تولیدات گیاهی
سال:1394 | دوره:38 | شماره:4 |تعداد مقالات:12

این تحقیق با هدف مطالعه اثرات تنش های شوری و خشکی به صورت مجزا و همراه با یکدیگر روی برخی خصوصیات فیزیولوژیکی دو رقم کلزا در اهواز به صورت گلدانی خارج از گلخانه اجرا شد. تحقیق به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی بود. نتایج نشان داد که در هر دو شرایط تنش شوری و خشکی عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی شاخص برداشت، ارتفاع بوته، تعداد شاخه های فرعی و محتوای نسبی آب برگ کاهش یافت. همچنین تنش های شوری و خشکی سبب افزایش عدد SPAD و نفوذپذیری نسبی غشاء در ارقام مورد مطالعه شد. درحالی که تنش توأم شوری و خشکی، این صفات را به مقدار بیشتری متاثر کرد. نتایج همبستگی صفات تحت تنش شوری نشان داد که افزایش نفوذپذیری نسبی غشاء سبب کاهش وزن خشک اندام هوایی شد (**r=-0.93). همچنین در شرایط تنش توأم همبستگی منفی بین نفوذپذیری نسبی غشاء و محتوای نسبی آب برگ وجود داشت (**r=-0.94) که به دلیل آسیب وارده به غشاء و افزایش نشت الکترولیت ها سبب کاهش محتوای نسبی آب برگ شد. به طورکلی رقم هایولا 401 دارای سازوکار دفاعی بهتر و کارآمدتری نسبت به رقم شیرالی از لحاظ حفظ محتوای نسبی آب برگ و عدم افزایش نفوذپذیری نسبی غشاء برخوردار بود و نسبت به تنش های شوری، خشکی و توأم تحمل بیشتری داشت.

پتاسیم، نقش مهمی در بهبود تحمل گیاهان به تنش های غیرزیستی نظیر تنش شوری ایفا می کند. به منظور بررسی تاثیر پتاسیم بر کاهش اثرات نامطلوب تنش شوری از طریق پایش فعالیت برخی آنزیم های آنتی اکسیدان، محتوی کلروفیل و عملکرد دانه دو رقم گندم دوروم (بهرنگ و یاواروس) آزمایشی گلدانی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک کامل تصادفی در سه تکرار با سطوح تیماری مختلف شامل: شاهد (بدون شوری)، شوری 150 میلی مولار (از نوع کلرید سدیم)، شوری 150 میلی مولار به همراه دو سطح 300 و 450 میلی گرم پتاسیم بر کیلو گرم خاک از منبع سولفات پتاسیم و دو سطح 30 و 45 میلی گرم پتاسیم بر کیلو گرم خاک از منبع نانوکلات پتاسیم 27 درصد اجرا گردید. تنش شوری سبب کاهش عملکرد دانه هر دو رقم گردید ولی تیمار ترکیبی شوری و پتاسیم از طریق بهبود فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان و محتوی پتاسیم و کلروفیل برگ سبب کاهش اثرات منفی شوری بر عملکرد دانه در مقایسه با تیمار شوری مطلق گردید. پاسخ هر دو رقم به تنش شوری و کاربرد سطوح و منابع مختلف پتاسیم در شرایط تنش برای بیشتر صفات مشابه بود، اگرچه فعالیت آنزیم آسکوربات پراکسیداز، گلوتاتیون ریداکتاز در رقم بهرنگ تا حدودی بیشتر بود. در مجموع، بر اساس یافته های این پژوهش کاربرد پتاسیم همراه با شوری در رقم یاواروس در مقایسه با رقم بهرنگ دارای اثرات مطلوب تری بود.

این آزمایش با هدف بررسی اثر تاریخ کاشت و غلظت محلول غذایی هوگلند بر عملکرد و کیفیت میوه توت فرنگی رقم کاماروزا در دانشگاه شهید چمران اهواز اجرا گردید. آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با دو فاکتور تاریخ کشت (در سه سطح، شامل 10 آذر، 30 آذر و 20 دی) و غلظت محلول غذایی هوگلند (در سه سطح، شامل قدرت کامل، دو-سوم قدرت و یک-سوم قدرت) و در سه تکرار طراحی گردید. نتایج نشان داد بیشترین تعداد گل و گل آذین در تغذیه با محلول هوگلند کامل در اولین و دومین تاریخ کشت به دست آمدند (به ترتیب 26.33 و 5.33 عدد). بیشترین درصد تشکیل میوه (74.86%) نیز در تغذیه با هوگلند کامل و در تاریخ کشت 30 آذر به دست آمد. بیشترین وزن میوه (12 گرم)، تعداد میوه (14.33) و عملکرد بوته (172.77 گرم) در تغذیه با محلول دو-سوم هوگلند و در تاریخ کشت 10 آذر به دست آمد. اگر چه تغذیه با محلول غذایی کامل هوگلند بیشترین افزایش صفات کیفی میوه را داشت به گونه ای که سبب حداکثر میزان ویتامین ث و سفتی بافت میوه (در تاریخ کشت اول) و حداکثر مواد جامد محلول (در هر سه تاریخ کشت) گردید ولی با نتایج به دست آمده برای محلول غذایی دو-سوم هوگلند در بیشتر صفات اختلاف معنی دار آماری ثبت نگردید. بر این اساس و با توجه به هزینه بالای تهیه محلول های غذایی کشت هیدروپونیک و کوتاه بودن فصل رشد گیاه توت فرنگی در شرایط آب و هوایی اهواز، برای تولید توت فرنگی با عملکرد و کیفیت مناسب، تاریخ کشت 10 آذر و تغذیه با محلول دو-سوم قدرت هوگلند توصیه می گردد.

در نواحی خشک و نیمه خشک علاوه بر کمبود آب و درجه حرارت بسیار بالا، شوری شدید خاک و آب نیز مشکل آفرین است. برای تولید پایدار محصول در این نواحی، آبیاری قطره ای با توجه به توان غلبه بر محدودیت های محیطی قابل توجیه می باشد. به منظور مطالعه واکنش ذرت به شوری تحت شرایط آبیاری قطره ای و مدیریت آبیاری، آزمایشی در قالب کرت های خرد شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی انجام شد. در این تحقیق دو روش مدیریتی اختلاط و تناوب یک در میان آب شور (4، 5 و 6 دسی زیمنس بر متر) با آب رودخانه کارون، فاکتور اصلی و تیمارهای شوری فاکتور فرعی بودند. نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که با افزایش شوری عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی، ارتفاع، وزن هزار دانه و بهره وری آب کاهش یافت. مدیریت اختلاط باعث بهبود عملکرد و بهره وری آب آبیاری در شوری های بالاتر گردید. در پایانمیزان کاهش محصول به ازای هر واحد افزایش شوری خاک به طور متوسط 9 درصد به دست آمد

نیتروژن به عنوان یک عنصر ضروری برای گیاهان در نظر گرفته می شود و به میزان زیاد توسط گیاهان دریافت می گردد. مشخص شده مصرف کودهای حاوی نیتروژن اثرات سودمندی برای پسته و سایر درختان میوه دارد ولی اسیمیلاسیون نیتروژن در گونه های پسته (Pistacia)، شامل دریافت و احیا نیترات در پاسخ به تنش شوری مورد مطالعه قرار نگرفته است. در این آزمایش، فعالیت آنزیم نیترات ردوکتاز، اسیدهای آمینه کل، تجمع نیترات و یون های کلسیم و سدیم در دانهال های پسته پایه بادامی زرند (Pistacia vera L.) در پاسخ به تیمار کلرید سدیم (0، 75 و 150 میلی مولار) و نیترات کلسیم (0، 10 و 15 میلی مولار) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان دادند افزایش شوری موجب کاهش فعالیت نیترات ردوکتاز در برگ و تجمع نیترات، اسیدآمینه کل و یون کلسیم در برگ و ریشه دانهال های پسته اهلی گردید. در شرایط تنش کلرید سدیم، کاربرد نیترات کلسیم موجب افزایش معنی دار نیترات در برگ و ریشه و یا اسیدآمینه کل و فعالیت آنزیم نیترات ردوکتاز در برگ های دانهالهای پسته اهلی گردید. همچنین، کاربرد نیترات کلسیم، موجب افزایش معنی دار نسبت اسیدآمینه کل در ریشه نسبت به برگ و کاهش نسبت سدیم به کلسیم در ریشه گردید. شوری اسیمیلاسیون نیترات در گیاه پسته اهلی (Pistacia vera) را تحت تاثیر قرار داد. هم چنین بر اساس نتایج نشان دهنده نقش موثر اسیدآمینه کل آزاد و یون های کلسیم در محافظت دانهالهای پسته اهلی در شرایط تنش شوری می باشد.

به منظور بررسی تاثیر قارچ میکوریزا، کود فسفات زیستی و دامی بر عملکرد کمی و کیفی گیاه دارویی گشنیز یک آزمایش فاکتوریل سه عاملی در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با 18 تیمار و سه تکرار به صورت مزرعه ای در سال زراعی 92 در خرم آباد اجرا شد. فاکتورهای آزمایشی شامل قارچ میکوریزا در دو سطح، کود فسفات زیستی و کود دامی در سه سطح بودند. همچنین یک کرت به عنوان شاهد کود شیمیایی (نیتروژن، فسفر، پتاسیم به میزان 90، 60 و 90 کیلوگرم در هکتار) در هر تکرار قرار داده شد و مقایسه آن با تیمارهای کودهای زیستی و دامی نیز در قالب طرح بلوک کامل تصادفی صورت گرفت. بیشترین میزان غلظت فسفر دانه (3.67 درصد)، کاروتنوئیدبرگ (2.39 میکروگرم بر میلی لیتر)، عملکرد زیستی (3931.17 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد دانه (1780.67 کیلوگرم در هکتار) و شاخص برداشت (36.08 درصد) در اثر تلقیح با میکوریزا، مصرف 70 کیلوگرم کود فسفات زیستی و 20 تن در هکتار کود دامی حاصل شد که به ترتیب 51، 168، 51، 80، 27 درصد بیشتر از شاهد شیمیایی شد. اثر متقابل و معنی داری در بین تلقیح میکوریزا و کود فسفات زیستی در کاروتنوئید برگ، عملکرد دانه و شاخص برداشت مشاهده شد. طبق نتایج حاصله در این پژوهش تلقیح میکوریزا بیشترین تاثیر را نسبت به کود فسفات زیستی و کود دامی روی عملکرد دانه و عملکرد زیستی و شاخص برداشت گشنیز داشت.

به منظور بررسی اثر غلظت های مختلف پوترسین و پوشش واکس بر ویژگی های کمی و کیفی میوه نارنگی رقم ’کارا‘ در شرایط انبار، یک آزمایش به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی انجام شد. در این آزمایش اثر نوع پوشش در چهار سطح شامل واکس تجاریBRITEX ، پوترسین 0.2، 0.4 و 0.6 میلی مولار روی ویژگی های کمی و کیفی میوه نارنگی رقم ’کارا‘ در سه تکرار و سه مرحله شامل 20، 40 و 60 روز در دمای 1±5 درجه سلسیوس مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این آزمایش نشان داد، اثر نوع پوشش، زمان انبارداری و برهمکنش نوع پوشش و زمان انبارداری بر ویژگی های مورد بررسی میوه نارنگی ’کارا‘ شامل کاهش وزن میوه، نسبت پوست به گوشت میوه، درصد آب میوه، مواد جامد محلول (TSS)، نسبت TSS/TA و میزان ویتامین ث در سطح 1% معنی دار و بر روی pH و اسیدیته قابل تیتراسیون (TA)، معنی دار نبود. به صورت کلی می توان از بین تمامی تیمارها، کاربرد پس از برداشت پوترسین با غلظت 0.2 میلی مولار و نگهداری آن در انبار تا 40 روز را موثرترین تیمار در حفظ کیفیت نارنگی ’کارا‘ معرفی کرد.

به منظور تعیین فاصله مناسب آبیاری و مقدار کود نیتروژن برای تولید شوید در شرایط آب و هوایی کرمانشاه، پژوهشی به صورت کرت های خرد شده با سه تکرار در مزرعه آموزشی تحقیقاتی دانشگاه رازی در سال 1392 اجرا شد. کرت اصلی، فاصله آبیاری، شامل سه سطح 4، 6 و 8 روز و کرت فرعی، کاربرد کود اوره، شامل چهار سطح 0، 100، 200 و 300 کیلوگرم اوره در هکتار بود. صفات مورد مطالعه شامل عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، عملکرد ساقه و برگ، تعداد چتر در بوته، تعداد چترک در چتر، وزن هزار دانه، شاخص برداشت، ارتفاع بوته، قطر ساقه، محتوای رطوبت نسبی برگ، میزان کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل و محتوای کاروتنوییدها بود. کلروفیل برگ با استفاده از دستگاه اسپکتروفوتومتر اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که مصرف 300 کیلوگرم اوره در هکتار به همراه آبیاری در فواصل 4 روز یک بار حداکثر عملکرد دانه را تولید کرد. فواصل آبیاری و کود نیتروژن تاثیر معنی داری بر تعداد چتر و چترک در بوته، عملکرد بیولوژیک، عملکرد ساقه و برگ، ارتفاع بوته و قطر ساقه شوید نداشت. مصرف 300 کیلوگرم اوره در هکتار دارای بالاترین شاخص برداشت بود. فواصل آبیاری 8 روز یک بار به همراه مصرف 200 کیلوگرم اوره در هکتار بالاترین محتوای کلروفیل a، کلروفیل b و کلروفیل کل را بین اکثر تیمارها داشت. مطالعه تاثیر خشکی در مراحل مختلف رشدی شوید برای مطالعات بعدی توصیه می گردد.

ژنوتیپ ها و ارقام زیادی از گلابی در غرب کشور وجود دارند که برخی از آن ها دارای خصوصیات تغذیه ای ارزشمندی می باشند. این پژوهش با هدف مطالعه تغییرات بیوفیزیکی و زیست شیمیایی میوه در فرایند رسیدگی و نگهداری پس از برداشت صورت گرفت. 7 رقم میوه گلابی غرب کشور به همراه شاه میوه برداشت و به مدت 90 روز در دمای 1 درجه سلسیوس نگهداری شد. در زمان برداشت، 30، 60 و 90 روز پس از برداشت، نمونه برداری از سردخانه صورت گرفته و برخی خصوصیات کمی و کیفی میوه مانند کاهش وزن، سفتی، چگالی، ماده خشک، ویتامین ث، فنل کل، مواد جامد محلول، اسیدیته، شاخص رسیدگی و pH مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد میزان مواد جامد محلول افزایش یافت و از 13.2 به 15.98 درصد رسید در حالی که اسیدیته قابل تیتراسیون کاهش یافت. میزان اسید اسکوربیک در ارقام مورد مطالعه متفاوت بود. بیشترین مقدار ویتامین ث در زمان برداشت مشاهده شد و با افزایش زمان نگهداری میزان آن به تدریج کاهش یافت. درصد کاهش وزن نیز روند صعودی نشان داد و از صفر درصد در زمان برداشت به  10.1درصد بعد از 90 روز نگهداری در سردخانه رسید. همبستگی بین متغیرهای اسید آسکوربیک، چگالی و سفتی مشاهده شد به طوری که میوه هایی که چگالی بیش تری داشتند از استحکام بالایی برخوردار بودند و هم چنین میوه هایی که سفت تر بودند میزان اسید آسکوربیک بیش تری داشتند. همبستگی بین متغییرهای ماده خشک و کاهش وزن نیز نشان داد، با بالا رفتن کاهش وزن میزان ماده خشک نیز افزایش یافته است.

امروزه کاربرد مواد آنتی اکسیدان و تنظیم کننده رشد گیاه به منظور کاهش اثرات منفی ناشی از تنش های مختلف مطرح شده است. اسید آسکوربیک و سدیم نیتروپروساید از جمله این مواد هستند که موجب مقاومت گیاه به تنش های زیستی و غیر زیستی می شوند. جهت بررسی این موضوع در گیاه گلرنگ آزمایشی در سال 1390 به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شاهرود انجام شد. فاکتور اصلی تنش کم آبیاری شامل 2 سطح 8 و 16 روز آبیاری به ترتیب به عنوان عدم تنش و تنش بود که بعد از استقرار کامل بوته ها اعمال گردید. فاکتورهای فرعی شامل 3 سطح محلول پاشی سدیم نیتروپروساید در 3 غلظت صفر، 50 و 100 میکرو مولار و محلول پاشی اسید آسکوربیک در 3 سطح صفر، 10 و 20 میلی مولار در مرحله گلدهی بودند. در 63 و 65 روز پس از کاشت به ترتیب محلول پاشی با سدیم نیتروپروساید و اسید آسکوربیک انجام شد و یک هفته بعد محلول پاشی تکرار گردید. تنش، شاخص پایداری غشاء را کاهش داد. این صفت با کاربرد اسید آسکوربیک کاهش و با کاربرد سدیم نیتروپروساید افزایش یافت. کاربرد سدیم نیتروپروساید موجب افزایش شاخص سطح برگ گردید. در عدم تنش، محلول پاشی با هر دو غلظت سدیم نیتروپروساید کلروفیل b را افزایش دادند. محلول پاشی با اسید آسکوربیک با غلظت 10 میلی مولار در شرایط عدم تنش کاروتنوئید را افزایش داد. عملکرد دانه در بالاترین سطح از سدیم نیتروپروساید 13.2 درصد بیشتر از تیمار شاهد بود. لذا به نظر میرسد که کاربرد برگی سدیم نیتروپروساید با غظت مناسب می تواند در کاهش شدت تنش کم آبی مفید باشد.

در این آزمایش، اثرکشت توأم بساک با تخمدان خیار روی کارایی آندروژنز در کشت بساک 4 رقم خیار مورد مطالعه قرار گرفت. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد. ارقام خیار (بتا آلفا، اصفهانی، باسمنج، کرکی) ، محیط های کشت (مایع، جامد) و تعداد تخمدان در محیط کشت (0، 10، 20) عوامل مورد مطالعه در این آزمایش بودند. نتایج اختلاف معنی داری در سطح 0.001 بین ارقام خیار، محیط های کشت، تعداد تخمدان در محیط کشت، اثرات متقابل دوگانه و اثر سه گانه رقم در محیط کشت در تعداد تخمدان برای صفات درصد کالوس زایی (به جز اثرمتقابل محیط کشت در تخمدان) و میانگین تعداد رویان به ازای هر بساک در سطح 0.001 نشان داد. استفاده از محیط کشت مایع بدون تخمدان در رقم اصفهانی (90%) و محیط های کشت جامد حاوی 10 تخمدان در رقم کرکی (86.66%) و 20 تخمدان در رقم باسمنج (76.66%) بیشترین درصد کالوس زایی را به دنبال داشت. بیشترین درصد کالوس های رویان زا در ارقام کرکی (60%) و اصفهانی (56.66%) در محیط کشت جامد حاوی 10 تخمدان به دست آمد. بیشترین تعداد رویان، با اضافه کردن 10 تخمدان به محیط کشت جامد در ارقام کرکی و اصفهانی با میانگین 0.76 رویان به ازای هر بساک کشت شده به دست آمد. به طورکلی استفاده از 10 تخمدان در محیط کشت جامد در ارقام بتا آلفا، اصفهانی، کرکی و هم چنین 20 تخمدان در محیط کشت جامد در رقم باسمنج باعث افزایش تولید رویان در کشت بساک خیار گردید.