پژوهش های علوم و فنون دریایی
سال:1391 | دوره:7 | شماره:3 |تعداد مقالات:10

در تحقیق حاضر مقدار تراکم عناصر سنگین (آهن، روی، سرب و نیکل) در آب های سطحی، خاک و اندام های مختلف اسفناج، تربچه، شاهی و نعناع در دو فصل بهار و تابستان 1390 در منطقه پیشوا (ورامین) اندازه گیری و تعیین شد. سپس میزان انتقال فلزات سنگین به ریشه، ساقه، برگ و در نهایت مقدار جذب آن توسط انسان از طریق مصرف، محاسبه گردید. نمونه برداری از انواع سبزی در پنج نقطه مختلف مزرعه انجام گردید. بعد از هضم نمونه ها، به منظور تعیین مقدار آهن، روی، سرب و نیکل، به وسیله دستگاه اسپکتروفتومتر جذب اتمی شعله ای به ترتیب از طول موج های 248.3، 213.9، 217.0 و 232.0 نانومتر استفاده گردید. توزیع چهار فلز مورد بررسی در نمونه های سبزی، آب و خاک برای هر دو فصل با (P>0.05) نرمال و مقادیر میانگین فلزات در فاصله اطمینان 95 درصد به ترتیب 448.34±37.55، 56.68±15.53، 11.50±2.79 و 134.20±6.21 میلی گرم بر کیلوگرم می باشد. با توجه به حد مجاز عناصر فوق بر اساس استانداردهای بین المللی، نتایج حاصل نشان دهنده مجاز بودن آن ها در نمونه های آب و خاک مزرعه در هر دو فصل بوده و برای نمونه های سبزی مقدار فلزات آهن، سرب و نیکل در تمام نمونه ها در هر دو فصل بیش از حد مجاز و مقدار روی به غیر از گیاه شاهی، ریشه نعناع و برگ اسفناج در فصل تابستان، در حد مجاز می باشد.

در این پژوهش به بررسی ارتباط بین نمایه AO (نوسان شمالگان) و پرفشار سیبری و تاثیر ایندو بر میزان بارش در هفت ایستگاه همدیدی که توان پوششی نوار ساحلی جنوب دریای خزر را دارند، در یک دوره سی ساله ( 1976 تا 2005 ) از طریق همبستگی و تحلیل وایازشی پرداخته شده است و با استفاده از نقشه های فشار میانگین تراز دریا به تحلیل همدیدی حالت های خاص فرین بارش پرداخته شد. نتایج حاصل بیانگر ارتباط معنادار در سطح 95 درصد بین فرین های بارش با  AO و بین بارش و فرین های AO در برخی از ایستگاه های منطقه است که این بررسی ها به صورت ماهانه، فصلی و سالانه صورت گرفته است. در این پژوهش با انجام تحلیل چندمتغیره وایازشی، بارش به عنوان متغیر وابسته و ویژگی های پرفشار سیبری به عنوان متغیر مستقل مورد مطالعه قرار گرفته است که نتایج حاصل از این تحلیل نشان می دهد که بین بارش و ویژگی های پرفشار سیبری در ماه های ژانویه و فوریه برای ایستگاه های شرق منطقه ارتباط قوی وجود دارد. در ماه اکتبر این ارتباط برای ایستگاه های غرب منطقه مشهود است. در بیشتر موارد همبستگی فشار هسته مرکزی پرفشار سیبری با بارش منفی و عرض جغرافیایی با بارش مثبت است. تحلیل وایازشی چند متغیره بینAO و ویژگی های پرفشار سیبری نشان دهنده ارتباط معکوس بین فشار در هسته پرفشار باAO و ارتباط مستقیم بین طول جغرافیایی و AO در اکثر ماه های پاییز و زمستان است.

رشد جلبک Sargassum boveanum در تیمارهای مختلف دما، دوره نوری و شدت نور در 6 هفته، تحت شرایط آزمایشگاهی بررسی شد. بدین منظور در خرداد 1390، از سواحل بندر لنگه نمونه برداری انجام گردید. نمونه ها در آکواریوم هایی به ابعاد 40×30×60 سانتی متر (20 لیتر) با روش معلق هر تیمار در 3 تکرار پرورش داده شد. شرایط آکواریوم های شاهد شامل نور برابر 4700 لوکس دمای 25 درجه سانتی گراد، شوری 35 قسمت در هزار و دوره نوری: 12:12 (تاریکی: روشنایی) بود. تیمارهای مورد بررسی در دمای 15، 20، 25 درجه سانتی گراد، دوره نوری: 12:12،14:10 و 16:8 ساعت (تاریکی: روشنایی) و شدت نور 4700، 5700، 6700 لوکس بودند. طول و وزن ریسه ها در روزهای 35،28،21،14،7 و 42 اندازه گیری و رشد نسبی محاسبه شد. نتایج نشان داد که عوامل دما، دوره نوری و شدت نور اثر معنی داری (P<0.05) بر روی رشد جلبک S. boveanum داشت. بیشترین رشد در شرایط پرورش دمای 25 درجه سانتی گراد (2.68 درصد)، دوره نوری 12:12 (1.09 درصد) و شدت نور 4700 لوکس با 4.32 درصد بدست آمد. این شرایط برای پرورش آزمایشگاهی و فصل بهار با دوره نوری و شدت نور و دمای مناسب برای پرورش دریایی پیشنهاد می گردد.

در این پژوهش از اسفند سال 1389 تا آذر 1390 طی چهار فصل (زمستان، بهار، تابستان و پاییز) تعداد 252 عدد ماهی کیلکای چشم درشت دریای خزر از صیدگاه بابلسر، نمونه برداری شد. در هرفصل 63 عدد ماهی مورد بررسی قرارگرفت. چهار گونه انگل از آنها جداسازی شد. انگل های یافت شده عبارت بودند از: نوزاد .sp Contracaecum، نوزاد Anisakis sp.،Bunocotyle cingulata و Pseudopentagrama symmetrica. درصد آلودگی به انگل های فوق طی یکسال به ترتیب 1.6، 0.4، 26.2 و 36.9 بوده و شدت آلودگی به انگل های فوق طی مدت بررسی به ترتیب 1.25، 1، 2.6 و 10.3 بدست آمد. انگل P. symmetricaبیشترین درصد و شدت آلودگی را در میان سایر انگل ها داشت. پس از آن B. cingulata در رتبه بعدی قرار دارد (هر دو گونه این ترماتودها غیر زئونوز هستند). انگل های Contracaecum sp. و Anisakis s. که نماتد بوده و زئونوز می باشند، از لحاظ درصد آلودگی و شدت آلودگی درمیان سایر انگل ها در ماهی کیلکای چشم درشت در رتبه های بعدی قرار داشتند. انگل های P. symmetrica و B. cingulate در هر 4 فصل سال یافت شدند. ولی انگل Contracaecum sp. فقط در تابستان و انگل Anisakis sp. فقط در پائیز دیده شد. فصل تابستان با 88.9 درصد بیشترین و فصل زمستان با 22.22 درصد،کمترین میزان درصد آلودگی در ماهی کیلکای چشم درشت را به خود اختصاص دادند. بیشترین میزان آلودگی انگلی مربوط به لوله گوارش و پس از آن حفره بطنی و گنادها بود. باقی اندام های ماهیان مورد بررسی مانند: چشم، آبشش، پوست، کیسه شنا و کلیه همگی سالم و فاقدآلودگی بودند. دراین بررسی هیچ یک از انگل های تک یاخته شایع موجود در ماهیان یافت نشد. بنابراین از یافته های فوق نتیجه می شود که انگل های موجود درماهی کیلکا آسیب شدیدی به ماهیان نمیزنند و فقط باعث کاهش رشد آن ها شده ولی در کاهش جمعیت ماهیان کیلکا تاثیر چندانی ندارند. حتی با توجه به وجود انگل هایی مانند Contracaecum sp.و Anisakis sp. در این ماهی، مصرف آن ها باید با دقت در عمل آوری و پخت صورت گیرد.

تالاب انزلی یک تالاب بین المللی در شمال ایران بوده و دارای شرایط اکوسیستمی ویژه برای پرورش و رشد انواع آبزیان می باشد. بنابراین پایش آن بسیار اهمیت دارد. در حال حاضر این تالاب در معرض تهدید آلاینده های نفتی و فلزات سنگین موجود در پساب های صنعتی حوزه آبریز قرار دارد. با توجه به امکان انتقال آلودگی هایی نظیر فلزات سنگین از طریق زنجیره غذایی، همراه با افزایش غلظت این آلاینده ها (Bioaccumulation)، مصرف آبزیان آلوده تالاب توسط انسان می تواند خطرات جدی را به همراه داشته باشد. در این پروژه نسبت به تعیین آلاینده های نیکل و وانادیوم که دو فلز سنگین شاخص آلودگی نفتی هستند اقدام شد. نمونه برداری از رسوب و یکی از گونه های بومی تالاب انزلی یعنی دوکفه ای Anodont cygnea در ایستگاه های موسوم به (ماهروزه و سلکه) و در دو فصل خشک و مرطوب (اواخر خرداد و اواخر شهریورماه) سال 1389 صورت گرفت، نمونه ها به آزمایشگاه منتقل و بعد از آماده سازی و انجام آنالیزهای شیمیایی با استفاده از روش جذب اتمی، فلزات سنگین Ni و V در آنها تعیین گردید. نتایج نشان داد که مقدار وانادیوم در بافت نرم دوکفه ای و رسوب، به ترتیب در محدوده حداقل و حداکثر 0.3243 میکروگرم در گرم ND(not detected)- و 306.9603-2.1796 میکروگرم در گرم بوده و غلظت نیکل در بافت نرم و رسوب به ترتیب در محدوده حداقل و حداکثر 1.3351-0.0231 میکروگرم در گرم و 19.5326-0.4949 میکروگرم در گرم بود. مشاهده می شود که مقادیر نیکل و وانادیوم در رسوب پایین بوده و حتی غلظت نیکل در محدوده ERL هم قرار ندارد در مورد وانادیوم چونERL و ERM برای آن تعریف نشده نمی توان در این خصوص قضاوت کرد. فاکتور تجمع زیستی رسوبی(BASF) نیز در خصوص نیکل و وانادیوم کمتر از یک بود، و این امر حاکی از آن است که انتقال این دو عنصر از رسوب به بدن دوکفه ای بالا نبوده و در بافت نرم آنودونت مقدار آن ها پایین است. نتایج آماری هم (با استفاده از نرم افزار (SPSS 13 نشان داد بین مقادیر نیکل در نمونه آنودونت های ایستگاه ماهروزه، در خرداد و شهریور ماه اختلاف معنی داری وجود داشت (P>0.50). همچنین اختلاف معنی داری در میزان وانادیوم تعیین شده در نمونه آنودونت و رسوب ماهروزه در شهریور ماه دیده شد. علاوه بر آن اختلاف معنی داری در میزان وانادیوم تعیین شده در نمونه آنودونت و رسوب سلکه هم در شهریور ماه وجود داشت (P<0.05). با توجه به نتایج بدست آمده و موارد فوق مشاهده می شود که مقادیر فلزات سنگین نیکل و وانادیوم در رسوب بیشتر از بافت نمونه آنودونت است. بررسی نتایج انباشت زیستی- رسوبی نیکل و وانادیوم حاکی از آن است که در تمامی نمونه های دوکفه ای مورد آزمایش، عملا انباشت زیستی- رسوبی قابل ملاحظه ای از نیکل و وانادیوم در بافت نرم آنودونت وجود نداشت.

در این مطالعه بررسی تنوع گروه های زئوپلانکتونی و تعیین تراکم آنها از بهار 1390 لغایت زمستان 1390 در آب های حد فاصل خلیج نایبند تا جزیره قشم در محدوده ای به طول 130 و عرض 30 مایل دریایی در 5 ترانسکت مشتمل بر 15 ایستگاه انجام شد. نمونه گیری توسط تور بونگو با چشمه 110 میکرون به صورت کشش مورب از نزدیک کف تا سطح آب انجام شد. علاوه بر آن فاکتورهای زیست محیطی از قبیل اکسیژن، شوری، دما و pH اندازه گیری شد. طی این تحقیق تراکم سالانه زئوپلانکتون برابر 1864±270 عدد در متر مکعب محاسبه گردید. پاروپایان با 44 درصد، پروتوزوآ با 24 درصد و نرم تنان با 17 درصد به ترتیب بالاترین میانگین تراکم سالانه را به خود اختصاص دادند. حداقل تراکم زئوپلانکتونی مربوط به بهار با 861.3±285.3 عدد در متر مکعب بود. فصل زمستان نیز با 3272.5±1927 عدد در متر مکعب بیشترین تراکم را به خود اختصاص داد. ایستگاه 10 در نزدیکی بندر چیرو در بین ایستگاه ها حداکثر تراکم را داشت. بررسی های آماری نشان داد که بین ایستگاه و ترانسکت های مختلف از لحاظ میانگین تراکم زئوپلانکتون اختلاف معنی داری وجود ندارد (P>0.05). اما مقایسه میانگین تراکم بین فصول مختلف، تفاوت معنی داری در سطح اطمینان 95 درصد را نشان داد (P>0.05).

هدف از این تحقیق بررسی اثرات سمی فلز روی بر شاخص های خونی ماهی فیتوفاگ می باشد. پس از سازگارسازی نمونه های ماهی، تعداد 135 عدد ماهی فیتوفاگ پرورشی با طول متوسط 13±1 سانتی متر و وزن متوسط 50±10 گرم در گروه شاهد و تیمارهای 5 و 10 میلی گرم در لیتر نیترات روی Zn(NO3)2، در 9 دستگاه آکواریوم هر یک به ظرفیت 90 لیتر قرار داده شدند. نمونه برداری خون از سیاهرگ دمی، 3 عدد ماهی از هر آکواریوم (هر تیمار با 3 تکرار)، به صورت کاملا تصادفی هر 12 ساعت یکبار تا 96 ساعت صورت گرفت. نتایج نشان داد که درصد هماتوکریت Hematocrit (HTC) از 24.3±3.4 درصد در تیمار شاهد به طور معنی داری به 38.3±4.4 درصد در 24 ساعت در غلظت 10 میلی گرم در لیتر افزایش یافت (P<0.05). و حداکثر میزان آن در غلظت 5 میلی گرم در لیتر در 96 ساعت برابر با 43.3±2.3 درصد بود که نسبت به شاهد افزایش معنی داری نشان داد (P<0.05). حجم متوسط سلولی (MCV) Mean cell volium از 108.1±5.3 فمتولیتر در تیمار شاهد افزایش معنی داری به 444.1±1 فمتولیتر در تیمار 96 ساعت در غلظت 10 میلی گرم در لیتر نشان داد (P<0.05). و حداکثر میزان آن در غلظت 5 میلی گرم در لیتر در 96 ساعت به 33.5±157.4 فمتولیتر رسید. میانگین هموگلوبین یاخته قرمزMedial cell hemoglobin (MCH) از (302.6±20.6 گرم در دسی لیتر) در تیمار شاهد به (858.9±30 گرم در دسی لیتر) در تیمار 96 ساعت در غلظت 10 میلی گرم در لیتر افزایش یافت (P<0.05). و در 96 ساعت در غلظت 5 میلی گرم در لیتر برابر با (608.4±195.5 گرم در دسی لیتر) مشاهده شد که اختلاف معنی داری با شاهد و دوز 10 میلی گرم در لیتر نشان نداد (P>0.05). تعداد گلبول های سفیدWBC)White blood cell ) ابتدا کاهش و در 96 ساعت بطور معنی داری افزایش یافت (P<0.05). بطوریکه حداقل میزان آن در تیمار 5 میلی گرم در لیتر در 72 ساعت برابر با (4000±1258 عدد در هر میلی متر مکعب خون) و حداکثر میزان آن برابر (65500±4500 عدد در هر میلی متر مکعب خون) در تیمار با غلظت 5 میلی گرم در لیتر در زمان 96 ساعت بود. تعداد گلبولهای قرمز Red blood cell (RBC)از (2236667±2169741.1 عدد در هر میلی متر مکعب خون) در تیمار شاهد، به (700000±28867.5 عدد در هر میلی متر مکعب خون) در 96 ساعت در غلظت 10 میلی گرم در لیتر کاهش یافتند (P<0.05). بطوریکه در 12 ساعت در تیمار 5 میلی گرم در لیتر برابر با (1540000±55075.7 عدد در هر میلی متر مکعب خون)،که با شاهد و غلظت 10 میلی گرم در لیتر اختلاف معنی داری مشاهده نشد (P>0.05). با توجه به نتایج بدست آمده پارامترهای خونی فاکتورهای حساس در پایش سمیت روی و استرس ناشی از آن خصوصا در غلظت های حاد (کشنده) می باشد.

در این تحقیق غلظت فلز سنگین سرب در نمونه های آب، رسوب، بافت نرم و سخت شکم پا گونه Turbo coronatus و ماکروجلبک های مورد تغذیه شکم پا در جزیره کیش از چهار ایستگاه انتخابی به نام های کشتی یونانی، بازار عرب، درخت سبز و صدا و سیما در فصل زمستان 1389 و تابستان 1390 مورد بررسی قرار گرفت. نمونه ها با دستگاه جذب اتمی کورة گرافیتی Perkin Elmer مدل 4100 (ساخت امریکا)، با سه تکرار و در هر تکرار 20 نمونه ارزیابی گردید. برای تحلیل داده ها از نرم افراز SPSS استفاده گردیده است. نتایج حاصله بیانگر آنست که در چهار ایستگاه تجمع فلز سرب در فصل زمستان و در تابستان به ترتیب در بافت نرم 2.57، 2.02 میکرو گرم بر کیلوگرم وزن خشک، بافت سخت 2.28، 1.10 نانو گرم بر گرم وزن خشک، جلبک 3.51، 2.15 میکرو گرم بر کیلوگرم وزن خشک، رسوب 2.45، 1.73 میکرو گرم بر کیلوگرم وزن خشک و در آب 10> میکروگرم بر کیلوگرم وزن خشک که این میزان تجمع فلزات نسبت به مقدار WHO کمتر بود و بین میزان فلز در نمونه ها در دو فصل و هم چنین بین ایستگاه ها اختلاف معنی داری وجود نداشت (P>0.05).