پژوهش در علوم زراعی
سال:1391 | دوره:5 | شماره:17 |تعداد مقالات:10

به منظور بررسی اثر تاریخ کاشت (در کشت دوم) آفتابگردان بر عملکرد و اجزای آن آزمایشی در مناطق معتدل سرد کرمانشاه به صورت طرح کرت های خرد شده بر اساس طرح پایه بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات اسلام آباد غرب در سال 1389 انجام گردید. تاریخ های کاشت شامل 20 خرداد ماه، 5 و 20 تیر ماه در کرت های اصلی و هیبریدهای آفتابگردان شامل آذرگل (CMS 19×R43)، آلستار، فرخ و SHF-81-9O در کرت های فرعی قرار داده شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد صفات شاخص سطح برگ، قطر طبق، تعداد دانه در طبق، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، درصد و عملکرد روغن در تاریخ های کاشت مختلف دارای تفاوت معنی داری بودند. هیبریدهای مورد نظر بر شاخص سطح برگ، قطر طبق، تعداد دانه در طبق، وزن هزار دانه و عملکرد روغن معنی داری داشتند. شاخص سطح برگ، قطر طبق، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، درصد و عملکرد روغن در تاریخ کاشت اول (بیستم خرداد ماه) و تاریخ کاشت سوم (بیستم تیر ماه) به ترتیب بیشترین و کمترین میزان را نشان دادند. تاریخ کاشت های اول و سوم با 4244.7 و 2978 کیلوگرم در هکتار به ترتیب بیشترین و کمترین میزان عملکرد دانه را داشتند. اثر متقابل تاریخ کاشت و رقم برای صفات شاخص سطح برگ، قطر طبق، وزن هزار دانه و عملکرد روغن معنی دار گردید. هیبریدهای آذرگل و SHF-81-90 در تاریخ کاشت اول با 1817 و 1795 کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد روغن را نشان دادند. تاریخ کاشت اول از نظر کلیه صفات، بهترین تاریخ کاشت بود.

به منظور بررسی اثر تاریخ کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام نوید بخش گندم آبی، آزمایشی در سال زراعی 88- 87 به صورت اسپلیت پلات با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اسلام آباد غرب اجرا شد. تاریخ کاشت به عنوان عامل اصلی در سه سطح (20 مهر، 10 آبان و 30 آبان) و لاین های گندم نان به عنوان عامل فرعی در 15 سطح (سایسون، گاسکوژن، الوند، مهدوی، زرین، مرودشت، توس، شیراز، پیشتاز، کویر، M-79-7، M-81-13، MV17، C-81-14 و C-82-12) در نظر گرفته شد. نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد، اثر تاریخ کاشت بر ارتفاع بوته، عملکرد بیولوژیک، تاریخ ظهور سنبله، رسیدن فیزیولوژیک، تعداد سنبله در سطح، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه در سطح 1% و بر عملکرد دانه و شاخص برداشت در سطح 5% معنی دار بود. بیشترین عملکرد دانه با 9087 کیلوگرم در هکتار متعلق به تاریخ کاشت 10 آبان و کمترین عملکرد دانه با 8465 کیلوگرم در هکتار متعلق به تاریخ کاشت 30 آبان بود. با تاخیر در کاشت تعداد سنبله در مترمربع، وزن هزار دانه و تعداد دانه در سنبله کاهش یافت. پس ژنوتیپ ها در همه صفات اختلاف معنی دار بود. مقایسه میانگین داده ها نشان داد که رقم مرودشت و شیراز با 9617 و 7588 کیلوگرم در هکتار به ترتیب دارای بیشترین و کمترین عملکرد دانه بودند.

جهت بررسی تنوع صفات به ویژه صفات مرتبط با سنبله در 30 ژنوتیپ گندم نان، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 9-1388 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز اجرا گردید. بر اساس نتایج تجزیه واریانس، بین ارقام مورد بررسی از نظر کلیه صفات مورد مطالعه به جز تعداد روز تا سنبله دهی، تعداد سنبله در بوته و عملکرد دانه در بوته، اختلاف معنی داری در سطح احتمال 1% وجود داشت که حاکی از وجود تنوع قابل ملاحظه بین ارقام مورد مطالعه بود. نتایج حاصل از محاسبه پارامترهای آمار توصیفی نشان داد، اکثر صفات به ویژه طول ریشک، طول پدانکل، تعداد گلچه غیربارور در سنبلچه، تعداد دانه در سنبله اصلی، وزن سنبله و وزن دانه در سنبله اصلی دارای بیشترین ضرایب تنوع بودند. تجزیه خوشه ای بر اساس صفات اندازه گیری شده، ارقام مورد بررسی را به سه گروه تقسیم کرد که بین گروه ها از نظر اکثر صفات اختلاف معنی داری وجود داشت و گروه سوم به عنوان گروه مطلوب برگزیده شد، ارقام قرار گرفته در این گروه (مرودشت، آزادی، تجن و زرین) به عنوان ارقام برتر از نظر اجزای عملکرد و صفات مرتبط با سنبله انتخاب شدند.

به منظور بررسی تاثیر تراکم بوته و فاصله ردیف کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد سویا رقم L17، آزمایشی طی سال 1389 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی ساعتلوی شهرستان ارومیه اجرا گردید. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. فاکتور تراکم بوته در چهار سطح 20، 30، 40 و 50 بوته در مترمربع و فاکتور فاصله ردیف کاشت در سه سطح 30، 40 و 50 سانتی متر بود. نتایج نشان دادند که سطوح تراکم بر صفات ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، وزن صد دانه، تعداد دانه در بوته، وزن خشک بوته، عملکرد دانه و شاخص برداشت معنی دار بود. با افزایش تراکم بوته عملکرد دانه از 1743 کیلوگرم در هکتار در تیمار 20 بوته در مترمربع به 2272 کیلوگرم در هکتار در تیمار 30 بوته در مترمربع افزایش نشان داد و پس از آن کاهش یافت. فاصله بین ردیف نیز بر تمام صفات به جز تعداد شاخه فرعی تاثیر معنی داری داشت. بیشترین عملکرد دانه با میانگین 2291 کیلوگرم در هکتار مربوط به فاصله ردیف 30 سانتی متر بود که نسبت به تیمار فاصله ردیف 50 سانتی متر 798 کیلوگرم در هکتار افزایش نشان داد. اثرات متقابل دو فاکتور بر صفات تعداد دانه در بوته، وزن خشک بوته و عملکرد دانه معنی دار بود. کمترین عملکرد دانه با میانگین 1072 کیلوگرم در هکتار به تراکم 50 بوته در مترمربع در فاصله کاشت 50 سانتی متر تعلق داشت و بیشترین عملکرد دانه نیز در تراکم 40 بوته در مترمربع با فاصله ردیف 30 سانتی متر با میانگین 2815 کیلوگرم در هکتار به دست آمد.

به منظور بررسی اثر تاریخ و تراکم کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه نخود سبز واریته روندو در کشت دوم، آزمایشی در سال 1389 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. عامل اصلی شامل 4 سطح، تاریخ کاشت (a1= 21 تیر ماه، a2= 31 تیر ماه، a3= 10 مرداد ماه و a4= 20 مرداد ماه) و عامل فرعی شامل 4 سطح، تراکم کاشت (b1= 40 بوته در مترمربع، b2= 20 بوته در مترمربع، b3= 13.33 بوته در مترمربع، b4= 10 بوته در مترمربع) بود. بر اساس نتایج، بیشترین ارتفاع بوته با 84 سانتی متر به تیمار تاریخ 31 تیر ماه و تراکم 20 بوته در مترمربع اختصاص داشت. کمترین ارتفاع بوته نخود سبز با 62.3 سانتی متر نیز به تیمار 31 تیر ماه و تراکم 10 بوته در مترمربع مربوط بود. بیشترین تعداد غلاف در بوته (با20.93 ) به تاریخ کاشت 31 تیر ماه و تراکم کاشت 10 بوته در مترمربع اختصاص داشت. بیشترین تعداد دانه در بوته در تاریخ 31 تیر و تراکم 10 بوته در مترمربع با 149.3 دانه تولید گردید. تعداد شاخه های اصلی و فرعی در تراکم 10 بوته بیشتر بود. تعداد غلاف در واحد سطح در تراکم 40 بوته در مترمربع و تاریخ 31 تیر با 384.1 عدد حداکثر بود. بیشترین وزن صد دانه سبز در تراکم های 13.33 و 10 بوته در مترمربع با میانگین 23.98 گرم به دست آمد. بیشترین عملکرد غلاف سبز در تاریخ 31 تیر و تراکم 20 بوته در مترمربع به ترتیب با 925.5 و 785.9 گرم در مترمربع به دست آمد. با توجه به نتایج حاصل تیمار 31 تیر ماه و تراکم 20 بوته در مترمربع تاریخ کاشت و تراکم مناسب برای این گیاه می تواند باشد. با به تاخیر انداختن زمان کشت از عملکرد خشک گیاه کاسته می شود. در 31 تیر ماه بیشترین عملکرد خشک معادل 274.4 گرم بر مترمربع به دست آمد و در تراکم 20 بوته در مترمربع، بیشترین عملکرد خشک با میانگین 230.3 گرم بر مترمربع تولید شد.

به منظور بررسی اثرات مصرف اوره، کود زیستی نیتروکسین و عناصر کم مصرف آهن، روی و بور بر خصوصیات زراعی، اجزای عملکرد و عملکرد آفتابگردان روغنی لاین NSH45، آزمایشی طی سال 1389 در مزرعه ای واقع در روستای گوهران شهرستان خوی، در فاصله 6 کیلومتری این شهر اجرا گردید. آزمایش به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با 12 تیمار و سه تکرار اجرا شد. در این تحقیق تیمارها شامل: مصرف 100 درصد نیتروژن معدنی، مصرف 50 درصد نیتروژن معدنی + مصرف 50 درصد نیتروژن بیولوژیک، مصرف 25 درصد نیتروژن معدنی + مصرف 75 درصد نیتروژن بیولوژیک، مصرف 100 درصد نیتروژن بیولوژیک، مصرف 100 درصد نیتروژن معدنی + مصرف خاکی عناصر ریزمغذی، مصرف 50 درصد نیتروژن معدنی + مصرف 50 درصد نیتروژن بیولوژیک + مصرف خاکی عناصر ریزمغذی، مصرف 25 درصد نیتروژن معدنی + مصرف 75 درصد نیتروژن بیولوژیک + مصرف خاکی عناصر ریزمغذی، مصرف 100 درصد نیتروژن بیولوژیک + مصرف خاکی عناصر ریزمغذی، مصرف 100 درصد نیتروژن معدنی + محلول پاشی عناصر ریزمغذی، مصرف 50 درصد نیتروژن معدنی + مصرف 50 درصد نیتروژن بیولوژیک + محلول پاشی عناصر ریزمغذی، مصرف 25 درصد نیتروژن معدنی + مصرف 75 درصد نیتروژن بیولوژیک + محلول پاشی عناصر ریزمغذی و مصرف 100 درصد نیتروژن بیولوژیک + محلول پاشی عناصر ریزمغذی بود. میزان نیتروژن معدنی و بیولوژیک مصرفی در حالت خالص 200 کیلوگرم و 1 لیتر در هکتار بود. نتایج نشان دادند که کود بر صفات قطر ساقه، قطر طبق، پوکی دانه، وزن هزار دانه و عملکرد دانه دارای اثر معنی دار بود و بر صفات ارتفاع ساقه و تعداد دانه پر در طبق اثر معنی داری نداشت. بیشترین و کمترین عملکرد دانه به ترتیب با میانگین 3453 و 2535 کیلوگرم در هکتار در تیمارهای مصرف 100 درصد نیتروژن معدنی + محلول پاشی عناصر ریزمغذی و تیمار استفاده 100 درصد از نیتروژن بیولوژیک به دست آمد.

این تحقیق با هدف ارزیابی تحمل به خشکی و شوری تعداد 10 جمعیت اصلاحی و دو رقم شاهد که همه آنها دیپلوئید، مولتی ژرم و گرده افشان بودند، در شرایط تنش خشکی، شوری و بدون تنش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در کرج اجرا گردید. در شرایط تنش شوری میزان هدایت الکتریکی 18 میلی موس بر سانتی متر (در عمق 30 سانتی متری از خاک) اندازه گیری گردید. آبیاری در تنش خشکی زمانی انجام شد که 90-85 درصد آب قابل استحصال از دسترس گیاه خارج شد و در تیمار بدون تنش آبیاری این مقدار 55-50 درصد آب قابل استحصال بود. شاخص های حساسیت به تنش (SSI)، تحمل به تنش (STI)، متوسط بهره وری (MP)، میانگین هارمونیک (HM) و میانگین هندسی (GMP) با عملکرد شکر سفید محاسبه گردید. بر اساس نتایج بدست آمده، همبستگی بین شاخص حساسیت به تنش خشکی (SSI)، با بقیه شاخص ها (MP، GMP، STI و HM) منفی و غیر معنی دار بدست آمد. در شرایط شوری، همبستگی شاخص (SSI) با بقیه شاخص ها (MP، GMP، STI و HM) منفی و معنی دار محاسبه گردید و همبستگی بین STI با MP، GMP و HM در هر دو شرایط تنش شوری و خشکی معنی دار گردیده بود. بر اساس شاخص های SSI و STI در شرایط تنش خشکی برای عملکرد شکر سفید نسل اول جمعیت 7233، نسل دوم جمعیت 8001 و نسل دوم جمعیت BP مشهد به عنوان متحمل ترین و 191 حساس ترین جمعیت شناسایی گردید. در شرایط شور با همین شاخص ها، نسل سه جمعیت 8001 و نسل دوم BP کرج متحمل ترین و شاهد 191 حساس ترین جمعیت شناخته شدند.

امروزه یکی از مشکلات اصلاح کنندگان نبات، تشخیص نحوه وراثت صفات اقتصادی و میزان تاثیرپذیری آنها از محیط است. به همین منظور آزمون نتاج نسلهای در حال تفرق، برای دست یابی به شواهد بعدی رفتار اصلاحی گیاهان خاص یا ارقام، اجرا می گردد. به دلیل کمی بذر امکان اجرای آزمایش تکراردار با استفاده از طرح آزمایشی وجود نداشت. به همین دلیل از طرح آزمایشی استفاده نشد و قطعه زمین مورد آزمایش یکنواخت در نظر گرفته شد. در این راستا، به منظور بررسی نحوه توارث صفات فنولوژیک و مورفولوژیک موثر در عملکرد و ارتباط آنها با عمکرد، لاینFM36  در قالب طرح یکنواخت و تصادفی در سال زراعی 1388 (اواسط اسفند) در مزرعه موسسه تحقیقاتی و آزمایشگاه بیوتکنولوژی کاشان انجام شد و تنوع مورفولوژیک در نسل F2 گندم حاصل از تلاقی والدین اما با صفات مورفولوژیک متضاد، بررسی نحوه توارث برخی از صفات و نیز برآورد واریانس ژنتیکی و وراثت پذیری عمومی صفات مورد مطالعه آزمایشی در مزرعه و آزمایشگاه مورد بررسی قرار گرفت و نتایج حاصل از آزمایش نشان داد که صفات کرک داری گلوم ها و بهاره بودن هر کدام با یک ژن غالب کنترل میشود که مستقل از هم به ارث می رسند اما فشردگی سنبله تحت وراثت بیش از یک ژن قرار دارد. برآورد وراثت پذیری عمومی صفات کمی نشان داد که صفاتی مانند ارتفاع بوته، طول سنبله، عملکرد کاه در بوته، عملکرد دانه در بوته، تعداد پنجه، ماده خشک تولیدی در بوته و شاخص برداشت دارای وراثت پذیری عمومی بالایی بوده و صفات تعداد سنبلچه در سنبله، تعداد روز تا ظهور سنبله، تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک وراثت پذیری عمومی متوسطی داشته و صفت فشردگی سنبله از وراثت پذیری پایینی برخوردار است.

به منظور بررسی اثر پتاسیم و روی بر تحمل به خشکی کلزای پائیزه آزمایشی در سال زراعی 1391-1390 در شهرستان دهلران اجرا گردید. این آزمایش به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام گردید. قطع آبیاری به عنوان عامل اصلی در 3 سطح شامل آبیاری نرمال (شاهد)، قطع آبیاری در مرحله گل دهی، قطع آبیاری دو هفته بعد از گل دهی در کرت های اصلی و مقادیر کودهای پتاسیم و روی در 3 سطح شامل سولفات پتاسیم به میزان صفر، 90 و 180 کیلوگرم در هکتار و سولفات روی به میزان صفر، 15 و 30 کیلوگرم در هکتار بودند که به صورت فاکتوریل در کرت های فرعی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس صفات مورد بررسی نشان داد که اثرات ساده تیمارهای آزمایشی بر همه صفات به جز شاخص برداشت معنی دار بود. اثرات متقابل دو گانه و سه گانه به جز بر تعداد شاخه های گل دهنده اصلی و فرعی بر سایر صفات مورد بررسی معنی دار نشد. نتایج این تحقیق نشان داد که کود پتاسیم و روی تاثیر مثبتی بر خصوصیات مورد مطالعه داشته و با افزایش مقدار پتاسیم و روی روند افزایشی در میانگین عملکرد و اجزای عملکرد مشاهده شد. نتایج نشان داد کاربرد کودهای پتاسیم و روی توانست اثرات تنش خشکی را بکاهد، در نهایت مقادیر 180 کیلوگرم پتاسیم و 30 کیلوگرم روی جهت کشت این گیاه در شرایط منطقه مورد کشت توصیه می گردد.

برای بررسی اثر سن نشاء بر صفات کمی سه رقم برنج، آزمایشی در بهار سال زراعی 90-1389 در ایستگاه تحقیقات هواشناسی کشاورزی رشت با ارتفاع 7 متر پایین تر از سطح آب دریا در یک خاک با بافت رسی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار و دو کرت انجام شد. کرت اصلی سه رقم برنج هاشمی، درفک و هیبرید گوهر و کرت فرعی سن نشاء در چهار سطح 20، 25، 30 و 35 روزه بود. نتایج تجزیه واریانس صفات نشان داد که اثر رقم بر ارتفاع نهایی بوته، تعداد پنجه بارور، طول خوشه و عملکرد نهایی دانه در سطح احتمال 1% و بر وزن صد دانه در سطح احتمال 5% معنی دار بود. اثر سن نشاء نیز بر تعداد پنجه، طول خوشه، وزن صد دانه و عملکرد دانه ارقام برنج در سطح احتمال 1% و بر ارتفاع نهایی بوته در سطح احتمال 5% معنی دار بود. اثر متقابل رقم × سن نشاء بر طول خوشه و وزن صد دانه در سطح احتمال 5% معنی دار بود. رقم هاشمی بیشترین ارتفاع نهایی بوته را داشت و بین ارقام درفک و هیبرید اختلاف معنی دار وجود نداشت. رقم هیبرید با میانگین 15.1 پنجه در کپه بیشترین مقدار پنجه را تولید کرد و تعداد پنجه های ارقام درفک و هاشمی اختلاف معنی دار نداشتند. رقم هیبرید بیشترین طول خوشه را نیز داشت. رقم هاشمی با تولید 4351.6 کیلوگرم دانه در هکتار، کمترین عملکرد دانه را نسبت به دو رقم دیگر داشت و اختلاف معنی دار بین ارقام هیبرید و درفک مشاهده نشد. میانگین عملکرد این دو رقم به مقدار 4893.3 کیلوگرم در هکتار که نسبت به رقم هاشمی حدود 11.1 درصد بیشتر بود.