شیلات
سال:1392 | دوره:66 | شماره:3 |تعداد مقالات:13

در این تحقیق برخی خصوصیات تولید مثلی ماهی بیاه (macrolepisLiza) طی دوره یک ساله به صورت ماهانه از آبان 1388 تا مهر 1389 در منطقه خور موسی واقع در استان خوزستان بررسی و 300 قطعه ماهی بیاه ماده صید شد. نتایج نشان داد که تخمدان ماهی بیاه از نوع کیسه ای است. در مرحله سوم رسیدگی جنسی، تخمک ها گرد بود و قطر آنها بین 483.8 – 628.5 و میانگین 579.3±0.2 میکرون اندازه گیری شد. در مرحله چهارم رسیدگی جنسی، تخمک ها در چندین گروه مشاهده می شدند، قطر آنها بین 435.5 – 782.7 و میانگین 648.4±0.4 میکرون اندازه گیری شد. در مرحله پنجم رسیدگی جنسی نیز تخمک ها در چندین گروه مشاهده شدنی بودند، قطر آنها بین 746.9 – 922.4 و میانگین 864.6±0.7 میکرون اندازه گیری شد. مراحل چهارم و پنجم رسیدگی جنسی تخمک ها به علت تجمع مقادیر بالای آب شفافیت خاصی دارند. با مطالعه میکروسکوپی برش های تخمدان ماهی بیاه، اووژنز این گونه در 6 مرحله به دست آمد. تخم ریزی در مرحله پنجم رسیدگی جنسی و در ماه های فروردین و اردیبهشت مشاهده شد.

مصب ها به منزله یکی از پرتولیدترین اکوسیستم های آبی به لحاظ اکولوژیکی و اقتصادی با اهمیتاند. در اکوسیستم های مصبی زئوپلانکتون ها گروه بسیار مهمی از جانوران و اساس شبکه غذایی اند و مراحل حد واسط در هرم غذایی پلاژیک را تشکیل می دهند. مطالعات اکولوژیکی، به خصوص تنوعات زمانی و مکانی زئوپلانکتون ها، در مصب ها ملاحظه شدنی است. مطالعه حاضر تاکید بر پراکنش زئوپلانکتون ها در مصب رودخانه حله واقع در استان بوشهر دارد که ترکیب گونه ای، فراوانی و زی توده جوامع زئوپلانکتونی همراه با برخی از خصوصیات آب بررسی می شود. نمونه برداری در اواسط فصل از تابستان 1390 تا بهار 1391 با استفاده از تور پلانکتون گیری، با چشمه 140 میکرون، با تورکشی عمودی از 5 ایستگاه معین انجام گرفت. زئوپلانکتون ها شامل بندپایان، کرم های حلقوی، پرتوزوا، نرم تنان، روتیفرها، خارتنان، نماتودها، مرجانیان، شانه داران و طنابداران بود. در همه نمونه ها پاروپایان به خصوص جنس Acartia غالب بودند. علاوه بر این، بندپایان بیشترین فراوانی و شانه داران، نماتودها، روتیفرها و خارتنان کم ترین فراوانی را نشان دادند. از میان بندپایان، پاروپایان شامل Acartia، Euterpina، Oithona، Oncaea، Paracalanus، Corycaeus، Labidocera، Macrosetella،Microsetella و Temora بیشترین فراوانی را در جمعیت زئوپلانکتونی داشتند. در همه فصول، فراوانی و زی توده در دهانه مصب (ایستگاه 5) با بیشترین در پاییز (فراوانی 46051.9 فرد بر متر مکعب، زی توده 165.0 میلی گرم بر متر مکعب) و کمترین در زمستان (فراوانی 5388.4 فرد بر متر مکعب، زی توده 20.9 میلی گرم بر متر مکعب) تخمین زده شد. این مطالعه می تواند در درک فرآیندهای اکولوژیکی و بیولوژیکی برای مدیریت پایدار شیلاتی مفید باشد.

در این تحقیق ذخایر ماهیان خاویاری در آب های ایرانی دریای خزر با هدف تعیین ترکیب گونه ای، فراوانی نسبی، فراوانی مطلق و میزان توده زنده گونه های مختلف ماهیان خاویاری ارزیابی شد. به این منظور، 90 ایستگاه بر اساس طرح طبقه بندی تصادفی انتخاب و ذخایر با روش مساحت جاروب شده برآورد شدند. در نواحی ساحلی با عمق کمتر از 10 متر از ترال 9 متری و برای مناطقی با عمق بیشتر از 10 متر از ترال 24.7 متری استفاده شد. مدت زمان ترال کشی در هر ایستگاه 30 دقیقه و سرعت شناور 3-2.5 گره دریایی بود. در 2 گشت دریایی سال 1388، 84 عدد و در گشت های سال 1389، 28 عدد ماهی خاویاری صید شدند. تاسماهی ایرانی با سهمی بیش از 83 - 100 درصد، بالاترین درصد صید را نسبت به سایر گونه ها داشت. میانگین طول کل تاسماهی ایران در بهار و پاییز 1388 به ترتیب 61.9±28.7 و 40.5±27.9 سانتی متر و در بهار و تابستان 1389 به ترتیب 54.7±23.5 و 60.2±17.7 سانتی متر بود. فراوانی مطلق ماهیان خاویاری در بهار و پاییز 1388 معادل 1.31 و 3.46 میلیون عدد برآورد شد. در گشت بهار و تابستان 1389 این مقادیر به ترتیب 831.10 و 779.20 هزار عدد بود. وزن توده زنده ماهیان خاویاری نیز در سال 1388 طی فصول بهار و پاییز به ترتیب معادل 2019.667 و 3014.3 تن برآورد شد. این مقدار برای سال 1389 در بهار 760.6 و در تابستان 855.0 تن محاسبه شد. نتایج نشان می دهد سیاست های شیلات ایران در رهاسازی بچه ماهیان خاویاری نتوانسته است از شدت کاهش ذخایر آنها جلوگیری کند. به نظر می رسد حمایت از تکثیر طبیعی از طریق حفاظت از مناطق تخم ریزی و نوزادگاهی و کنترل صید غیرمجاز می تواند یگانه راه نجات این ماهیان از انقراض نسل باشد.

تاثیر سطوح مختلف سفیده تخم مرغ در بافت، رنگ، ظرفیت نگهداری آب، ویسکوزیته و ارزیابی حسی سوریمی تهیه شده از ماهی کپور معمولی بررسی شد. سفیده تخم مرغ در مقادیر 3 و 2 و 1 درصد به خمیر سوریمی افزوده و به طور کامل با آن مخلوط شد؛ سپس، این ترکیب در روکش سوسیس روکش گذاری شد و در حمام آب گرم در دمای 90±2oC به مدت 30 دقیقه حرارت دید تا ژل سوریمی تشکیل شود. نتایج تجزیه و تحلیل ها نشان داد افزودنی مورد استفاده خواص کارکردی سوریمی ماهی کپور معمولی را بهبود می بخشد؛ به طوری که، با تاثیر مثبت در پارامترهای نیروی شکست و فاصله شکست منجر به بهبود قدرت ژل سوریمی می شود و متعاقب آن سایر پارامترهای مرتبط با آنالیز پروفیل بافتی آن از قبیل سختی، به هم پیوستگی و الاستیسیته افزایش می یابند. با وجود این، اضافه کردن مقادیر بالای پودر سفیده تخم مرغ باعث کاهش سفیدی رنگ ژل سوریمی شد. بهترین امتیاز را ارزیاب ها به سوریمی با 3 درصد سفیده تخم مرغ دادند.

جزیرهلاوان دومین جزیره نفتی بزرگ در سواحل ایرانی خلیج فارس است که به علت ذخیره سازی و تولید نفت خام همچنین، آب توازن کشتی ها در معرض آلودگی زیست محیطی قرار دارد. در نقطه مقابل، هندورابی از ذخایر نفتی و در نتیجه فعالیت های حمل و نقل نفتی و آب توازن کشتی ها به دور است؛ بنابراین، احتمالا زیست دریایی درجزیره هندورابی نسبت به جزیره لاوان از استرس زیست محیطی کمتری برخوردار است. مطالعه حاضر به منظور بررسی غلظت روی، منیزیم، آهن و مس در صدف محار و بررسی رابطه بین جذب این فلزات و وزن صدف محار انجام شد. وزن کل، پوسته و بخش نرم صدف ها با استفاده از ترازوی دیجیتال و غلظت فلزات با استفاده از دستگاه جذب اتمی تعیین شدند. بین غلظت مس در دو جزیره اختلاف معنی داری وجود نداشت، اما بین غلظت آهن، منیزیم و روی اختلاف معنی داری دیده شد. همچنین، اختلاف معنی داری در وزن کل و وزن بخش نرم بین دو جزیره مشاهد شد؛ در حالی که، بین وزن پوسته اختلاف معنی داری مشاهده نشد. هیچ کدام از فلزات روی، منیزیم، آهن و مس با فاکتورهای وزنی صدف محار در لاوان رابطه معنی داری نداشتند؛ در صورتی که، بین جذب منیزیم و روی با فاکتورهای وزنی در هندورابی رابطه معنی داری وجود داشت. با توجه به نتایج فوق به نظر می رسد که صدف های هندورابی در معرض استرس های زیست محیطی کمتری قرار دارند.

امروزه آبزیان دریایی، با توجه به ارزش غذایی بالا، در سبد غذایی خانواده ها جایگاه مناسبی پیدا کرده اند. یکی از آبزیان مهم پرورشی در آب دریا، خیار دریایی است. این جانوران به علت درصد پروتئین بالا، کندروئیتین سولفات، گلیکوزید ساپونین و فقدان کلسترول در کشورهای مختلفی از قبیل هند، مالزی، اندونزی، ژاپن، ایتالیا و امریکا پرورش داده می شوند. متاسفانه تاکنون توجهی به این رده از خارپوستان در کشور ما صورت نگرفته است. در این مقاله به فاکتورهای، مورد نیاز برای رشد و پرورش خیار دریایی، از قبیل مکان مزرعه، زمان پرورش، میزان غذادهی، انواع روش های مختلف پرورش خیار دریایی و برآورد هزینه ها پرداخته شده است. عواملی نظیر پراکنش وسیع گونه های ذکرشده، پرورش نسبتا آسان آنها، رشد سریع در تراکم بالا و جیره غذایی مصرفی با قیمت پایین باعث شده است که منطقه چابهار به مکانی مستعد برای پرورش خیاران دریایی مانند H.leucospilota و Stichopusvarigatus تبدیل شود. در این تحقیق تلاش شده است که، به صورت کاملا عملیاتی، طرح پرورش خیار دریایی در مزرعه ای در کشور عزیزمان به طور عام و در منطقه چابهار به طور خاص مطالعه شود. نتایج نشان می دهد که زمان بازگشت سرمایه در این پروژه یک سال و دو ماه با نرخ بازده 75 درصد است که کاملا مقرون به صرفه بودن طرح را نشان می دهد.

اخیرا به علت مشکلاتی در تهیه مخمر Lansy PZ (قیمت بالا و تجاری نکردن تکنیک ساخت)، تحقیقات وسیعی در زمینه جانشینی آن با مخمرهای صنعتی (مانند مخمر نانوایی) برای تغذیه آرتمیا صورت می گیرد. در این مطالعه، میزان رشد و درصد بازماندگی ناپلیوس های Artemia urmiana وA. franciscana در روزهای 3، 7، 11 و 15 ام پرورش در 6 تیمار غذایی مخمری (مخمرLansy PZ، مخمر غنی شده با اسیدهای چرب غیراشباعی، مخمر غنی شده بدون لایه مانوپروتئین، مخمر بدون لایه مانوپروتئین، مخمرهای ساده 50 و 100 درصد جیره غذایی) همراه با تغذیه از جلبک Dunaliella tertiolecta در ظروف یک لیتری با تراکم 500 عدد در لیتر و شوری 80 در هزار به مدت 15 روز تا مرحله بلوغ بررسی شدند. نتایج روز پانزدهم نشان داد که بیشترین رشد هر دو گونه آرتمیا با تغذیه از مخمر Lansy PZ بود و رشد طولی آرتمیای ارومیه با این جیره (9.09 میلی متر) بیشتر از آرتمیای امریکا (7.52 میلی متر) بود. در روز پانزدهم و با تغذیه از مخمر بدون لایه مانوپروتئین، بازماندگی بالاتری (آرتمیای ارومیه و امریکا به ترتیب 73.20 و 75.80 درصد) نسبت به سایر جیره ها و حتی مخمر Lansy PZ (به ترتیب 60.70 و 72.07 درصد) به دست آمد. بررسی نتایج نشان داد که دست کاری های مخمر نانوایی تاثیرات واضح تری در بازماندگی هر دو گونه آرتمیا در مقایسه با رشد دارد؛ با وجود این، حذف لایه مانوپروتئینی مخمر اهمیت بیشتری در مقایسه با غنی سازی با اسیدهای چرب غیراشباعی در تغذیه هر دو گونه داشت. بنابراین، پیشنهاد شد که مخمر نانوایی بدون لایه مانوپروتئین می تواند جانشین مناسبی برای مخمر Lansy PZ در تغذیه هر دو گونه آرتمیا خصوصا در سیستم های پرورشی در مقیاس کوچک و مداربسته باشد.

آزمایشی برای ارزیابی میزان مناسب ویتامین C در رشد، بقا و شاخص کبدی در بچه ماهیان آزاد دریای خزر (Salmo trutta caspius) طراحی شد. پنج جیره غذایی حاوی مقادیر مختلف اسید آسکوربیک شامل 0، 50، 100، 200 و 400 میلی گرم در کیلوگرم غذا برای تیمارهای مختلف آزمایشی تهیه شد. تعداد 600 بچه ماهی با وزن ابتدایی 9.6±0.6 گرم به 5 تیمار با 3 تکرار تقسیم شدند و 40 عدد بچه ماهی به صورت تصادفی در هر فضای آزمایشی قرار گرفتند. بچه ماهیان 9 هفته از طریق جیره های غذایی تغذیه شدند. شاخص های رشد شامل وزن نهایی، افزایش وزن، نرخ رشد ویژه، نرخ کارایی پروتئین، ضریب تبدیل غذایی، ضریب چاقی و شاخص کبدی با نمونه برداری از بچه ماهیان هر 3 هفته یک بار تعیین و بین تیمارهای آزمایشی مقایسه شدند. نتایج نشان داد که میزان بقای بچه ماهیان در همه تیمارهای آزمایشی برابر 100 درصد بوده است و هیچ اختلال ظاهری نظیر تغییر شکل سرپوش آبششی، شنای غیرعادی همراه انحنای افقی و عمودی ستون فقرات در بچه ماهیان آزاد دریای خزر طی 9 هفته دوره پرورش مشاهده نشد. همچنین، تفاوت معنی داری در میزان وزن نهایی، افزایش وزن، نرخ رشد ویژه، نرخ کارایی پروتئین، ضریب تبدیل غذایی، ضریب چاقی و شاخص کبدی بین تیمارهای آزمایشی مشاهده شد (P<0.05). طبق نتایج این تحقیق مقدار 200 میلی گرم اسید آسکوربیک در هر کیلوگرم جیره غذایی باعث افزایش معنی دار شاخص های رشد در مقایسه با سایر تیمارها می شود (P<0.05)؛ در حالی که، هیچ تفاوت معنی داری در میزان رشد بچه ماهیان بین تیمارهای 200 و 400 میلی گرم اسید آسکوربیک در کیلوگرم غذا دیده نشد. بنابراین، نتایج این پژوهش نشان داد که میزان بهینه اسید آسکوربیک برای رشد بچه ماهی آزاد دریای خزر برابر 200 میلی گرم اسید آسکوربیک به ازای هر کیلوگرم غذای مصرفی است. همچنین، مقدار بهینه ویتامین C برای افزایش وزن بچه ماهی آزاد دریای خزر بر اساس آزمون پاسخ به سطح برابر با 248.52 میلی گرم اسید آسکوربیک در کیلوگرم غذاست.

این مطالعه برای بررسی تاثیرات سطوح مختلف مکمل بتائین در شاخص های رشد، کارآیی تغذیه و میزان بقای لارو ماهی سوف معمولی انجام گرفت. از روز دوازدهم پس از تفریخ (وزن اولیه 1.52±0.06 میلی گرم) لاروها به یکی از 6 جیره فرموله شده غذای آغازین ماهی قزل آلای رنگین کمان (Bio Optimal)، غذای آغازین ماهی قزل آلای رنگین کمان به همراه مکمل بتائین (Bio Optimal + Betaine) در 5 سطح 0.5، 1، 1.5، 2 و 2.5 درصد تغییر عادت غذایی یافتند و 1 تیمار تا انتهای آزمایش غذای زنده (ناپلی آرتمیا) دریافت کرد. آزمایش 4 هفته (تا 40 روز پس از تفریخ) به طول انجامید. لاروهای تغذیه شده با غذای زنده وضعیت بهتری از نظر میانگین وزن نهایی، افزایش وزن، میانگین رشد روزانه، ضریب رشد ویژه، طول نهایی لارو و شاخص وضعیت نسبت به دیگر تیمارها داشتند (p<0.05) افزودن سطوح مختلف مکمل بتائین به غذای آغازین قزل آلای رنگین کمان اثر معنی داری در شاخص های رشد لارو ماهی سوف معمولی نداشت (P>0.05) ضریب تبدیل غذایی در بین تیمارهای مختلف تفاوتی نداشت (P>0.05) و فقط در مورد ضریب کارآیی تغذیه تیمار غذای زنده وضعیت بهتری را نشان داد (P<0.05). بیشترین میزان بقا و هم نوع خواری در لاروهای تغذیه شده با غذای زنده بود؛ در حالی که، لاروهای تغذیه شده با جیره های فرموله شده (بیواپتیمال و بیواپتیمال + سطوح مختلف مکمل بتائین) تا روز 33 پس از تفریخ زنده ماندند. بر اساس نتایج می توان بیان کرد که عادت دهی لارو ماهی سوف معمولی به غذاهای مصنوعی نیازمند مطالعات بیشتری است و استفاده از مکمل بتائین در جیره لارو باید در دوره زمانی مناسب تری از لحاظ تکامل فیزیولوژیکی لارو صورت بگیرد.

این تحقیق با 24 قطعه فیل ماهی پرورشی (8 نر و 16 ماده)، که در استخرهای موسسه تحقیقات بین المللی تاسماهیان دریای خزر پرورش یافته بودند، به مدت 3 سال انجام شد. نمونه برداری و سنجش پارامترهای خونی در 12 تکرار و در مراحل مختلف رسیدگی جنسی انجام شد. نتایج نشان داد که درصد هماتوکریت (PVC)، غلظت هموگلوبین (Hb) و تعداد کل یاخته های قرمز (RBC) خون فیل ماهی نر بیش از ماده بود و در هر دو جنس با افزایش رسیدگی جنسی، به ویژه در مرحله چهارم، افزایش یافتند. میانگین حجم یاخته قرمز (MCV) و میانگین هموگلوبین یاخته قرمز (MCH) خون فیل ماهی نر فاقد اختلاف معنادار با ماهی ماده بود، ولی میانگین درصد غلظت هموگلوبین یاخته قرمز (MCHC) در دو جنس با یکدیگر اختلاف معنادار داشت. تعداد کل یاخته های سفید (WBC) خون فیل ماهی نر به طور معناداری کمتر از ماهی ماده بود. این شاخص در مراحل مختلف رسیدگی جنسی ماهیان نر و ماده اختلاف معناداری نداشت. در هر دو جنس نر و ماده، بیشترین میانگین درصد یاخته های سفید خون را به ترتیب یاخته های لنفوسیت، نوتروفیل، ائوزینوفیل و مونوسیت تشکیل می دادند. در این پژوهش هیچ یاخته بازوفیلی مشاهده نشد. نتایج نشان داد که دامنه پروفایل فاکتورهای خونی فیل ماهی پرورشی در محدوده سایر تاسماهیان بود و بیشتر پارامترهای خونی فاکتورهای وابسته به جنسیت (نر یا ماده ) بودند و کمتر تحت تاثیر مراحل رسیدگی جنسی قرار داشتند.