث تمت دراسه ظاهرهالإجرام، والعقاب من الناحیه الحقوقیه، ثم اقترحنا أسالیب للوقوف أمام وقوع الجریمه. نظرا إلی تصاعد استعمال المخدرات بین الشباب وهبوط عمر البدء به، ونظرا إلی أن التدخین واستعمال المخدرات یعتبران من أهم أسباب الموت فی العالم والتی یمکن الوقوف أمامها، إذن معرفه العوامل الدافعه والمشجعه للتدخین واستعمال المخدرات والعمل، باتجاه حذف هذه العوامل، تعتبر أهم خطوه فی هذا السبیل. وبما أن العائله هی أول مرکز یحتضن الأبناء وتمثل القدوه لهم، ینبغی أن تبدأ المحاولات التثقیفیه والخطوات الساعیه لمعالجه الظواهر السلبیه الاجتماعیه من مجتمعات صغیره کالعائله.   چکیده فارسی: جریمه عبارت است از دست یازیدن به کاری یا ترک آن، که مجازاتی امنیتی یا تربیتی به دنبال داشته باشد که قانون حدود آن را تعیین می کند. در این پژوهش پدیده جرم و مجازات از منظر حقوقی بررسی و راهکارهایی برای جلوگیری از رخداد جنایات پیشنهاد می شود. با توجه به فزونی استفاده از مواد مخدر در میان جوانان و پایین آمدن سن ابتلا به اعتیاد و با توجه به اینکه سیگار و مواد مخدر از مهم ترین دلایل مرگ در دنیا به شمار می رود، درحالیکه می توان در برابر این آفت اجتماعی ایستاد، واضح است که شناخت عوامل سوق دهنده و تشویق کننده به سیگار و مواد مخدر و تلاش برای حذف این عوامل، مهمترین راهکار پیشگیری از این پدیده هاست. خانواده اولین نهادی است که فرزندان را در آغوش خود می گیرد و الگویی بسیار مناسب برای آنان به شمار می آید.  پس سزاوار است تلاش هایی فرهنگی و گامهایی استوار برای معالجه این پدیده های منفی اجتماعی، در نهادهایی کوچک همچون خانواده صورت گیرد.

امامت یکی از رحمت های الهی است که برای بشر در نظر گرفته شده و پروردگار منان بارها ارزش والای آنان را در آیات قرآن کریم به شکلی واضح و قرینه دار بیان کرده است که اهل علم می توانند آن را درک کنند. اهل بیت افراد عادی بودند که به این مقام رسیدند، آنگونه که پیامبر گرامی فرمود: «انّما انا بشرُ مثلُکُم یوحی الی أنما إلهُکم الهٌ واحدُ». ائمه علیهم السلام همه یک درجه و یکسان نبودند و هر کدام مقامی خاص داشتند. خداوند نعمت وجود اهل بیت و اهل عصمت را به انسان عطا کرده است تا هرگز از راه هدایت دور نشود.   چکیده عربی: تعتبر الإمامة من النعمات الإلهیة التی وهبها الله تعالی لعباده حیث صرّح فی کتابه العزیز بمکانة الأئمة علیهم السلام تارة، وأومأ إلی منزلتهم الرفیعة تارة أخری. کان الأئمة علیهم السلام من البسطاء غیر أنهم وصلوا إلی هذه المراتب الرفیعة، وکما قال الله تعالی لنبیه)ص): (قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مثْلُکُمْ یُوحَی إِلَیَّ أَنَّمَا إِلَهُکُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ) هذا ولم تکن درجات الأئمة علیهم السلام، واحدة، بل کلّ منهم یتمیز بمکانة خاصة عندالله الذی وهب هذه النعمة للبشریة کی لایضل الطریق أبدا.