مطالعات سیاسی
سال:1396 | دوره:9 | شماره:35 |تعداد مقالات:9

با توجه به اهمیت مفاهیم اسلامیت و جمهوریت در اندیشه سیاسی امام خمینی(ره) به نظر می رسد، آنچه مهم است یافتن نسبت این دو با یکدیگر و جایگاه هر یک در افکار ایشان می باشد. دغدغه ای در بین طیف وسیعی از اندیشمندان که در حوزه اندیشه امام خمینی(ره) به پژوهش پرداخته اند و با توجه به تفسیر خود از اندیشه های امام(ره)، اندیشه ایشان را در یکی از دو حوزه اندیشه سنتی یا مدرن قرار داده اند، وجود دارد. با توجه به اهمیت اندیشه سیاسی امام خمینی (ره) تحقیق حاضر به بررسی این پرسش پرداخته که اندیشه سیاسی امام خمینی (ره) در کدام یک از دو حوزه اندیشه سنتی یا مدرن قرار می گیرد و اینکه جمهوری اسلامی نشات گرفته از اندیشه سیاسی امام (ره) پدیده ای سنتی و یا مدرن می باشد؟ همچنین تحقیق حاضر دیدگاه ها و تفاسیر مختلفی را که در این مورد وجود دارد مورد بررسی قرار داده و پس از آن به بررسی مبانی معرفت شناسی و هستی شناسی و انسان شناسی دو حوزه اندیشه سنتی و مدرن پرداخته و همین روند را در مورد اندیشه امام خمینی(ره) طی کرده، چرا که به زعم نگارندگان رابطه ای مستقیم میان این مبانی با اندیشه سیاسی یک متفکر وجود دارد.

درک فرآیند روابط دو کشور ایران و عربستان به عنوان دو قدرت برتر منطقه ای پیش و پس از انقلاب اسلامی ایران در سال 1357، تحقیق حاضر را به این نکته رهنمون می سازد که چه عواملی در روابط دو کشور، از رابطه رقیبانه دوستانه مدل دو ستونی نیکسون به رابطه رقیبانه دشمنانه فعلی مؤثر و مقوم بودند. تقسیم بندی روابط دو کشور به پیش و پس از انقلاب گویای نقش آموزه های انقلاب اسلامی ایران بر روابط دو کشور ایران و عربستان است. در عین حال بررسی روابط دو کشور ایران و عربستان پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تحقیق را به این سو هدایت می کند که با روی کار آمدن خرده گفتمان های مختلف در جمهوری اسلامی ایران، روابط دو کشور دچار فراز و نشیب گردیده، که البته این فراز و نشیب پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1357، در نیمه رقیبانه دشمنانه؛ صورت می پذیرد. برای بررسی این پژوهش از دو روش نظری که قدرت تبیین مناسبی در بررسی هویت اسلامی شیعی حاصل از انقلاب اسلامی ایران و خرده گفتمان های جمهوری اسلامی ایران دارند، بهره گرفته شده است. نظریه سازه انگاری و روش گفتمان در این پژوهش راه گشای راه بوده اند. بر این اساس نوشتار حاضر تلاش نموده تا با رویکردی تحلیلی و با استمداد از مفاهیم و مفروضه های موجود در نظریه سازه انگاری و روش گفتمان به تحلیل تأثیرپذیری روابط دو کشور ایران و عربستان بپردازد.

این مقاله با هدف پاسخ به این پرسش صورت گرفت که متغیرهای داخلی چه نقشی در سیاست گذاری هسته ای دولت یازدهم داشته است؟ مبنای نظری تحقیق نیز مبتنی بر نظریه جیمز روزنا در تصمیم گیری سیاست خارجی است که معتقد است تغییر رفتار سیاسی حکومت ها به مجموعه ای از عوامل پنج گانه شامل متغیر شخصیت تصمیم گیرنده، متغیر نقش و جایگاه تصمیم گیرنده، متغیر ساختار حکومتی، متغیر محیط داخلی و متغیر نظام بین الملل وابسته است. فرضیه اصلی هم این است که دولت یازدهم جمهوری اسلامی ایران تحث تاثیر متغیرهای داخلی با اتخاذ رویکرد تعاملی، تغییر مذاکره کنندگان و چینش جدید نهادی، بستر دستیابی به توافق هسته ای را فراهم آورد. برای اطمینان از نتایج حاصل این پژوهش اقدام به اعتبار سنجی از طریق توزیع پرسشنامه میان شماری از چهره های سیاسی، دانشگاهی و رسانه ای شد. این افراد بیشترین مقاله یا اظهار نظر موافق یا مخالف را در جریان مذاکرات هسته ای داشته اند. خبرگان موضوع هسته ای، میزان تاثیر هر یک از مولفه های تغییر مذاکره کنندگان، جابجایی نهادی و سیاست تعاملی دولت یازدهم و محیط داخلی و پیرامونی را بیان می کنند. تجزیه و تحلیل، داده پرسشنامه ها، فرضیه پژوهش را تایید می نماید.

مقاله حاضر با هدف تحلیل اثرگذاری شبکه های اجتماعی بر جامعه پذیری سیاسی دانشجویان علوم سیاسی واحدهای تهران دانشگاه آزاد اسلامی در سال های 1394-1384 نگاشته شده است. این مقاله که مستخرج از پایان نامه ای با همین عنوان است، پژوهشی توصیفی پیمایشی و بر مبنای نظریه رفتار برنامه ریزی شده، تهیه شده و بر اساس نمونه گیری تصادفی با جمعیت آماری 280 نمونه انجام شده است. یافته ها بیانگر این است که 93 درصد دانشجویان از شبکه های اجتماعی استفاده می کنند و بخش قابل توجهی از ساعات مطالعه خود را در این شبکه های اجتماعی که عمدتاً شامل تلگرام، اینستاگرام، فیس بوک، توئیتر و واتس آپ است، صرف می نمایند. این مقاله بیانگر این است که متغیرهای مرتبط با شبکه های اجتماعی، بر جامعه پذیری سیاسی دانشجویان تأثیر گذارند و میزان تأثیر شبکه های اجتماعی بر تشویق افراد برای شرکت در انتخابات به عنوان یکی از مؤلفه های جامعه پذیری سیاسی به صورتی مثبت و معنادار است. این یافته و سایر یافته ها به منزله تأثیر مثبت و معنا دار شبکه های اجتماعی بر نگرش ها، ارزش ها و هنجارها، گرایش ها و رفتارهای دانشجویان علوم سیاسی به عنوان جمعیت نمونه است و بدین سان فرضیه این تحقیق مورد تأیید قرار گرفته است.

مؤلّفه های مختلفی در جهت گیری رفتار انتخاباتی مردم دخیل هستند. این مؤلّفه ها را می توان به عناصر سیاسی، اقتصادی، روان شناختی، جامعه شناختی، دینی و. . . . تقسیم کرد. اما عناصر تأثیرگذار بر رفتار انتخاباتی هر جامعه ای همچون جامعه ایران، با جوامع دیگر متفاوت است. چنان که می توان گفت که عنصر دین نقش تعیین کننده ای در انتخابات جمهوری اسلامی دارد. در واقع سؤال و هدف اساسی این پژوهش بررسی جایگاه مؤلّفه های دینی در مشارکت مردم در هفتمین و نهمین انتخابات ریاست جمهوری است. چنان که بر اساس نظرسنجی از شهروندان قزوین و بر اساس آزمون کای دو این نتیجه اخذ شد که گرچه در هفتمین و نهمین انتخابات ریاست جمهوری نتایج متفاوتی شکل گرفت، عنصر دین جایگاه محوری در رفتار انتخاباتی مردم داشت. البته وجوه متفاوتی از دین در هر دوره انتخاباتی مورد توجّه مردم قرار گرفت. چنان که در هفتمین انتخابات ریاست جمهوری مؤلّفه های دینی همچون تیپولوژی دینی خاتمی، جامعه دینی و. . . و در نهمین انتخابات عناصری همچون عدالت محوری، ساده زیستی و. . . در رفتار سیاسی مردم تأثیرگذار بود. به همین علت می توان گفت که دین خاستگاه و منشأ سیاست در جامعه ایران شناخته می شود.

در آغاز هرازه سوم، فرهنگ یکی از موضوعات محوری بسیاری از رشته های علوم انسانی از جمله: جامعه شناسی، مردم شناسی، علوم اقتصادی، علوم سیاسی و روابط بین الملل می باشد. در نتیجه جهانی شدن، روابط، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در سراسر جهان تشدید و جوامع دور از هم، به یک دیگر نزدیک می شوند. از این رو فرهنگ از بسیاری جهات مستقیم ترین، بدیهی ترین و مملوس ترین عنصری است که در زندگی روزمره جوامع بشری تجربه می شود. این مهم، موجب شد تا رابطه میان فرهنگ و حوزه های مختلف، از جمله قدرت اقتصادی و سیاسی در سطح بین المللی هویدا شده و در کانون توجه محققان سیاست بین الملل و روابط بین الملل قرار گیرد. اکثر منابع موجود در رشته روابط بین الملل، متاثر از رویکردهای اصلی رشته روابط بین الملل، رئالیسم، ایده الیسم، نئورئالیسم و نئولیبرالیسم، تحولات بین المللی را بیشتر از منظر امنیتی، سیاسی و اقتصادی مورد مطالعه قرار داده اند؛ و موضوعات کمتر از زوایای فرهنگی مورد ارزیابی قرار گرفته اند. در حالی که جهت شناخت بهتر امور بین المللی باید به جنبه های فرهنگی آن نیز توجه داشت. زیرا در بسیاری از موارد ارزیابی مسائل بین المللی از بعد فرهنگی، درک و فهم امور جهانی را تسهیل می بخشد. بر همین اساس پژوهش حاضر در تلاش است تا از جنبه فرهنگی، تئوری های اصلی روابط بین الملل را مورد مطالعه و ارزیابی قرار دهد.

فرایند سکولاریسم در ایران با غرب گرایی و تجدد گرایی همزاد بوده است؛ این اندیشه پیش فرض ذهنی و فکری حاکم بر منورالفکرها و روشنفکران ایران برای مدرن شدن جامعه ایران بوده است. ضعف و ناکارایی گروه ها و نیروهای چپ و ملی مدافع یا همراه با اندیشه های سکولاریسم از دهه 1320 تا انقلاب اسلامی و چگونگی شکل گیری انقلاب ایران با ماهیت دینی، سنتی و غیرسکولار، بررسی این سوال را ضروری ساخت که چه رابطه ای بین ماهیت سنتی و دینی انقلاب اسلامی 1357 با شکست سکولارها در ایران وجود دارد؟ به منظور ارزیابی این پرسش، استفاده از جمع آوری منابع کتابخانه ای این فرضیه طرح گردید که ماهیت دینی و سنتی انقلاب با تکیه بر دو عنصر مذهب و سنت شکست سکولارها را به همراه داشته است. با تبیین نیروهای مختلف دوره محمد رضا شاه و بررسی و تحلیل چگونگی شکست و ضعف آن ها، یافته های زیر حاصل گردید: نیروهای ملی و چپ از زمان پیدایش به دلایل متعدد و مختلف نتوانستند با اکثریت جامعه ارتباط برقرار نمایند؛ در مقطع مورد بررسی بافت و محیط جامعه ایرانی بافت سنتی و دینی بود و راه های ارتباطی نیروهای مذهبی با توده مردم از طریق روحانیت به خوبی صورت گرفت.

در دنیای امروز نقش رسانه ها در جهت دادن به نگاه ها، اندیشه ها و افکار عمومی بر کسی پوشیده نیست. تقریبا تمام شناخت هریک از شهروندان خاورمیانه ای نسبت به اتفاقات جهان وامدار رسانه یا رسانه هایی است که دنبال می کنند و بر اساس همین آگاهی ها به تحلیل، تفسیر و عکس العمل به حوادث مختلف می پردازند. با توجه به حوادث تفرقه انگیز اخیر در کشورهای اسلامی خصوصا عراق، مصر و سوریه و رشد و گسترش جریان های افراطی و بهره برداری این جریان های افراطی از فضای سایبر تمرکز این تحقیق بر مطالعه عملکرد شبکه العربیه وابسته به جریان افراطی وهابیت و دولت آل سعود می باشد. در تحقیق توصیفی-تحلیلی حاضر و در پاسخ به این سوال که شبکه العربیه چگونه زمینه ساز تفرقه مذهبی در خاورمیانه شده است فرضیه ارائه شده بر این مهم تاکید دارد که این شبکه تلویزیونی عربستانی با تاکید بر مولفه ها و مقوله های چون شیعه هراسی، ایران هراسی بواسطه فعالیت هسته ای به رغم توافقنامه برجام و نیز معرفی جریان های تکفیری به عنوان نیروهای مبارز و اسلامی واقعی زمینه ساز تفرقه مذهبی در منطقه شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد اقدامات تفرقه انگیز این شبکه متعلق به جریان افراطی وهابیت و دولت سعودی منجر به تضعیف وحدت اسلامی و تخریب چهره رحمانی اسلام خواهد شد.

افزایش نقش وسایل نوین ارتباط جمعی در بخش های مختلف زندگی بشری سبب شده است که از آن ها در زمینه های گوناگون استفاده شود. رسانه های خبری به عنوان یکی از نهادهای مهم جامعه با تاثیری که بر عقاید و آرا و دیگر ابعاد زندگی بشری دارند، واقعیت های سیاسی و اجتماعی خاصی را برای مردم خلق می کنند و تعیین کننده چشم انداز ما از جهان هستند. امروزه برای دست یابی به توسعه سیاسی استفاده از وسایل ارتباط جمعی شرط لازم می باشد، زیرا وسایل ارتباط جمعی از زمان پیدایش، تاثیرات شگرفی در حوزه های اجتماعی، سیاسی، و فرهنگی جوامع به جا گذاشته اند. سوالی که نوشتار حاضر با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی در صدد پاسخگویی به آن می باشد، این است که اصولاً در خصوص تحقق دستیابی به توسعه سیاسی، سازمان صدا و سیما به خصوص در جامعه ایران بعد از انقلاب اسلامی چه جایگاهی دارد؟ و آیا واقعاً این رسانه توانسته است در فرایند تحقق و نهادینه سازی توسعه سیاسی در جمهوری اسلامی موفق باشد؟ از مجموع مباحث ارائه شده می توان دریافت که سازمان صدا و سیما با توجه به کارکردهای مختلف، فضای مناسبی برای احیای ابعاد از دست رفته مشارکت سیاسی و دموکراسی فراهم آورده است هر چند در ادواری دچار شدت و ضعف هایی بوده است.