پژوهش در علوم زراعی
سال:1392 | دوره:6 | شماره:22 |تعداد مقالات:11

به منظور ارزیابی تاثیر تاریخ کاشت روی عملکرد و اجزا عملکرد ارقام سویا یک آزمایش در شهرستان سلماس در سال 1390 اجرا شد. فاکتور اول، تاریخ کاشت در چهار سطح شامل 25 اردیبهشت، 10 خرداد، 25 خرداد و 10 تیر و فاکتور دوم، رقم در سه سطح شامل ویلیامز،L17  و زان در نظر گرفته شدند. صفات مورد اندازه گیری شامل، وزن صد دانه، تعداد نیام در بوته، تعداد دانه در نیام، تعداد انشعاب در بوته، درصد روغن و عملکرد دانه بودند. تجزیه واریانس داده ها نشان داد که اثر تاریخ کاشت بر وزن صد دانه، تعداد نیام در بوته، تعداد دانه در نیام، تعداد انشعاب در بوته، درصد روغن و عملکرد دانه معنی دار بود و با تاخیر در کاشت همه صفات اندازه گیری شده کاهش یافتند و بیشترین عملکرد دانه به میزان 333.4 گرم در مترمربع در تاریخ کاشت 25 اردیبهشت ماه مشاهده گردید. اثر رقم نیز بر صفات مورد آزمون به غیر از تعداد دانه در نیام معنی دار شد و بیشترین عملکرد دانه به میزان 235.4 گرم در مترمربع از رقم زان حاصل شد.

استان گلستان یکی از قطب های مهم تولید گندم نان در کشور می باشد و مقام سوم تولید در کشور را به خود اختصاص داده است. آزوسپیریلوم یکی از میکروارگانیسم های تثبیت کننده نیتروژن ملکولی است که در همیاری با ریشه غلات و گرامینه های دیگر، رشد و نمو آنها را تقویت می کند. به منظور بررسی اثرات دو جدایه باکتری آزوسپیریلوم بر عملکرد و اجزای عملکرد چهار ژنوتیپ گندم در منطقه گرگان آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1390 در منطقه گرگان به اجرا در آمد. فاکتور اول(A)  شامل چهار ژنوتیپ گندم مروارید، گنبد،N-80-19  و N-87-20 و فاکتور دوم(B)  شامل دو جدایه باکتری آزوسپیریلوم در سه سطح شاهد (بدون باکتری)، جدایه اول A.irakense45 و جدایه دوم A.irakense11589 بود. نتایج آزمایش نشان داد که ژنوتیپ های مختلف گندم از نظر صفات مانند طول پدانکل، طول سنبله، تعداد دانه در سنبله، وزن هزاردانه، عملکرد دانه و شاخص برداشت در سطح احتمال 1 درصد اختلاف معنی داری با یکدیگر داشتند. بالاترین عملکرد مربوط به رقم مروارید با میانگین 4.7 تن در هکتار و کمترین مربوط به رقمN-87-20  با میانگین3.8  تن در هکتار بدست آمد. تیمار جدایه آزوسپیریلوم بر روی صفات تعداد دانه در سنبله، عملکرد و درصد پروتئین تاثیر داشت و مصرف آن در سطح 5 درصد تفاوت آماری ایجاد نمود. تلقیح بذور با جدایه های A.irakense45 و A.irakense11589 به ترتیب عملکرد دانه را 13 و 3.8 درصد بیشتر از تیمار شاهد (بدون تلقیح) افزایش داد.

به منظور بررسی تاثیر تنش خشکی و محلول پاشی عناصر ریز مغذی روی، آهن و منگنز بر خصوصیات کمی و کیفی آفتابگردان روغنی رقم هایسان 33، آزمایشی به صورت طرح کرت های یکبار خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1384 در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی استان آذربایجان غربی در شهرستان خوی به اجرا در آمد. تیمارهای آبیاری شامل،I1  (قطع آبیاری در مرحله گرده افشانی)،I2  (آبیاری کامل هر هشت روز یکبار) و I3 (قطع آبیاری در مرحله ظهور طبق) به عنوان سطوح فاکتور اصلی و مراحل محلول پاشی ریز مغذی ها شامل F1 (محلول پاشی در مرحله ظهور طبق)،F2  (محلول پاشی در مرحله اوایل گرده افشانی)،F3  (محلول پاشی در مرحله ظهور طبق و اوایل گرده افشانی) و F0 (بدون محلول پاشی) به عنوان سطوح فاکتور فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که اثرات آبیاری و محلول پاشی بر تمامی صفات مورد مطالعه مانند ارتفاع بوته، قطر طبق، تعداد دانه در طبق، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه و روغن تاثیر معنی دار داشت. همچنین اثر متقابل آبیاری و مراحل محلول پاشی نیز بر قطر طبق، تعداد دانه در طبق، عملکرد دانه و روغن اثر معنی داری نشان داد. کاربرد تیمار I2F3 وI3F0  به ترتیب بیشترین (6.17 و 2.95 تن در هکتار) و کمترین (2.16 و 1.06 تن در هکتار) عملکرد دانه و روغن را تولید کردند. کاربرد محلول پاشی اثر تنش خشکی را در اکثر صفات مورد مطالعه بوی‍ژه عملکرد دانه و روغن کاهش داد. در مجموع نتایج نشان دادند که محلول پاشی عناصر ریز مغذی در شرایط تنش خشکی نقش قابل ملاحظه ای در کاهش اثرات سوء تنش خشکی و بهبود عملکرد و اجزای عملکرد آفتابگردان داشته است.

به منظور بررسی اثرات اعمال تنش خشکی در مراحل مختلف رشد و نمو گندم و مصرف عناصر ریزمغذی بر عملکرد دانه گندم زرین، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در مهر ماه سال 1390 در مزرعه ای واقع در شهرستان ماکو به اجرا در آمد. در این طرح قطع آبیاری در سه سطح (سنبله دهی، دانه بندی و عدم قطع آبیاری) به عنوان عامل اول و مصرف عناصر ریز مغذی در سه سطح (ساقه رفتن و سنبله دهی، ساقه رفتن و دانه بندی، سنبله دهی و دانه بندی) به عنوان عامل دوم در نظر گرفته شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که قطع آبیاری بر صفت ارتفاع ساقه، طول سنبله، عملکرد دانه، وزن صد دانه، عملکرد پروتئین و عملکرد بیولوژ‍یک در سطح احتمال یک درصد معنی دار بودو در تمامی صفات مورد بررسی، نیز بیشترین عدد مربوط به عدم قطع آبیاری به همراه محلول پاشی عناصر ریز مغذی در مرحله سنبله دهی+ دانه بندی بود. به طوری که بیشترین عملکرد دانه مربوط به عدم قطع آباری با  426.9گرم متر مربع بود، همچنین بیشترین وزن صد دانه نیز مربوط به عدم قطع آبیاری به همراه محلول پاشی عناصر ریز مغذی در مرحله سنبله دهی و دانه بندی به میزان 5.74 گرم بود. می توان نتیجه گرفت که گندم رقم زرین در مراحل سنبله دهی و دانه بندی نسبت به سایر مراحل نمو از حساسیت بیشتری برخوردار است و دوره گل دهی حساسترین دوره به کمبود آب است.

به منظور بررسی اثرات تقسیط و زمان مصرف نیتروژن بر خصوصیات زراعی کلزا (رقم اکاپی) آزمایشی در قالب طرح فاکتوریل بر پایه بلوک های کامل تصادفی با دو فاکتور و با چهار تکرار طی سال زراعی 1391-1390 در مزرعه دشت شیبلوی پلدشت اجرا گردید. آزمایش با سه سطح تقسیط نیتروژن (50%+50%a1=،  a2=%25+%75و (a3=%75+%25 و سه زمان مصرف نیتروژن (ساقه دهی + گل دهیb1=، ساقه دهی + خورجین دهیb2= و گل دهی + خورجین دهی (b3= به عنوان فاکتورهای اول و دوم اجرا شد. بر اساس نتایج حاصل، اثر زمان مصرف نیتروژن بر تعداد خورجین در بوته و اثرات متقابل تقسیط و زمان مصرف نیتروژن بر طول خورجین، تعداد دانه در خورجین، عملکرد دانه و روغن و شاخص برداشت معنی دار شد. به طوری که در تیمار مصرف نیتروژن به صورت 75 درصد مرحله ساقه دهی و 25 درصد مرحله گل دهی صفات طول خورجین، تعداد دانه در خورجین، شاخص برداشت، عملکرد دانه و روغن به طور معنی داری بالاترین مقادیر را نشان دادند و بیشترین عملکرد دانه به میزان 3990 کیلوگرم در هکتار در این تیمار حاصل شده و کمترین عملکرد دانه نیز به میزان 2790 کیلوگرم در هکتار در تیمار مصرف نیتروژن به صورت 25 درصد مرحله ساقه دهی و 75 درصد مرحله گل دهی به دست آمد. با توجه به نتایج این بررسی مصرف بیشترین مقدار نیتروژن سرک در مرحله ساقه دهی و کمترین آن در مرحله گل دهی می تواند تاثیر قابل توجهی در صرفه جویی مصرف نیتروژن و کاهش خطرات آبشویی داشته باشد.

به منظور بررسی اثر کودهای شیمیایی و زیستی نیتروژن بر عملکرد و کیفیت کدوی آجیلی، آزمایشی در منطقه فیرورق واقع در 15 کیلومتری شهرستان خوی به صورت طرح کرت های خرد شده نواری اجرا شد. عامل اول مصرف خاکی منابع نیتروژن در سه سطح شامل 6 تن در هکتار کود مرغی، اوره به میزان 300 و 150 کیلوگرم در هکتار و عامل دوم مصرف کودهای زیستی در 4 سطح شامل نیتروکسین، فسفر بارور -2، نیتروکسین + فسفر بارور -2 به همراه عدم مصرف کود زیستی بود. نتایج نشان داد که نوع کود نیتروژنی تاثیر معنی داری بر صفات طول بوته، محل تشکیل اولین میوه، درصد روغن و عملکرد بیولوژیک در سطح احتمال 5 درصد داشته است و نوع کود زیستی نیز بر صفات درصد روغن، قطر میوه و وزن صد دانه تاثیر معنی داری داشت. اثر متقابل دو عامل نیز بر عملکرد دانه تاثیر معنی داری داشت. تیمارهای کودی نیتروکسین با 18 گرم بیشترین وزن صد دانه و عدم مصرف کود زیستی با 16.5 گرم کمترین وزن را داشتند. بالاترین عملکرد دانه با 1591.9 کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمار کود مرغی + نیتروکسین + فسفر بارور 2 و کمترین عملکرد با 997.1 کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمار کودی 150 کیلوگرم در هکتار اوره و تیمار عدم مصرف کود زیستی بود. بیشترین درصد روغن (4.3.5 درصد) مربوط به تیمار 150 کیلوگرم اوره به همراه نیتروکسین و کمترین درصد  38.3)درصد) مربوط به تیمار عدم مصرف کود زیستی می باشد.

به منظور ارزیابی صفات مورفوفیزیولوژیک و شاخص های تحمل به خشکی در ژنوتیپ های جو تحت شرایط تنش خشکی و آبیاری تکمیلی، تعداد 107 لاین پیشرفته جو در قالب طرح مربع لاتیس با دو تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه به مدت یکسال زراعی (91-1390) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از تجزیه واریانس در شرایط تنش خشکی نشان داد که در تمامی صفات مورد بررسی، بین لاین ها اختلاف معنی داری وجود داشت. تجزیه واریانس در شرایط آبیاری تکمیلی نشان داد که در تمام صفات مورد بررسی بین لاین ها به جز وزن بیوماس و تاریخ خوشه دهی اختلاف معنی داری وجود داشت. در شرایط تنش خشکی بیشترین همبستگی مثبت و بسیار معنی داری بین عملکرد دانه با صفت تعداد بوته در واحد سطح (**(r=0.72 مشاهده شد ولی این صفت همبستگی منفی و بسیار معنی دار با صفت تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک (**r=-0.33) داشت. در شرایط آبیاری تکمیلی بیشترین همبستگی مثبت و بسیار معنی داری بین عملکرد دانه با تعداد بوته در واحد سطح (** (r=0.71و با قدرت رشد اولیه (** (r=0.63وجود داشته، در حالی که عملکرد دانه دارای همبستگی منفی و بسیار معنی داری با صفت تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک (**(r=-0.47 داشت. بررسی شاخص ها نشان داد که در تجزیه واریانس شاخص ها اختلاف بسیار معنی داری میان شاخص ها بجز شاخص تحمل (TOL) وجود دارد. لاین شماره 20 با بیشترین مقدار شاخص هایGMP, MP, STI  دارای بالاترین میانگین عملکرد دانه نسبت به سایر لاین ها بود. این لاین بر اساس نتایج حاصله پر محصول ترین و مقاوم ترین لاین انتخاب شد.

ریزمغذی ها عناصر مورد نیاز برای رشد گیاهان می باشند، اما مقادیر مورد نیاز آنها در مقایسه با عناصر اصلی همچون ازت و فسفر بسیار ناچیز است. هدف از اجرای این تحقیق بررسی اثر مصرف کودهای فرعی (ریز مغذی) بر روی کمیت و کیفیت محصول توده های مختلف چغندر قند است. در این طرح از توده هایی از چغندرقند که از نظر پلوئیدی و ژرمیته (منوژرمی و مولتی ژرمی) متفاوت بودند استفاده گردید. در سال 1378 بذر توده های مختلف چغندرقند به صورت درجا کشت گردید سپس در سال بعد ریشه های کوجک بدست آمده در کرج و ارومیه جهت تولید بذر کشت گردیدند. اولین محلول پاشی کودهای میکرو (بر، روی، منگنز، آهن، مس و منیزیم) در مرحله 12-8 برگی و دومین محلول پاشی قبل از ظهور غنچه در دو منطقه کرج و ارومیه انجام گرفت. در تیمارهای شاهد هیچگونه کود میکرو مصرف نگردید. به منظور مقایسه خصوصات کمی و کیفی محصول چغندرقند، بذر تیمارهای مختلف در سه منطقه کرج، مشهد و ارومیه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار کشت و عملکرد ریشه، شکر، عیارقند، ناخالصی ها و دیگر صفات تکنولوژیکی قند آنها تعیین گردید. سپس مقایسه میانگین یکایک صفات توسط آزمون دانکن انجام گرفت. همچنین به منظور تععین تاثیر محیط غنی سازی بر روی صفات مختلف و اثرات متقابل محیط و تیمار، تمامی صفات مورد مطالعه به صورت مرکب تجزیه گردید. نتایج تجریه واریانس ساده صفات در کرج و ارومیه نشان داد که هیجگونه اختلاف معنی داری بین تیمارهای کودی و غیر کودی برای صفات مختلف عملکرد ریشه و شکر وجود ندارد، ولی در مشهد این صفات معنی دار شدند. همچنین بر اساس نتایج تجزیه واریانس مرکب در سه منطقه، تمامی تیمارها برای صفات مختلف و اثر متقابل تیمار در محیط نیز معنی دار شده بود. به علاوه مقایسه میانگین تیمارهای کودی و غیرکودی نشان داد که توده تتراپلوئید ET5 کودی در بین هر سه منطقه دارای بیشترین میزان عملکرد ریشه و شکر در بین سایر توده های مورد بررسی بود.

شته مومی کلم Brevicorynebrassicae (L.) از آفات مهم خانواده کلمیان در دنیاست. هر ساله این آفت در مزارع کلزا (Brassicaenapus L.) در ایران خسارت شدیدی وارد می کند. استفاده از ژنوتیپ های مقاوم از روش های موثر کاهش خسارت شته ها می باشد. بدین منظور مقاومت 12 ژنوتیپ کلزا در سه تکرار بر اساس اسپلیت پلات در زمان در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در شرایط صحرایی طی سال های 91-1390 در منطقه میاندوآب مورد ارزیابی قرار گرفتند. ژنوتیپ ها و شش زمان نمونه برداری به ترتیب به عنوان فاکتورهای اصلی و فرعی در نظر گرفته شدند. سنجش مقاومت- حساسیت بر اساس شاخص آلودگی انجام گرفت. این شاخص شامل حاصل ضرب درصد آلودگی ژنوتیپ در هر کرت در میانگین طول ساقه آلوده (سانتی متر) ضرب در تعداد شته در یک سانتی متر از طول ساقه دور تا دور آلوده بود. آلودگی به شته از اواخر اردیبهشت شروع و تا اواخر خرداد ادامه یافت بیشترین آلودگی در 23 خرداد ثبت شد. تجزیه واریانس اختلاف آماری معنی داری (p≤%1) بین ژنوتیپ ها، زمان های مختلف نمونه برداری و اثر متقابل ژنوتیپ در ژمان نمونه برداری نشان داد. بیش ترین آلودگی در ژنوتیپ های Bristol و RGS003 و کم ترین آلودگی در ژنوتیپ های Triangle،Sarigol  و Opera به ترتیب با شاخص بالاتر از 18 و پایین تر از شش ثبت گردید.

به منظور ارزیابی اثر آرایش کاشت بر کارایی کشت مخلوط تاخیری ذرت و لوبیا سبز، آزمایشی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی شهرستان خوی طی بهار و تابستان سال 1392 به مرحله اجرا درآمد. این آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با پنج تیمار در چهار تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایشی عبارت بودند از آرایش کاشت لوبیا بین ردیف های ذرت، لوبیا زیر بوته های ذرت، لوبیا بین بوته های ذرت و نیز کشت خالص ذرت و لوبیا. نتایج پژوهش نشان داد ارتفاع بوته، طول بلال، عملکرد بیولوژیکی در گیاه ذرت و ارتفاع بوته، طول غلاف، تعداد غلاف، عملکرد بیولوژیکی در لوبیا سبز نسبت به آرایش کاشت عکس العمل نشان دادند و معنی دار بودند. بالاترین عملکرد بیولوژیک مخلوط ذرت و لوبیا سبز به ترتیب 68025.65 و 13531.05 کیلوگرم در هکتار در آرایش کاشت لوبیا بین ردیف های ذرت به دست آمد. بالاترین میزان نسبت برابری زمین و ضریب ازدحام نسبی در آرایش کاشت لوبیا بین ردیف های ذرت به دست آمد که نشان دهنده رقابت جزئی یا حالت مکملی در بین اجزای کشت مخلوط بود. در نتیجه آرایش کاشت لوبیا بین ردیف های ذرت بهترین آرایش کاشت مخلوط تاخیری ذرت و لوبیا سبز بود.