سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال:1390 | دوره:4 | شماره:2 (پی در پی 12) |تعداد مقالات:22

تعریف دقیق اصطلاح سبک و شناخت دیدگاهها و مهمتر از آن، روش سبک شناسان در تحلیل متون ادبی، میتواند تا حدود زیادی گستره هریک از مفاهیم و نیز رابطه نظامهای ادبی را ترسیم کند. از جمله نتایج کاربردی مترتب بر این بحث، تمایز علمی و روشمند بین نقد ادبی، سبک شناسی، بوطیقا و فنون ادبی، و وابستگی هریک از دانشها و نظامهای ادبی و رسیدن به راهکارهای سودمند در بازشناسی متون ادبی خلاقانه است. در این جستار به دیدگاه شاعران در باب طرز سخن و تعریف سبک شناسان ایرانی از مفهوم سبک و تبیین و نقدروش سبک شناسی آنان در تحلیل متون ادبی پرداخته ایم.

حزین لاهیجی از علمای برجسته و شاعران پر آوازه سده دوازدهم هجری است که دست روزگار او را از زادگاهش اصفهان در شهرها و بلاد مختلف گرداند و پس از طی سفرهای پرمخاطره به هند رسید و در پایان عمر در شهر بنارس سکنی گزید و در همین شهر چشم از جهان فرو بست.وی در زمینه های گوناگون علوم روزگار خویش از قبیل: فقه، منطق، فلسفه، و ... آثار زیادی را تالیف کرده و مجموعه اشعاری که متجاوز از دوازده هزار بیت است از خود به یادگار گذاشته است. تعداد ادبیات او را تا سی هزار و پنجاه هزار نیز گفته اند. وی آخرین ستاره تابناک سبک هندی در غزل فارسی است.حزین با توجه به اشراف به اصناف شعر و بررسی و غور در دیوانهای مهم شاعران بزرگ و تاثیرپذیری و استقبال از آنها، گاهی به نقد و بررسی آنها نیز پرداخته و به پرسشهایی که در حوزه شعر از او میشده پاسخ میگفته است. بنابراین نام برخی از شاعران به صورتهای گوناگون در دیوانش انعکاس یافته است. نام دسته ای از شاعران، ضمن تضمین بیت یا مصرع یا ابیاتی آمده است. نام برخی از آنها در مطاوی مفاخره های شاعرانه و تحسین اشعار آنها و گروه دیگر در استقبال و احیانا معارضه با آنها، اشاره شده و گروهی نیز در قطعات و مثنویهایی که از آنها متاثر شده است از قبیل سنایی، سعدی، نظامی ظهور یافته اند. حافظ، سعدی، مولوی، نظیری، سنایی، خاقانی، انوری، قاسم انوار، بابا فغانی و ... از آنهایند. این مقاله به بررسی و نشان دادن مواردی از موضوع یاد شده میپردازد.

فقیراله لاهوری متخلص به آفرین، از شاعران پرگوی سده دوازدهم هجری است که با سرودن منظومه ها و غزلهایی دلنشین و نیز تربیت شاگردان، نقشی ارزنده در گسترش و تداوم زبان فارسی در شبه قاره داشته است. از ویژگیهای چشمگیر سروده های آفرین، تضمین های بسیار، پرداختن به مضامین عرفانی و نیز ترکیبهای نوساخته ای است که گاه با ذکر باورها و اصطلاحات عامیانه همراه میشود و البته همچون اغلب اشعار این دوره دارای برخی ضعفها است، با این همه میتوان آفرین را به عنوان یکی از پیروان موفق صائب اما با نوآوریهایی اندک به شمار آورد.پژوهش حاضر میکوشد تا با بررسی زندگی، آثار و نیز نقد شعر آفرین، جایگاه او را در شعر فارسی شبه قاره نشان دهد.

وحید قزوینی که امروزه شهرت چندانی ندارد، از شاعران، نویسندگان، مورخان و سیاستمداران معروف دوره صفوی است. در میان مجموعه اشعار او که شمار آنها را بیش از سی هزار دانسته اند، چند مثنوی نیز هست، از جمله مثنوی قابل توجه «خلوت راز» که این مقاله با نگاهی سبک شناسی به بررسی آن پرداخته است. بررسی این مثنوی نشان می دهد که وحید شاعری تواناست و به ویژه از قدرت تخیل بالایی برخوردار است و همین زمینه ای شده تا شعر او سرشار از انواع صور خیال و مضمون سازیهای بکر و بدیع باشد. او بر زبان نیز تسلط قابل توجهی دارد و پیآمد آن ترکیب سازیهای بسیار و برجسته در شعر اوست، او مانند دیگر شاعران سبک هندی به لغات و مضامین عامیانه نیز توجه بسیار داشته است و بسی از واژه ها و باورها و آداب و رسوم عامیانه را در شعر او میتوان دید. با آموزه های عرفانی نیز سر و کار داشته و همین، مثنوی او را رنگی از عرفان و اخلاق نیز بخشیده است.

ایهام، یکی از مهمترین امکانات زبان شعریست. این صنعت بدیعی را از انواع هنجارگریزیهای معنایی میدانند که در محور همنشینی و مجاورت که مبتنی بر ترکیب است، بوجود می آید و کلام را با ابهام که از عناصر مهم زبان ادبی است، پیوند میدهد.این مقاله، نتیجه مطالعه کامل غزلهای سعدی و استخراج کاربرد انواع ایهام در آنهاست. در این مقاله با استفاده از نمودار، میزان و چگونگی کاربرد انواع ایهام (سبک شاعر در ایهام سازی) در غزلیات سعدی، نشان داده شده است. همچنین تصریح شده است که سعدی برغم آنکه شاعری رک گوست و مکنونات قلبی خود را شفاف بیان میکند، نمیتواند یکی از بزرگترین امکانات زبان شعری را که با ایهام پیوند دارد، نادیده بگیرد و از نقش زیبایی آفرینی ادبی ایهام، چشم پوشی کند. موید این ادعا، نمونه هایی از همه انواع ایهامست که در سراسر غزلیات این شاعر پرآوازه میتوان دید.

انسان، با توجه به زندگی اجتماعی و ارتقای درجات اخلاقی و با اتکا بر نیروی عقل و نطق و گاهی به منظور «تنازع برای بقا»، از مشاجره و «ستیزه گفتاری» مبرا نیست.«مناظره» و «سوال و جواب» نیزازجلوه های بارز اینگونه برخوردهاست که با مروری برمتون ادب فارسی و دستیابی به نمونه هایی متنوع، از گذشته تا به امروز، درمییابیم که این فن، گاهی صرفا و در اغلب آثار بصورت ضمنی، مورد توجه شاعران و نویسندگان بوده است. باعنایت به گستردگی و ژرفای اقیانوس ادب فارسی وغنای گنجینه های گهربار ذوق نویسندگان و شاعران، آثار نظم را مورد تاکید قرار داده، به جلوه هایی ازمناظره با توجه به پیرنگهای گوناگون از قبیل انواع ادبی، شکل ظاهرو قالب، هدف، حجم، موضوع، نتیجه، طرفین، ذکر یا حذف گفتم و گفتا، کاربرد آرایه های ادبی، روش و لحن میپردازیم تا مشخص شود فن مناظره در هر یک از دوره های سبکی چه ویژگیهایی داشته است.

میدانیم که از ویژگیهای سبک نثر مصنوع در زبان و ادبیات فارسی، بهره گیری از آیات قرآن کریم است. اما این چنین نیست که همه آثار و کتبی که به این سبک پدید آمده است، در رویکرد به آیات یکسان باشد.قرآن کریم منبع لایزال در معرفت اله است که عارفان مسلمان نیز به فراخور توانایی خویش در فهم و کشف حقایق معانی آن، همواره تلاش کرده اند.نجم الدین رازی اگر چه در تصوف و عرفان مبتکر طریقت خاصی نیست، اما با نگارش آثار ارزنده ای چون «مرصاد العباد من المبداء الی المعاد» شیوه ای از نگارش مصنوع صوفیانه را پی گرفت که در پی ممزوج کردن آیات قرآن و زبان و ادبیات فارسی بود. اگر چه این شیوه توسط کسانی چون خواجه عبداله انصاری برگزیده شد و به نقطه درخشانی رسید، اما نجم الدین رازی آن را به اوج پختگی و کمال رسانید.نجم الدین رازی در سبک نگارش، رویکردهای متفاوتی به قرآن را برگزیده است تا از این طریق بتواند در منطقی پیوسته با ترکیب نظم و نثر و تلفیق آیات قرآن با طرح معانی ذوقی و لطیف، عبارت را در خدمت اشارت آورد و البته از طریق گزینش خلاقانه از آیات قرآن و ابداع ترکیب های نو، اثری یکدست را عرضه کند. وی در تحلیل هر بابی شرح مدلول مورد نظر خود را با تحلیل آیه با آیه، آیه با حدیث، آیه با شعر، آیه با تمثیل و مشهورات قصص و ... آیه با ذوق ادبی تا حد خروج آیات از سیاق قرآن کریم آمیخته است.در این پژوهش سعی میشود، این رویکردها در سبک ادبی مرصادالعباد در سطور محدود یک مقاله تحلیل شود تا دستمایه ای برای دوستداران مطالعات سبک شناسی در متون عرفانی زبان فارسی از زاویه قرآن پژوهی گردد.

یکی از بزرگترین گویندگان فارسی زبان در دربار گورکانیان هندکه به مقام ملک الشعرایی جلال الدین اکبر (963-1014 ﻫ .ق) رسید و او را پس از امیرخسرو دهلوی، بزرگترین شاعر فارسی گوی هند دانسته اند، ابوالفیض فیضی (954-1004 ﻫ .ق) است که علاوه بر آثار دیگر، همچون بسیاری ازمقلدان نظامی به تقلید از لیلی و مجنون پرداخت و مثنوی عاشقانه نل و دمن را در همان وزن به درخواست اکبرشاه در سال 1003 در 4200 بیت سرود. نل و دمن فیضی ترجمه منظوم آزادیست برگرفته از مهابهارات، در داستان عشقبازی نل و دمن (Nala va Damayanti) و فیضی دراثنای داستان مضامین دینی، عرفانی، عاشقانه، فلسفی و ... را گنجانده است. در این جستار ویژگیهای سبکی این منظومه را درسه سطح زبانی، ادبی و فکری بررسی کرده ایم.

در اواخر عهد قاجاربا ظهور اندیشه های نو در آثار نویسندگانی چون زین العابدین مراغه ای، طالبوف و میرزا ملکم خان و با تغییر مخاطبان این آثار، سبک نثر متحول شده، طریق سادگی را پیش میگیرد. «سیاحتنامه ابراهیم بیک» ازنخستین آثار این دوره به حساب می آید. در نوشته حاضر اندیشه های تازه نویسنده، ذیل سه محور سیاسی، اقتصادی و اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته است، ضرورت وجود قانون، تلقی عدالت بعنوان پشتوانه بقای حکومتها، تبیین اهمیت مساله اقتصاد، ضرورت توسعه راهها و ایجاد خطوط آهن برای توسعه تجارت ملی، تاسیس کارخانه و بهره برداری از منابع طبیعی، تلاش برای رفع مفاسد اجتماعی و بهبود وضع بهداشت و آموزش همگانی از دغدغه های فکری نویسنده است که برای بیان آنها نثری خالی از صنعت را برگزیده است. بیان مفاهیم نو، او را به معادلسازی در برابر لغات بیگانه و گاه وامگیری از آن وامیدارد. کاربرد زبان محاوره و خروج از قواعد دستوری رایج و عدم تطابق زمان افعال و برخی ویژگیهای زبانی دیگر، نثر او را به زبان محاوره بسیار نزدیک میسازد.

در بیشتر پژوهشهایی که تا امروز انجام شده، واکاوی بنمایه های حماسی در بستر نظم بوده و شواهد آنهم عموما محدود به شاهنامه است، حال آنکه سازه ها و بنمایه های حماسی، در اثری مانند سمک عیار در عرصه نثر از یکسو و فاصله زمانی نزدیکی که این اثر با شاهنامه دارد از سوی دیگر، بیگمان فضا و گستره ای مناسب را برای پرورده شدن سبک حماسی بوجود آورده است. کتاب سمک عیار (585 ه.ق) یکی از داستانهای بلند منثور فارسی و نمونه ای اولیه ازداستانهای عیاری ومبارزه مردم در برابر ظلم و ستم و پشتیبانی جوانمردان و پهلوانان از اهل حق است، که به آنها سیمایی قهرمانی و حماسی بخشیده است. نگارندگان این مقاله، به بررسی سبک محتوایی بنمایه ها و ریشه های حماسی سمک عیار در حوزه عناصر شخصیت محوری، کنشها و باورهای حماسی، عناصر ماورایی، سبک جنگ در حماسه و رسمهای پهلوانی پرداخته اند. این بررسی بر حسب مولفه هایی صورت گرفته، که در ایجاد سبک حماسی اثر نقشی بسزا دارند. هدف از این پژوهش نمایاندن سبک حماسی و پهلوانی سمک عیار به ادب پژوهان است، هرچند که این بازتاب در همه آثار حماسی منظوم وجود دارد اما، سمک عیار در میان این آثار، آنهم در زمینه نثر بیگمان ممتاز و در خور توجه است، برغم آنکه کمتر از آن گزارشهای پژوهشی بدست داده شده است. آنچه در این مقاله ذکر میشود، پاسخی به این سوال است، که، آیا بنمایه ها و عناصر ساختاری نوع ادب حماسی، بر سبک محتوایی سمک عیار تاثیری داشته است؟

امروز به حادثه عاشورا و شهادت حضرت اباعبداله، به عنوان یک فرهنگ نگریسته میشود. و در طول تاریخ قرائتهای مختلف از آن صورت گرفته است. نفوذ این فرهنگ در جان مسلمانان، آن را به عرصه هنر و ادبیات کشانده و یکی از شایع ترین شکل های هنری مکتب عاشورا، شعر عاشورایی است.فواد کرمانی (متوفی 1317 ه.ش) از شاعران عاشورایی است که با قرائت عرفانی و عاشقانه به عاشورا مینگرد و این مقاله ویژگیهای مکتب شعری این شاعر را در حوزه شعر عاشورایی باز نموده است، ویژگیهایی نظیر زبان و بیان غنایی و عاشقانه، دریافتهای عرفانی و فلسفی، پیوند با قرآن و حدیث، رنگینی سخن و ...، همچنین در درآمد کار، دوره های شعر عاشورایی و سیر نگاه عارفانه و عاشقانه به عاشورا در ادبیات فارسی تعبیه شده است. یگانگی فؤاد در غزل عاشقانه عاشورایی یافته این مقاله است.

در معنایی عام، سبک روشی از کاربرد زبان است که در یک بافت معین، بوسیله شخص معین و برای هدفی مشخص بکار گرفته میشود. با توجه با این تعریف، پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که چگونه میتوان ویژگیهای سبکی متن یک نامه را در ارتباط با بافت بیرونی آن بررسی کرد و به نقش یا کارکرد ویژگیها نیز پرداخت؟ برای پاسخ به پرسش مذکور، با این فرض که با طرح روشی مبتنی بر تحلیل گفتگو میتوان ویژگیهای سبکی «نامه» در ارتباط با «بافت» بیرونی آن بررسی کرد و به «نقش یا کارکرد ویژگیهای سبکی» نیز پرداخت، روش «سبک شناسی لایه ای» به کار گرفته میشود. در این روش ویژگیهای سبکی متن در چهار لایه- کاربردشناسی، نحو، واژگان و بلاغت بررسی میگردد. داده های پژوهش، نامه شماره یکم امام محمد غزالی است، در مقاله حاضر به دو لایه «کاربردشناسی» و «نحو» پرداخته شده و لایه های «واژگان» و «بلاغت» در مقاله ای جداگانه ارایه خواهد شد.غزالی این نامه را در موقعیتی نوشته که متهم به کفر و الحاد بوده و برای پاسخگویی به این اتهامات به حضور سلطان سنجر فرا خوانده شده، مخاطب نامه او پادشاه است. در چنین موقعیتی، تجزیه و تحلیل ویژگیهای سبکی نامه نشان میدهد که جهت گیری ضمنی متن، کاستن از قدرت پادشاه و اتخاذ موضع اقتدار برای نویسنده است. هدف پژوهش این است که شیوه ای در سبک شناسی متون فارسی با رویکرد تحلیل گفتگو ارایه دهد و نشان دهد که این شیوه در مطالعه سبک متونی که کارکرد اجتماعی دارند، ابزاری مناسب است.

تحلیل ساختار و محتوای شعر شاعران با عنایت به رویکردهای نقد و سبک شناسی از جایگاه و اهمیت خاصی برخوردار است و میتواند مخاطب را به لایه های درونی و بیرونی اثر، اندیشه ها، روحیات و عواطف شاعر رهنمون شود. نصرت رحمانی (1308- 1379) از پیشروان جریان شعری رمانتیسم سیاه در دوره معاصر و از روشنفکران سرخورده پس از کودتای بیست و هشتم مرداد سی و دو بود که با روحیه ای عصیانگر و شورشی، تا بود مرثیه گوی شکست و ناامیدی بود. در این مقاله با هدف چگونگی نمود این نوع رمانتیسم در اشعار نصرت و شناخت جلوه های آن در سطوح مختلف شعری وی، به بررسی سبک شناسانه آثارش در سه سطح لغوی و واژگان، فکری و ادبی پرداخته ایم.برای این کار در ابتدا نمونه های مرتبط با سبک شناسی در اشعار رحمانی، فیش برداری شد که تعداد فیشها بیش از دو هزار عدد میشد سپس فیشها با بررسی تئوریک سبک شناسی، دسته بندی و بعد از تحلیل و بررسی برای هر عنوان نمونه هایی چند برجسته و گویا انتخاب و ذکر شد.

مساله اصلی این تحقیق بررسی و توصیف و تحلیل «بسامد» و «کارکرد» های حرف «را» در ادوار نثر فارسی از لحاظ سبک شناسی است. در این تحقیق 8073 مورد حرف «را» در 26731 سطر از 97 نویسنده به نسبت دوره های نثر فارسی استخراج و بررسی شده است. کاهش و افزایش عددی کارکردها، تنوع و تفرد کارکردها، توازی و یا تقابل در عملکرد کارکردها روی همدیگر (از لحاظ عددی و کارکردی)، تاثیر نوسان یا یکنواختی استعمال کارکردها در سبک دوره های نثر فارسی و همچنین نقش زیبایی آفرینی استعمال کارکردهای خاص و یا کارکردهای متنوع در پیدایش آثار زیبای نثر فارسی مورد بررسی قرار گرفته است. از لحاظ «عدد» ی و «تنوع» کارکردها کاربرد حرف «را» از نثر دوره اول تا دوره پنجم به توالی ادوار کاهش می یابد.

سعدی را استاد سخن سهل و ممتنع در ادبیات فارسی لقب داده اند. راز سهل و ممتنع بودن کلام سعدی را تا حد زیادی میتوان در فرم شعر او جستجو کرد. از مشخصه های بارز سبکی در غزل سعدی، تکرار نحوی است که از سویی با دستور زبان و از سوی دیگر با بلاغت، ارتباط مستقیم دارد. تکرار نحوی در غزل سعدی غالبا بصورت موازنه، مماثله و ازدواج دیده میشود. از لحاظ زبانی بارزترین ویژگی این ابیات، تکرار کلمه خصوصا ضمیر، حرف اضافه، حرف ربط و صفت پیشین است. با توجه به عاشقانه بودن غزل سعدی، محتوای غالب در این ابیات، توصیف معشوق، عاشق و رابطه عاشق و معشوق است.در مقاله حاضر تلاش بر آن است تا ابیات دارای تکرار نحوی در غزل سعدی از لحاظ سبک شناسی در سه حوزه بلاغت، زبان و محتوا بررسی شوند.

مقاله حاضر به بررسی سبک تاریخ نگاری فردوسی در شاهنامه، پرداخته است. در این مطالعه ابتدا به روش توصیفی– تطبیقی، مواد تاریخی شاهنامه با منابع تاریخی بعد از اسلام تا قرن هشتم مقایسه شده سپس با روش تحلیلی – انتقادی، اختلافات آنها بررسی و سبک تاریخ نگاری شاهنامه ارایه شده است. بر این اساس، نخست کلیات تاریخ نگاری فردوسی مانند موضوع، روش، قالب و منابع بطور اجمالی معرفی شده اند، سپس به بیان ویژگیهای سبک تاریخ نگاری فردوسی پرداخته شده است، از آن جاییکه شاهنامه علاوه بر جنبه تاریخی، جنبه ادبی نیز دارد، به عناصر داستان پردازی و شعر هم توجه میکند و ویژگی هایی مخصوص به این بعد را دارد. با این وجود، داستان پردازی سبب نشده است که فردوسی در بیان زمان و مکان و شخصیت پردازیها امانت داریی را که لازمه کار یک مورخ است، فراموش نماید.

بی گمان حافظ شیرازی دارای ویژگیهای منحصر بفرد است که یکی از مهمترین و برجسته ترین آنها این است که سبک حافظ در غزل، در شیوه غزل سرایی شاعران بعد از او، بیشترین تاثیر را گذاشته و از این جهت با هیچ یک از دیگر شاعران فارسی قابل مقایسه نیست، بطوریکه از شعر شاعران قرن نهم گرفته تا شعر شاعران معاصر، کم و بیش نشانه ای از سبک غزلهای حافظ را با خود به همراه دارند. شایان توجه است که شاعران، پیروی از سخن سرایی حافظ را نه تنها عیب و نقص نمیشمارند، بلکه بسیارند شاعرانی که به پیروی و شبیه سازی سخن خود با سخن حافظ میبالند و افتخار میکنند. شک نیست که شاعران غزل سرای دوره بازگشت ادبی، شیوه غزل سعدی و حافظ را سرمشق خود قرار داده اند ولی بسامد و میزان تاثیر پذیری آنها از غزل سعدی و حافظ متفاوت است. عاشق اصفهانی یکی از غزل سرایانی است که با اطمینان میتوان ادعا نمود کمتر شاعری در پیروی از شیوه سخن حافظ به پایه و مرتبه او میرسد. این پژوهش در محورهای چهارگانه زیر تاثیر پذیری شعر عاشق را از حافظ به اثبات میرساند: 1. محور موسیقی بیرونی و کناری 2. محور زبانی و واژگانی 3. محور اندیشه 4. محور زیبایی شناسی ادبی.

یکی از موضوعات بسیار مهم در شعر قرن ششم که آن را از شعر دوره های پیشین متمایز میسازد، شکوه و شکایت است، علت این امر نیز پریشانی اوضاع اجتماعی و سیاسی آن دوره بوده است. انوری و خاقانی، یکی از ابیورد خراسان و دیگری از شروان آذربایجان، در دو اقلیم متفاوت، شاعران برجسته این دوره هستند که هرکدام شکواییه هایی در زمینه های مختلف فلسفی، اجتماعی، سیاسی و شخصی سروده اند. شکواییه های این دو شاعر، از جهاتی به هم شبیه و از جهاتی دیگر از هم متفاوتند. این مقاله برآنست تا این همانندیها و تفاوتها را بررسی کند.

نماد یا سمبول بعنوان یکی از اصلی ترین و قدیمیترین عناصر پرورش دهنده مفاهیم هنری از دیرباز نه تنها در گستره ادبیات، بلکه در همه رشته های مرتبط با هنر، اهمیت فراوانی داشته و حتی در کتابهای مقدس ادیان الهی نیز حجم وسیعی از مصادیق عرفانی و فلسفی در قالب نماد و نشانه به مخاطبان عرضه شده است. بنابراین شناخت نمادها و چگونگی کاربرد آنها در ادبیات و دیگر رشته های هنری، قطعا کمک شایانی به درک و برداشت صحیح مفاهیم انتقالی مورد نظر خالق یک اثر هنری و ادبی مینماید.در این میان، در دنیای پهناور ادبیات هم نویسندگان و شعرا از امکانات فراوانی برای خلق آثارشان در لفافه ای از نمادها و سمبولهای قراردادی استفاده میکنند. در ادبیات داستانی نوپای ایران نیز که از پیدایش آن کمتر از یک قرن میگذرد، نویسندگان مطرحی به ظهور رسیده اند که تعداد قابل توجهی از نمادها و نشانه های جهانی و حتی ایرانی و بومی و حتی جهانی را وارد آثار خود نموده اند. منیرو روانی پور، یکی از نویسندگان زن مطرح ایرانی است که با گام نهادن در عرصه نویسندگی و یافتن سبک خاص خود، در بسیاری از موارد گوی سبقت را از دیگر معاصرانش ربوده است. تکیه بر نمادهای بومی و محلی، یکی از شاخصه های سبکی وی به شمار می آید. این مورد تا جایی در آثار او گسترش یافته که میتوان از او بعنوان یک نویسنده سمبولیست ایرانی نام برد.در این مقاله کوشش میشود تا با بررسی آثار داستانی این نویسنده، درک و شناختی نسبی از نمادها، مفاهیم زیرساختی آنها و میزان حضورشان در نوشته های روانی پور حاصل شود.

هجو در اشعار ناصرخسرو هرچند که به سخافت و سخنان خلاف اخلاق کشیده نشده است دیده میشود، او انتقادهای خود را با صراحت و تلخی تمام بیان کرده است. در این مقاله برآنیم تا مصادیق رد و طعن، مخاطبان و تعابیر هجوآمیز را در دیوان ناصر خسرو بررسی کنیم و بر اساس آن قدرت تخیل، ابداع و نگاه دقیق او به عناصر طبیعی، دیدگاهش نسبت به نابسامانیهای جامعه زمان خود و نیز عفت کلام این شاعر را نشان دهیم.در این مقاله این مباحث مطرح میشود:1. شگردهای هجو در اشعار ناصرخسرو که شامل انتساب به حیوان، دشنامهای باطنی و انتزاعی، انتساب به اشیا و عناصر بی جان، انتساب به مطرودان دینی و مذمومان شناخته شده و تحقیر بزرگان است.2. عناصر هجو در اشعار ناصر خسرو.

این مقاله درباره بررسی وجوه تمایزات و تشابهات سبکی قصاید عصر مغول است. قصاید این دوره از نظر تقسیم بندی سبک شناسی در دوره سبک عراقی و از نظر موضوعی در زمره اشعار غنایی قرار میگیرند. اگرچه در این عصر، دوران قصیده سرایی بسر آمده و شاعران بزرگی به غزل سرایی مشغولند، با این حال قصاید محکم و متینی را میتوان یافت که حکایت از ذهن روشن و طبع لطیف سرایندگان آن دارد.ما در این مقاله، قصاید شش شاعر بزرگ عصر مغول و ایلخانی یعنی عطار، فخرالدین عراقی، سعدی، سیف فرغانی، سلمان ساوجی و حافظ را مورد بررسی قرار دادیم تا ویژگیهای سبکی قصاید چون ساختار قصاید، عروض، قافیه و ردیف، زبان و بلاغت و وجوه تمایزات و تشابهات سبکی را مشخص کنیم. برای این کار نیم نگاهی به مکتب فرمالیسم و ساختارگرایی داشتیم اما از آنجایی که آنها اثر ادبی را شکل محض میدانند و در بررسی اثر ادبی بر فرم تکیه دارند نه محتوا (شمیسا، 1381: 147)، به طور کامل از نظریات آنها پیروی نکردیم و محتوای قصاید را نیز مورد بررسی قرار دادیم تا ارتباط آنها را با شکل قصاید آشکار نماییم.

در منظومه های غنایی، زنان یکی از ارکان پایدار و تاثیرگذارند بطوری که براحتی توان تغییر روند داستان را دارند. آشنایی با جلوه های مختلف شخصیت ایشان موجب آگاهی هرچه بیشتر از جریان قصه خواهد شد ترسیم سیمای قهرمان – زن در داستانهای عاشقانه به کمک رنگ، واژه و تصویر – که خود از صنایع ادبی شکل میگیرد- از دیرباز در ادب فارسی وجود داشته است. بطوری که با مطالعه نوع گفتار، شخصیت و منش ایشان درجریان داستان میتوان به میزان تاثیر گذاری آنها بر سایر نقش آفرینان پی برد.در این پژوهش از سه منظر یاد شده به شخصیت لیلی در منظومه لیلی ومجنون به عنوان بخش کوچکی از ادب غنایی خواهیم پرداخت تا طرحی روشن از قهرمان – زن درداستانهای عاشقانه منظوم – اگرچه مختصر- ارایه گردد. رنگهایی که در توصیف قهرمان مورد نظر به کار رفته اند جنبه های مختلف وجودی او مثل پایداری در رابطه عاشقانه، تلخ مزاجی، غرور زنانه، نفوذناپذیری، معصومیت وصداقت و در عین حال اندوه درونیش را آشکار میسازد. از منظر واژگانی توصیفات منفی و مثبت در نگاه دوستداران و منتقدان وی را میتوان دریافت. همچنین است واژه هایی که رویکرد معنوی – عاطفی یا مادی دارند. به لحاظ دستوری بالاترین بسامد واژگانی در توصیف وی از آن اسم وصفت و در گستره صنایع ادبی نیز این برتری نخست ازآن استعاره و سپس تشبیه است.