اندیشه و رفتار در روان شناسی بالینی
سال:1391 | دوره:6 | شماره:23 |تعداد مقالات:9

اختلال استرس پس از ضربه (PTSD)، بعد از حوادث آسیب زا پدید آمده و بر ارتباطات فردی، اجتماعی و خانوادگی فرد مبتلا اثرات منفی می گذارد. درمانگران، روشهای مختلفی برای درمان این اختلال معرفی کرده اند. هدف این پژوهش مقایسه تاثیر و دوام تاثیر سه روش پردازش مجدد و حساسیت زدایی از طریق حرکت چشم (EMDR) و آرمیدگی عضلانی توام با مواجه سازی ذهنی تدریجی در کاهش شدت علایم PTSD بود. در این پژوهش نیمه تجربی، 45 بیمار مبتلا به PTSD، انتخاب و به طور تصادفی در 3 گروه درمانی کاربندی شدند، بیماران قبل، بعد و 3 ماه بعد از درمان از نظر شدت علایم و ملاکهای اختلال مورد آزمون قرار گرفتند. نتایج با روش تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر تحلیل شد. یافته ها نشان داد تاثیر EMDR و آرمیدگی عضلانی توام با مواجه سازی ذهنی تدریجی در کاهش شدت علایم PTSD بیشتر از آرمیدگی عضلانی توام با غرقه سازی ذهنی بود. در پیگیری سه ماهه نیز تاثیر EMDR بیشتر از آرمیدگی عضلانی توام با مواجه سازی ذهنی تدریجی و آرمیدگی عضلانی توام با غرقه سازی ذهنی بود. روش EMDR و آرمیدگی توام با مواجه سازی ذهنی تدریجی در کاهش شدت علایم PTSD موثراند. EMDR ماندگاری بیشتری در کاهش شدت علایم PTSD داشت. با توجه به اهمیت مداخلات روان شناختی، ضروری است که این روش ها در مداخلات بالینی بیماران مبتلا گنجانده شود.

اضطراب امتحان، یکی از انواع اضطراب های موقعیتی است که رابطه تنگاتنگی با عملکرد و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دارد. هدف پژوهش حاضر، مقایسه اثربخشی موسیقی درمانی فعال و گشتالت درمانی در کاهش اضطراب امتحان بود. بدین منظور طی یک طرح نیمه آزمایشی پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل، یک مدرسه راهنمایی در شهرستان شهریار به صورت در دسترس انتخاب و دانش آموزان آن از نظر اضطراب امتحان مورد آزمون قرار گرفتند. سپس 24 نفر از دانش آموزانی که بالاترین نمره را کسب کرده بودند انتخاب و به صورت تصادفی در سه گروه موسیقی درمانی فعال، گشتالت درمانی و گروه کنترل کاربندی شدند. موسیقی درمانی فعال و گشتالت درمانی به مدت 8 جلسه، روی گروه های آزمایشی اجرا شد و گروه کنترل مداخله ای دریافت نکرد. داده ها با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس و آزمون تعقیبی شفه تجزیه و تحلیل شد و نتایج نشان داد که موسیقی درمانی فعال و گشتالت درمانی در کاهش اضطراب امتحان موثر است اما بین موسیقی درمانی فعال و گشتالت درمانی در کاهش اضطراب امتحان، تفاوت معناداری وجود ندارد.

سازه های روان شناختی نظیر سبک دلبستگی و طرحواره های ناسازگار اولیه در ایجاد مشکلات بین فردی نقش مهمی دارند. هدف پژوهش حاضر، تعیین علل تداوم نشانگان بالینی شکست عاطفی با تکیه بر سبک های دلبستگی و طرحواره های ناسازگار اولیه بود. بدین منظور، طی یک پژوهش علی-مقایسه ای، از بین دانشجویان دانشگاه های شهر تبریز که حداقل سه ماه از شکست عاطفی شان می گذشت و علایم شکست در آنها باقی مانده بود، 40 دانشجو با نشانگان بالینی و 40 دانشجو بدون نشانگان بالینی (80 نفر) به شیوه نمونه گیری هدفمند انتخاب و از نظر سبک های دلبستگی و طرح های ناسازگار اولیه مورد آزمون قرار گرفتند. نتایج، نشان داد که دو گروه تفاوت معناداری در طرحواره های ناسازگار اولیه و سبک های دلبستگی دارند. این یافته ها می تواند نشانگر نقش تعیین کننده طرحواره ها و سبک دلبستگی در برهم خوردن روابط عاطفی افراد و واکنش های آسیب شناختی به فروپاشی آنها باشد. همچنین، به نظر می رسد که درمان های متمرکز بر این دو سازه، می تواند در بهبود مشکلات ناشی از شکست های عاطفی اثرگذار باشد.

همسران، فرزندان و نزدیکان افراد مبتلا به اختلال استرس پس از ضربه، معمولا در کنار این مبتلایان، به تدریج علایمی را از خود بروز می دهندکه به اختلال استرس پس از ضربه ثانویه معروف است. هدف پژوهش حاضر، بررسی اثربخشی آموزش راهبردهای شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی در کاهش علایم اختلال استرس پس از ضربه ثانویه و مشکلات روان شناختی آنها بود. بدین منظور در یک طرح نیمه آزمایشی پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل، 28 نفر مبتلا به اختلال استرس پس از ضربه ثانویه، به طور در دسترس انتخاب و از نظر اختلال استرس پس از ضربه ثانویه، افسردگی، اضطراب، استرس، نگرش های ناکارآمد و افکار خودآیند منفی مورد ارزیابی قرار گرفته و سپس به صورت تصادفی در دو گروه آزمایشی و کنترل کاربندی شدند. گروه آزمایش، طی 8 جلسه گروهی 150 دقیقه ای، راهبردهای شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی را فرا گرفته و در پایان، هر دو گروه مجددا مورد آزمون قرار گرفتند. مقایسه نتایج، نشان داد که آموزش راهبردهای شناختی مبتنی بر ذهن آگاهی در کاهش علایم کلی اختلال استرس پس از ضربه ثانویه و متغیرهای وابسته به آن شامل افکار و تصورات مزاحم، پاسخ های اجتنابی برانگیختگی و همچنین کاهش علایم افسردگی، اضطراب، استرس، نگرش های ناکارآمد و اعتقاد به افکار خودآیند منفی افراد مبتلا به اختلال استرس پس از ضربه ثانویه، موثر بوده است.

نظریه ذهن، تبیین قدرت ذهن انسان برای تصور کردن حالت ها و درک تعامل اجتماعی به وسیله اسنادها، باورها، امیال، قصدها و هیجان ها در خود و دیگران است که به منظور تبیین و پیش بینی رفتار خود و دیگران انجام می شود. هدف پژوهش حاضر، مقایسه نظریه عام ذهن سو استفاده کنندگان جنسی از زنان با افراد عادی بود. بدین منظور، در یک پژوهش علی- مقایسه ای، از بین زندانیان متهم به سو استفاده جنسی از زنان در رده سنی 20 تا 35 شهر ارومیه 30 نفر با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و با 30 نفر که از لحاظ ویژگی های سنی، جنسی و تحصیلات با آنها همتا شده بودند، مورد مقایسه قرار گرفتند. تجزیه و تحلیل داده ها، نشان داد که سو استفاده کنندگان جنسی از زنان نسبت به گروه عادی در نظریه عام ذهن از نقص بیشتری برخوردارند و به نظر می رسد که مشکلات سو استفاده کنندگان جنسی در حوزه های صمیمت همدلی و تحریفات شناختی از نقص در نظریه ذهن ناشی می شود و می توان با آموزش این موضوعات در رفتار سو استفاده کنندگان جنسی مداخله کرد.

خودآموزی، برای کمک به دانش آموزان در سازماندهی الگوهای فکری، یادگیری و خودراهبری آنها صورت می گیرد. برنامه های باز آموزی اسنادی نیز به منظور آموزش دانش آموزانی طراحی شده که الگوهای انگیزشی نامناسبی در جریان موفقیت و شکست خود دارند. در پژوهش حاضر، با یک مطالعه آزمایشی با طرح پیش آزمون-پس آزمون و گروه کنترل تاثیر آموزش خود آموزی و باز آموزی اسنادی بر عملکرد حل مساله ریاضی دانش آموزان کم توان ذهنی بررسی شد. بدین منظور، 45 نفر از دانش آموزان کم توان ذهنی پایه سوم راهنمایی به روش در دسترس انتخاب و به تصادف در دو گروه آزمایش و کنترل کاربندی شدند. گروه آزمایش، طی 8 جلسه تحت آموزش قرار گرفتند. مقایسه اطلاعات به دست آمده از تحلیل کوواریانس، نشان داد که نمرات آزمون حل مساله ریاضی گروه آزمایشی به طرز معناداری افزایش داشته است. بر اساس یافته های به دست آمده، می توان عنوان کرد که آموزش خودآموزی در مقایسه با بازآموزی اسنادی باعث عملکرد بهتر دانش آموزان کم توان ذهنی در حل مساله ریاضی شده است.

کار حافظه اپیزودیک، یادآوری این است که چه چیز، چه زمانی و کجا اتفاق افتاده است. این حافظه کاملا مستعد از بین رفتن و تغییر است و عوامل مختلفی می تواند در تغییر یا تضعیف آن نقش داشته باشد. هدف پژوهش حاضر، تعیین اثر هیجان بر تثبیت حافظه اپیزودیک آزمودنی های زن و مرد بود. بدین منظور، از جامعه دانشجویان دانشگاه تبریز در سال تحصیلی 90-89 با روش خوشه ای تصادفی 60 زن و 60 مرد انتخاب شدند و در چارچوب یک طرح آزمایشی فهرستی از کلمات دارای بار هیجانی خنثی را دریافت کردند. سپس آزمون حافظه، روی آزمودنی ها اجرا شد و شرکت کنندگان به صورت تصادفی در یکی از این سه وضعیت: تماشای کلیپ ویدیویی غم انگیز 3 دقیقه ای، تماشای کلیپ ویدیویی شاد 3 دقیقه ای و کنترل (3 دقیقه استراحت) کاربندی شدند و پس از 30 دقیقه، پس آزمون حافظه اجرا شد. یافته ها، نشان داد که فقط هیجان منفی، موجب افزایش تثبیت حافظه موردی در زنان شد اما هیجان منفی و هیجان مثبت اثر معناداری در تثبیت حافظه منبع هر دو جنس نداشت. همچنین، یافته های پژوهش از این موضوع حمایت کرد که اثر هیجان بر حافظه اپیزودیک، کلی و فراگیر نیست و احتمالا هیجان، پس از یادگیری الگوها اثر متفاوتی در زنان و مردان دارد.

مولتیپل اسکلروزیس، یکی از شایعترین بیماری های مزمن سیستم عصبی مرکزی و افسردگی یکی از شایع ترین بیماری های روانی همراه در بیماران مبتلا به این اختلال است که خود مداخلات روان شناختی مجزایی را طلب می کند. هدف پژوهش حاضر، بررسی اثربخشی گروه درمانی شناختی مبتنی بر حضور ذهن بر کاهش افسردگی بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس بود. بدین منظور، در یک پژوهش نیمه آزمایشی همراه با گروه کنترل 28 نفر نمونه در دسترس از طریق فراخوان عمومی از زنان و دختران عضو انجمن مولتیپل اسکلروزیس استان یزد انتخاب و به صورت تصادفی در گروه آزمایش و کنترل کاربندی شدند. پرسشنامه افسردگی بک توسط آزمودنی ها، پیش و پس از اتمام جلسات درمان تکمیل شد و گروه آزمایش، طی 8 جلسه تحت درمان شناختی مبتنی بر حضور ذهن به صورت گروهی قرار گرفتند. نتایج تحلیل کوواریانس نشان داد که میانگین نمرات افسردگی گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل به صورت معناداری کاهش یافته است و درمان شناختی مبتنی بر حضور ذهن بر کاهش افسردگی بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس موثر بوده است.

بخشش، میلی درونی است که افراد را به سوی بازداری از پاسخ های ناخوشایند ارتباطی و رفتارکردن به طور مثبت، نسبت به کسی که به طور منفی با آن ها رفتار کرده است، متمایل می سازد. هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطه عامل های شخصیتی و زیر مولفه های بخشش (تنفر پایا، حساسیت به مقتضیات و تمایل بر بخشش) در بین دانشجویان بود. بدین منظور، 430 نفر (201 پسر و 229 دختر) از دانشجویان کارشناسی دانشگاه تبریز به روش نمونه گیری تصادفی نسبتی، انتخاب شدند و با پرسشنامه های پنج عاملی شخصیت و بخشش مالت، مورد آزمون قرار گرفتند. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که عوامل شخصیتی به طور ترکیبی 25 درصد از واریانس تنفر پایا و 21 درصد از واریانس حساسیت به مقتضیات و 6 درصد از واریانس تمایل بر بخشش را تبیین می کند. سازگاری به صورت منفی و روان رنجورخویی به صورت مثبت، نقش معناداری در پیش بینی تنفر پایا دارد؛ سازگاری، برونگرایی، روان رنجورخویی و وجدانی بودن نیز به طور مثبت قادر به پیش بینی حساسیت به مقتضیات اند. همچنین، دو بعد روان رنجورخویی به صورت منفی و سازگاری به صورت مثبت، قادر به پیش بینی معنادار تمایل بر بخشش است.