گیاه پزشکی
سال:1393 | دوره:37 | شماره:4 |تعداد مقالات:10

قارچ Rhizoctonia zeae عامل پوسیدگی ریشه و سوختگی غلاف ذرت و برخی از گیاهان گرامینه است. به منظور بررسی تنوع ژنتیکی جمعیتهای R. zeae، از خاک های زراعی استان مازندران و گلستان در طی سال های 1390-1389 نمونه برداری انجام گرفت. تکثیر و توالی یابی نواحی 18S وDNA 28S  ریبوزومی تعلق پنج جدایه منتخب را به گونه R zeae تایید نمود. تنوع ژنتیکی 20 جدایه با پراکنش جغرافیایی متفاوت بامقایسه توالیهای حاصله از تکثیر ناحیه ITS با استفاده از آغازگرهای ITS4 و ITS5 انجام شد. توالیهای نوکلئوتیدی ناحیه ITS نشان داد که در سطح تشابه بالا جدایه ها به چهار گروه تقسیم شده و از نظر تنوع ژنتیکی متنوع می باشند. در این بررسی مشخص شد رابطه مستقیمی بین تنوع مورفولوژیک و پلی مورفیسم ناحیه ITS وجود دارد.

نماتد طلایی سیب زمینی (Globoderarostochiensis)، که در سال 1387 از استان همدان گزارش شد، یکی از مهم ترین نماتدهای مهاجم سیب زمینی در سطح جهان است که سبب کاهش قابل توجه محصول می شود. این نماتد با حمله به ریشه ها و تشکیل سلولهای ویژه به گیاه آسیب می زند. به دلیل جدید بودن این نماتد در کشور، وضعیت بیماریزایی آن روی میزبان های مختلف کاملا روشن نیست. در یک آزمایش مقدماتی، میزان بیماریزایی نماتد روی مارفونا، یک رقم رایج و بازار پسند سیب زمینی در همدان، بررسی گردید. گیاهان در میکروپلات های آلوده شده با جمعیت های اولیه 0.05، 4، 9 و 15 تخم و لارو در گرم خاک G. rostochiensis کاشته شدند و پس از گذشت 75 روز، نسبت به برداشت و توزین گیاهان و محصول و تعیین جمعیت نهایی نماتد اقدام شد. بررسی ها حاکی از آن بود که افزایش جمعیت نماتد در زمان کاشت روی تمامی پارامترهای رشدی گیاه اثر گذاشته و موجب کاهش آن ها گردید. میزان تولید مثل نماتد و در نتیجه آن جمعت نهایی نماتد با افزایش جمعیت اولیه در خاک افزایش یافت. بیشترین جمعیت نماتد در تیمارهایی مشاهده گردید که با جمعیت بالای نماتد زمان کاشت آلوده گردیده بودند.

بیماری لکه موجی سیب زمینی در اثر دو گونه قارچی شامل: Alternaria alternata و A. solani ایجاد می شود. با توجه به اهمیت اقتصادی محصول سیب زمینی در کشور، لازم است که تدابیر مدیریتی برای کنترل بیماری مهم لکه موجی اتخاذ گردد. با توجه به اهمیت توسعه ی کشاورزی پایدار، بایستی با اعمال برنامه های مدیریتی با صرفه اقتصادی، قابل اجرا در سطح وسیع و نیز قابل قبول توسط کشاورزان و نیز در راستای کاهش مصرف سموم روش های به نژادی و به زراعی را در اولویت قرار داد. بر این اساس، در منطقه ی فریدن اصفهان در دو سال زراعی مطالعاتی بر مبنای تاریخ کاشت، نوع آبیاری، نحوه ی کاشت، مقاومت ژنتیکی ارقام و در سه سال زراعی مطالعاتی مبنی بر مبارزه ی شیمیایی با چند قارچ کش حفاظتی و سیستمیک انجام یافت. نتایج حاصله نشان داد که کلیه ی فاکتورهای استفاده شده اثر به سزایی در کاهش بیماری داشتند و عملکرد محصول در واحد سطح افزایش یافت. استفاده از آبیاری بارانی و قطره ای به ترتیب نسبت به آبیاری نشتی به طرز قابل توجهی موجب کاهش بیماری شدند. کشت دو ردیفه و یک ردیفه اثر قابل توجهی در بر نداشت. تاخیر یک ماهه و دو هفته ایی در تاریخ کاشت به ترتیب با 77 و 84 درصد شدت بیماری اثر به سزایی در کاهش توسعه ی بیماری داشت. استفاده از ارقام مقاوم و یا متحمل به ترتیب شامل دیامونت، گرانولا، مارادونا، پیکاسو، کایزر موجب کاهش چشمگیر بیماری گردید. در خصوص قارچ کش های کم مصرف شامل، قارچ کش تری فلوکسی استروبین (WG 50 درصد) به میزان 250 و 200 گرم در هکتار به ترتیب موثرترین قارچ کش در کنترل بیماری لکه موجی سیب زمینی بود. بررسی اثر متقابل شاخص های فوق نشان داد که تلفیق روش های به نژادی، به زراعی و شیمیایی نه تنها موجب کاهش بیماری به طور قابل توجه می گردند، بلکه اثرات سوء زیست محیطی را نیز کاهش خواهد داد.

امروزه استفاده از اسانس های گیاهی به عنوان جایگزین حشره کش های پر خطر به خصوص در مورد آفات انباری مورد توجه زیادی قرار گرفته است. در این بررسی دوام اسانس های گیاهی چویل  Ferulago angulata (schlecht) Boissو گندنای کوهی  Ballota aucheriBoissروی سه گونه از آفات پر زیان انباری مورد مطالعه قرار گرفت. این آزمایش، در شرایط دمایی 1±27 و رطوبت نسبی 5±60 درصد و در شرایط تاریکی صورت گرفت. سرعت مرگ و میر 50% از حشرات کامل سوسک کشیش (Rhyzopertha dominica (Fabricous، شپشه دندانه دار (Linnaeus) Oryzaephilus surinamensis و شپشه قرمز آردTribolium castaneum (Herbst)  در غلظت های مختلف توسط اسانس چویل به طور معنی داری از اسانس گندنای کوهی بیشتر بود. همچنین سمیت تنفسی گیاه چویل روی این سوسک ها نسبت به گندنای کوهی دوام بیشتری را نشان داد. نتایج بدست آمده نشان دهنده تاثیر بالای اسانس ها بر روی حشرات کامل ذکر شده می باشد.

استفاده از ترکیبات طبیعی گیاهان برای کنترل بیماری ها، بدلیل مزایایی که بر ترکیبات شیمیایی سنتزی دارند، مورد توجه و تحقیق قرار گرفته است. در این پژوهش، تاثیر عصاره برگ گیاهان کلم، تربچه و کرفس در پیشگیری و درمان بیماری سفیدک پودری خیار، در آزمایشات گلخانه ای بررسی شده است. بدین منظور عصاره آبی، استونی و یا متانولی این گیاهان با غلظت های 1% و 5%، یک روز قبل و یا یک روز بعد از تلقیح بیمارگر روی بوته ها استفاده شد و سپس شدت بیماری بر اساس تعداد لکه ها روی برگ ده روز پس از تلقیح محاسبه گردید. همچنین میزان تاثیر عصاره ها در کنترل بیماری، با قارچکش پنکونازول و عصاره گیاه (Reynoutria sachalinensis (Rs، که کاربرد تجاری در کنترل این بیماری دارند، مقایسه گردید. نتایج نشان داد، عصاره های مورد بررسی وقتی با فاصله یک روز از تلقیح بیمارگر استفاده شدند، شدت بیماری را روی برگ خیار کاهش دادند، گر چه میزان تاثیر آن ها متفاوت بود. عصاره استونی 5% کرفس نسبت به سایر عصاره ها، بیشترین تاثیر را در پیشگیری از بیماری داشت و اثر آن برابر با عصاره Rs بود. از طرف دیگر، عصاره استونی 5% کرفس و متانولی 5% کلم بترتیب بیشترین اثر درمانی را روی بیماری نشان دادند و به اندازه قارچکش پنکونازول در درمان بیماری موثر بودند. نتایج حاکی از آن بود که عصاره های آزمایش شده پتانسیل لازم برای کنترل سفیدک پودری خیار را دارند.

تعداد 47 لاین اوتایپ منوژرم چغندر قند به همراه دو شاهد حساس داخلی تحت شماره های 26091 و 26381 و دو شاهد مقاوم داخلی و خارجی به نام های کهریز-91 وHM1990  با استفاده از تکنیک ارزیابی مقاومت در قطعات جدا شده برگ از نظر مقاومت به بیماری لکه برگی سرکوسپورائی در شرایط درون شیشه ارزیابی شدند. آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد که در هر تکرار برای هر ژنوتیپ تعداد 10 قطعه جدا شده برگ متعلق به 10 بوته مورد استفاده قرار گرفت. قطعات در شرایط درون شیشه اسپور پاشی شده و پس از 8 روز تعداد لکه در واحد سطح برگ شمارش گردید. نتایج تجزیه واریانس حاکی از حساسیت 42 ژنوتیپ از 47 لاین مورد بررسی بود اما پنج لاین منوژرم (11866، 11867، 11868، 12326 و 12761) با میانگین تعداد لکه 3.01 تا 3.52 با شاهد مقاوم در یک گروه آماری قرار گرفتند. ژنوتیپ های انتخابی در شرایط مزرعه با آلودگی طبیعی در ایستگاه قراخیل قائم شهر از نظر مقاومت به بیماری ارزیابی شدند. آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا گردید. شدت آلودگی هر تیمار در سه مرحله از رشد گیاه و با استفاده از مقیاس استاندارد 9-1 اندازه گیری شد که مبنای مقایسه تیمارها بود. نتایج مزرعه ای ضمن تائید نتایج درون شیشه، لاین منوژرم 12761 را با شاهد مقاوم در یک گروه دسته بندی کرد.

باقلا (.Vicia faba L) یکی از حبوبات مهم در بسیاری از کشورها به شمار می رود و به عنوان منبع پروتئینی برای تغذیه انسان، دام و طیور و نیز در تثبیت نیتروژن از اهمیت ویژه ای برخوردار است. عارضه ای مشکوک به بیماری ویروسی با علائم موزائیک، پیچیدگی و بدشکلی برگ و ساقه سال های متمادی در مزارع باقلای استان خوزستان مشاهده  شد. نتایج بررسی بذربرد بودن عارضه نشان  داد که عامل/ عوامل عارضه یاد شده بذربرد می باشد. از این رو هدف از انجام این پژوهش شناسایی ویروس (های) مهم بذربرد مزارع باقلای استان خوزستان می باشد. به این منظور پس از نمونه برداری، عصاره گیاهان دارای علائم مشکوک به بیماری ویروسی به 22 گونه گیاه آزمون به روش مکانیکی مایه زنی شد، سپس نمونه ها با استفاده از آزمون سرولوژیکی الایزا و کاربرد 15 آنتی بادی علیه ویروس های بذربرد باقلا ارزیابی شدند و درنتیجه آلودگی آن ها به ویروس موزائیک معمولی لوبیا (Bean common mosaic virus, BCMV)، ویروس نکروز موزائیک معمولی لوبیا (Bean common mosaic necrosis virus, BCMNV) و ویروس موزائیک خیار (Cucumber mosaic virus, CMV) محرز شد. نتایج سرولوژی پس از استخراج آران ای کل و انجام واکنش آرتی- پی سی آر با استفاده از آغازگرهای اختصاصی جنس پوتی ویروس (NIb2F/NIb3R) و ویروس موزائیک خیار (CMVF/CMVR) تایید و قطعه های مورد انتظار به ترتیب به اندازه های 350 و 520 جفت باز تکثیر شد. نتایج این پژوهش نشان داد مزارع باقلای استان خوزستان دست کم به سه ویروس بذربرد شامل CMV، BCMV و BCMNV آلوده بودند. این اولین گزارش از وقوع آلودگی باقلا به BCMV و BCMNV در ایران می باشد.

در سال های اخیر مواد ساختمانی سلولزی و غیرسلولزی از جمله کامپوزیت چوب- پلاستیک، ام دی اف، نئوپان و یونولیت در سطح وسیعی در صنعت ساختمان سازی مورد استفاده قرار می گیرند. مقاومت این مواد ساختمانی در مقابل حمله موریانه یکی از پارامترهای مهم برای ارزیابی کیفیت آنها می باشد. در این تحقیق مقاومت مواد ساختمانی به حمله موریانه زیرزمینی Microcerotermes diversus (Iso.: Termitidae) در شرایط آزمایشگاهی (آزمون انتخابی و غیر انتخابی) و صحرایی ارزیابی شد. نتایج به دست آمده در آزمون غیرانتخابی نشان داد که یونولیت، نئوپان و ام دی اف توسط این موریانه مورد حمله قرار گرفته و خسارت قابل توجهی به آنها وارد شده است. اما کامپوزیت چوب- پلاستیک مقاومت زیادی را در مقابل این آفت نشان داد. همچنین در شرایط انتخابی آزمایشگاهی و صحرایی موریانه ها بیشترین خسارت را به نئوپان و ام دی اف وارد کردند. یونولیت به دلیل فقدان ارزش غذایی، جلب کننده نبوده و خسارت کمی به آن وارد شد. کامپوزیت چوب- پلاستیک نیز به دلیل داشتن مقاومت بالا به میزان کمی مورد حمله موریانه ها قرار گرفت. با توجه به این نتایج ارتباط معنی داری بین چگالی ماده مورد آزمایش و کاهش وزن ناشی از تغذیه ی موریانه، وجود دارد. بنابراین با افزایش چگالی، میزان خسارت وارد شده توسط این موریانه کاهش می یابد.

قارچ های بیمارگر خاکبرد با ایجاد مرگ گیاهچه، پوسیدگی ریشه و طوقه و کاهش جوانه زنی بذر، باعث کاهش تولید محصولات کشاورزی می شوند. گونه های تریکودرما از مهم ترین عوامل بیوکنترل شناخته شده علیه بیمارگرهای خاکزی می باشند. در این پژوهش جهت بهبود فعالیت آنتاگونیستی Trichoderma harzianum، القای جهش تصادفی با استفاده از اشعه گاما در دستگاه گاماسل با مقدار مصرف بهینه 250 گری روی جدایه Th65 انجام پذیرفت و 24 جهش یافته از این جدایه مادری انتخاب شدند. مطالعه خواص آنتاگونیستی علیه قارچ های Macrophomina phaseolina، Rhizoctonia solani AG4، Sclerotinia sclerotiorum و Fusarium graminearum به صورت سه آزمون کشت متقابل، متابولیت های فرار و عصاره های خارج سلولی در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار صورت گرفت. جدایه های 15 Th، Th 11،Th 5 ، 1 Th، Th 4 و 22 Th بیشترین میزان بازداری از رشد را نشان داده و به عنوان جدایه های جهش یافته برتر شناخته شدند. این جدایه ها توانایی استفاده در آزمون های کنترل زیستی گلخانه را دارا می باشند.

در این تحقیق تاثیر مرحله رشدی شته بر تخصیص زمان به رفتارهای مختلف کاوشگری در جمعیت دو جنسی زنبور پارازیتوئید (Lysiphlebus fabarum (Marshall) (Hym., Braconidae: Aphidiinae مورد ارزیابی قرار گرفت. برای این منظور زنبورهای همسن پرورش یافته روی شته سیاه باقلا (AphisfabaeScopoli (Hem., Aphididae به طور جداگانه به لکه های برگی شامل 15 عدد پوره سن دوم یا چهارم شته وارد گردیدند و به مدت 30 دقیقه رفتارهای مختلف کاوشگری زنبور و رفتارهای دفاعی میزبان ثبت شد. مطابق با نتایج به دست آمده، سن میزبان اثری بر زمان اختصاص داده شده به هریک از رفتارهای کاوشگری نداشت. این دو سن رشدی میزبان پاسخ دفاعی یکسانی به زنبورها نشان ندادند، به طوری که پوره های سن چهارم شته (6.18±24.81) به طور معنی داری در مقایسه با پوره سن دوم (2.60±9.94) رفتارهای دفاعی بیشتری در خصوص لگد زدن نشان دادند، ولی در رابطه با ترشح قطرات دفاعی کورنیکول، پوره های سن دوم (0.80±2.76) نسبت به پوره های سن چهارم (0.23±1.06)، بیشتر از این رفتار دفاعی استفاده کردند. در بین جهت های مختلف حمله ی زنبور (جلویی، جانبی و پشتی) در مواجهه با پوره های سنین دوم، اختلاف معنی داری دیده شد و زنبورها ترجیح دادند که برای در امان ماندن از رفتارهای دفاعی لگد زدن و ترشح کورنیکول بیشتر از جهت جانبی شته ها را پارازیته کنند.