فن آوریهای نوین در توسعه آبزی پروری (شیلات)
سال:1393 | دوره:8 | شماره:1 (پیاپی 29) |تعداد مقالات:13

در این پژوهش، تنوع گونه ای، پراکنش زمانی و مکانی ماهیان خاویاری در عمق های کم تر از 10 متر در حوضه آب های ساحلی استان مازندران در دریای خزر با استفاده از دام گوشگیر طی سال های 85-1383 مورد بررسی قرار گرفت. تعداد 719 عدد انواع ماهیان خاویاری صید شد. تاس ماهی ایرانی 85.5 درصد، ازون برون 6.4 درصد، تاس ماهی روسی 5.6 درصد، شیپ 2.4 درصد و فیل ماهی 0.1 درصد صید را تشکیل دادند. صید در واحد تلاش ماهیان خاویاری در طی سال های 85-1383 به ترتیب مقدار 3.7، 7.53 و 0.75 عدد ماهی در 6 طاقه دام در 24 ساعت استقرار در دریا بود. در عمق های کم تر از 10 متر به طور عمده بچه ماهیان و ماهیان جوان پراکنش داشتند.

این مطالعه برای ارزیابی سمیت ناشی از سولفات مس در بچه ماهیان کپور معمولی (Cyprinus carpio) و نقش احتمالی کلسیم در کاهش سمیت مس انجام شد. به این منظور، نیمی از بچه ماهیان به مدت 4 روز در تماس با اکسیدکلسیم با غلظت 100 میلی گرم در لیتر و سپس به مدت 30 روز در غلظت های 0، 1.5 و 3 میلی گرم در لیتر سولفات مس قرار داده شدند. نیمی دیگر از بچه ماهیان نیز بدون تماس اولیه با اکسیدکلسیم به مدت 30 روز در معرض همان غلظت های سولفات مس قرار گرفتند. اندازه گیری و تعیین فاکتورهای افزایش وزن، افزایش طول کل، درصد تلفات، ضریب چاقی، میزان مس در عضله ماهیان و همچنین مطالعه بافت شناسی آبشش، کبد و کلیه بچه ماهیان انجام شد. بعد از گذشت دوره آزمایش، میزان افزایش وزن و طول کل بچه ماهیان کپور به صورت معنی داری تحت تاثیر غلظت مس و حضور کلسیم قرار گرفت (P<0.05). در غلظت های 0 و 1.5 میلی گرم در لیتر سولفات مس، افزایش وزن و طول در بچه ماهیانی که تماس اولیه با اکسیدکلسیم را دریافت کرده بودند، بیش تر از گروه دوم بود. اگرچه تفاوت فاکتور ضریب چاقی بین تیمارهای مختلف معنی دار نبود (P>0.05). در این مطالعه، غلظت فلز مس در بافت عضله بچه ماهیان کپور با افزایش دوز سولفات مس افزایش یافت (P<0.05) اما میزان این افزایش در تیمارهایی که در تماس اولیه با اکسیدکلسیم قرار گرفته بودند، کم تر بود. تماس با غلظت های 1.5 و 3 میلی گرم در لیتر سولفات مس در تیمارهایی که تماس اولیه با اکسیدکلسیم را نداشتند، موجب عوارضی مانند جداشدگی اپیتلیوم، فیوژن و اتصال لاملای ثانویه، هیپرتروفی و هیپرپلازی در بافت پوششی آبشش، به هم خوردگی پارانشیم، واکوئله شدن هپاتوسیت ها و پارگی و نکروز سلول های کبدی، تخریب و از هم پاشیدگی گلومرول وکپسول بومن و لوله های ادراری شد. نتایج این مطالعه نشان داد که تماس اولیه بچه ماهیان کپور معمولی با اکسیدکلسیم می تواند به عنوان فاکتوری محافظت کننده در برابر سمیت مس ایفای نقش نماید و منجر به رشد بهتر ماهی در پایان دوره شود.

به کارگیری روش های مختلفی برای تشخیص جنسیت ماهیان خاویاری ضروری به نظر می رسد. در این پژوهش، 206 قطعه از 4 گونه تاس ماهیان شامل 30 قطعه تاس ماهی ایرانی، 40 قطعه تاس ماهی شیپ، 121 قطعه فیل ماهی و 15 قطعه ازون برون که در محدوده سنی بین 7-2 سال قرار داشتند، با استفاده از روش های بیوپسی، لاپاراسکوپی و سوک زنی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج بیوپسی و بافت شناسی نشان داد که در تاس ماهی ایرانی پرورشی، 16 عدد ماده و 14 عدد از آن ها نر و در فیل ماهی پرورشی، 31 عدد ماده و 29 عدد نر بودند. بر اساس نتایج لاپاراسکوپی، از تاس ماهی شیپ پرورشی، 17 عدد ماده، 15 عدد نر و 8 عدد غیرقابل تشخیص، و از فیل ماهی پرورشی 29 عدد ماده، 23 عدد نر و 9 عدد غیرقابل تشخیص بودند. در روش سوک زنی، از 15 ازون برون پرورشی، 5 عدد ماده و  3 عدد نر و مابقی آن ها قابل تشخیص نبودند. برای تعیین مراحل تکامل غدد جنسی در ماهیان خاویاری، روش لاپاراسکوپی به علت نیمه تهاجمی بودن و با القاء حداقل استرس به ماهی، یک روش کارآمد برای شناسایی جنس نر و ماده در سنین 2.5 سال به بالا می باشد. ولی برای 2.5 سال به پایین، روش بیوپسی به منظور انجام بافت شناسی هر چند روشی تهاجمی است ولی مطمئن ترین روش در شناسایی جنسیت و روش سوک زنی برای ماهیانی که در مرحله بلوغ جنسی قرار دارند، برای اهداف هورمون تراپی مناسب می باشد.

این پژوهش با هدف ارزیابی اکولوژیک و محیط زیستی منطقه حساس و آسیب پذیر تالاب بین المللی پریشان با تاکید بر محیط زیست منطقه و مناطق گردشگری تالاب (دریاچه) پریشان تنظیم و ارائه گردیده است. تالاب پریشان واقع در شرق کازرون در استان فارس، یکی از تالاب های ثبت شده در کنوانسیون رامسر می باشد که از طرف یونسکو به عنوان ذخیره گاه زیست کره شناخته شده است. این تالاب کمابیش در یک فرورفتگی توپوگرافیکی قرار گرفته که به صورت یک تشت طولانی و مسطح به وسیله برآمدگی کم ارتفاع در شرق، جنوب و غرب احاطه شده است. بدنه آبی و نیز رویش های مختلف گیاهی اطراف و داخل تالاب، زیستگاه متنوعی را به وجود آورده که سبب غنای تنوع زیست در آن شده است. اما از طرفی در کنار ارزش های غیرقابل کتمان این تالاب، تهدیدات زیادی نیز در پیش روی آن قرار دارد. در این پژوهش، به منظور ارزیابی محیط زیستی تالاب بین المللی پریشان از مدل تحلیلی SWOT استفاده شده است. در روش تحلیل مدیریتی SWOT، چهار موضوع؛ نقاط ضعف و نقاط قوت، تهدیدها و فرصت ها برای هر پهنه بر اساس ویژگی های محیط زیستی و شرایط اکولوژیک مناطق مورد بررسی قرار گرفته است. مبنای برنامه ریزی های صورت گرفته بر پایه قوانین و دستورالعمل های ملی و بین المللی در این زمینه می باشد. با توجه به حضور گونه های شاخص و منحصر به فرد گیاهی و جانوری و زیستگاه های حساس و آسیب پذیر و زمینه های توسعه و گردشگری، نتایج به دست آمده از این بررسی نشان دهنده این موضوع می باشد که مهم ترین موضوع مورد بحث در تالاب (دریاچه) پریشان، تغییرات اقلیمی و خشک سالی های چند سال اخیر و تغییر کاربری زیستگاه های منطقه می باشد که تنوع زیستی و زیستگاهی و پراکنش جوامع گیاهی و جانوری را تحت تاثیر قرار داده است.

آلودگی ماهی و فرآورده های دریایی به فلزات سنگین به علت خطرات بالقوه ای را که برای مصرف کنندگان ماهیان آلوده به همراه دارد، توجه زیادی را به خود جلب کرده است. موجودات دریایی قادرند آرسنیک را در محدوده بین 1-100 میلی گرم در کیلوگرم از محیط دریافت و در بدن شان تجمع نمایند، بنابراین مواد غذایی دریایی منبع مهم آرسنیک محسوب می شوند. در این پژوهش، میزان آرسنیک در 60 نمونه کنسرو ماهی تن اندازه گیری شد. میزان غلظت آرسنیک در نمونه های ماهی تن کنسرو شده در محدوده مابین 0.02-0.147 میکروگرم در گرم با میانگین 0.072 میکروگرم در گرم بود. نتایج این مطالعه نشان داد که غلظت آرسنیک نمونه های ماهی تن زیر حد تعیین شده در استاندارد اتحادیه اروپا بوده است. البته باید ارزیابی مخاطرات در ارتباط با این فلز از طریق مواد غذایی مورد توجه قرار گیرد.

این آزمایش به منظور بررسی اثرات لارو سوسک گوشت خوار (Tenebrio molitor) در جیره غذایی بر برخی فاکتورهای رشد و بقاء بچه ماهی شیپ (Acipenser nudiventris) در سال 1391 در کارگاه تکثیر و پرورش ماهیان زینتی در شهر تهران انجام شد. تعداد بچه ماهیان در نظر گرفته شده برای این طرح، 180 عدد با میانگین وزن (3.4±0.06) گرم و طول اولیه (0.095±6.2) سانتی متر بودند که همگی از موسسه تحقیقات ماهیان خاویاری دکتر دادمان گیلان تهیه شدند. سپس بچه ماهیان به تعداد مساوی در 12 عدد آکواریوم شیشه ای به ابعاد (30×70×30) سانتی متر توزیع گردیدند. عملیات زیست سنجی ماهی ها هر 2 هفته یک بار صورت پذیرفت و در آن فاکتورهای وزن، طول، نرخ رشد ویژه، ضریب چاقی، ضریب تبدیل غذا، بازده پروتئین و نرخ بقاء مورد بررسی قرار گرفت. در پایان آزمایش، بررسی ها بیانگر نبود اختلافات معنی داری بین میانگین فاکتورهای درصد افزایش وزن، درصد افزایش طول، نرخ رشد ویژه، ضریب چاقی، ضریب تبدیل غذا، بازده پروتئین و نرخ بقاء درتیمارهای مختلف بود (P>0.05). نتایج نشان داد که استفاده از این کرم به میزان 6 درصد در جیره غذایی، منجر به بهبود شاخص های رشد بچه ماهیان شد، اگرچه اختلاف معنی داری بین تیمارها مشاهده نگردید.

در این مطالعه اثر آنتی باکتریایی و آنتی اکسیدانی نایسین در 3 سطح 0، 0.15 و 0.25 گرم در کیلوگرم در فیله ماهی قزل آلای رنگین کمان بسته بندی شده با اتمسفر اصلاح شده (50 درصد نیتروژن، 45 درصد دی اکسیدکربن و 5 درصد اکسیژن) و بسته بندی در خلاء (تیمار شاهد) در مدت 20 روز نگهداری در دمای یخچال (1±4 درجه سانتی گراد) مورد بررسی قرار گرفت. در این آزمایش، شاخص های شیمیایی فساد (عدد پراکسید، میزان تیوباربیتوریک اسید، مقدار بازهای ازته فرار و (pH، پارامترهای میکروبی (شمارش کلی باکتری ها، شمارش باکتری های سرماگرا و باکتری های اسید لاکتیک) و همچنین ویژگی های حسی فیله ها شامل فاکتورهای بو، رنگ، بافت و قابلیت پذیرش کلی در روزهای 0، 4، 8، 12 و 16 دوره نگهداری مورد سنجش قرار گرفت. تیمار نایسین 0.25 گرم در کیلوگرم با میزان شاخص عدد پراکسید، میزان تیوباربیتوریک اسید، مقدار بازهای ازته فرار و pH به ترتیب برابر 9.95 (میلی اکی والان اکسیژن بر کیلوگرم گوشت ماهی)، 1.19 (میلی گرم مالون آلدهید بر کیلوگرم گوشت ماهی)، 30.4 (میلی گرم نیتروژن در 100 گرم گوشت ماهی) و 6.73 و از نظر پارامترای میکروبی (شمارش کلی باکتری ها، شمارش باکتری های سرماگرا و باکتری های اسید لاکتیک) به ترتیب برابر 6.64، 6.91 و  logcfu/g 5.81به طور معنی داری کم ترین تیمار از نظر شاخص های ذکرشده نسبت به سایر تیمارها بود. همچنین از نظر ویژگی های حسی فیله ها شامل فاکتورهای بو، رنگ، بافت و قابلیت پذیرش کلی به ترتیب با امتیاز (5، 5.4، 5.4 و 5.3) بیش ترین تیمار از نظر ویژگی های حسی بود. بر اساس حداکثر سطح توصیه شده برای این پارامترها، حداکثر زمان ماندگاری برای این فیله ها، 16 روز بود. بنابر نتایج به دست آمده از این پژوهش، استفاده از نایسین و بسته بندی فیله ها با اتمسفر اصلاح شده بر بهبود کیفیت فیله ماهی قزل آلای رنگین کمان در زمان نگهداری در یخچال اثر مثبت داشت.

ماهی آمور یا کپور علف خوار، Ctenopharyngodon idella یکی از گونه های مهم کپورماهیان چینی می باشد. در این پژوهش از غده هیپوفیز کپور معمولی و هورمون اواپریم برای القاء تخم ریزی در مولدین آمور استفاده شد.  40عدد مولد در این پژوهش با میانگین وزن و طول کل به ترتیب دارای وزن 228.27±8090 گرم و 20±904 میلی متر انتخاب شد. آزمایش در قالب 2 تیمار (تیمار هیپوفیز و تیمار اواپریم)، 20 عدد مولد در هر تیمار (10 عدد مولد نر و 10 عدد مولد ماده) مورد بررسی قرار گرفت. در تیمار 1، از هورمون عصاره غده هیپوفیز به میزان 4 میلی گرم بر کیلوگرم برای ماهیان مولد ماده و 2 میلی گرم بر کیلوگرم برای ماهیان مولد نر استفاده شد؛ در تیمار 2، از هورمون سنتتیک اواپریم به میزان 0.5 میلی لیتر بر کیلوگرم و برای مولدین نر 0.25 میلی لیتر بر کیلوگرم استفاده شد. درجه حرارت آب در طول دوره تکثیر 1±22.5 درجه سانتی گراد بود. تزریق هیپوفیز و اواپریم در مولدین به صورت یک مرحله ای و به صورت عضلانی انجام گرفت. در تیمار هورمونی اواپریم، 100 درصد مولدین ماده آمور به تزریق پاسخ مثبت دادند، در حالی که در تزریق هیپوفیز موفقیت تخم ریزی 80 درصد بود که اختلاف معنی داری در گروه ها مشاهده نشد (P>0.05). دوره پنهان 14-13 ساعت در تیمارها متغیر بود. درصد لقاح در تیمار اواپریم 1.87±89.8 درصد که در مقایسه با هورمون هیپوفیز 3.25±64 درصد اختلاف معنی داری را نشان داد (P<0.05). درصد تفریخ، درصد بازماندگی لارو، تعداد تخم استحصالی در تیمار اواپریم به ترتیب 1.66±84.9 درصد، 2.82±81.2 درصد و 23306±520295 عدد و در تیمار هیپوفیز به ترتیب 3.87±66.3 درصد، 3.1±65.4 درصد و 17883±408250 عدد و هم آوری کاری در تیمار اواپریم و هیپوفیز به ترتیب 681±64069.5 و 555±50238.6 عدد بود که اختلاف معنی داری را نشان داد (P<0.05). با توجه به نتایج به دست آمده در ارتباط با شاخص های تکثیر، هورمون اواپریم کارایی بهتری نسبت به هیپوفیز برای القاء تخم ریزی نشان داد.

تغذیه ماهیان آکواریومی با استفاده از جیره های ارزان تر و حفظ کیفیت مطلوب ماهی، از هزینه های عمده عملیات پرورش به شمار می آید. به این منظور، تعداد 120 قطعه ماهی سیچلاید تگزاس با جیره های غذایی شامل 100 درصد بیومار (تیمار 1)، 30 درصد بیومار و 70 درصد غذای طیور (تیمار 2) و 50 درصد غذای بیومار و 50 درصد غذای طیور (تیمار 3)، 100 درصد غذای طیور (تیمار 4) در طول دوره آزمایش 35 روزه مورد تغذیه قرار گرفتند. طبق نتایج به دست آمده، بین تمامی پارامترهای رشد در تیمارهای مختلف اختلاف معنی دار وجود داشت (P<0.05). از نظر درصد بازماندگی، اختلاف معنی داری بین تیمارها مشاهده نگردید (P>0.05) در نتیجه پیشنهاد می گردد که با توجه به عملکرد رشد، درصد بازماندگی و شاخص قیمت تمام شده، می توان از تیمار 2 (ترکیب 30 درصد بیومار همراه با 70 درصد غذای طیور) به عنوان جایگزین تیمار 1 (100 درصد غذای بیومار)، به عنوان غذای ماهی سیچلاید تگزاس بهره برد.

ویتامین D با متابولیسم کلسیم و فسفر در ارتباط بوده و در جذب و رسوب مواد معدنی در استخوان موثر است. ماهیان تنها قادر به استفاده از ویتامین D3 می باشند و کول کلسیفرول شکلی است که به جیره غذایی ماهی ها اضافه می شود. این پژوهش روی 120 عدد بچه ماهی قزل آلای رنگین کمان با میانگین وزنی 3 گرم به مدت 8 هفته در 12 تانک فایبرگلاس با تراکم 10 عدد بچه ماهی در هر تانک برای تعیین تاثیرات سطوح مختلف ویتامین D در متابولیسم کلسیم در 9 تیمار غذایی و تیمار شاهد صورت گرفت. نتایج نشان داد که افزایش مقادیر ویتامین D3 به جیره غذایی باعث افزایش فسفر و کلسیم پلاسما خون و کلسیم استخوان و کلسیم بافت عضله و آلکالین فسفاتاز می شود. در این پژوهش، ویتامین D منجر به رشد و استحکام استخوان ها، کاهش بروز ناهنجاری های استخوانی، رشد و تغذیه بهتر آبزی و در نهایت تولید یک ماده غذایی بسیار مناسب در زندگی انسان می گردد.

این پژوهش به منظور سنجش تاثیر سطوح متفاوت پریمیکس ویتامین C جیره بر برخی از شاخص های رشد، بقاء و مقاومت در برابر برخی از عوامل محیطی (دما و شوری) روی بچه ماهی سفید Rutilus frisii kutum اجرا شد. برای انجام این آزمایش، بچه ماهیان سفید 1 گرمی از مرکز تکثیر و پرورش ماهیان استخوانی، واقع در سیجوال تهیه شدند. چهار جیره غذایی شامل؛ میزان های 0، 200، 500 و 1000 میلی گرم در کیلوگرم غذا پریمیکس ویتامین C در 3 تکرار و به مدت 8 هفته برای تغذیه بچه ماهیان سفید در نظر گرفته شدند. تعداد 480 نمونه بچه ماهی سفید با وزن متوسط 1 گرم به 12 عدد وان پلاستیکی (هر وان 40 عدد ماهی) معرفی گردیدند. ماهیان روزانه به میزان 4 درصد وزن بدن تغذیه شدند. در پایان، ماهیان هر یک از تیمارها تحت استرس های دمایی (31 درجه سانتی گراد) و شوری (14 ppt) قرار گرفتند و بازماندگی آن ها مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که بالاترین متوسط (± انحراف استاندارد) وزن کسب شده در تیمار 1000 میلی گرم در کیلوگرم پریمیکس ویتامین C و کم ترین آن در تیمار شاهد (بدون پریمیکس ویتامین (C ملاحظه گردید که این اختلاف از نظر آماری معنی دار نبود. بررسی شاخص های رشد نشان داد که درصد افزایش وزن (PBWI)، ضریب رشد ویژه (SGR)، ضریب تبدیل غذایی (FCR) و بقاء در ماهیان تغذیه شده با پریمیکس ویتامین 1000 C میلی گرم بر کیلوگرم جیره به طور معنی داری بالاتر از دیگر تیمارها بوده است (P<0.05). نتایج استرس دمایی و شوری نشان داد که ماهیان تغذیه شده با سطوح متفاوت پریمیکس ویتامین C بازماندگی بیشتری نسبت به ماهیان تغذیه شده بدون پریمیکس ویتامین C داشتند. بر اساس نتایج به دست آمده می توان بیان نمود که پریمیکس ویتامین C می تواند نقش مهمی را در افزایش عملکرد رشد و مقاومت در برابر عوامل محیطی (دما، شوری) در بچه ماهی سفید ایفا نماید.

این بررسی با هدف سنجش پارامترهای کیفی آب رودخانه ارس برای توسعه فعالیت های آبزی پروری در حوزه جغرافیایی استان اردبیل واقع در منطقه شمال غربی کشور ایران، انجام شد. نمونه برداری ها در طی یک سال از خرداد 1387 تا اردیبهشت 1388 به صورت ماهانه و در قالب سه ایستگاه تحقیقاتی انجام شد. نتایج نشان داد که در بیش تر موارد (به جز نیتروژن کل) بین پارامترها در ماه های مختلف سال، اختلاف آماری معنی دار وجود داشت (P<0.05). هر چند برخی از عوامل فیزیکوشیمیایی آب از ایستگاه 1 به سمت ایستگاه 3 دارای روند فزاینده بوده است، اما در بین ایستگاه های مختلف، اختلاف معنی دار نبود (P>0.05). حداقل و حداکثر عوامل فیزیکوشیمیایی آب شامل دمای آب 27-3 درجه سانتی گراد؛ اکسیژن محلول  14.4-7.5 میلی گرم بر لیتر؛ 7.7-8.6 PH؛ مجموع مواد محلول: 0.79-0.42 گرم بر لیتر؛ هدایت الکتریکی: 1.57-0.83 ms بر سانتی متر؛ سیلیس محلول: 12.25-7.17 میلی گرم بر لیتر؛ یون آمونیوم 0.174-0.018 میلی گرم بر لیتر؛ نیتریت: 0.081-0.004 میلی گرم بر لیتر؛ نیترات 2.076-0.492 میلی گرم بر لیتر؛ نیتروژن کل 12.92-9.12 میلی گرم بر لیتر؛ فسفات 0.102-0.042 میلی گرم بر لیتر؛ فسفر کل 0.536-0.205 میلی گرم بر لیتر و سختی کل 685-290 میلی گرم بر لیتر کربنات کلسیم اندازه گیری شد. در نتیجه استعدادهای توسعه پرورش ماهیان سردابی و گرمابی در محدوه استان اردبیل با استفاده از آب رودخانه ارس وجود دارد. اما به دلیل محدودیت دمای آب برای پرورش ماهیان گرم آبی لازم است در ذخیره سازی اولیه از بچه ماهیانی با وزن های بیش از 100 گرم استفاده شود.

امروزه پراکنش و گستردگی پرورش قزل آلا در جهان موجب رونق اقتصادی و اشاعه مصرف آن گردیده است. به طوری که با تولید 576 هزار تن در جهان ارزشی معادل 2.4 میلیارد دلار ایجاد نموده است. اگرچه این ماهی از پرمصرف ترین ماهیان بازار جهان نیست اما با حدود 110 برابر شدن پرورش آن نسبت به صید، حدود 1 درصد ارزش تجارت جهانی آبزیان به میزان 944 میلیون دلار را شامل می شود. به طوری که 59.7 درصد به صورت منجمد، 32.4 درصد تازه و سرد شده و 7.9 درصد زنده مبادله می گردد. ایران نیز با سرمایه گذاری های هنگفت با کسب رتبه سوم جهانی در پرورش، 10.8 درصد قزل آلای جهان را تولید نموده و سهم 0.07 درصدی در ارزش و 0.1 درصدی در مقدار صادرات جهانی دارد. در تحلیل های صورت گرفته، ایران علاوه بر تقاضای بالای مصرف داخلی از حدود 2.8 میلیون دلار درآمد ارزی خود در 8 ساله منتهی به سال 1387، به میزان 72.7 درصد صادرات قزل آلای تازه و سرد شده و 27.3 درصد صادرات به صورت منجمد داشته است.