مطالعات سیاسی
سال:1390 | دوره:4 | شماره:13 |تعداد مقالات:9

از مهم ترین مشخصه های اقتصاد سیاسی بین الملل میان رشته ای بودن آن است. این رشته که به شدت در غرب مورد توجه قرار گرفته است از تمامی رشته های علوم انسانی همچون سیاست، اقتصاد، جامعه شناسی، انسان شناسی، فلسفه، سیاست مقایسه ای و سازمان های بین المللی برای درک مسائل پیچیده چندسطحی و چندمتغیری اقتصاد جهانی استفاده می کند. ضمن این که در این رشته سعی می شود از تمامی سطوح تحلیل که شامل سطح فردی یا فروملی، سطح ملی و بین المللی می شود، استفاده گردد. این مقاله با چنین نگرش میان رشته ای و چندسطحی و با تمرکز بر روی تعامل بازار و دولت یا قدرت و اقتصاد که در قلب اقتصاد سیاسی بین الملل قرار دارد، تلاش نموده به تبیین اقتصاد سیاسی بین الملل از منظر تئوریک و عملی بپردازد. علاوه بر این در این نوشتار به منظور درک عمیق تر از اقتصاد سیاسی بین الملل سعی شده مسائل نظری ازطریق مطالعه موردی تعامل چین و ایالات متحده آمریکا، به شکل عینی مورد بررسی قرار گیرند.

این نوشته در صدد مروری کلی بر تاریخ گرایی در رشته روابط بین الملل و ارزیابی آثار این مساله بر امر پژوهش در این حوزه معرفتی است. در این ارتباط، بصیرت تاریخ گرایانه در روابط بین الملل مبین پیوندی میان داده های موجود و نظریه است. از این نظر با یافتن دلایل رویدادهای تاریخی می توان به تبیین هایی وثیق و به دور از پیش پنداشت های موجود دست یافت. ورود جامعه شناسی تاریخی به رشته روابط بین الملل، به عنوان فراتحلیلی که متضمن نگرش تاریخی است، نویدبخش مساهمتی مهم در نظریه های روابط بین الملل در دو سر طیف مناظرات موجود است. جامعه شناسی تاریخی به صورت بالقوه می تواند زمینه انجام پژوهش های مشترک را بر مبنا نظریه های متنوع روابط بین الملل فراهم کند.

نوشتار حاضر با توجه به نقش گسترده اینترنت و فضای سایبر در تحولات سیاسی به بررسی شیوه ها و چگونگی بهره برداری از قابلیت های فضای سایبر برای پیشبرد جنبش های اجتماعی در برخی از کشورهای خاورمیانه پرداخته است. به عبارتی مقاله در این راستا تدوین شده است که نشان دهد چگونه فضای سایبر و قابلیت های فن آورانه آن به وسیله فعالان اجتماعی برای پیشبرد اهداف اساسی جنبش ها و برای تامین اهداف شان مورد استفاده قرار می گیرد. در این تحقیق اینکه چگونه ساختارهای فرصت ایجاد شده در فضای سایبر به شبکه ای شدن مدنی جنبش های اجتماعی کمک خواهد نمود؟ و نیز اینکه ساختارهای فرصت ایجاد شده در نتیجه فرصت های دیجیتالی، چگونه می تواند منجر به ایجاد حوزه عمومی جدیدی برای راهبری جنبش های اجتماعی دیجیتالی گردند؟ اصلی ترین سوالاتی است که نوشتار حاضر به آنها پاسخ داده است. داده های اساسی این تحقیق با استفاده از روش اسنادی و کتابخانه ای جمع آوری و به شیوه جامعه شناسی سیاسی و تاریخی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند.

گفتمان «غربی سازی» مبتنی بر خصوصیات و ویژگی های است که آن را از انواع گذشته استعمار متمایز می کند که در این زمینه می توان به وجوه پنهان و جنبه های پیچیده فرهنگی، اجتماعی و زبانی آن اشاره کرد. به همین دلیل است که رسانه ها و فناورهای نوین ارتباطی مکانیسم اساسی غربی شدن جهان یا سلطه پنهان غرب به شمار می روند. همچنین غربی سازی از تاکتیک هایی همچون «اسلام هراسی»، «برخورد تمدن ها»، «رادیکالیسم اسلامی» و ... در جهت پیشبرد اهداف خود استفاده می کند. یکی از الگوهای رفتاری غرب در جهت غربی سازی تحقیر آموزه های اسلامی است، چنان که در این جهت رسانه های غربی به ارایه چهره ای خشونت آمیز از اسلام، نگرش ابزاری به زن، معرفی اسلام به عنوان دشمن اصلی مردم غرب و دموکراسی، سوء تعبیر و تحریف مفاهیمی همچون جهاد و فتوا و القای این که اسلام خاستگاه اصلی ترور و تروریست ها است و ... پرداخته اند. اهداف جهان غرب از سیاست های نوین را می توان در مسایل فرهنگی همچون فروپاشی عناصر هویتی دینی و سنت ها، ترویج افکار و اندیشه های عرفی سازی و همچنین تاثیرات خاص سیاسی همچون تلاش برای زوال ارزش های سیاسی اسلام، معرفی غرب به عنوان آمال سیاسی (بهشت سیاسی) جهان و ... جستجو کرد.

هم سویی با ساختار نظام بین الملل عاملی مهم در نقش پذیری بازیگران در خاورمیانه محسوب می شود که دولت اردوغان به خوبی از آن، جهت بالا بردن قدرت منطقه ای و نقش جهانی ترکیه بهره برده است. بررسی ساختار نظام بین الملل و تاثیر آن بر تحرک سیاست خارجی دولت اردوغان در خاورمیانه مهم ترین پرسشی است که مقاله حاضر درصدد پاسخ گویی به آن است. حرکت تحول گونه و در حال تکامل اندیشه اسلام گرایی ترکیه از رادیکالیسم به طرف میانه روی، پتانسیل بالا آن را در مواجهه با ضروریات جهان به نمایش می گذارد. در زمینه سیاست خارجی این حزب در سال های اخیر «سیاست خارجی چندوجهی» و بازی با همه بازیگران را در دستور کار دستگاه دیپلماسی خود قرار داده است. درک و شناخت واقعیت های نظام بین الملل و حرکت در جهت پاسخ گویی به نیازهای ساختار نظام بین الملل از مهم ترین عوامل افزایش تحرک سیاست خارجی ترکیه در خاورمیانه به حساب می آید.

مشارکت سیاسی به معنای درگیر شدن فرد در سطوح مختلف فعالیت در نظام سیاسی از حضور در پای صندوق های رای تا کسب منصب های حکومتی است. هدف از این پژوهش شناخت نقش عوامل اجتماعی بر مشارکت سیاسی شهروندان در شهرستان گنبد کاووس می باشد. روش پژوهش پیمایشی و ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته می باشد. جامعه آماری کلیه ساکنین 18 سال به بالای این شهرستان و حجم نمونه 400 نفر انتخاب گردیده است و جهت تجزیه و تحلیل داده ها، از نرم افزار SPSS استفاده شده است. نتایج نشانگر آن است که بین سن، پایگاه شغلی، وضعیت اقتصادی، سطح تحصیلات، میزان استفاده از رسانه ها، میزان ارتباط با مراکز شهری بزرگ و میزان اعتماد به دولت با میزان مشارکت سیاسی آنان با99 درصد اطمینان رابطه مثبت و معناداری وجود دارد و بین میزان احساس بی قدرتی و مشارکت سیاسی رابطه معکوس و معناداری وجود دارد. در مجموع متغیرهای مورد بررسی 26.1 درصد مشارکت سیاسی را تبیین می کنند.

تا به امروز، یکی از دغدغه های روشنفکران ایرانی، بازخوانی جامعه ایران در بستر تاریخی اصیل و منحصر به فرد خود بوده است. ضرورت این بازخوانی از آنجا حاصل می شود که نگاه تاریخی حاکم، نتوانسته است به سوالات مطروحه در بستر جامعه ایرانی- آنگونه که باید- پاسخ دهد. لذا برای دستیابی به منطق حاکم بر فضای جامعه تاریخی ایران، در وهله اول نیازمند آن هستیم، تا بستری را که دیدگاه های صاحب نظران برآن نسج یافته است، بهتر بشناسیم. در نوشتار حاضر تلاش شده است با بهره گیری از حوزه تاریخ کلاسیک، شرق شناسی و همچنین چارچوب مبتنی بر گسست تاریخی که از اندیشه های میشل فوکو استخراج گردیده، دیدگاه های ماشااله آجودانی بررسی گردد. روشی که برای این بررسی انتخاب شده، تحلیل محتوای کیفی با رویکرد هرمنوتیکی است، که البته نیاز به تعدیلاتی داشت که لحاظ گردید.

شخصیت فکری و سیاسی ملکم خان ناظم الدوله تلفیقی از نظام فکری مستشارالدوله تبریزی و آخوند زاده بود که از نظر او راه افراط و تفریط را پیموده بودند و در کار خود شکست خورده و نتوانسته بودند بر نخبگان حاکم و مردم زمانه خود اثر بگذارند. او سعی داشت با رفع کاستی های متدولوژیک آنان و به کارگیری اسلوب و روش های خاص خود برای اثرگذاری بر نخبگان و مردم ایران، رفرمی را رقم بزند که فکر می کرد هم عصرانش در انجام آن موفق نبوده اند. در مقاله حاضر با استفاده از چارچوب نظری دکترینولوژی و از منظر رویکرد دکترینال، رفرم سیاسی- فرهنگی مورد نظر ملکم خان مطالعه می شود تا به وسیله آن مشخص شود مدلی که یکی از مهمترین روشنفکران قبل از مشروطه برای تحقق اهداف خود، با ماهیت غربی و تحت لوای دین، دنبال می کرده است چگونه می تواند همچنان در مقاطع دیگر تاریخ تکرار شود. بررسی شخصیت و تاکتیک ها و استراتژی این شخص در زمینه های سیاسی و فرهنگی در عهد ناصری می تواند به عنوان آینه ای پیش روی همگان بویژه نخبگان جامعه علمی که متشکل از فرماندهان و افسران جنگ نرم می باشند قرار گیرد تا با بصیرت ماهیت اصلی این افراد را تشخیص دهند.