فن آوریهای نوین در توسعه آبزی پروری (شیلات)
سال:1393 | دوره:8 | شماره:2 (پیاپی 30) |تعداد مقالات:11

در این مطالعه برخی ویژگی های بوم شناسی و زیست شناسی جمعیت سیاه ماهی (Capoeta trutta) مانند سن، ضریب چاقی و تولیدمثل در رودخانه گاماسیاب استان کرمانشاه به مدت یک سال از مردادماه سال 1387 تا تیرماه سال 1388 به صورت ماهانه مورد بررسی قرار گرفت. در مدت یک سال، تعداد 252 قطعه ماهی با استفاده از تور سالیک و گوشگیر صید گردید. در مجموع، 5 گروه سنی (5-1 ساله) شناسایی شد. نسبت جنسی نر به ماده در این پژوهش ♀1: 1.96♂ به دست آمد. مطالعه فراوانی طولی، وزنی و سنی ماهیان در این رودخانه نشان داد که ماهیان ماده در مقایسه با ماهیان نر به طول طویل تر، سن بالاتر و وزن بیش تری می رسند (به جز ماهیان نر یک ساله که طول بیش تری نسبت به ماهیان ماده داشتند). میانگین ضریب چاقی در ماهیان 1.22 به دست آمد که بین ماهیان نر و ماده اختلاف معنی داری مشاهده گردید (P<0.01). میانگین شاخص گناد و سوماتیک (GSI) در ماهیان این رودخانه 3.64 محاسبه شد. بیش ترین هماوری مطلق ماهیان 7756 عدد تخمک به ازای هر ماهی محاسبه شد. سن بر روی هماوری تاثیر معنی داری داشت ((P<0.01. دامنه قطر تخمک بین 1.90-0.12 میلی متر اندازه گیری گردید.

هدف از این مطالعه، اندازه گیری بهره وری کل عوامل تولید و بررسی عوامل موثر بر آن در مزارع پرورش ماهیان سردابی استان فارس است. داده های مورد نیاز از اداره کل شیلات استان فارس گردآوری شد که اطلاعات 33 مزرعه پرورش ماهیان سردابی در سال های 1388 و 1389 را در برمی گیرد. برای محاسبه بهره وری کل عوامل تولید (TFP) و اندازه گیری اثرات عوامل موثر بر آن از شاخص مالم کوئیست استفاده شد. اثرات تغییرات کارایی، تغییرات تکنولوژی و دانش فنی، تغییرات کارایی خالص فنی و تغییرات مقیاس محاسبه و سهم هر یک در روند تغییرات بهره وری مشخص گردید. با توجه به شرایط محیطی از فرض نهاده گرا استفاده شد. نتایج نشان داد با فرض بازده ثابت نسبت به مقیاس 36.4 درصد واحدها، با فرض بازده متغیر نسبت به مقیاس 75.8 درصد و در مدل مرز چینش آزاد 69.7 درصد واحدها از نظر فنی کارا می باشند. همچنین نتایج نشان داد با فرض نهاده گرا، دامنه تغییرات شاخص TFP در میان مزارع نمونه از 2.09-0.38 واحد متغیر و با میانگین 1.12 واحد می باشد. وجود مزارع با بهره وری بالا گویای این واقعیت است که پتانسیل خوبی برای ارتقای بهره وری این مزارع وجود دارد. با توجه به یافته ها پیشنهاد می شود که میزان کاهش نهاده ها بدون تغییر در میزان تولید و همچنین نگرش استراتژیک به مسایل و ایجاد برخی تغییرات اساسی در روند تولید از جمله بیمه کردن مزارع سردابی می تواند به فرآیند بهبود کارایی بنگاه های ناکارا کمک کند.

هدف از انجام این پژوهش بررسی فراوانی و تنوع زیستی جامعه فیتوپلانکتونی استخرهای پرورش توام ماهی پرواری و بچه ماهی، ماهیان گرم آبی شرق استان گلستان، منطقه گنبدکاووس می باشد. برای این منظور نمونه برداری در 3 استخر به صورت ماهیانه از خرداد تا آبان 1390 صورت گرفته و نمونه های به دست آمده توسط فرمالین 4-2 درصد تثبیت و در آزمایشگاه با میکروسکوپ نوری مطالعه شدند. در مجموع 7 خانواده و 39 جنس از فیتوپلانکتون ها شناسایی شدند. از این میان 18 جنس به خانوادهChlorophyceae ،10  جنس به خانواده Cyanophyceae، 6 جنس به خانواده Bacillariophyceae،2  جنس به خانواده Euglenophyceae، 1 جنس به خانواده Dinophyceae، 1 جنس به خانواده Chrysophyceae و 1 جنس به خانواده Charophyceae متعلق بود. میانگین تراکم نهایی خانواده های Chlorophyceae، Cyanophyceae و Bacillariophyceae به ترتیب با 228.9، 110.9 و 79.5 عدد در میلی لیتر دارای بیش ترین میزان تراکم و خانواده های Charophyceae، Chrysophyceae، Euglenophyceae و Dinophyceae به ترتیب با 9.6، 7.4، 2.5 و 1.8 عدد در میلی لیتر دارای کم ترین میزان تراکم در طول دوره پژوهش در میان هر 3 استخر بوده اند. به طورکلی جنس های غالب هر سه خانواده نسبت به جنس های مختلف خانواده های دیگر حدود 64 درصد تراکم فیتوپلانکتونی کل را به خود اختصاص داده بودند. بر اساس نتایج به دست آمده تراکم و تنوع فیتوپلانکتون ها ارتباط زیادی با فاکتورهای فیزیکوشیمیایی دارد و پیشنهاد می شود که سیستم های پرورش متراکم و نیمه متراکم ماهیان گرم آبی در ایران می تواند با استفاده از روش ترکیبی بچه ماهیان و ماهیان پرواری اقتصادی تر و کارآمدتر باشد.

مطالعه مستمر اکولوژیک دریای خزر، به خصوص پراکنش و شناسایی ترکیب گونه ای، تراکم و زی توده، نوسانات فصلی و منطقه ای فیتوپلانکتون ها قبل از هر مطالعه ای ضروری به نظر می رسد. با توجه به شرایط متنوع فیزیکی و شیمیایی آب های رودخانه های منتهی به دریا و وضعیت مختلف توپوگرافی بستر دریا به نظر می رسد که تولید اولیه در منطقه های مختلف دریای خزر و در فصل های مختلف، متفاوت می باشد. این پژوهش طی سال 1389 در فصل های بهار، تابستان، پاییز و زمستان، در 32 ایستگاه مطالعاتی از 8 ترانسکت آستارا، بندرانزلی، سفیدرود، تنکابن، نوشهر، بابلسر، امیرآباد، بندرترکمن (در ساحل جنوبی دریای خزر) انجام گرفت. در هر ترانسکت 5 ایستگاه تعیین شد که نمونه برداری فصلی از عمق صفر (سطح)، 10 متر، 20 متر، 50 متر و 100 متر توسط روتنر انجام گرفت. در مجموع، 81 گونه به شاخه Bacillariophyta تعلق داشتند. مطالعه ها نشان دادند که شاخص شانون برای این شاخه فیتوپلانکتون در فصل ها و منطقه های مختلف متفاوت می باشد.

این مطالعه به منظور بررسی کمی و کیفی جمعیت فیتوپلانکتون های استخرهای پرورشی گرمابی طی 4 ماه پرورش (اردیبهشت، خرداد، تیر و مرداد 1390) در استخرهایی با توان تولید متفاوت فیتوپلانکتون مطابق با مشاهدات عینی متخصصین کارگاه (ضعیف، متوسط، خوب) انجام گرفت. نتایج بیانگر آن بود که در میان شاخه های فیتوپلانکتونی شناسایی شده در طی ماه های پرورش، بیش ترین و کم ترین درصد فراوانی به ترتیب به شاخه Cyanophyta با فراوانی 54.48 درصد و شاخه Chlorophyta با فراوانی 0.67 درصد تعلق داشت. بیش ترین و کم ترین تنوع فیتوپلانکتونی به ترتیب در ماه اردیبهشت با 41 جنس و خرداد با 27 جنس مشاهده شد. بررسی تغییرات ماهانه جنس های متعلق به شاخه های مختلف فیتوپلانکتونی اختلاف معنی داری را از نظر تراکم سلول های فیتوپلانکتونی نشان نداد (P>0.05). میان استخرهای پرورشی با توان تولید مختلف از نظر تراکم فیتوپلانکتون در هر یک از شاخه های فیتوپلانکتونی تفاوت معنی داری وجود نداشت (P>0.05). همچنین تراکم سلول های فیتوپلانکتونی میان ماه های مختلف نمونه برداری در هر یک از استخرهای پرورشی، اختلاف معنی داری را نشان نداد (P>0.05). بررسی شاخص های تنوع (شانون، سیمپسون، مارگالف و یکنواختی) نشان داد که اختلاف معنی داری میان سه استخر پرورشی با تولیدات متفاوت و همچنین میان ماه های مختلف نمونه برداری وجود نداشت (P>0.05) .این نتایج بیانگر وضعیت نامساعد بار فیتوپلانکتونی استخرهای پرورشی و آلودگی آن ها به مواد آلی در طی ماه های مورد مطالعه می باشد.

این مطالعه به منظور تعیین پراکنش مکانی و زمانی کفال ماهیان با استفاده از تور ترال کف در سواحل ایران در عمق های 100-10 متر طی سال های 89-1387 صورت گرفت. میزان صید و صید در واحد تلاش (CPUE) طی 8 گشت روند کاهشی شدیدی داشت. میزان صید از 3064 کیلوگرم در بهار 1387 به 93 کیلوگرم در زمستان 1389 و میانگین (خطای معیار CPUE (± به ترتیب (17.77±) 63.8 و (1.58±) 2.9 کیلوگرم در 0.5 ساعت ترال کشی (kg/ 0.5 hr-1) برآورد شد. پراکنش مکانی- زمانی نشان داد که در فصل بهار، کفال ماهیان بیش تر در عمق های کم تر از 20 متر مناطق میانی و شرقی متمرکز بودند. بیش ترین مقدار CPUE در این فصل در منطقه میانی 152.8 (±73.26) kg/ 0.5 hr-1 دیده شد. ولی در فصل تابستان به شدت تراکم آن ها کاهش یافت، به طوری که بیش ترین CPUE فقط 10.0 (±2.74) kg/ 0.5 hr-1 در عمق های کم تر از 20 متر در منطقه شرقی بود. در فصل پاییز به دلیل مهاجرت کفال ماهیان به سواحل جنوبی، میانگین CPUE به شدت افزایش یافت (حداکثر 136.0 (±26.38) kg/ 0.5 hr-1 در منطقه شرقی). در فصل زمستان تراکم این ماهیان دوباره کاهش یافت. بیش ترین میانگین CPUE در عمق های کم تر از 20 متر در منطقه شرقی 41.7 (±7.73) kg/ 0.5 hr-1 بود. بر اساس نتایج به دست آمده توده اصلی جمعیت کفال ماهیان در سواحل ایران در همه فصل ها در عمق های کم تر از 20 متر پراکنش و تراکم دارند. برای زمستان گذرانی، کفال ماهیان در فصل پاییز به سواحل ایران مهاجرت می کنند، به همین دلیل میزان صید آن ها در این فصل زیاد می باشد.

راشگو ماهیان از مهم ترین ذخایر کفزی در سواحل دریای عمان می باشند که از اهمیت به سزایی برخوردارند و پژوهش در مورد آن ها ضروری به نظر می رسد. گشت به وسیله شناور تحقیقاتی فردوس 1 انجام گرفت. محدوده مورد مطالعه، از منطقه میدانی (58 درجه و 55 دقیقه) تا خلیج گواتر (61 درجه و 25 دقیقه) و از عمق 100-10 متر بود. مساحت منطقه مورد بررسی، 1164 مایل مربع دریایی بود که از غرب به شرق به 5 منطقه (D ,C ,B ,A و E) با فاصله 30 دقیقه طول جغرافیایی تقسیم و در هر منطقه لایه های عمقی 20-10 متر، 30-20 متر، 50-30 متر و50- 100  متری مشخص گردیدند. در هر گشت تحقیقاتی، تعداد ایستگاه ها تعیین و با تور ترال کف به مدت یک ساعت تورکشی انجام و بعد نمونه برداری صورت گرفت و وضعیت صید در واحد سطح (CPUA) و بیوماس گونه های راشگو ماهیان به تفکیک لایه های عمقی برآورد گردید که بیش ترین میانگین صید در واحد سطح برای یک گونه در یک اشکوب مربوطه به راشگوی 5 رشته ای (مخطط) در اشکوب B به میزان 8387.25 کیلوگرم و کم ترین را نیز راشگوی 6 رشته ای (6 خط) در اشکوب D به میزان 1.02 کیلوگرم در مایل مربع داشت. گونه 6 خط در اشکوب های C و E هیچ صیدی نداشت و راشگوی معمولی (Eleutheronema tetradactylum) بیش ترین مقدار خود را در E به مقدار 571.78 کیلوگرم در مایل مربع به دست آورد. شاخص میانگین صید در واحد سطح به صورت لایه های عمقی نیز نشان داد که راشگوی 6 خط (Polydactylus sextarius) با 1 کیلوگرم در عمق 30-20 متر کم ترین و با 5358 کیلوگرم بیش ترین میزان صید در واحد سطح در عمق 50-30 متر بودند. مقادیر بحرانی p برای مقایسه هم زمان صید در واحد سطح نشان داد که راشگوی مخطط (P. plebeius) در اشکوب ها و راشگوی معمولی در لایه های عمقی اختلاف معناداری داشتند و راشگوی 6 خط بر خلاف اشکوب در عمق اختلاف معناداری داشت. با توجه به مقدار CPUA محاسباتی می توان به حضور گله ای به نسبت قوی راشگو ماهیان در مناطق عمیق 100-30 متر (بیاهی تا دماغه میدانی) اشاره نمود.

عصاره چای سبز به دلیل داشتن ترکیبات پلی فنلی با خواص ضدباکتریایی و ضدویروسی به عنوان یک آنتی اکسیدانی قوی شناخته شده است. در این پژوهش، تاثیر سه عامل کاهش دما (5-3 درجه سانتی گراد)، عصاره آبی چای سبز (GTE) (به میزان (800 ppm و MAP (به نسبت 50:5:45 برای گازهای N2:O2:CO2) بر تغییرات شیمیایی و حسی SCM، در مقایسه با بسته بندی معمولی (AP)، در دمای یخچال مورد بررسی قرار گرفت. نتایج روند تغییرات پراکسید (PV) نشان داد که بعد از 4 روز، تمام تیمارها در مقایسه با AP، اثر محافظت کنندگی معنی داری بر اکسیداسیون روغن موجود در SCM دارند (P<0.05). استفاده از GTE و MAP به صورت جداگانه و به خصوص به شکل ترکیبی موجب کندتر شدن نرخ تشکیل اسیدهای چرب آزاد (FFAs) گردید، چرا که بر خلاف تیمار AP، افزایش این شاخص فقط در روز 16 بررسی معنی دار بود. مقدار مواد واکنش گر با تیوباربیوتیک اسید (TBARS) نمونه شاهد در روز 16 از حداکثر مجاز گذشته و به 0.21±2.51 میلی گرم رسید. استفاده از GTE اثر قابل ملاحظه ای بر روند افزایشی شاخص TBARS نمونه ها در مقایسه با AP نداشت (P>0.05). روند تغییرات pH در تمامی تیمارها صعودی بوده و تیمارهای GTE و یا MAP، بر افزایش pH موثر نبودند. در ارزیابی های حسی، تیمار MAP در مقایسه با تیمار GTE، امتیاز کیفی کل بالاتری کسب نمود و اختلاف معنی داری با MAP+TE در دمای یخچال نداشت. در مجموع MAP+GTE به عنوان تیمار منتخب و موثر در افزایش عمر ماندگاری SCM در شرایط نگهداری در یخچال، توانست زمان ماندگاری را حداقل 4 روز بهبود بخشد.

امروزه پراکنش و گستردگی پرورش قزل آلای رنگین کمان در جهان موجب رونق اقتصادی و اشاعه مصرف آن گردیده است. به طوری که با تولید 576 هزار تن در جهان ارزشی معادل 2.4 میلیارد دلار ایجاد نموده است. اگرچه این ماهی از پرمصرف ترین ماهیان بازار جهان نیست اما با حدود 110 برابر شدن پرورش آن نسبت به صید، حدود  1درصد ارزش تجارت جهانی آبزیان به میزان 944 میلیون دلار را بر عهده دارد. به طوری که 59.7 درصد به صورت منجمد، 32.4 درصد تازه و سرد شده و 7.9 درصد زنده مبادله می گردد. ایران نیز با سرمایه گذاری های هنگفت با کسب رتبه سوم جهانی در پرورش، 10.8 درصد قزل آلای جهان را تولید نموده و سهم 0.07 درصدی در ارزش و 0.1 درصدی در مقدار صادرات جهانی دارد. در تحلیل های صورت گرفته در این مقاله، ایران علاوه بر تقاضای بالای مصرف داخلی از حدود 2.8 میلیون دلار درآمد ارزی خود در 8 ساله منتهی به سال 1387 به میزان 72.7 درصد صادرات تازه و سرد شده و 27.3 درصد صادرات قزل آلا به صورت منجمد داشته است.

این پژوهش با هدف بررسی مقایسه ویژگی های ریختی واریته های ترکمنی و کورا ماهی کلمه دریای خزر با استفاده از روش ریخت سنجی هندسی لندمارک پایه به اجرا درآمد. در مجموع، تعداد 120 نمونه از تالاب گمیشان واقع در جنوب شرقی دریای خزر و منطقه تالش واقع در جنوب غربی دریای خزر نمونه برداری گردید. از سمت چپ سطح جانبی نمونه ها عکس برداری و بر روی تصاویر دوبعدی حاصل، تعداد 14 نقطه لندمارک با استفاده از نرم افزار TpsDig2 قرار داده شد. داده های حاصل پس از آنالیز پروکراست، با استفاده از آنالیزهای چندمتغیره تحلیل تشخیصی (DFA)، Ttest Hotelling و CVA/Manova مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج تفاوت معنی داری را بین شکل بدن جنس های نر و ماده هر جمعیت کلمه ترکمنی و کورا و همچنین بین دو جمعیت نشان داد. نتایج همچنین نشان داد که هر دو جنس کلمه کورا دارای سری بزرگ تر، قاعده باله مخرجی طویل تر و تا حدودی بدن پهن تر در جنس ماده نسبت به کلمه ترکمنی می باشد. به علاوه برخی الگوی تفاوت به دست آمده در این پژوهش متفاوت از یافته های قبلی بود. این امر می تواند به دلیل قابلیت بالای تکنیک ریخت سنجی هندسی در بررسی شکل ساختارهای زیستی و همچنین وجود دوشکلی جنسی در کلمه خزری می باشد. تفاوت های ریختی مشاهده شده بین جمعیت های کلمه ترکمنی و کورا می تواند بیانگر تکامل در حال پیشرفت شکل بدن جمعیت های مورد مطالعه تحت تاثیر شرایط محیطی محل زیست آن ها در دریای خزر باشد.