پژوهش های اعتقادی کلامی (علوم اسلامی)
سال:1389 | دوره:5 | شماره:19 |تعداد مقالات:7

ارائه راهکار درباره چگونگی کسب معرفت و ملاک ها و معیارهای صحت و سقم علوم و معارف بشری از مهمترین شاخص های مکاتب فکری و فلسفی و حتی دینی، عرفانی می باشد. وجود لایه های عمیق تر از محسوسات در هستی و نیز عدم امکان تحصیل تعیین از راه مشاهده و آزمون محسوسات، بشر را به بهره گیری از ابزار عقل و براهین فلسفی برای کسب معرفت سوق داد ولی محدودیت عقل در شناخت بسیاری از امور فرا حسی و نیز کلیت و اجمال احکام آن، خصوصا در شناخت عوالم فوق طبیعی، ضرورت توجه به «شهود به عنوان یقینی ترین و زلال ترین معرفت بشری» را بیش از پیش مورد توجه متفکران قرار داد. اما شخصی بودن شهود و نیز خلط و خطاهای برخی صاحبان کشف و شهود ضرورت بازنگری فلسفی – عرفانی ملاک های معرفتی شهود عرفانی را دو چندان نموده است. نوشته حاضر با نگاهی نظری و عقلانی و با استفاده از ملاک های معرفتی ارائه شده از سوی بزرگترین عارف عرفان نظری یعنی محی الدین ابن عربی و نیز اولین عارف شناخته شده عرفان نظری شیعی یعنی سید حیدر آملی به بازخوانی ملاک های معرفتی شهود عرفانی پرداخته است.

این مقاله با عنوان فوق در صدد بررسی دیدگاه های انتقادی برخی از فقیهان چون سید حیدر آملی، مقدس اردبیلی، ملا محسن فیض کاشانی و علامه مجلسی و...درباره برخی از مهمترین اندیشه های ابن عربی با استفاده از منابع اصیل فقهی و عرفا نی است.اندیشه های ابن عربی که از سوی این فقهاء مورد انتقاد واقع شده اند عبارتند از وحدت وجود، حلول و اتحاد، ولایت و شناخت امام زمان و...این تحقیق نشان می دهد که بسیاری از اندیشه های ابن عربی درباره وحدت وجود و شناخت امام زمان و غیره قابل دفاع بوده، افکاری نیز وجود دارد که انتقاد فقهاء بر آنها وارد تشخیص داده شده و قابل تامل است و تفصیل آن در متن آمده است.

دنیا و آخرت را می توان از جهات مختلفی مورد مقایسه و سنجش قرار داد. این مقایسه در خود قرآن کریم نیز انجام گرفته و با استفاده از این بیانات قرآنی، می توان زندگی دنیا و آخرت را مورد ارزیابی صحیح قرار داد و برتری عالم آخرت را تبیین کرد. زندگی آخرت بر خلاف زندگی دنیایی که فانی و زود گذر است، ابدی است و در آن پایان و مرگ امکان ندارد. البته لازم به یادآوری است که وجود تفاوت بین دنیا و آخرت به معنی جدایی کامل این دو نوع زندگی از هم نیست بلکه در جهان بینی اسلامی رابطه عمیقی بین این دو نوع زندگی وجود دارد و در واقع جهان ملکوت صورت تکامل یافته این دنیا می باشد و تفاوت های آن دو در حد تفاوت مرتبه ناقص با مرتبه کامل یک موجود است مانند تفاوت یک میوه نارسیده با همان میوه رسیده، لذا می بینیم که می گویند: دنیا مزرعه آخرت است، یعنی جهان طبیعت در مسیر تکاملی خود به سوی هدف نهایی خودش، سرانجام به مرحله نهایی کمال خویش می رسد و چون در این مرحله به کمال رسیده تمام قید و بندهای محدود دنیا را پشت سرگذاشته و حقیقت و باطن هستی آشکار می گردد.

در این پژوهش نگارنده تلاش نمو ده تا به یک پرسش اساسی پاسخ دهد. از دیدگاه قرآن چه نسبتی میان ایمان و امنیت برقرار است؟ با تامل در آیات قرآن این فرضیه مطرح شد که ایمان از طریق تحقق ارزشها در فرد و جامعه بویژه عدالت و نفی ظلم، امنیت حقیقی را تامین می کند. جهت آزمون فرضیه فوق، از نظریه ادراکات اعتباری علامه طباطبایی بهره گرفته شده است. ایشان در کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم و نیز تفسیرالمیزان به شرح این نظریه پرداخته است. علامه در اعتباریات قبل از اجتماع، اصلی اساسی به نام اصل استخدام را مطرح می کند که باعث تشکیل اجتماع مدنی و در واقع موجب پیدایش ادراکات اعتباری بعد از اجتماع می شود. نظریه استخدام می گوید: افراد برای تامین نیازهای اساسی و فردی خویش محتاجند که به همدیگر کمک و سود برسانند. این استخدام اجتماعی و این سود رسانی اگر به صورت یک طرفه باشد، عین ظلم و ناامنی اجتماعی است، اما اگر دو طرفه باشد عدالت حاکم می شود، حالا سوال اینجاست که چه کنیم که استخدام به انحراف نرود و بتواند مسیر عدالت و امنیت را در جامعه طی کند؟پاسخ این مقاله با استفاده از نظریه علامه آن است که باید به یک قانون متوسل شد. از میان همه قوانین موجود، قانون و مقررات شریعت الهی چون سازگار با نیازها و سرشت بشر است می تواند بهترین گزینه باشد. بهترین قانونی که ضامن تامین عدالت و امنیت در جامعه، که در واقع خواست همه انسانها است، قانون الهی می باشد. پس خدا که انسان را آفریده بهتر از هر کسی از نیازهای او آگاه است لذا قانونی هم که برای او وضع نموده بهترین قانون است. بر این اساس برای تشریع قانون و اصلاح روابط میان انسانها با خود، خدا و دیگر مردم، پیامبران، ائمه و جانشینان آنها را تعیین کرد تا جامعه را در مسیر درست هدایت کنند و اصل استخدام به صورت دو طرفه و بر اساس عدالت و امنیت استوار گردد.بنابراین بهترین ضمانت اجرای عدالت، امنیت و... ایمان به خداوند و قانون الهی می باشد.

در مقاله حاضر بحث لغوی و اصطلاحی مرتد و ارتداد از منابع مختلف استفاده و در قرآن کریم و احادیث اهل بیت(ع) به بررسی آن پرداخته و به آیات و روایاتی در این مورد استناد شده است. در ادامه نیز به تعریف مرتد فطری و مرتد ملی از دیدگاه فقهای امامیه و برخی احکام فقهی آنها اشاره شده است. هم چنین تعریف ضروری دین در فقه و مرتد بودن منکر آن بررسی شده و نظر فقهای شیعه نقل گردیده و خاطر نشان شده که دشنام دهنده به پیامبر اسلام و امامان معصوم بلکه قاذف مادر پیامبر و امام و حضرت زهرا(س) مرتد و منکر ضروری دین است و علاوه بر بیان نظر فقهای اهل سنت به ارتباط بین ارتداد و آزادی بیان و اندیشه و نیز شرح و تبیین آیه شریفه «لا اکراه فی الدین» پرداخته شده است.

زندگی اجتمایی انسان آمیزه ای از حق و تکلیف است. آدمیان از یک سو، در آگاهی، استعداد و ویژگی های اخلاقی و از سوی دیگر، در انگیزه ها، خواسته ها و نیازها با یکدیگر متفاوتند، در چنین وضعیتی بروز اختلافات بین آنان حتمی است. بنابراین اختلاف از عوارض قهری زندگی اجتماعی است. همه جوامع بشری با گوناگونی و اختلاف طبایع و سلایق خود چه دیندار و چه بی اعتناء به دین برای سعادت و سلامت خود نیازمند عدالت و قضاوت منصفانه هستند انسان امروز بیش از هر زمان دیگر، نیازمند قضاوت و دادرسی و کشف حقیقت و اجرای عدالت است.در این مقاله به دنبال این هستیم که ثابت کنیم هدف از دادرسی در اسلام کشف حقیقت و به دنبال آن اجرای عدالت است و فصل خصومت بر خلاف عدالت و بدون کشف حقیقت مقصود نیست البته در این بین مباحثی مطرح است که بیان خواهد شد. هم چنین راه های رسیدن به کشف حقیقت و سیاست قضائی اسلام را در مورد کشف حقیقت و اجرای عدالت تبیین کنیم.

بهداشت روان از دیرباز مورد توجه مسلمانان بوده است که سرچشمه های آن را می توان در آیات قرآن و احادیث اهلبیت کاوید. قرآن نسخه ای الهی است که درمانگر همه دردهاست و راهکارهای درمانی آنها را نیز مشخص کرده است در واقع قرآن بعنوان طبیبی درد آشنا به درمان همه دردهای جسمی، روانی و روحی انسان می پردازد که عمده بیماریها را می توان به شرح زیر معرفی نمود:الف) بیماریهای جسمی: بهداشت جسم، سلامت، بوسیله درمان های ذکری، گیاهی که توسط ائمه در قالب طب الصادق، طب الرضا و. به آن پرداخته شده است.ب)بیماریهای روانی: عمدتا در حوزه اخلاقی و اجتماعی می توان طبقه بندی کرد و مورد طرح و بررسی قرار می گیرد، مانند تکبر،غرور، تردید، افسردگی، انزواگرایی و ظلم، ستیزه جویی، خشونت، جنگ، فقر، فساد اجتماعی و زن ستیزی...ج)بیماریهای روحی: مانند کفر، نفاق، جهل، ظلم، شرک و فطرت گریزی که علی رغم پردازش بعضی از آنان توسط دانشمندان غرب نسبت به اکثر آنها غفلت بعمل آمده و اگر هم مورد توجه قرار گرفته با مبانی انحرافی و نقص همراه بوده که نه تنها به حل مشکل جامعه نینجامیده که مشکل را ایجاد نموده است.مشکل انسان امروز این است که به انسان تک بعدی می نگرد توجه به میلی از امیال او راهی از سعادت، او را از توجه به سایر خصوصیاتش باز داشته است اگر به فرد توجه کرده از اجتماع غافل شده اگر به بعد مادی دقت کرده از روح او غفلت نموده است حال آنکه انسان دارای گرایشها و کششهای متفاوتی است.این مقاله درصدد معرفی مبانی مناسب و مورد توجه قرآن بوده تا بدین وسیله کلید حل مشکل را در اختیار جامعه قرار دهد.