علوم زیستی
سال:1388 | دوره:3 | شماره:1 (پیاپی 8) |تعداد مقالات:10

فلزات سنگین به راحتی در محیط زیست تجزیه نمی شوند و اثرات زیانباری را حتی در غلظت های کم برای انسان و سایر موجودات زنده دارند. جنس بلوط بیش از 200 گونه است. بلوط بلند مازو که در مناطق مختلف نیمکره شمالی پراکندگی دارد، مورد مطالعه قرار گرفت. تحقیق حاضر که برای اولین بار صورت پذیرفت، نیروی بالقوه ریشه، ساقه و برگ بلوط بلند مازو به عنوان جذب کننده آلومینیوم در دمای محیط را بررسی نمود. حدود 40 نمونه از درخت بلوط بلند مازو (یکساله) بصورت تصادفی جمع آوری شد. نمونه های آسیاب شده برگ، ریشه و ساقه بلندمازو با محلول فلزی آلوم مورد آزمایش قرار گرفت. نتایج بدست آمده از دستگاه جذب اتمی نشان داد که برگ بیشترین مقدار جذب را دارد به طوری که برگ 84 درصد، ساقه 62 درصد و ریشه 67 درصد توانایی جذب آلومینیوم را دارد. آزمایشات نمونه های توده گیاهی بلند مازو در برخورد با محلول شامل فلز آلومینیوم نشان دادندکه pH و طول مدت زمان تماس نمونه با محلول فلزی فاکتورهای مهمی برای انتقال فلز می باشند. به طوری که بیشترین مقدار جذب پس از سه روز در pH اسیدی بین دامنه 4 تا 5/4 است. روند بازجذب این توده گیاهی به کمک EDTA (اتیلن دی آمین تترااستیک اسید) به عنوان زداینده مواد جذب شده تا 63 درصد موثر است. با توجه به فراوانی و در دسترس بودن این گیاه در جنگل های شمال و نیز علاوه بر آن چون این گیاه می تواند بیش از یک بار مورد استفاده قرار گیرد (در آزمایشات باز جذب نشان داده شد) استفاده از آن به صرفه است و نیاز به گیاه زیاد برای حذف آلومینیوم ندارد.

تاس ماهی ایرانی بومی قسمت جنوبی دریای خزر و فراوانترین ماهی خاویاری ایران می باشد. با توجه به طولانی بودن سن بلوغ و از بین رفتن مکان های تخم ریزی، تکثیر مصنوعی این ماهیان در سال های اخیر رواج یافته است. یکی از مراحل تکثیر مصنوعی تاس ماهی ایرانی (Acipenser persicus) مرحله رفع چسبندگی تخم ها به وسیله خاک رس می باشد. خاک رس را توسط آب به صورت سوسپانسیون 10 درصد در آورده و سپس تخم های لقاح یافته را توسط آن به مدت 45 دقیقه شستشو داده تا رفع چسبندگی گردد که زمانی طولانی از روند تکثیر مصنوعی را شامل می شود. در این بین تانن ماده ای است که می تواند به عنوان جایگزین مناسب مطرح باشد. به همین دلیل در فصل تکثیر مصنوعی 1387 از  دو عدد مولد ماده تاس ماهی ایرانی استفاده شد. پس از تخم کشی و تکثیر مصنوعی تخم های لقاح یافته هر مولد به 8 قسمت تقسیم شده و در قالب یک تیمار (تانن به میزان 625/0گرم در 25/1 لیتر آب) و یک شاهد (سوسپانسیون 10 درصد خاک رس) و هر کدام با چهار تکرار مورد شستشو قرار گرفتند. بر اساس نتایج به دست آمده مدت زمان شستشو برای تیمار تانن 1 دقیقه و 30 ثانیه ولی برای خاک رس 45 دقیقه بدست آمد. همچنین برای تانن و خاک رس به ترتیب درصد لقاح در مرحله گاسترولا 36/94 و 28/91 درصد، درصد قارچ زدگی به ترتیب 81/1و 04/5 درصد، نرخ تفریخ 82/92 و 49/89 درصد و درصد بازماندگی لارو تا زمان جذب کیسه زرده به ترتیب 49/93 و 94/89 درصد بود. بنابراین با جایگزینی تانن به جای خاک رس ضمن صرفه جویی در زمان و برآورد اقتصادی، صدمه کمتری به تخم های لقاح یافته وارد شده و بازماندگی لاروها افزایش می یابد.

ماهی آزاد دریای خزر (Salmo trutta caspious) از ماهیان با ارزش دریای خزر می باشد. یکی از مهمترین مسایل در پرورش این ماهی، تکثیر مصنوعی و تولید لارو است. در این بین مولدین نر نقش مهمی در فرآیند تکثیر مصنوعی دارند. به این دلیل بررسی اثر توان باروری مولدین نر ماهی آزاد دریای خزر در فصل تکثیر 1387، بر روی عوامل کارآیی تکثیر مصنوعی ضروری به نظر رسید. برای این منظور 3 گروه سنی از مولدین نر (4، 5 و 6 ساله) با 9 عدد مولدین ماده به صورت جداگانه لقاح داده شد. بر اساس نتایج بدست آمده، مولدین نر 6 ساله بیشترین میانگین وزن قبل از اسپرم گیری (75/152 ± 67/1766 گرم)، وزن بعد از اسپرم گیری (23/152±0/1735 گرم)، طول کل (08/2±33/56 سانتی متر) و حجم اسپرم (22/6±83/31 میلی لیتر) را داشته است. بین این مولدین از نظر میانگین غلظت اسپرم و درصد اسپرماتوکریت، اختلاف معنی دار آماری مشاهده نشد .(P>0/05) بر پایه نتایج بدست آمده تخم های حاصل از لقاح اسپرم های مولدین 4 ساله با تخمک های مخلوط مولدین ماده بیشترین میانگین درصد لقاح (5/98 درصد)، درصد بازماندگی تخم تا مرحله چشم زدگی (17/91 درصد)، درصد ظهور لارو (5/94 درصد) و درصد بازماندگی لارو تا مرحله جذب کیسه زرده (16/97 درصد) را داشته است. بنابراین هم از بعد اقتصادی و هم از بعد زیست محیطی جهت تکثیر مصنوعی مولدین نر 4 ساله بهترین گزینه می باشند.

به منظور بررسی کمی و کیفی گونه بنه pistacia mutica F.&M. محدوده ای به وسعت 200 هکتار در شمال شرقی شهر یاسوج واقع در جنگل های گردنه ماه پرویز انتخاب گردید. با انتخاب عرصه مورد مطالعه، محدوده پراکنش درختان بنه بر روی نقشه توپوگرافی 20000/1 مشخص و محصور گردید. سپس با تهیه شبکه تصادفی سیستماتیک به ابعاد 200×200 متر 40 قطعه نمونه 20 آری دایره ای شکل (8 هکتار) مشخص و کلیه فعالیت ها و اندازه گیری های کمی و کیفی در این قطعات متمرکز گردید. در این قطعات نمونه اندازه گیری کمی شامل: تعداد در هکتار، ارتفاع درخت، قطر تاج، قطر برابر سینه، حجم و ... همچنین اندازه گیری کیفی شامل: وضعیت تاج، فرم گونه، درصد اختلاط گونه ها و کیفیت تنه و تاج درختان انجام شد. نتایج حاصله نشان می دهد: با توجه به تنکی جنگل های منطقه مورد مطالعه، درختان با ارتفاع بالا مشاهده نمی شود. در این منطقه دامنه ارتفاعی درختان دانه زاد 5 الی 10 متر و شاخه زادها بین 2 تا 8 متر می باشد. اندازه گیری قطر برابر سینه درختان نمونه نشان می دهد که بیشترین تعداد درختان در کلاسه قطری بین 10 تا 30 سانتی متری پراکنش دارند. از نظر تاج پوشش و تراکم درختان جنگلی، بیشترین تراکم تاج پوشش مربوط به تیپ بلوط بنه با 9/83 اصله در هکتار و کمترین تراکم مربوط به تیپ بنه-بادام کوهی با 8/41 اصله در هکتار می باشد. میانگین موجودی در هکتار برابر با 86/148 سیلو در هکتار می باشد. نسبت درصد اختلاط گونه های درختی و درختچه ای در قطعات نمونه به ترتیب گونه بنه 32/65 درصد، بلوط با 43/5 درصد، بادام 69/3 درصد، کیکم با 63/2 درصد و سایر گونه ها با 93/22 درصد می باشند. نتایج حاصل از بررسی کیفی توده جنگلی منطقه مورد مطالعه نیز نشان می دهد که در مجموع 1/12 درصد از درختان آلوده به آفات و امراض، 13درصد سرشکسته، 8/6 درصد سرخشکیده، 4/5 درصد درون پوسیده، 9/7 درصد بریدگی مصنوعی، 1/5 درصد کنده سوزی، 7 درصد سرشاخه زنی و 3 درصد چرای سرشاخه ای می باشند. در مجموع تنه درختان کوتاه و دارای انشعابات زیاد و در درختان بلوط به شکل جست گروه و فاقد ارتفاع بلند هستند اکثر درختان مصرف هیزمی داشته و فاقد مصارف تجارتی و صنعتی می باشند.

در این تحقیق به منظور حفاظت از تنوع درون و بین گونه ای ذخایر ژنتیکی و ممانعت از انقراض تدریجی درختان و درختچه های شاخص جنگلی استان کهگیلویه و بویراحمد، با گردش در عرصه های جنگلی استان، از لحاظ شرایط اقلیمی، خاک شناسی و توپوگرافی مورد بررسی قرار گرفت و براساس اولویت بندی، تعداد 8 گونه درختی و درختچه ای شامل بلوط ایرانی (Quercus brantii var.persica)، بنه (Pistacia atlantica)، گلابی وحشی (Pyrus glabra)، کیکم (Acer monnuspessulanum)، زبان گنجشک (Fraxinus rotundifolia)، بادام کوهی (Amygdalus scoparia)، کلخونگ (Pistacia khinjuk) و شن (Lonicera nummularifolia) جهت شناسایی، جمع آوری بذور و نگهداری انتخاب گردید.گونه های مذکور از نظر خصوصیات و شرایط موفولوژیکی، اکولوژیکی شرایط اقلیمی و خاک شناسی، نگهداری، حفاظتی، تکثیر و کاربرد ذخایر ژنتیکی درختان جنگلی مورد مطالعه قرار گرفت. سپس، اطلاعات مربوط به مشخصات موفولوژیک، گیاه شناسی و مشخصات نوع بذور درختان و درختچه های موجود در منطقه (رکال سیترانت، ارتودکس و یا متوسط) یادداشت گردید و نسبت به ثبت مشخصات، بسته بندی و برچسب بر روی نمونه ها اقدام گردید. در پایان فصل رویشی از روی پایه های درختی و درختچه ای سالم و قوی در مناطق مختلف، بذر جمع آوری گردید و پس از خشکاندن در شرایط مناسب، بسته بندی شده و تعداد 25 نمونه بذری با اطلاعات ضمیمه به بانک ژن موسسه جهت انتقال به سردخانه و نگهداری در بانک ژن ارسال گردید. با انجام  این تحقیق ضمن بررسی گونه های درختی و درختچه ای موجود در استان، تعداد30 ذخیره گاه درختی و درختچه ای در سطح استان شناسایی گردید. در مجموع از گونه های شناسایی شده 25 تیره متعلق به درختان و درختچه ها بوده که در قالب 67 گونه و زیرگونه در مناطق مختلف استان قادر به رویش می باشند همچنین این تحقیق موجب شناسایی گونه های در معرض تهدید و حساس گردید.

ساختار جمعیت بزرگ بی مهرگان کفزی طی 12 ماه نمونه برداری در سال های 87-86 از 5 ایستگاه مطالعاتی رودخانه لاسم واقع در شهرستان آمل استان مازندران توسط دستگاه نمونه بردار سوربر (1600 سانتی متر مربع و تور 100 میکرون) با 5 تکرار بررسی گردید. بر اساس نتایج بدست آمده 33 خانواده و 32 جنس از بزرگ بی مهرگان کفزی شناسایی شدند که لارو حشرات آبزی (راسته های  (Ephemeroptera, Plecoptera, Trichoptera, Diptera بیشترین تنوع و فراوانی را داشته است. بیشترین فراوانی در ایستگاه 2 با 9/2411 عدد در هر متر مربع و کمترین فراوانی مربوط به ایستگاه 1 با 5/725 عدد در هر متر مربع بوده است. در این مطالعه سنجه های ساختار جمعیتی شامل غنای کل، غنایEPT ، درصدEPT، فراوانی کل، فراوانیEPT، درصد ترکیب غالبیت (PCD) و EPT, CHIR خلاصه شدند در ضمن شاخص زیستی HFBI برای ایستگاه 3، 55/3 کمترین و برای ایستگاه 2، 25/4 بیشترین و BMWP/ASPT برای ایستگاه 3، 67/6 بیشترین و برای ایستگاه 5، 72/5 کمترین مقدار در بین ایستگاه های مطالعاتی محاسبه شدند و ایستگاه ها از نظر وضعیت کیفی آب بر مبنای مقادیر شاخص زیستی ارزیابی گردید. نتایج حاصل از این شاخص های زیستی تحقیق ایستگاه ها را در 3 گروه مختلف طبقه بندی نمود که ایستگاه 2 و 3 بدترین و بهترین از لحاظ کیفیت آب بودند.

عود عفونت های کاندیدائی و مقاومت آن ها به داروهای ضد قارچی در طی درمان از معضلات اساسی است که ناشی از عدم تشخیص سویه عامل بیماری و ناکارا بودن داروهای شیمیایی می باشد. در این تحقیق فعالیت ضد کاندیدایی عصاره های آبی، الکلی (متانلی و اتانلی)، جوشانده، خیسانده، دم کرده و شیرابه تغلیظ شده آلیوم جسدیانوم بر سوئه های مختلف کاندیدا (کاندیدا آلبیکنس ATCC 62061،ATCC 1677  و ATCC 11670)، کاندیدا گلابراتا و کاندیدا تروپیکالیس بطرق انتشار در ژل (روش دیسک و چاهک)، تعیینMIC  و MFC بررسی شد. نتایج نشان داد که عصاره های آبی، دم کرده و شیرابه تغلیظ شده دارای فعالیت ضد کاندیدایی بر علیه انواع کاندیدا آلبیکنس می باشند. در این بین، فعالیت ضد کاندیدایی شیرابه تغلیظ شده قابل ملاحظه بود. قطر هاله ممانعت از رشد شیرابه تغلیظ شده ساقه و برگ و پیاز بر انواع کاندیدا آلبیکنس به ترتیب 11،10 و 10 میلی متر، 300 MIC، 200 و 300 میکروگرم بر میلی لیتر و  300 ، 400 MFCو 400 میکروگرم بر میلی لیتر ارزیابی شد. عصاره های الکلی، خیسانده و جوشانده فعالیت ضد کاندیدایی را بر علیه هیچ یک از انواع کاندیدا آلبیکنس نشان ندادند. کلیه عصاره ها فاقد فعالیت ضد کاندیدایی بر علیه کاندیدا گلابراتا و کاندیدا تروپیکالیس بودند.

هدف از این تحقیق بررسی بروز استرپتوکوکوزیس و شناسایی باکتری های گرم مثبت عامل این بیماری در مزارع منتخب تکثیر و پرورش ماهی قزل آلای رنگین کمان در استان مازندران است. بسیاری از بیماری های باکتریایی ماهی، مسبب تلفات و ضرر اقتصادی بالا در مزارع پرورش قزل آلای رنگین کمان می باشند از این رو شناخت بیماری های باکتریایی و باکتری های بیماری زا یکی از مهمترین راه ها جهت کنترل و پیشگیری از بروز بیماری های باکتریایی است. مازندران یکی از بزرگترین مراکز تولید ماهیان سردآبی در ایران است و به همین دلیل شناخت انواع بیماری ها و عوامل آن ها در این استان دارای اهمیت ویژه ای است. در این تحقیق، 12 مزرعه از 5 شهر استان مازندران جهت نمونه گیری انتخاب گردید که شامل 3 مزرعه در تنکابن (دو هزار)، 1 مزرعه در چالوس (مرزن آباد)، 1 مزرعه در نوشهر (کجور)، 6  مزرعه در آمل (هراز) و 1 مزرعه در ساری (دودانگه) بود. این بررسی در 4 فصل سال از 1385 (پاییز و زمستان) تا 1386 (بهار و تابستان) انجام شد. در این بررسی از هر مزرعه، تعداد 10 عدد ماهی دارای علایم ظاهری بیماری مانند: بی حالی، تیرگی پوست، بیرون زدگی چشم، خون ریزی در داخل و اطراف چشم و پایه باله ها انتخاب گردید. باکتری های کوکسی شکل گرم مثبت از بافت های کلیه و کبد جداسازی و در محیط کشت Blood agar یا  TSA کشت داده شدند. تشخیص باکتری به وسیله رنگ آمیزی و انجام تست های بیوشیمیایی صورت گرفت. بیماری استرپتوکوکوزیس در فصول پاییز، بهار و تابستان و در مزارع شهرستان های چالوس، آمل و ساری مشاهده گردید اما در فصل زمستان مشاهده نشد. عوامل باکتریایی شناسایی شده به عنوان عامل استرپتوکوکوزیس طی این تحقیق شاملStreptococcus iniae ،Streptococcus agalactiae  وEntrococcus faecalis  بوده اند. از بین نمونه ماهیان بیمار مورد مطالعه، 33/33% مبتلا به استرپتوکوکوزیس بوده اند.